5. BURUKO GAIXOTASUNAK EDO NAHASMENDUAK DITUZTEN PERTSONAK
Aurrekariak
Buruko gaixotasunak edo nahasmenduak dituzten pertsonek, ahulgarritasun berezia dutenez Arartekoak arreta berezia eskaintzen dion kolektiboa da. Uste dugu autonomia pertsonala sustatzea eta gaixotasun hauei lotutako estigmarekin amaitzea, zaintzekin jarraitzea, zuzentasuna, ardura, koordinazioa, integrazioa, eraginkortasuna eta parte-hartze foroen eta senideen eta gaixoen asoziazio sustapenak gure herri-administrazioen jarduna inspiratzen duten printzipioak izan behar dutela, batez ere osasun, gizarte, hezkuntza, enplegu, justizia eta etxebizitza eremukoak.
Gure funtzioen artean administrazioen jardunak printzipio horien isla izaten laguntzea dago.
1. Kexarik aipagarrienak
Pasa den urteko txostenean 2015eko urtarrilaren 7ko Arartekoaren ebazpena jaso genuen. Horren bidez, gizarte erakunde batek nortasun antisozialaren nahasmendua duen gazte bati emandako arreta psikiatrikoari lotuta.
Nortasunaren nahasmenduen alderdi zehatz hau legebiltzarrean idatzitako galdera batean jorratu da dagoeneko. Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailaren erantzuna ikusita, askatasunik gabeko pertsonen asistentzia eremuan kokatzen dena, ikusi dugu esku-hartze ereduan zehaztu gabe dagoela oraindik, kontuan izanda beharrezko esku-hartzeak garatuko liratekeen egoera zehatzak kontuan hartuz.
Buruko gaixotasuna duen seme heldu bat duten gurasoen kexak diagnostiko eta tratamendu konplexu baterako buruko osasun zentroak egindako proposamenen akordio falta suposatzen duenaren gehitutako zailtasuna adierazi digu. Psikosi Immunearen Unitatean alta eman ondoren pertsona honen egoera onak gurasoek erantzuna ospitaleratze berri bat izango zela pentsatzea eragin zuen. Espezialisten ustez, hala ere, ez zen egokia, talde terapia zehatz batean arreta emateko bere nahia bezala, nortasun nahasmendu bezala identifikatzen denarekin lotutakoa. Proposatutako familia terapia gauzatzeko arazoak zeuden hala ere, pazienteak berak eta familiak bertan parte-hartzeko zuten arazoengatik.
Buruko gaixotasunak pairatzen dituzten eta eguneko zentroetan arreta jasotzen duten pertsonen komunitate arretari dagokionean, erabiltzaile batzuen kexak jaso ditugu adieraziz euren ustez euren eremuan tutoretzapeko pisuen urritasuna dena. Momentu honetan kexa honen arrazoia aztertzeko eta alderatzeko espediente bat izapidetzen ari da.
Esleitutako errekurtso motaren desadostasunari dagokion erreklamazio batean, udal harrera zentro batean egonaldia eta buruko gaixotasuna duen pertsona baten egoera gatazkatsua planteatu zuen. Zehazki, kexa honen helburua Gizarte Ongizatearen Foru Erakundeak bere egoerentzako egokia den errekurtso bat esleitzeko duen zailtasunarekin lotuta dago. Aztertutako aurrekariek ulertarazten digute espedientea gelditzeko arrazoia, aipatutako egiaztatze dokumentazio faltan zehaztutakoa, adierazitako terminoetan konpondu daitekeela, hau da, goian aipatutako ordezko dokumentazioaren arabera osasun asistentziari dagokiona, eta Europar Batasuneko herritarren erregistro ziurtagiria eta atzerritar identifikazio zenbakia, dagokion berritzearekin. Edozein kasutan, patologia mota hauei erantzuna emateko zerbitzu egokien gabezia adierazi da.
Borondatezkoa ez den barneratzearekin duen desadostasuna ez ohiko moduan ingresatutako pertsonek kexa jartzeko arrazoia izan da. Ohikoa den bezala, barneratze prozesuaren gaineko informazioa eskatu genuen. Horrek, aurreikusitako prozedura bete zela jakiteko aukera eman zigun, epaiketa auto baten bidez neurria berretsiz.
Jakina da erabaki mediku baten bidez barneratze aukera baloratzean kontuan izan behar dela borondatezkoa ez den barneratzea, askatasunaren eta pertsonen borondatearen aurkako neurria denez, helburu terapeutikoa izan behar duela eta epaile baimena izan behar duela. Larrialdi kasuetan bakarrik baimentzen du legeak barneratzea oinarrizko izapide hori gabe, lekuagatik dagokion epaileari ahalik eta lasterren jakinarazteko betebeharrarekin. Epaileak, muturreko neurri hori justifikatzen duen mediku txostena aztertu eta pertsonari entzun ondoren, neurria baliozkotu dezake.
Duela urte batzuetako ingresoa aipatu zuen pertsona batek argudiatu zuen epailea ez zela heldu ingresatuta bi aste zeraman arte. Hau beste ingresoei esker aztertu ahal izan dugun gaia da, non neurriak hartu diren eskumena duen epailearen bisita legeak ezarritako denboran emateko, ez duela urte batzuk bere kasuan emandako atzerapen horrekin.
Honi dagokionez 2015eko irailaren 7ko Konstituzio Epaitegiaren 182/2015 Epaia aipatu beharra dugu, askotan antzeman ahal izan dugun interpretazio akastunari buruz, borondatezkoa ez den barneratze psikiatrikoa epaitegietan erregularizatzeko epearen kontaketari buruz. PZLren 763.1 artikuluko bigarren paragrafoaren konstituzioari egokitutako interpretazioak ez du baimentzen neurri horren epaile berrespenerako aurreikusitako 72 orduetan epeak sartzea.
Ezin da onartu banaketa dela eta ezagutu beharreko organo judizialera heltzea kostatzen zaion denboraren berdina den erdibideko aldi bateko denboraren aitorpenarekin lotutako harmonizazioa. Aukera hori onartuko balitz, askatasunerako eskubidearen mugak jorratzeko baliatu beharreko zorroztasun hermeneutikoa funtsean arinduko litzateke, Espainiako Konstituzioaren 17.1 artikuluan ezarritako bermeen kaltea eraginez. Barneratzearen berrespen judizialerako epea zenbatzen hasteko eguna zehaztea aldakorra eta zehaztugabea den faktore baten menpe dago. Hori ez dago askatasuna kendu dezakeen edozein neurriri lotuta egotearen zalantzarekin bateragarria.
Konstituzio Epaitegiak ondorioztatu du askatasun pertsonalaren oinarrizko eskubidearen eraginkortasun handiak eta haren mugen interpretazio murritzaile korrelatiboak ematen duen derrigorrezko interpretazio pautatik, PZLren 763.1 artikuluaren bigarren paragrafoaren konstituzioari egokitutako interpretazioak ez duela borondatezko barneratzearen jakinarazpenaren eta neurri hori judizialki berresteko ezarritako 72 orduko epearen hasieraren arteko jarraipen konponbidea onartzen mediku aginteen partetik, eta ez du bi prozesu gertakari horien arteko epe inplizituak sartzea baimentzen.
Epaitegiak nahasmendu psikikoa dela eta larrialdiko barneratzearen helburua ezagutzen du, eta zigor prozesuan behin-behineko neurriak hartzea inspiratzen duenaren ezberdina da; dena den, ematen du neurri horretan benetan garrantzia duena askatasuna murrizten duela eta beraz, epaiketa ikuspuntu horri lotuta dago.
Bestalde, asistentziarekin jarraitzea ospitaleko asistentziaren eta ospitaletik kanpokoaren arteko koordinazioa beharrezkoa denean, kaltetua izan daiteke koordinazio horrek ez badio arreta beharrari erantzuten. Kexa baten harira galdera hau planteatu denez, ulertzen dugu profesionalen analisi zehatza eskatzen duela, koordinazio arazoak ematen diren edo asistentziarekin jarraitzea bermatzeko dispositibo gehiago behar diren zehazteko. Osasun arduradunei helarazi diegun gai bat da, hura ikertzeko.