1.1. Txosten berezia: EAEko garraio sistema publikoak duen irisgarritasunari buruzko diagnostikoa
Martxoaren 15ean eskuratu zitzaion Eusko Legebiltzarreko lehendakariari EAEko garraio sistema publikoak duen irisgarritasunari buruzko diagnostikoa izenburuko txosten berezia. Gero, 2011ko ekainaren 15ean, Eusko Legebiltzarreko Giza Eskubideen eta Herritarren Eskaeren Batzordeari a
urkeztu zitzaion1.
Txostenaren gaia:
Ezinduen taldeak a
urre egin beharreko a
razoak ugariak eta a
nitzak dira: hirigintza- eta a
rkitektura-oztopoak; garraioetako irisgarritasuna, lan mundura sartzekoa, hezkuntzakoa, teknologia berriak erabiltzekoa; zerga neurriak; a
rreta goiztiarra; elbarritasun mailen balorazioa; laguntza teknikoak a
ukera berdintasuneko bizitza bat garatzeko...
Txostenaren helburua EAEn garraio sistema publikoak a
geri dituen gabeziak eta urritasunak identifikatzea izan da, mugikortasun urriko pertsona multzoarentzat joan-etorriak seguruak eta funtzionalak izatearen baitan.
Aipatu dugun mugikortasun urriaren ideia oso honen baitan, esan daiteke egun EAEn bizi den biztanleriaren % 37,3 talde horretakoa dela. Ehuneko hori a
reagotuz joango da, etorkizunean Euskadin zahartze tasa a
reagotzea proiektatu baita. Beraz, biztanleriaren zati handi bati eragin diezaiokeen a
razo baten a
urrean gaude.
Diagnostiko a
zterlanak Euskadiko hiru lurralde historikoetako garraio publikoko sistemaren sare osoa hartzen du, hura izaera erregularrekoa eta erabilera orokorrekoa denean eta jatorria edota destinoa EAEn duenean. Hori dela eta, a
zterketak hauek hartzen ditu: 15 trenbide linea; martxan dauden bi tranbia sistemak (Bilbon eta Gasteizen); Bilboko sistema metropolitarra; hiri lineak, hiri a
rtekoak eta ibilbide luzekoak hartzen dituen errepidetiko sistema, eta, a
zkenik, hiru euskal a
ireportuak.
Bertatik bertarako lan guztia elementu grafikoen bidez (argazkiak) eta ikerketa-fitxak betez egin da, eta halaxe sartu da a
zterlanean. A
rgazki eta fitxa horiei esker, xehetasun baliotsuak eskuratu dira; izan ere, garraio-sistema bakoitzean hainbat elementu konparatzea a
halbidetzen du.
Ondorioak eta gomendioak:
Lanak a
gerian jartzen du zer jarduera burutu behar diren lehenbailehen geltokietako sarreretan, trenbide-pasaguneetan, nasetarako sarreretan, eta a
barretan benetako a
rrisku egoerak saihesteko edo beste zenbait gertaera saihesteko, a
dibidez, Euskal Herriko udalerri batzuetan taxi egokiturik ez izatea.
Txostenean ondorio zehatzen a
tala a
gertzen da, garraio-sistemen a
rabera bereizita. A
tal hori osatzeko, bukaerako ondorio bat a
tera da: hain zuzen, oraindik lan as
ko dagoela egiteko gure a
utonomia erkidegoko garraio publikoan irisgarritasun unibertsala lortu nahi badugu.
Egindako diagnostikoan, behar-beharrezkoa iruditu zaigu kontuan hartzea oso garrantzitsua dela joan-etorrien katea osoan irisgarritasuna bermatzea, jatorritik helmugaraino, zenbat etapa egin diren eta zer garraiobide erabili diren a
lde batera utzita.
Oinarrizko ondorio gisa, honako hauek a
ipatu behar dira:
arloan.
Autobusen terminal nagusien egoera kontuan hartuta, baita
autonomia erkidegoko lurralde osoko geralekuena ere, errepide sistemak ez dira onak, irisgarritasun mailari dagokionez.
askotan ez da iristen biztanleria osoari erantzuteko parametroetara.
Airetiko garraioan,
adierazi behar da ezinduen eskubideei buruzko erkidegoko
araudiaren ondorioz, euskal
aireportuen sarean nahitaezkoa dela ezinduari hegaldiaren zikloko
aldi guztietan laguntza ematea.
Gomendioak (guztira, 18) garraio sistemen a
rabera a
ntolatu dira eta, horien barruan, administrazio eskudunen edo a
zpiegituraren eragileen edo kudeatzaileen a
rabera, modu sistematikoagoan ikusteko.
1 Agerraldiaren testu osoa eskura daiteke A
rartekoaren web orrialdean.
Maiatzaren 3an eman zitzaion Eusko Legebiltzarreko lehendakariari Arrisku egoera berezietan dauden a
dingabeak izenburuko txosten berezia. Gero, 2011ko urriaren 19an, Eusko Legebiltzarreko Giza Eskubideen eta Herritarren Eskaeren Batzordeari a
urkeztu zitzaion.2
Txostenaren gaia:
Txosten hau A
rartekoan urte as
kotan zehar eta hainbat egoeratan bideratutako segimenduzko lan jarraituaren ondorioa da. Egoera horiek guztiek izendatzaile komuna dute, partekatutako ezaugarria: haurrengan eragina dute eta, bereziki, eskubideei dagokienez a
rrisku egoera berezietan dauden haur eta nerabeengan. Beraz, ez da haurrei buruzko diagnostiko orokorra, a
rrisku egoera bereziko kasu jakin batzuei buruzkoa baizik. Horrek ez du esan nahi, bestalde, txosten honetan a
ztertu ez diren beste egoera batzuetan ere 18 urtetik beherako pertsonen eskubide-urratzerik edo hobetu beharreko a
lderdirik ez dagoenik.
Laburpen-txostena da, egun a
rte haurtzaroaren inguruan a
rgitaratutako A
rartekoaren txosten berezi guztiak –edo haurtzaroari zuzenduriko a
tal berreziak dituztenak– etengabe a
ipatzen dituena. Hori dela-eta, zenbaitetan a
urreko txosten monografikoen berezko luzera, sakontasuna eta xehetasuna a
lde batera utzi behar izan dugu txosten a
rgiagoa eta zehatzagoa lortzearren, eta beharbada, baita dibulgazio maila handiagokoa ere.
Aipaturiko beste txosten berezi horietatik bereizten duen funtsezko ezaugarria hauxe da: txosten honetan beste ikuspegi bat eskaini nahi izan dugu. Ikuspegi horren bitartez, a
gerian jarri eta nabarmendu egin nahi izan ditugu egoera ezberdinen a
rtean dauden loturak, horien a
rtean batzuetan izaten den jarraitutasuna, horiek denek, gehixeago edo gutxixeago, partekatzen dituzten a
razoak. Izan ere, pentsa genezake elkarren a
rtean loturarik ez duten egoeren a
urrean gaudela, elkarren a
rteko erlaziorik gabeko a
dingabe-talde ezberdinen a
urrean. Baina ez da horrela. As
kotan, harrera-zentro batean gaur a
urkitu dugun neskatoa edo nerabea, edo eskolatu gabe edo eskolan porrot egiten ikusi duguna, bihar barneratze-zentro batean a
urki dezakegu, edo denbora jakin bat igaro ondoren, berriz a
urki dezakegu, a
rrisku bereziko beste egoera batean. Horrek a
gerian jartzen du gure gizartean oraindik ere baztertzeko benetako zirkuituak edo ibilbideak daudela, horietako as
kok lotura dutela familiarik ez izatearekin, familiak gaitasunik ez izatearekin edo, besterik gabe, familiak porrot egitearekin, a
din txikikoari eusteko, hura hezten eta haren beharrak as
etzen laguntzeko funtsezko elementu gisa.
Ondorioak eta gomendioak:
Horregatik, txostenean, a
zterturiko a
hultasun-egoera bakoitzari bilakaerazko begiratu bat eman ostean, zeharkako elementu batzuk a
zpimarratu dira. Elementuok eragina dute a
ztertu diren sektore guztietan edo as
kotan, eta haien beharrei ematen zaien erantzuna baldintzatzen a
ri dira. Gure sistemetan gertatzen diren eta bereziki a
dierazgarriak diren 11 ahultasun dira (beraz, familia ingurunea bezalako beste elementu garrantzitsuak –funtsezkoak a
ztertutako egoera as
kotan– a
lde batera uzten dituzte, baita hainbat egitura faktore ere, kasu as
kotan a
rrisku egoera berezien jatorrian daudenak):
artapen-sareen
artean erantzukizuna hartzeko eta erlazionatzeko
arazoak.
Administrazio eta sail ezberdinetako erakunde eta zerbitzuen
arteko koordinazio-arazoak.
aukera emango duten ebaluazio publikorik eza.
ari diren edo
azkar hazten diren beharrizanei erantzun egokiak emateko zailtasunak.
agertzea edo irmotzea saihestekoak) hartzeko erresistentziak.
arreta goiztiarraren
arazoak.
ahulezia.
argirik eza.
Adingabeen eskubideen defentsa eta bermerako egungo tresnen mugak.
Txosten honetan orokorragoak diren gomendioen a
rtean honako hauek a
ipa daitezke:
adingabeei dagokienez dituzten eginkizunak ondo burutzen laguntzea.
arretan erakundeen erantzukizunak eta hirugarren sektorearen zeregina hobeto
argitzea.
arteko koordinazioa hobetzea
adingabeekin izandako esku-hartzeetan koherentzia handiagoa bermatzeko bide eraginkor gisa.
aurkako neurriak uztartzea.
aldian
aldiko
azterketa.
2 Agerraldiaren testu osoa eskura daiteke A
rartekoaren web orrialdean.
1.3. Txosten berezia: EAEn norberaren a
utonomia sustatzeko eta mendetasunari a
rreta emateko legearen a
plikazioa
Ekainaren 28an eman zitzaion Eusko Legebiltzarreko lehendakariari EAEn norberaren a
utonomia sustatzeko eta mendetasunari a
rreta emateko legearen a
plikazioa izenburuko txosten berezia. Gero, 2011ko a
zaroaren 2an, Eusko Legebiltzarreko Giza Eskubideen eta Herritarren Eskaeren Batzordeari a
urkeztu zitzaion.3
Txostenaren gaia:
Indarrean jarri zenetik, Norberaren A
utonomia sustatzeari eta Menpekotasun egoeran dauden pertsonei A
rreta emateari buruzko Legea (AMAL) gizarte-politiketan egindako a
urrerapen eztabaidaezina iruditu zaio A
rarteko erakundeari, eta a
ukera egokia ere bai menpekotasun egoeran dauden pertsona guztiei gizarte-babes egokia bermatzeko.
Txosten hau eginez −osorik A
rartekoaren berezko baliabideekin egin dugu− tresna bat sortu nahi izan dugu A
MALek gure erkidegoan izan duen eragina zenbaterainokoa izan den jakiteko.
Lan egiteko metodologiak lau jarduera-mota biltzen ditu:
aztertu dugu Estatuan, gure erkidegoan eta foru
aldundietan norberaren autonomiari eta menpekotasunari buruz indarrean dagoen
araudia, baita hainbat
agiri espezializatu ere.
aztertu dira.
Arreta emateko sistemaren Informazio Sistema) hilero
argitaratutako datuak eta eragindako euskal herri-administrazioek emandako informazioa
aztertu dira, baita ere menpeko pertsonen eta haien familia eta gizarte inguruko pertsonen ordezkari diren elkarteek, gizarte-erakundeek eta erakundeek egindako balorazioak.
Arretaz
aztertu dira herritarrek egindako kontsultak eta kexak, eta ofizioz hasitako kexa-espedienteak ere bai.
Ondorioak eta gomendioak:
Menpekotasunari eta norberaren a
utonomia sustatzeari buruzko a
raudia ezartzea dela eta, a
nalisi kuantitatiboak EAEren a
rgazki positiboa eskaintzen du, Estatu osoaren a
rgazkiaren a
ldean.
Menpekotasunaren benetako egoerak sobera gainditu ditu Estatuko A
dministrazio Orokorrak 2007ko maiatzean egin zituen a
urreikuspenak eta balioespenak. Horrela bada, EAEn 77.352 pertsonari onartu zaie menpekotasun egoera, bere garaian a
urreikusitakoei baino 22.808 pertsona gehiagori, edo, bestela esanda, a
urreikusitakoei baino %41 gehiagori.
AMAL indarrean jartzeak, dirudienez, ez du lagundu a
zken urteotan gizarte-zerbitzuen a
rloan gure a
dministrazioek egin duten a
pustu sendoan.
Antzeman dugunez, hiru lurralde historikoetan A
MAL ez da berdin a
plikatu, eta horrek era as
kotako a
lderdietan du eragina. A
plikazio ezberdin horrek herritarrentzat ulertezinak diren egoerak sortzen ditu eta, zenbaitetan, eskubideak modu desberdinean baliatu a
hal izatea.
Autonomiarako eta Menpekotasunari A
rreta emateko Sistema a
biarazi a
urretik ez zela behar bezalako plangintza egin a
ntzematen da,
Sistemak legezko bizilekurik ez duten a
tzerritarren taldea bere babesetik kanpo utzi ohi du, baina batzuetan a
tzerritarrei edo a
din txikikoei buruzko a
raudietara jotzeko a
dierazten du.
Ez dago informatzeko sistema zorrotzik, ezta ere sistema horretan datuak biltzeko eta ustiatzeko irizpide bateraturik.
Egiaztatu denez, funtsezko eginkizuna betetzen dute elkarteek, gizarte-erakundeek eta menpekotasun egoeran dauden pertsonak ordezkatzeko erakundeek, eta txostenerako balio handikoa izan da a
rlo horretan A
rartekoari salatu dizkioten egoerei buruzko informazioa eskura izatea.
12 gomendio egin zaizkie, zenbaitetan gomendio-multzoak, euskal herri-administrazioei. Horietako batzuk a
zpimarratuko ditugu hemen:
artean dauden desorekak gaindituko direla bermatu behar da, eta gaiarekin zerikusia duten
administrazioen
artean (udal, foru eta
autonomia
administrazioak) koordinazio egokia erraztu behar da, bereziki gizarte sistemaren eta osasun sistemaren
artean.
atsedena emateko tresna guztiak bultzatu eta mantendu behar dira.
asmoz elkarteek eta gizarte erakundeek eskaintzen dituzten programen eta zerbitzuen egonkortasuna bermatu behar da.
Antzeman diren
arazo batzuk zuzendu behar dira, edo hainbat
alderdi hobetu, honako gai hauetan: baremoa
aplikatzea, menpekotasun-egoera onartzeko prozedura eta sistemako prestazioak esleitzea, sistemara sarbidea izateko baldintzak, prestazio ekonomikoak onartzeko eragin-data, eta
abar.
arteko bateragarritasuna
ahalbidetu behar da.
abenduaren 5eko 12/2008 Legearen hedadura eta garapena −hori presako lana iruditzen zaigu−
AMALen garapenarekin eta ezarpenarekin bat etortzea
ahalbidetu behar da.
3 Agerraldiaren testu osoa eskura daiteke A
rartekoaren web orrialdean
2.1. EAEn, as
katasuna kendu dieten pertsonen buruko osasunak jasotzen duen a
rreta sozio-sanitarioaren egoerari buruzko txostena
Urteak dira, Euskadin preso bizi diren pertsonen buruko osasuna haien eskubideen a
lde lanean diharduten kolektiboen eta A
rarteko erakundearen kezka nagusietakoa dela. Espetxeetako biztanleriari buruzko a
zterlan as
kok a
gerian utzi dute preso bizi diren pertsonen buruko osasuna nabarmenki narriatzen dela. Buruko gaitzak dituzten, droga mendetasunarekin zailtasunak edota buruko ezintasunak dituzten pertsonak ugaritzen dira. Era berean, osasun a
rreta ematen dien sistemak gabeziak dituela hauteman da.
Txostenaren helburua zera da: preso dauden pertsonen egoera ezagutzea, euren buruko osasunaren egoerari dagokionez; espetxe bakoitzean a
rreta sozio-sanitarioa emateko baliabideak ezagutzea; osasun a
rretarekin eta, espetxetik a
teratzerakoan, gizarte a
rretarekin lankidetza hitzarmenak edo koordinazio mekanismoak eta presoen eskaera eta beharrak ezagutzea, euren buruko osasunean eragina duen edozein zailtasun barne.
Modu berean, txostenak Eusko Jaurlaritzaren menpe dagoen Ibaiondo internamendu-zentroan dauden a
dingabeen eskaeren eta beharren a
zterketa bat barne hartuko du.
Egindako a
zterketa, bildutako informazioa eta, batez ere, a
teratako ondorioak ikusita, txostenak tartean dauden a
dministrazioei zuzendutako zenbait gomendio ere barne hartuko ditu.
2.2. Euskadin, e-gizarteratzeari eta, informazioaren eta komunikazioaren teknologien bidez, gizartean eta eremu publikoan parte hartzeari buruzko txosten berezia
Gaur egun elkarri lotutako sare batean murgildurik bizi gara eta etengabe eta berehala edonork hainbat urtetan bereganatu dezakeena baino as
koz informazio kopuru handiagoa jasotzen dugu. Informazioaren eta komunikazioaren teknologiak (IKT), ezagutzaren gizartea edo gizarte sareak bezalako terminoak gure hiztegian sartu dira eta, era kontzientean edo ez kontzientean, egunero gure bizitzako a
lor guztietan a
gertzen dira (lana, gizartea, familia, etab.).
Txosten berezi honen bidez, A
rarteko erakundeak euskal gizartearen eskutik gaur egungo IKTen erabilera eta eskuratze mailaren egoera ezagutu nahi du, bai eta gizartean eta eremu publikoan IKTen bidezko parte hartze maila ere.
Era berean, erabilera eta eskuratze maila desberdinei erantzuteko a
ukera ematen duen a
dierazle multzo bat eduki nahi da, une honetan zenbait informazio iturrietan dagoen informazioa osatze a
ldera. A
dierazle horiek txostenetik ondorioztatzen diren gogoeten jarraipena eta eboluzioa erraztu behar dute, bai eta Euskal A
utonomia Erkidegoan helburu horrekin a
bian jarritako politikak monitorizatzen lagundu ere.
Azken xedea hauxe da: gomendioen a
giri bat garatzea herri-administrazioentzako. Egindako ikerketan oinarritua dagoen a
giri horrek, IKTen bidez, euskal gizartearen e-gizarteratzea eta gizartean zein eremu publikoan parte hartzea jorratzeko erronka eta ildo estrategiko berriak mahaigaineratuko ditu.
Eraketaren metodologia lankidetzan oinarritutako lan esparru baten bidez definitzen da. Bertan, tartean dauden eragile guztiek parte hartu dezakete, bai eta euskal gizarte osoak ere, ezagutza sortzeko eta, beharrezkoa izanez gero, esku-hartze politikak berriro orientatzeko, gizartea a
halduntzeko IKTen erabileraren bitartez.
3. TXOSTEN BEREZIEN FORMATU BERRIAK
2011. urtearen hasieratik, A
rartekoaren a
rgitalpen berri guztiak gure web orrialdean sartzen dira, guztiz nabigagarria den formatuan, estekekin, eta hainbat euskarritan: pdf, html, xml. Euskarriok datuak berriz erabiltzea erraztuko dute; datu ireki guztiak (open data) kargatu a
hal izango dira eta, horrela, herritarrek edo gaia a
rdura zaien enpresek libreki erabili a
hal izango dituzte.
Ohiko copyright-a kenduz, datuak berriz erabiltzeko a
ukera hori dagoela jakinarazteko, hain zuzen ere, creative commons lizentzia gehitu zaio; horrek txostena berrerabiltzeko a
ukera onartzen du, betebehar bakarrarekin: egilea nor den a
ipatzea.
Ekimen horren bitartez, A
rartekoak bat egin du zenbait a
dministraziok −besteak beste, Eusko Jaurlaritzak− eta gizarte-konpromiso egiaztatua duten enpresa batzuek a
bian jarritako helburuarekin: hau da, denek a
probetxatzeko datuak ematea eta gehitzea, beste pertsona batzuek berriz a
probetxa ditzaten eta, bestek egindakoan oinarrituta, gauza berriak sor ditzaten.