11. Herri-administrazioen araubide juridikoa, ondasunak eta zerbitzuak
I. Arloa kopurutan
Aurten arlo honetan 102 erreklamazio jaso dira guztira. Kexa horiek honako administrazio hauei buruzkoak izan dira:
– Tokiko administrazioa 90
– Foru administrazioa 6
– Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazio Orokorra (Eusko Jaurlaritza) 2
Azpiarlokako banaketari dagokionez, sailkapena honakoa da:
– Kontratazio-araubidea, ondarea eta administrazioaren erantzukizuna 33
– Administrazioaren funtzionamendua eta administrazio prozedura 31
– Tokiko zerbitzu publikoak 24
– Udal erroldaren kudeaketa 10
– Beste alderdi batzuk 3
– Informazioa eta herritarren parte-hartzea 1
Aurten bideratu diren erreklamazioen −2011n jaso ziren kexak nahiz 2011ko urtarrilaren 1ean abian zeudenak− tramitazioaren xehetasunei dagokienez, txosten hau idatzi denean, hauxe da arloaren egoera:
GUZTIRA | Izapidetzen | Amaituta | Jarduera okerra | Jarduera okerrik ez | Herritarrei aholkuak eta informazioa ematea | Gerora ez dira onartu |
135 | 33 | 98 | 47 | 39 | 12 | 4 |
Ekitaldi honetan, iaz bezalaxe, jasotako kexa gehienen izapidetze egoera arrazoizkoa da, eta gure jarduna, gutxi gorabehera, amaitu egin da eskuratutako guztien bi heren eta aurreko ekitaldian abian ziren guztiak bideratu ondoren. Batez ere, laugarren hiruhilekoan jasotako kexei dagozkien jarduera fase ezberdinetan daudenak falta dira. Orokorrean aipa dezakegu jasotako kexak erantzuteko eta ebazteko denbora hobetu dugula, bereziki esku hartu duten administrazioen lankidetza eta betetze maila handiagoa egon delako bai eskatu dugun informazioa epe laburragoetan jaso dugulako bai eskaini diguten lehen erantzunaren edukia nahikoa izan delako aurkeztutako kexen arrazoia kontrastatu eta baloratzeko.
Hala ere, atal honetan oraindik ere azpimarratu behar dugu erakunde honek duen beharra legebiltzarraren komisario gisa eta, beraz, aipamen berezia egin behar dugu hainbat administraziok eskaini diguten lankidetza falta. Iaz jada Mutrikuko Udalari buruzko 2009ko ekitaldiko hiru espediente irekita genituela azpimarratzen genuen. Aurtengo hasieran, azkenik, bertan izandako esku-hartze guztia amaitu behar izan genuen, gure lana eraginkortasunez bete ahal izan gabe, honako ebazpenak sortuz:
Aurten hasitako espedienteei dagokienez espediente bakar batean ohartarazi diogu Ortuellako Udalari duela 9 hilabete ez diola erantzun egin genion informazio eskaerari.
Azpimarratu beharreko beste kontua administrazio isiltasuna da, alorrean izapidetutako kexa ugarik azaltzen duten gaitzespena. Herri administrazioek herritarrek aurkezten dituzten eskaera guztiei erantzuna eman behar diete, betiere herri administrazioa zuzendu behar duen administrazio ona eta zerbitzu publikoaren onerako. Garai hauetan, parte-hartzeari eta gardentasunari buruz horrenbeste hitz egiten denean, garrantzitsua da herri administrazioek azalpen nahikoa eman dezaten euren jarduteko moduaren inguruan. Askotan herri administrazioak herritarren eskaera ez bideratzeko dituen arrazoiei buruzko arrazoizko argibide nahikoak aurkeztutako arazoa konpontzen du.
Azkenik, arloko kopuru orokorrei buruzko pintzelada labur honen barnean aipatu beharko genuke aurten amaitutako espedienteen eraginkortasun maila ona izan dela, administrazioaren jarduera okerra zegoela baloratu genuenean administrazioak jarrera zuzendu duela azpimarratuz. Zegozkien administrazioei bidalitako gomendioak, ondoren aipatuko ditugunak, ehuneko berrogeita hamarrean onartu dira.
II. Lege-berrikuntzak
Epigrafe honen izenburua gorabehera, zoritxarrez, berririk egon ez dela aipatu behar dugu, beraz, euskal herri administrazioak, orokorrean, ez dute burutzen duten esku-hartze jardueraren arauzko egokitzapenik egin, jada iaz premiazkoa zela aipatu bagenuen arren.Zehazki, tokiko ordenantza eta arau autonomiko asko berrikusi eta egokitzeko beharrari buruz ari gara, barne merkatuko zerbitzuei buruzko 2006ko abenduaren 12ko Europako Legebiltzarreko eta Kontseiluko 2006/123/CE Zuzentarauak Espainiako zuzenbideari, partzialki gaineratzen dion zerbitzuko jardueren sarbideari eta horien burutzapenari buruzko azaroaren 23ko 17/2009 Legearen eta hurrengo garapenen (abenduaren 22ko 25/2009 Legea) onespenaren ondorioz.
Hala eta guztiz ere, aurten aurrerapen gutxi ikusi ditugu zentzu horretan. Horrela bada, autonomia mailan, iaz aipatu genuen 2010eko apirilaren 27ko ebazpena, Zerbitzuen Zuzentaraura egokitzeko hainbat lege aldatzen dituen lege-aurreproiektua jendaurrean aurkezten duena Lege Proiektu gisa onartu du Eusko Jaurlaritzak, 2011ko martxoaren 1eko Gobernuaren Kontseiluko erabaki bidez, parlamentu egoitzan izapidetzen egonez. Proiektuak 14 legetan eragina dauka eta, erkidegoko zuzentarauaren helburuen babesean, prozedurak erraztu eta oztopoak kendu nahi ditu EBko zerbitzuak eskaintzeko. Horrek bere garrantziaren ideia eskaintzen du (Irekia). Erkidegoko zuzentaraura egokitzeko autonomia mailako halako erregulaziorik ez egotean herri administrazioek ez dute arauzko esparru nahikorik euren ordenantza eta erregelamendu propioak egokitzeko, horrek dakarren segurtasun falta juridikoarekin.
Hori, nolanahi ere, ezin da aitzaki izan Zerbitzuen Zuzentarauaren aplikazioaren "eragin zuzena" saihesteko. Administrazio bakoitzak, bere eskumeneko alorrean, erkidegoko zuzentarauan xedatutako helburu eta printzipioekin kontraesankorra den araudia berrikusi behar du ezarpen askatasuna hobetzeko, defendatzen dituzten mugen interes orokorreko premiazko arrazoiak behar bezala justifikatzen ez dituzten mugak onargarriak izan gabe.
Udal legeak ezta ez du aurten argia ikusi pasa den ekitaldian aipatu genuen izapidearen (Euskadiko Udal Legearen Aurreproiektua jendaurrean agertzeko ebazpena, 2010eko azaroaren 24koa -226. EHAA) hasieraren ondorioz Eusko Legebiltzarrak dagokion legezko testua onartu gabe.
III. Jarduera-plana
Gure ohiko jardueraren oinarrizko zati baten jatorria herritarrek aurkeztutako bakarkako kexetan kokatzen da. Gauzak horrela, jasotako kexak izapidetzea izan da gure jardueraren zati adierazgarriena eremu honetan. Espediente horiek gomendio ezberdinak eta beste ebazpen batzuk izapidetzea ekarri dute, hurrengo idatz zatian azalduko dugun moduan.
IV. Kexarik aipagarrienak
Idatz zati honetan, izapidetu ditugun kexen laburpen bat egingo dugu aurten garatutako jarduera islatzeko, bereziki helduz gomendioren baten xede izan direnei. Kexak azpieremu materialei jarraiki multzokatuko dira, jarraian xehatuko ditugun epigrafeak gorabehera.
IV.1. Administrazioaren funtzionamendua eta administrazio prozedura
Lehen epigrafean adierazi dugun moduan, jaso ditugun kexa askok herri administrazioaren erantzun falta edo horren ebazpenaren eta interesdunak benetan eskatutakoaren arteko inkongruentzia adierazten dute.
Administrazio isiltasunari buruzko bloke horretaz gain, erakundean jasotako kexek hainbat kontu azaltzen dituzte. Azpimarratzekoak dira prozeduraren bermeak eta legezkotasuna babesteko oroitzapenak nabarmentzen dituztenak. Lehen kontuaren inguruan 2011ko apirilaren 7ko Arartekoaren ebazpena eman dugu. Horren bidez, Abanto-Zierbenako Udalari gomendatzen zaio udaleko arkitekto aholkulariak bere lanpostua bete zuen bitartean burutu zituen funtzioei buruzko ziurtagiria egin dezan.
Kexa horretan egindako eskaeraren eta emandako ebazpenaren arteko kongruentzia falta azaldu zen. Gainera, ebazpenak ez zuen arrazoirik ematen eskatutako berariazko edukia zuen egiaztagiriaren emakida ukatzeko. Horren ondorioz, interesdunak ezin izan zuen lizitazio publiko batean bermatu burutu izan zituen funtzioak. Abanto-Zierbenako Udalak ez du onartu erreferentziako gomendioa.
Izapidetutako beste kexa-espediente batean, erreklamatzaileak Bakioko Udaleko aurrekontuaren legez kontrakotasuna azaltzen zuen, besteak beste, aurrekontu egonkortasuneko helburua urratzeagatik; gainera udalaren argudio falta aipatzen zuen espedientearen hainbat izapideetan aurkeztutako alegazioen aurrean. Horrek herri administrazioaren eta herritarren arteko harremanak garatu behar diren baldintzen urratzea zekarren. Udal aurrekontuen izapidetzean eta edukian legea betetzeari buruzko 2011ko irailaren 21eko Arartekoaren ebazpenak ondorioztatzen zuen udal administrazioak bere erabakiak arrazoiz eta labur arrazoitu behar dituela, bereziki erabaki horiek aginduzko txosten teknikoetatik urruntzen direnean. Bestalde, gure gomendioan gogorarazten genuenez, herri administrazioak arduratsuak izan behar dira indarreko legezkotasuna betetzeari dagokionez eta, bereziki, kasu honi dagokionez, udal aurrekontuen edukia arautzen duten printzipio eta baldintzen babesean.
IV.2. Udal erroldaren kudeaketa
Berriro ere, zoritxarrez, aurkeztutako kexen ehuneko hamar inguru herritarren udal erroldan emandako izenen ukapenari buruzkoa da. Erakunde honen aldetik beharrezkoak diren kudeaketak egin ondoren, kexak konpondu izan dira. Hori bai, herritarrek zerbitzu publiko ezberdinetara (osasun, hezkuntza, gizarte laguntza, zerga, etab. arlokoak) sartzeko kudeaketa horren garrantzia kontuan hartuta, hasierako eskaera egin zenetik erakunde honetara jo eta aldeko ebazpena lortzen duten arte pilatutako atzerapenak kaltetutako pertsonentzat dakarren kalte larria kontuan hartu behar da.
Udalak arduratsuak eta bizkorrak izan behar dute arlo honetan eta herritarren errolda kudeatzeak dakarren zailtasunak ezagutzen ditugun arren, errolda ukatzeko arrazoiak tasatuta daude, eta udalak ezin ditu eskatu bestelako baldintzak edo agiriak pertsona baten benetako egoitza egiaztatzeaz gain. Azken finean, herritarren udal errolda herriko herritarren benetako egoitza bermatzen duen administrazio erregistroa da eta ezin da erabili bere helburutik harago dauden beste kontu kontrolatu eta konpontzeko. Horrela bada, erroldan izena ematearen ukapena udalaren ustez bilobak ez duelako familia unitatea osatzen aitona-amonekin batera edo udala delako maizter gaixoaren semeak izena eman nahi duen etxebizitzaren alokatzailea, izena emateko etxebizitzan benetan bizi dela egiaztatzetik kanpo dauden kontuak dira.
Horrela bada, aurten iazko urtearen amaieran Turtziozko Udalaren jarduera dela-eta aurkeztu ziguten kexa baten esku-hartzeari amaiera eman diogu. Bertan udalak agiriak eskatzen zituen legezko inolako oinarririk gabe, eta horrek administrazio jarduera arbitrario bihurtzen du. Horren inguruan, 2011ko maiatzaren 2ko Arartekoaren ebazpena eman genuen. Horren bidez, Turtziozko Udalari gomendatzen zaio Palestinako pertsona baten biztanleen erroldan izena emateari dagokionez, eragin data zuzendu dezala.
Onartu ez zen gomendio horretan, udalak penagarritzat jo du kexa bat izapidetu izana udalak agiri osagarriak eskatu izanagatik, euren ustez, legez eska baitzitekeen.Hala eta guztiz ere, herritarrari ez zitzaion eskatutako agiri osagarrien eskaera bermatzen duen arauaren berri eman eta gure esku-hartzean zehar ez zen gai hori argitu. Erroldan izena ematea eskatzen duten pertsonen identitatea egiaztatzeko legez baliodunak diren agirien artean, interesdunak bi identifikazio agiri aurkeztu zituen eta biak indarrean zeuden. Beraz, eskatu zioten Atzerritarren Erregistro Nagusiaren ziurtagiria ez zen beharrezkoa, ezta galdagarria ere, identifikazioa osatze aldera.
Udalei udal erroldaren eguneratzeari buruzko jarraibide teknikoak ematen dizkion Estatistikako Institutu Nazionaleko (EIN) buruaren eta Lurralde Lankidetzako Zuzendari Orokorraren uztailaren 4ko ebazpenaren argitalpena agintzen duen Azpi-idazkariaren 1997ko uztailaren 21eko ebazpenak atzerritarren erroldatzeari buruzko 5. artikuluan azaltzen duenez, herritarren erroldan izena eman nahi duen edozein pertsonari identifikazio agiria eskatzearen helburua besterik gabe horren identitatea ezagutzea da, Legean adierazitakoaz gaindiko bestelako agiririk eskatu ahal izan gabe eta identifikazioaren errealitatetik kanpoko kontuan kontrolatu ahal izan gabe.
IV.3. Informazioa eta herritarren parte-hartzea
Arabako Lurralde Historikoko udalbatzak garrantzia handiko erakunde publikoak dira lurralde honetan eta toki erregimeneko egituraren elementu berezietako bat dira, oinarrizko hainbat zerbitzuen kudeaketarako administrazio deszentralizatu gisa eta herritarren zuzeneko ordezkaritza taldeko gaietan. Hala eta guztiz ere, herritarren elkarren arteko erantzukizun hori eurengan eragina duten erabakiak hartzerakoan, zenbaitetan gatazkak eragiten ditu gertutasunagatik eta interesdunen inplikazioagatik. Herritarren batzordea erkidegoko gaietan, herritarrekiko oztopo edo mugei dagokienez, herritarren zuzeneko parte-hartzearen adierazle nagusia izanik, nahita ez, gai publikoetan parte hartzeko eskubidearen mugatzea ezartzen du. Zehatzago esanda, erakundeak duen informazioa interesa duten herritar guztien eskura egon behar duela aipatu behar dugu.
Zentzu horretan kexa bat jaso genuen Beotegi-Menagaraiko Administrazio Batzarreko presidenteak ez zuelako Arabako Lurralde Historikoko Udalbatzei buruzko martxoaren 20ko 11/1995 Foru Araua betetzen, izan ere, ez zuen zegokion ohiz kanpoko bilera deitu nahi, besteak beste, idazkaria bezalako hainbat karguren berrikuntza planteatzeko eta gainera interesa zuten herritarrei ez zien eskatutako informazioa eskaintzen. Kexa ebatzi izan zen presidentearen kargua aldatzean.
Azkenik, aipatzekoa da, herritarrek modu elektronikoan zerbitzu publikoetan parte hartzeari buruzko ekainaren 22ko 11/2007 Legeak, beste helbururen artean, xedatu duela eskuragarri dagoen informazioa bitarteko elektronikoen bidez emateko betebeharra (3. artikulua), bai eta egoitza elektronikoak iragarki taula baten izaera duela ere (12. artikulua). Irungo Udalaren jardueraren berri izan dugu, izan ere, Iragarki eta Ediktuen Taula Elektronikoa sortu du eta 2011ko apirilaren 1etik aurrera jarriko du abian (2011ko apirilaren 7ko 67. GAO).
Beste administrazio batzuek udal ordenantza mailan administrazio elektronikoaren arautzea eta iragarki taula elektronikoa ezartzeko aukera garatu eta xedatu duten arren (hala nola, Bilboko Udalak), ez dugu ikusi tresna hori benetan abian jarri denik.
Azpimarratzekoa da taula elektroniko edo digital (horrela deitzen baita udalaren web orrian eta zerbitzurik eskatuenetarikoen artean dago) horrek udal guztiek euren iragarki ofizialak eta beste herri administrazioek bidalitakoak argitaratzeko erabiltzen dituzten ohiko iragarki taula fisikoak ordezkatzen edo osatzen dituela. Taula elektroniko horrek, egun gertatzen den informazioaren hazkuntzaren aurrean, orokorrean, argitaratzen diren iragarki ofizialak eskuratzeko erraztasunak eskainiko ditu. Nolanahi ere, garrantzitsua iruditzen zaigu udalaren aurreikuspenen arabera Irungo Udaleko taula elektronikorako sarbidea udaletxean, HAZean, liburutegietako Internet gelatan, etab. kokatutako doako terminalen bidez burutu ahalko dela, eta horrek bere hedapena erraztuko du. Horren guztiaren inguruan eta kontu honen amaierako gogoeta gisa, kezkagarria iruditzen zaigu administrazioaren garapen elektronikoko prozesua herritarren eskubide eta betebeharra izan arren, arrail digitalak hainbat talde kanpo utzi ahal izatea bitarteko digitalekin konpontzen ez direlako edo halakorik ez dutelako, beraz, egokitzat jotzen dugu tresna horiek publikoari orokorrean hurbiltzen dizkion edozein neurri.
IV.4. Herri-administrazioen ondarea
Aurreko ekitaldian, atal honetan, herri administrazioek ondare publikoa defendatzeko dituzten eskumen zabalak gaizki erabiltzeagatik egindako erreklamazioak azpimarratzen genituen. Aurten, administrazioa ondare publikoaren defentsan eta aldarrikapenean egindako jarduera eskasa azaltzen duten kexak azpimarra ditzakegu. Hori bai, garrantzitsua da azpimarratzea alor honetan eta bereziki bide publikoen aldarrikapenari dagokionez, dagokion ikerketa espedientearen izapidetzea, ondasunaren titulartasunari buruzko datu fede-emailerik ez dagoenean, beharrezkoa da eta izapidetzea behar bezala betetzea eskatzen du, gaiaren aurrekari guztiak gaineratuz, baita erabaki oinarritu bat hartzeko aukera eskaintzen duten txosten teknikoak ere. Kontu horren inguruan 2011ko abuztuaren 22ko Arartekoaren ebazpena izapidetu dugu. Horren bidez Sopuertako Udalari gomendatzen zaio, aginduzko instrukzioaren ondoren, gurdi-bide baten legezko egoera ebatz dezan.
Aipatutako udalak onartu duen gomendioak interesdunak egindako eskaera ebatz zedila eta erreferentziazko gurdi-bidearen legezko egoera zehatz zedila proposatzen zuen, zegokion azterketa egin ondoren eta, beharrezkoa balitz, ikerketa espedientea eta ondasunaren jabetza berreskuratzeko espedientea bideratuta.
2011ko abuztuaren 11ko Arartekoaren ebazpena ere eman dugu. Horren bidez, Karrantzako Udalari gomendatzen zaio albait lasterren amaitu dezan jabari publikoko lursail baten salerosketa erabakiaren ofiziozko berrikuspenaren espedientea eta eragindakoei kalte-ordainak eman diezaien dagozkien galerengatik. Gomendio hori onartu da.
IV.5. Ondare erantzukizuna
Alor horrek kexa kopuru nabarmena biltzen du oraindik ere, batez ere administrazioaren funtzionamendu okerra dela-eta kaltea pairatu dutela uste duten pertsonek aurkezten dituzten ondare erantzukizunagatiko erreklamazioen ebazpen faltagatik. Herri administrazioek aurkezten diren eskaerak modu arrazoituan ebatzi behar dituzte, ezarritako legezko prozeduraren bermeen babesean.
Zentzu horretan, 2011ko irailaren 27ko Arartekoaren ebazpena aipatu behar dugu. Horren bidez, Getariako Udalari gomendatzen zaio kontratazio prozedura batean gertatutako akats baten ondorioz izandako kalteengatik enpresa batek premiatutako ondare erantzukizuneko espedientea bideratu dezan.
Kaltetutako enpresak ondare erantzukizunagatiko erreklamazioa aurkeztu zuen eta udalak artxibatu zuen erreklamatzaileak ez zuelako konpondu eta ez zituelako aginduzko agiriak aurkeztu eskainitako epean, hori guztia Herri Administrazioen Araubide Juridikoari buruzko azaroaren 26ko 30/1992 Legearen 42.1. artikuluaren babesean. Erreklamazioa konpontzeko udal ebazpenak eta ondorengo espedientearen artxiboak ez zuten zehazten zer aginduzko agiri aipatzen zituen udalak. Gure balorazioaren arabera, aurkeztutako agiriek kalteak, kausalitatearekiko lotura eta kaltearen ebaluazio ekonomikoa zehazteko baldintza nahikoak biltzen zituen, ondare erantzukizunaren alorrean Herri Administrazioen Prozeduren Araubidea onartzen duen martxoaren 26ko 429/1993 Errege Dekretuaren 6. artikuluak eskatzen duen moduan, beraz, espedientea behar bezala bideratu zedila gomendatu genuen ongi oinarritutako ebazpena emateko erabiliko ziren datuak zehaztu, ezagutu eta bermatzeko. (Herri Administrazioen Araubide Juridikoari eta Administrazio Prozedura Erkideari buruzko Legearen 78.1. artikulua) Gomendio hori Getariako Udalak onartu du.
IV.6. Tokiko zerbitzu publikoak
Zaborrontzien kokapenak eztabaida eragiten du oraindik ere etxebizitzetatik gertu daudelako eta inguruetako auzokideei kalteak eragiten dizkietelako, hala nola, osasungarritasun eza eta zarata. Herrien konfigurazioa dela-eta eta zaborrontziak zerbitzuen erabiltzaileengandik hurbil kokatzeko beharra kontuan hartuta, zaila da hainbat neurri hartzea, besteak beste, edozein etxebizitzatik gutxieneko distantzia eskatzea. Nolanahi ere, udalek bitartekoak ezarri behar dituzte zaborrak biltzeko zerbitzua arautzen duen ordenantza edota araudia betetzen dela bermatzeko, sortzen diren ondorio kaltegarriak gutxitze aldera (zaborrontzitik kanpo dauden zaborrak, zaborra ordutegi desegokietan botatzea, etab.).
Ur hornidura zerbitzuari dagokionez, auzokide elkarte batek Getxoko Udalarekin izandako arazoak azpimarratu nahi ditugu. Kaltetutako komunitateak ados ez zegoela adierazi zuen udalak komunitate hori hornitzen duen ur hartunearen titulartasuna zehazteko dituen irizpideekin. Udalaren irizpidearen alde indarrean dagoen legerik eta udalaren beraren arauketarik ez dagoenez, arrazoizkoa da proposatzea Getxoko Udalak bere egin behar lukeela Zerbitzuaren Ordenantzan Bilbao Bizkaia Ur Partzuergoak bigarren mailako sarean ur hornikuntza zerbitzua ematen dien erabiltzaileentzat xedatutako "irizpidea". Erregulazio hori udal irizpide gisa aplikatzea ederki bat etorriko litzateke gomendioan bildutako gogoeten arabera eta, bereziki, udalak, partzuergoko kiden den heinean, bere gain hartzen dituen homogeneitate eta uniformitate printzipioen babesean, betiere, partzuergoaren zerga ordenantzan xedatutako tarifen egituraren babesean. Nolanahi ere, aipatu beharra dago 2011ko azaroaren 2ko Arartekoaren ebazpena ez dela onartu. Horren bidez, Getxoko Udalari gomendatzen zaio kaltetutako jabeen erkidegoari hornikuntza saretik giltza nagusi edo erregistrokorainoko hartunea aldatzeko egindako gastuak ordain diezazkion.
V. Ofiziozko jarduerak
"Hilerrietako zerbitzu publikoak erlijio sinesmen ezberdinetara egokitzea. Aipamen berezia komunitate musulmanari" izeneko Gomendio Orokorraren jarraipenari buruzko ofiziozko espedientea izapidetu dugu.
Zentzu horretan lurralde historikoetako hiriburuetako udalei, foru aldundiei, Eusko Jaurlaritzako Osasun eta Kontsumo Sailari eta EUDELi dagokien informazioa bildu dugu. Une hauetan, kontsultatutako hainbat administrazioen informazioa biltzear dago, beraz, oraindik ez dugu behin betiko baloratu jasotako informazioa, hala ere, 2009. urtean izapidetu genuen gaiaren inguruan ofiziozko espedientean bildutako informazioari dagokionez alde handirik ez dagoela antzeman dugu.
Bestalde, bide publikoetan abiadura murriztaileak ezartzeari buruzko ofiziozko beste espediente bat hasi dugu, oinezkoen segurtasuna hobetze aldera. Erakunde honek, urteetan, zenbait kexa jaso ditu autonomia erkidegoko errepideetan eta hiri bideetan gehiegizko abiadurak eragiten dituen segurtasun arazoei buruz. Herritarrek arazo horretarako irtenbideak eskatu dituzte eta, beste neurri batzuen artean, herri-bideetan abiadura murriztaileak jartzeko eskatu dute, oinezkoen segurtasuna hobetzeko. Hala eta guztiz ere, pertsona batzuk kaltetuta sentitu dira oztopo horiek direla-eta, eta jarritako gailu murriztaileen ezaugarri teknikoekin duten desadostasuna adierazi dute; izan ere, uste dute arazo argi bat konpontzeko, gehiegizko abiadura, alegia, beste arazo batzuk sortu direla (zaratak, irisgarritasun araudia urratzea…).
Hori dela-eta, autonomia erkidegoko hainbat herri administrazioen informazioa biltzen dugu, euren jarduera eta gai honen inguruan duten iritzia ezagutzeko. Horrek guztiak "Abiadura murriztaileak hiri eta hiriarteko bideetan" izeneko abenduaren 14ko 10/2011 Arartekoaren Gomendio Orokorra sortu du, zehazki memoria honen IV. kapituluan azaltzen dena.
VI. Ondorioak
Erantzun falta edota ebazpenaren inkongruentzia interesdunak herri administrazioaren aurrean eskatutakoarekiko jaso ditugun kexen kopuru handi batek aurkezten duten lehen arazoa da. Herri administrazioek herritarrek aurkezten dituzten eskaera guztiei erantzuna eman behar diete, baita oinarririk gabeko eskaerei ere, betiere herri administrazioa zuzendu behar duen administrazio ona eta zerbitzu publikoaren onerako. Garai hauetan, parte-hartzeari eta gardentasunari buruz horrenbeste hitz egiten denean, garrantzitsua da herri administrazioek azalpen nahikoa eman dezaten euren jarduteko moduaren inguruan. Askotan herri administrazioak herritarren eskaera ez bideratzeko dituen arrazoiei buruzko arrazoizko argibide nahikoak aurkeztutako arazoa konpontzen du.
Legegintzako berrikuntzei dagokienez, zoritxarrez azpimarratu behar dugu euskal herri administrazioen eskumeneko zerbitzuen esku-hartze jardueraren araudiaren egokitzapenean ez dela aurrerapenik egon. Zehazki, tokiko ordenantza eta arau autonomiko asko berrikusi eta egokitzeko beharrari buruz ari gara, barne merkatuko zerbitzuei buruzko 2006ko abenduaren 12ko Europako Legebiltzarreko eta Kontseiluko 2006/123/CE Zuzentarauak Espainiako zuzenbideari, partzialki gaineratzen dion zerbitzuko jardueren sarbideari eta horien burutzapenari buruzko azaroaren 23ko 17/2009 Legearen eta hurrengo garapenen (abenduaren 22ko 25/2009 Legea) onespenaren ondorioz.
Ekitaldi honetan izapidetu ditugun arazo sorta handia da, autonomia erkidegoko hainbat udalei zuzendu dizkiegun gomendioetan islatzen den moduan.
Zabaldutako jardueraren artean, berriro ere, zoritxarrez, aurkeztutako kexen ehuneko hamar inguru herritarren udal erroldan emandako izenen ukapenari buruzkoa da. Kexa horietako gehienak konpondu badira ere, behin erakunde honen aldetik behar bezalako kudeaketak eginda, erregistro honen garrantzia dela-eta herritarrek zerbitzu publiko ezberdinetara (osasun, hezkuntza, gizarte laguntza, zerga, etab. arlokoak) iritsi ahal izateko, praxi txar hori azpimarratu behar dugu. Herritarren udal errolda ezin da erabili erroldatu nahi den pertsona identifikatzeko edo dagokion etxebizitzan benetan bizi dela bermatzeko ez den beste ezertarako.
Bestalde, iragarki taula elektronikoaren garapena eta ezarpena nabarmendu nahi dugu herritarrak administrazio batean (adibidez: Irungo Udalean) jendaurrean jarritako informazio ofiziala eskuratzea errazten duen bitarteko eraginkor gisa, betiere, herritarrak zerbitzu publikoetara bide elektronikoen bidez sartzeko ekainaren 22ko 11/2007 Legearen babesean.
Azpimarratzekoak dira, halaber, goian aipatu dugun zerbitzuen zuzentarauaren aplikazioan tokiko ordenantzak berrikusteko egiteke dagoen lanaz gain, tokiko zerbitzu publikoen –hala nola, ur hornidurarako zerbitzuaren– arauzko erregulazio falta adierazi duten kexak. Udalerriek arauzko eskumena duten euren eskumeneko zerbitzuak erregulatzeko, baina arlo horretan udalerri baten jarduera faltak herritarrak parte-hartzetik baztertzen ditu, bai hura burutzean, jendaurrean jartzeko dagokion aginduzko izapidean, bai zerbitzu publikoetako erabiltzaile izanagatik euren esku dauden eskubideen eta betebeharren edukia ezagutzean.
Udal jarduerak biltzen dituzten kontu ezberdinen ordenantzen bidez araudi bat bideratzeko beharrari dagokionez eta, burutu dugun ofiziozko jarduera baten esparruan, abiadura murriztaileei buruzko gomendio orokor bat eman dugu. Gomendio hori abiadura murriztaileak dituzten hiri eta hiriarteko bideetan eskumena duten herri administrazioei zuzenduta dago, instalazio horien ezaugarri teknikoak garatzen dituen berezko araudia izan dezaten edo, halakorik izan ezean, dagoeneko indarrean dagoen araudiren bat formalki berezkotzat har dezaten. Gure ustez, araudi hori zuzenean kaltetutako erabiltzaileek eta talde profesionalek kontrastatu behar dute eta bertan parte hartu behar dute, izan ere, beharrezkoa da herritarren eskaerak orekatzea, alde batetik, bide publikoetan gertatzen diren abiadura gehiegikerien aurrean instalazio horien ezarpena eskatzen dutenena, eta bestetik, oztopo horiekin kaltetuta sentitzen diren erabiltzaileena, hainbat arazo sortu baitira, hala nola: kalteak gidarien osasunarentzat, kalteak ibilgailuetan, zarata gehiago, irisgarritasunaren legedia ez betetzea, mugikortasun zailtasun handiagoak minusbaliotasuna dutenentzat, etab.