14. Lana eta gizarte segurantza
I. Arloa kopurutan
Aurten a
rlo honetan 24 erreklamazio jaso dira guztira. Kexa horiek a
zpiarloetan sailkatu a
hal dira:
– Administrazioaren funtzionamendua eta a
dministrazio prozedura 14
– Laneko osasuna 4
– Laneko a
dministrazioa 2
– Beste a
lderdi batzuk 2
– Lana sustatzeko neurriak 1
– Gizarte Segurantza 1
Aurten bideratu diren erreklamazioen −2011n jaso ziren kexak nahiz 2011ko urtarrilaren 1ean a
bian zeudenak− tramitazioaren xehetasunei dagokienez, txosten hau idatzi denean, hauxe da a
rloaren egoera:
II. Araudi-testuingurua
2011. urtean lan eta gizarte segurantzako ikuskaritzak betetzen dituen ikuskaritzako funtzio publikoaren a
lorreko zeregin eta zerbitzuen eskualdaketa a
dostu da (138/2011 Dekretua, ekainaren 28koa, Transferentzien Bitariko Batzordeak 2011ko ekainaren 22an onartutako a
kordioa onartzen duena. A
kordio horren a
rabera, Euskal A
utonomia Erkidegoari eskualdatzen zaizkio lan eta gizarte segurantzako ikuskaritzak betetzen dituen ikuskaritzako funtzio publikoaren a
lorreko zeregin eta zerbitzuak) bai eta, enplegu-erregulazioko espedienteen a
rloan, funtzioak zabaltzea ere (139/2011 Dekretua, ekainaren 28koa, Transferentzien Bitariko Batzordeak 2011ko ekainaren 22an hartutako A
kordioa onartzen duena. A
kordio horren a
rabera, gehitu egiten dira Estatuko A
dministrazio Orokorrak, maiatzaren 8ko 812/1985 Errege Dekretuaren bidez, Euskal A
utonomia Erkidegoari enplegu-erregulazioko espedienteen a
rloan eskualdatutako eginkizun eta zerbitzuak).
Urriaren 13ko 3/2011 Legea, Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuari buruzkoa, onartu egin da. Horren helburuetako bat zerbitzu horren, foru a
ldundien eta enpleguko politika a
ktiboen a
rloan ekintzak garatzen dituzten tokiko erakundeen a
rtean koordinazio, lankidetza eta laguntza eredua ezartzea da.
Halaber, azaroaren 24ko 4/2011 Legea a
zpimarratu behar da, gizarteratzeko eta diru sarrerak bermatzeko legea a
ldatzen duena. Beste a
lderdi batzuen a
rtean, gizarteratze hitzarmenak a
rautzen ditu, gizarteratzeko eta laneratzeko beharrezkoak izan daitezkeen ekintzak a
bian jartzeko tresna gisa, laneratzeko heziketa eta prestakuntza bereziki a
zpimarratuz. Diru-sarrerak bermatzeko errenta eta etxebizitzarako prestazio osagarriari dagokienez, interesdunak Eusko Jaurlaritzari eskaera egin eta hori Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuko bulegoan a
urkeztu eta gero burutuko dira.
III. Kexarik a
ipagarrienak
Alor horretan jaso ditugun kexek laneko bitartekaritzarekin, lana sustatzea eta laguntzearekin eta enplegurako prestakuntza profesionalarekin zerikusia izan dute, horiek baitira 2010. urtean gain hartutako eskumenak.
Ardura duten zerbitzuen funtzionamenduari lotuta egondako zenbait a
razo honela a
zaldu daitezke: gure a
utonomia erkidegoak orain dela gutxi zenbait funtzio hartu ditu bere gain. Beraz, egoeraren a
raberako a
razotzat jo daitezke. Hori behin onartuta, zerbitzuen funtzionamenduari dagokionez herritarrek a
urkeztu dituzten kexak justifikatuta daudela esan dezakegu. Hala ere, kexa horiek ez dira a
ntzuak izan behar; izan ere, a
rduradunei kexak eragin dituzten inguruabarrak ezagutzeko a
ukera eman diete eta, beraz, oinarrituta daudenean, zerbitzua hobetzeko baliagarriak izan daitezke.
Prestakuntza jarduerari dagokionez, hautagai batek prestakuntza ikastaro batean izena emateko topatu zuen a
razoaren berri eman zigun. Bulego batean ikastaroa ezagutzen ez zutela esan zioten eta, ondoren, beste bulego batean ikastaroa beteta zegoela esan zioten. Hala eta guztiz ere, ikastaroa iragartzen jarraitu zuten.
Lanbidek emandako informazioari jarraiki, onartu zuen kasu horretan hautagaiari emandako informazioan koordinaziorik eza egon zela. A
razoak eskualdatutako eskumenak gauzatu a
hal izateko gain hartutako zerbitzuen "aplikagarrian" integratu gabeko kudeaketekin zerikusia izan zuen.
Kexa horrek eta izena eman zuten pertsonen laneko kalifikazioan a
katsak barne hartzen dituzten espedienteei buruzko beste kexa batzuek lehen deskribatu dugun egoera erakutsi digute, hau da, orain dela gutxi funtzioak gain hartzearen ondoriozko a
razoa.
Lan eskaintzen kudeaketaren barruan, zenbait pertsonek desadostasuna a
dierazi dute euren curriculum vitae ebaluatzeko igarotako gehiegizko denboraren ondorioz.
Halaber, Lanbidek zenbait lan eskaintzen betekizunei dagokienez egin duen interpretazioak eragin dituen kexak ere jaso ditugu. Zehatz-mehatz pertsona baten eskaerari buruz a
ri gara, ez baitzuten izapidetu eskaintzak eskatzen zuelako lantokia zegoen lekuan bizitzea eta interesduna beste leku batean bizi zen. Haren desadostasuna mahaigaineratu zuen pertsonak, a
ldez a
urretik, Lanbideri a
zaldu zion ez zeukala inolako a
razorik eskatutako baldintza betetzeko, hau da, lana zegoen tokian bizitzeko.
Hasiera batean, egoitzari buruzko baldintza horretara egokitzeko erraztasuna a
intzat hartuta, "a priori" baztertzailea ez den baldintzatzat jo daiteke, baina, ondoren baztertzaile bihur daiteke, enpresak eskaintza a
ztertu eta gero, a
legia.
Ikuspuntu horretatik, ulertu genuen kexa oinarrituta egon zitekeela eta, ondorioz, a
dministrazioari kexaren berri eman genion; izan ere, a
rrazoiketa hori oinarritzat hartuta, "a priori" baztertzailea ez den baldintza gisa kalifikatu daitekeen betekizun baten a
urrean gaude.
III.1. Administrazioaren funtzionamendua eta a
dministrazio prozedura
Zenbait kexek mahaigaineratu dituzte kexagileen a
buruz laguntzen eta diru-laguntzen deialdien ebazpenetan a
tzerapenak zirenak. Zenbait kasutan, deialdietan ezarritako epeek itxaronaldiak justifikatu dituzte eta, beraz, ez ziren a
tzerapenak. Hala ere, beste kasu batzuetan kexak izapidetu bitartean ebatzi badira ere, kexak oinarrituta zeuden.
Lanbiden a
lta emateko prozedurari dagokionez, pertsona batek a
zaldu zuen interneten kontsultatu zuenean egiaztatu zuela bajan eman ziotela. A
zaldu ziotenaren a
rabera, lan-kontratu bat lortzean baja ematen da eta izena emanda duten pertsonei ez zaie horren berririk ematen. Horrez gain, a
gerian utzi zuen berriro a
lta emateko derrigorrez norbera joan behar dela Lanbideko bulego batera.
Lehenengo a
lderdiari dagokionez, interesdunari a
zaldu genion a
lta ematerako orduan pertsonei zerbitzuan izena emateak barne hartzen dituen eskubide eta betebeharren berri ematen dietela. Bigarren a
lderdiari dagokionez, ondoren egiaztatu a
hal izan genuen neurriak hartu zituztela interesduna bera bulego batera joan gabe.
Deialdiak iragarritako laguntzen eremuan (2011ko martxoaren 3ko Erabakia, Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzuaren A
dministrazio Kontseiluak hartutakoa; honen bidez, kotizaziopeko prestaziorik jasotzen ez duten eta/edo diru-sarrerak bermatzeko errenta jasotzen duten Euskal A
utonomia Erkidegoko langabeak kontratatzea bultzatzeko laguntzen deialdia onartzen da), pertsona batek a
zaldu zigun haren ustez oinarrien ez-betetze bat zena. A
dierazi zuen a
ipatutako erabakiaren 5. a
rtikuluak honako hau ezartzen duela: enpresek diru-laguntza jasotzeko eskubidea daukate kontratatutako pertsonak ez badu kontratua egin den unean ordaindutakoaren a
raberako prestaziorik jasotzen. Hala ere, interesdunak a
zaldutakoaren a
rabera, ez zen une hori a
intzat hartu baizik eta eskaintza egin zen unea.
Kexagileak ulertu zuen ordaindutakoaren a
raberako prestazioa jasotzen zuenez, baldintza bete a
halko zuela baja emanez.
Aginduak zera dio: "Diru-laguntzarako eskubidea sortuko du erakunde onuradunek Lanbide Euskal Enplegu Zerbitzuan enplegu-eskatzaile gisa inskribatutako pertsonak kontratatzeak, (...) Pertsona horiek, gainera, honako bi baldintza hauetako bat bete behar dute kontratazioa egiten den unean:
a) Diru-sarrerak bermatzeko errenta jasotzea, gizarteratzeko eta gizarte-babeserako oinarrizko errentaren modalitatean zein laneko diru-sarreren errenta osagarrian.
b) Kotizaziopeko langabezia-prestaziorik jasotzen ez duen langabea izatea".
Agindua modu hertsian irakurriz gero pentsa daiteke ordaindutakoaren a
rabera prestazioa jasotzeko eskubidea daukan pertsonak borondatez jasotzeari uko egiten badio baldintza bete a
hal duela.
Irakurketa hori egin daiteke baina, hala ere, a
gindua interpretatzean kontuan hartu behar da deialdiaren helburua halako egoeratan nahigabe daudenei laguntza eskaintzea dela.
Balorazio hori kexa a
urkeztu zuen pertsonari helarazi ostean, beharrezkotzat jo genuen a
dministrazioari deialdiaren inguruko zenbait a
lderdiren gaineko informazioa eskatzea.
Alde batetik, a
ginduak dio kontratua egiten den unean baldintzak bete behar direla baina a
urrerago xedatu du erakunde onuradunen eskaerak ebazteko, Lanbidek, hautagaitzak baloratzen dituenean (hori kontratua egin baino lehen egiten da) deialdiaren baldintzan bete behar direla kontuan hartuko duela. Hautagaitza a
ldez a
urretik hautatu zuten a
zken xedapen horren interpretazioa oinarritzat hartuta.
5. a
rtikuluko bi a
talak, hau da, 1. eta 2. a
talak, a
gindu beraren barruan jaso behar direnez, horien irakurketak ezin ditu kontraesankor bihurtu, baldintzak bete behar diren unearen inguruan lehenengoak ondorio bat eragiten duen a
rren eta bigarrenak beste ondorio bat eragiten duen a
rren. Egia esan, lehenengo a
talak kontratua egiten den uneari egiten dio erreferentzia eta bigarrenak, lehenengoa ñabartu gabe, dio erabakia Lanbidek a
ldez a
urretik dituen datuak oinarritzat hartuta hartuko dela, hau da, laguntzen onuraduna den erakundeak eskaera egiten duenean Lanbidek dituen datuak erabiliz.
Aurrekari horiekin beharrezkoa iruditu zitzaigun idazketa berri bat sustatzea, oraingoak sortu dituen zalantzak a
lde batera uzten dituena.
Deialdiaren egokitasunetik harago joateko as
moz, a
dministrazioari honako hau baloratzeko eskatu genion –kexa hori a
urkeztu zuen pertsonak mahaigaineratu zuen borondatezko bajaren kasu zehatzetik kanpo–: beste kasu batzuetan deialditik kanpo geratu daitezkeela eskaera egiten duten unean baldintzak betetzen ez dituztenak baina kontratua egiten den unean, berriz, betetzen dituztenak, une batetik bestera igarotzen den denboraren a
rabera. Kasu horiek deialdiaren zerizana beteko lukete.
Haren erantzunean, a
dministrazioak a
zaldu zigun kasuistika mugagabea izan daitekeela eta egoera guztiak barne hartzea ezinezkoa dela. A
urkeztutako eskaintzen kudeaketa eraginkorrak hautagaiak bilatzeko zenbait parametro edo baldintza definitzeko betebeharra ezartzen du; betiere, denborari dagokionez, une zehatz edo jakin bati lotutakoak. Kasu horretan, enplegu bulegoak eskaera kudeatzen duen unea hautatu zen, hau da, ondorengo kontratua formalizatu baino lehen.
Gogoeta hori a
biapuntutzat hartuta, Lanbidek, laguntzen deialdiaren gaur egungo idazketaren ondorioak ikusita, hurrengo deialdietarako, jasotako iradokizunak kontuan hartuko dituela hitza eman du, sortutako nahasketak eta desadostasunak saiheste a
ldera.
III.2. Laneko a
dministrazioa
Atal horretan a
razo honen berri eman zuen kexa bat sartu dugu: enpresa bateko batzarrean (Araban) enpresa batzordeko ordezkariak ordezkatzea erabaki zuten. A
urreko batzordekoak kexa bat a
urkeztu zuten erabakiaren a
urka errekurtsoa a
urkeztu zelako eta laneko a
dministrazioak a
ldaketa onartu zuelako mahaigaineratutako epai-erreklamazioaren inguruko erabakia jakin a
urretik.
Kasu horrek a
urreko urtean (Bizkaian) izapidetutako espediente baten a
ntza dauka. A
zken horretan, sindikatuen a
rteko a
kordio bat oinarritzat hartuta –oraingo kexan ez bezala–, batzarrean a
dostutako a
ldaketaren a
urka errekurtso bat a
urkeztu zen baina laneko a
dministrazioak egiteke zeuden a
ldaketak (kautelazko etetea) burutu a
urretik epaia eduki a
rte itxaron zuen. Gure informazio eskaeran hori a
ipatu genuen.
Erantzunean a
dministrazioak Bizkaia izenarekin a
ipatu dugun espedientean jasotakoa ez bezalako iritzia helarazi zigun. Hau da, lurralde horretan a
dostutakoaren a
urka, A
rabako kexan a
ldaketa ez dute utzi epailearen erabakiaren zain.
Administrazioaren erabakia kexa a
urkeztu eta gutxira eman zen epaiaren a
utoan oinarritu zen. Bertan zera xedatu zen "Eskatzaileek eskatutako kautelazko neurria ez da onartuko".
Interesdunei laneko a
dministrazioarekin egindako a
lderaketa horren berri eman genien eta lan-arloko epaitegiaren a
utoa jakinarazi genien, horrek kautelazko eteteari buruzko nahia ebazteaz gain, gaia gure jarduteko eremutik kanpo utzi baitzuen.
III.3. Laneko osasuna
Atal honetan a
miantoari lotutako zenbait kexa jaso ditugu.
Arazo horri dagokionez, iaz espediente bat ireki genuen gure helburuak diseinatzeko aurreikuspenak ezagutzeko, laneko gaixotasun horri a
urre egite a
ldera.
Arartekoaren erakunde honetan, AS
VIAMIE Euskadiko a
miantoaren biktimen elkartearekin izandako bilera batean, pertsona horiei eragiten dieten as
kotariko egoerengatik duten kezkak entzuteko a
ukera izan genuen. Hori dela eta, gure jarduera elkarte horrek hala eskatuta a
bian jarri genuen espediente berriari esker bideratu dugu.
2011-2014 Osasuneko eta Gizarte Segurantzako Estrategiak a
razo hori jorratzeko beharra barne hartzen du. Hala, lanaren osteko zainketa burutzeko datu fidagarririk ez dagoenez, a
gerian utzi den helburuetako bat gaur egungo programa hobetzea da. Zainketari lotuta ere, a
ntzeman dugu OSALANek a
urrera pausuak eman dituela produktu horren eraginpean dauden langileen erregistro ofizial bat eratze a
ldera.
ASVIAMIEk a
zaldu digun a
lderdi garrantzitsu bat lanaren osteko osasunaren zainketari lotuta dago, zehatz-mehatz, zainketa hori jasotzeko beharra eduki dezaketen pertsonen identifikazioa a
halbidetzen duen informazioa edukitzeko nahiari lotuta.
Kexa horiek a
ditzera eman zuten kezka mahaigaineratzeko, egokia iruditu zitzaigun bilera bat a
ntolatzea OSALANeko zuzendariarekin, kexetan a
dierazitako kezkaren berri eduki zezan. Bilera horretan jakinarazi genion gure ustez ez dagoela informazio nahikorik gizarte eragileen eskutik, organismo horren bidez burutzen a
ri diren jardueren gainean.
Ondoren, OSALAN a
ipatutako elkartearekin bildu zen organismo horretatik burututako eta a
urreikusitako jardueren berri emateko, a
razoari a
urre egiteko eta euren a
ldez a
urretiko baimena eduki barik banakako langileen kasuetan ofizioz esku hartzeko egon daitezkeen mugak a
zaltzeko, hala nola, lanaren osteko kontrolak egiteko.
OSALANen ustez, a
miantoaren inguruko planaren a
urkezpenak bultzatu dezake eragindako pertsonen interesa piztu dezake eta organismo horretara jotzera bultzatu ditzake.
Alor horretan gauzatutako beste jarduera batek Santurtziko zentral termikoaren eraisketarekin zerikusia dauka.
Kexa batek martxoaren 31ko 396/2006 Errege Dekretuak a
rautzen dituen a
lderdiei lotutako zenbait kontu mahaigaineratu zituen. Dekretu horren bitartez, a
miantoaren eraginpean egoteko a
rriskua barne hartzen duten lanetan a
plikagarriak diren segurtasuneko eta osasuneko gutxieneko xedapenak ezarri dira eta a
miantoaren eraginpean egoteko a
rriskua barne hartzen duten lanek bete behar dituzten baldintzak a
rautu dira.
Hasiera batean, pentsatu genuen a
lderdi horiek a
intzat hartu zirela; izan ere, enpresek a
miantoa kentzeko lanak gauzatzeko a
urkeztu behar duten laneko plana onartzeko betekizunak dira. Gogoeta hori a
biapuntutzat hartuta eta kexaren bidez helarazi zizkiguten zalantzei erantzuteko as
moz, informazioa eskatu genuen.
Enplegu eta Gizarte Gaietako Sailak esan zigun OSALANek laneko planari buruzko txosten tekniko bat egin zuela eta zenbait teknikok obran bi bider bisitaldia egin zutela betetzen zela frogatzeko; besteak beste, kaleko a
rroparen bereizketa egiterakoan kutsadura kentzeko unitateak ote zeuden egiaztatuz. Horrez gain, erantzunean gaineratu zen laneko eta gizarte segurantzako ikuskaritzak OSALANeko teknikariekin batera obran beste bisitaldi bat egitea a
urreikusita zegoela.
Ikuskapen bisitaldi horren gaineko txosten zehatz batean xehetasunez jaso ziren a
lderdi hauek: hoditeriaren estalkia kentzeko lanak eta bi burbuilen eraikuntza enpresaren eskutik, sorkuntza eremuan, a
miantoa duen materiala kentzeko.
Amiantoa kentzeko lanak burutu a
hal izateko eskatzen diren baldintzak betetzeari buruzko datu horiek ikusita, kexa oinarririk gabe geratu zen. Kexagileari horren berri eman ostean, espedientea a
rtxibatu egin genuen.
IV. Ondorioak
Agerian jarri den moduan, a
dministrazioak erabilitako irizpideekin desadostasuna a
dierazten duten kexez gain, funtzionamenduari lotutako beste batzuk ere jaso ditugu.
Azken horietan laneko bitartekaritzarekin, lana sustatu eta laguntzearekin eta lanerako prestakuntza profesionalarekin (hau da, orain dela gutxi gain hartutako eskumenekin) zerikusia duten gaiak jorratu direla a
intzat hartuta, a
rrazoi horien ondoriozko kexak a
haztuta daudelakoan gaude eta espero dugu a
lor horretan hartutako neurrien emaitza positiboak ikusi a
hal izatea.
Lanbidek diru-sarrerak bermatzeko errentari buruzko legea a
ldatu duen a
zaroaren 24ko 4/2011 Legeak diru-sarrerak bermatzeko errenta eta etxebizitzarako prestazio osagarria eskuratzeko xedatu dituen funtzioak bere gain hartu ditu. Legeak laneratzeko heziketa eta prestakuntza bereziki a
zpimarratzen ditu. Zeregin hori herritarren beharren kudeaketa aurrera eramateko beste erronka garrantzitsu bat izango da.