5. Justizia
I. Arloa kopurutan
Justizia-arloan, guztira 51 espediente berri ireki dira 2011n, hau da, A
rartekoak urtean zehar tramiterako onartu dituen espediente guztien %2,74. Hona hemen a
rlokako banaketa:
– Justizia A
dministrazioaren eta bulego judizialaren funtzionamendua 35
– Abokatuen eta prokuradoreen elkargoak 6
– Doako laguntza juridikoa 4
– Beste a
lderdi batzuk 4
– Justizia a
dministrazioaren giza- eta diru-baliabideak 1
– Beste elkargo profesional batzuk 1
Arlo honetan jasotako gainerako erreklamazioak, guztira 43, formalki baztertu behar izan ditugu, horien gaineko eskumenik ez genuelako. Zenbait kasutan, partikularren a
rteko gatazkak izan dira; beste zenbaitetan, berriz, Estatu zentraleko a
dministrazio-organoen jarduketen a
urkako kexak izan dira, eta, beraz, estatuko gure homologoari helarazi dizkiogu horiek. Gainerakoak a
uzitegien erabakiekin a
dos ez egoteagatik sortu dira, eta haien independentziak galarazi egiten du jurisdikziotik kanpoko instantziek kontrola ditzaten. Horregatik, kexek a
uzibidean zeuden a
uzien ebazpen edo izapideari eragiten ziotenean, kasuan-kasuan bidezko ziren errekurtso-bideetara igorri behar izan ditugu beroriek planteatu dituzten pertsonak; eta gobernu izaerako kontuei buruzko a
uziei dagokienez, berriz, Justizia A
uzitegi Nagusiko Gobernu Salari, Fiskaltzari edo Botere Judizialaren Kontseilu Nagusiko Ikuskaritza Zerbitzuari eman diegu horien berri.
II. Jasotako kexak, gizarte eta a
raugintza testuinguruan
II.1. Pertsona a
nalisiaren erdigunean kokatzeko beharra: erreklamazioen kudeaketa krisi-testuinguruan
Kexek a
gerian jartzen dituzten a
razo espezifikoez harago, ohikoa da Justizia A
dministrazioaren funtzionamenduaren a
urka jartzen diren kexetan pobreziarekin, a
hultasunarekin edo gizarte-bazterketarekin loturiko egoerak a
gertzea. Krisi ekonomikoaren ondorioz, ugaritu egin dira halako egoerak, eta, hori dela eta, a
urten ez dira soilik zigor-arloko kexetan a
gertu, baizik eta baita jurisdikzio zibilarekin loturikoetan ere.
Kasuren batek halako ezaugarriak dituenean, zaila izaten da zehaztea horrek eskubideen defentsan zer ondorio dakartzan, erreklamatzailearen problematika oro har kontuan hartu gabe. Izan ere, pertsona hori bere bizitzaren uneren batean Justizia A
dministrazioaren erabiltzaile bihurtzea ezin da izan elkarri eraginez erakunde honetan kexa bat jarrarazi dion babesgabezia-egoeraren inguruabar ugarietako bat gehiago besterik.
Horregatik, Defentsa Bulego honen irizpidea honako hau da: a
lde batera utzita a
ipaturiko eskumen-eragozpenen ondorioz erreklamazio bat formalki izapidetu dezakegun edo ez, erreklamazio hori jarri duenari gure esku dagoen laguntza guztia eman behar diogula, betiere haren funtsa egiaztatu badugu. Modu horretara, gure esku-hartzea, nahiz eta beti ezin zaion zuzenean lotu a
dierazitako as
egabetasunaren zioari, eraginkorra izan dadin saiatzen gara, behintzat horrek erreklamatzailearen bizitzan izan dezakeen eraginari dagokionez. Xede horren ondorio dira jarraian a
ipatuko ditugun jarduketak.
II.2. Epaitegiekin eta Fiskaltzarekin elkarlanean egindako kudeaketak
Arlo honetan egin dugun lanaren zati bat informazioa eta a
holkuak emanez eta epaitegien eta banakoen a
urrean zuzeneko kudeaketak eginez garatu dugu. A
zken horien a
rtetik, etxebizitzaren gaineko hipoteka-bermearekin izenpeturiko maileguak ez ordaintzeagatik enbargo- eta utzarazpen-prozedurei a
urre egin behar izan dieten pertsonei eragin dietenak nabarmendu dira a
urten. IV. a
talean, ildo horretan egindako lanaren kasu paradigmatiko bat jaso dugu.
Organo judizialetan egin ditugun kudeaketei dagokienez, lehenik eta behin, a
itortu eta eskertu egin behar dugu une oro Epailetza, Fiskaltza eta epaitegi eta a
uzitegietako idazkaritzetako instantzia guztietan eman diguten laguntza. Halaber, Justizia A
dministrazioari Laguntzeko Zerbitzuek eman diguten laguntza nabarmendu nahi dugu; izan ere, laguntza hori gabe ezingo genuen izan erabiltzaileari eman beharreko a
rretaren ikuspegi osoa, eta hori, goian a
dierazi dugun bezala, esparru honetan jarduteko oinarrizko irizpidea da A
rartekoarentzat. A
urrerago a
ipatuko dugu zein garrantzitsua den laneko filosofia horrek jarraipena izatea.
auzigaiak gehitu izanarekin batera, igarotzen
ari garen egoera ekonomikoaren ondorioetako bat. Erreklamatzaile batzuek horri egotzi diote, gainera, botere publikoek doako justiziaren onura emateko orduan irizpide murriztaileak hartu izana. Beste batzuk izapidetzeetan
atzerapenak izan direlako kexatu dira;
aurkeztutako kasuetan,
atzerapen horiek familia-esparruari eragin diote batez ere, hala elkartzeko prozesuei nola
adopzio eta dibortzioei. Eusko Jaurlaritzako Justizia Saileko Doako Laguntza Juridikoaren Batzordea
arreta handiz
aritu da elkarlanean
Arartekoarekin,
alderdi horiei guztiei dagokienez.
atzerapenei dagokienez, hainbat erreklamaziok
agerrarazi dute espediente batzuk, egiaz, epaitegietako langileen bajak bete ez direlako zeudela geldirik. Justizia
Auzitegi Nagusiko Idazkaritzarekin eta probintzia bakoitzeko idazkaritza koordinatzailearekin horri buruz hitz egiteko parada izan dugu. Haien laguntza
arduratsua erabakigarria izan da planteatutako kasuak konpontzeko. Espero izatekoa da
arazoa behar bezala bideratuko dela, Bulego Judizial Berria zabaltzeaz bat ezarriko diren
antolaketa-irizpideen esparruan.
alderdi batzuek espediente judizial batean interesa duten pertsonei ematen zaien
arretarekin dute zerikusia, bai eta beste
arrazoi batzuengatik zerbitzu publiko hori erabiltzen duten pertsonei ematen zaien
arretarekin ere.
Azken
alderdi horrekin loturiko kexen
artean, euskara erabiltzeak justiziarentzat dakarren kostuari buruzkoak nabarmendu behar ditugu, kopuruagatik.
aukeratu dutela eta.
Adibide gisa, 2009ko irailean jarri eta 16 hilabete geroago
amaitu zen
administrazioarekiko
auzi-errekurtso bat
aipa dezakegu: kexaren sustatzaileak helarazi zigun dokumentazioa
aztertuta ondorioztatzen denez, hark gaztelaniaz jardun izan balu
auzitan, 274 egun lehenago emango zuten epaia; izan ere, denbora hori igaro zen prozesuan ordezkari zuenak euskaraz bidalitako idazki guztiak itzultzera bidaltzeko.
agertzea beste funtziorik ez zuelako; izan ere, gaztelaniazkoak soilik zeuzkan datu garrantzitsuak, eta, beraz, bertsio horrek soilik betetzen zuen komunikazio-funtzioa. Hala gertatu zen, esate baterako, Hauteskunde Batzordeak emakume bati hauteskunde-mahaian parte hartzeko betebeharra zuela jakinarazteko bidali zion idazki batekin. Hain zuzen, herritar horrek bi kexa jarri zituen idazki horri zegokionez: batetik, euskaraz idatzitako zatia ulertezina zen, gaztelaniazko bertsioaren egitura hartu baitzuen mekanikoki, eta hori, haren iritziz, errespetu falta zen hartzaile euskaldunentzat; bestetik, ez zuen ematen
aurkeztu behar zuen orduari, lekuari eta mahaiaren zenbakiari buruzko informazio guztia. Datu horiek soil-soilik gaztelaniazko bertsioan
azaltzen ziren, eta, beraz, hartara jo gabe interesduna in
albis geratzen zen.
Auzi hori –Hizkuntza Eskubide, Kultura eta Kirolaren
Atalaren laburpenean
aztertuko dugu–, gure iritziz, oso urrun dago normalizatuta egotetik. Hala baieztatu dute bai
abokatutzan, epailetzan eta fiskaltzan eta bai idazkaritza judizialetan jasotako kexen ondorioz harremanetan jarri garen eragile juridiko guztiek. Ildo berekoa da Europako Kontseiluko
Adituen Batzordeak horren inguruan
aurkeztutako txostena ere. Haren
azken ebaluazio-agiria, 2011ko
abenduaren 2an onarturikoa, jendarteratu gabe zegoen txosten hau
amaitu genuen egunean.
arloan, hamalau urteko mutil baten
amak helarazi zigun kasuan
agerian geratu zenez. Haren semeak hainbat
arazo izan zituen
adin bereko beste gazte batekin, eta, horren ondorioz, hark hainbat mehatxu, bortxa eta kalte material egin zizkion; fisikoki ere eraso zion, ospitaleko laguntza behar izateraino. Ospitaleak Guardiako Epaitegiari jakinarazi zizkion gertaerak, eta handik
Adingabeen Epaitegira eraman zuten
auzia. Honaino,
adingabeen
arteko jazarpen-kasu serio samar bat litzakete, eta prozesuak Epaitegian jarraitu beharko luke.
Alabaina, kezka piztu zitzaigun biktimaren ohar batzuk
aurkitu zituztelako haren ikastetxean eta etxean, eta haietan
adierazten zuelako bere burua hiltzeko
asmoa zuela, egoera hark sortzen zion hersturaren ondorioz. Horregatik, ziurtatu nahi izan genuen Epaitegiak eta
Adingabeen Fiskaltzak bazituztela beharrezko judizio-elementu guztiak kasua premiazkoa izan ote zitekeen balioesteko, eta egin ere, berehala egin zuten hori.
Amak eskatu zigun
adieraz geniezaiela beraren esker ona, bai Fiskaltzan eman zioten
arretagatik eta bai neurriak
azkar eta modu eraginkorrean hartzeagatik; izan ere, horrek egoerari
aurre egiteko behar zuen konfiantza eman zion haren semeari.
Aurten, gure jarduketa guztiak ezkontza-prozeduren ondoriozkoak izan dira:
arazoak ondasunak inskribatzeko orduan sartu dira; izan ere, irabazpidezko ondasunen sozietatea likidatu ondoren, pribatibo bihurtu dira, eta
aukera eman da hirugarrenen
aurrean halakotzat baliarazteko, edo etxebizitza
adjudikatu zaion gurasoak bien etxebizitza erabiltzeko.
aurten ere ez da falta izan banantze- eta dibortzio-prozeduretan seme-alabei dagokienez judizialki hartutako neurriak ez betetzearen ondoriozko kasurik. Larrienak adingabeen nazioarteko osteak izan dira. Bizkaian gertatu dira, eta
adingabeen eskubideak defendatzeko eskatutako laguntza osoa eman dio Fiskaltzak erakunde honi: lehenengo kasuan,
amak Kubara eraman zuen
adingabea, eta horrek zaildu egiten zuen kontua, herrialde horrek ez baitu sinatu Hagako Hitzarmena, funtsezkoa
arlo horretan; bigarren kasuan, Durangoko ebazpen judizial bat Portugalen baliaraztea zen kontua; izan ere, horren bidez
agindu zen haur bat
aitari itzuli behar zitzaiola, ezkontzaren eta gurasoen erantzukizunaren
arloko ebazpen judizialen eskumen,
aitortza eta betearazpenari buruzko 2201/2003
arautegian (EE) xedatutakoarekin bat etorriz.
Azkenik, Erregistro Zibilei dagokienez, erakunde honek urtean zehar egindako esku-hartzeak honela laburbil daitezke:
abusuzkotzat edo baztertzailetzat jotzen ziren jaiotza edo ezkontza bat inskribatzeko betekizun jakin batzuk.
Alabaina, egiaztatu genuen zuzenbidearen
araberakoak zirela, eta
adierazitako
asegabetasuna betekizun horien zergatikoa behar beste ez
azaltzearen ondorio zela gehiago. Ondorioz, erreklamatzaileei epaitegietan horren inguruan eman zizkiguten
argibideak helaraztea izan zen gure esku-hartzearen xedea, bai eta inskripzioa betetzeko behar zuten laguntza ematea ere.
atzean, hala nola Erregistro Zibil Nagusiko
atzerapenek eragindako kexen
atzean. Erregistroarekin harremanetan jartzeaz gain, interesdunak beren espedienteen egoeraren eta
aurreikusitako izapidetze-epeen inguruan orientatzeko
asmoz, Justizia
Auzitegi Nagusiko Gobernu Idazkaritzari
adierazi genion komenigarria litzatekeela informazio hori sustatzaileei eurei ematea, haien herriko Erregistro Zibilean.
arloan dituzten gabezien ondoriozko
arazoek eragin dituzte, horiek konpontzeko jo dugun instantzia judizial eta
administratiboekin bat etorriz. Horri buruz jardungo dugu hurrengo
atalean.
II.3. Justizia A
dministrazioaren Modernizazioa
Justizia hala a
lderdi a
rauemaileetan nola materialetan modernizatzeko prozesuak modu esanguratsuan eragin du gure lanean. A
lderdi hauek nabarmendu behar ditugu:
arauen eremukoa: beharrezkoa zen aplikazio eta konexio informatiko egokiak eskuragarri egotea, ez soilik barruti-buruetan, baizik eta baita bake-epaitegietan ere. Sailak hasieran horren inguruan zituen
aurreikuspenak betetzea eragotzi zuten bateraezintasun-arazoak
alde batera utzita, haren
ahaleginari esker, horretarako beharrezko tresnak –Inforeg-4
aplikazioa– ezarri
ahal izan ziren, bi fasetan; 2011. urtearen
amaieran burutu zen prozesua. Espero izatekoa da ezarpen horrekin hobekuntzak izango direla –erakunde honek horren jarraipena egingo du– herritarrek
arlo horretan jartzen dituzten kexen zio hauei dagokienez:
aurkeztu behar izatea beste batean ondoreak izan ditzan, funtzionarioek horiek biltzeko ofizioz jarduten ez dutenez gero. Hala gertatu zitzaion emakume bati, erregistroak berak haren ezkontza-eguna oker idatzi zuela-eta
akatsa zuzentzeko eskatu zuenean: horretarako behar zituen dokumentuak lortzeko, hainbat bake-epaitegitara joan behar izan zuen, jaio zen herrikora –Portugalete–, ezkondu zen herrikora –Sestao–, bizi zen herrikora –Trapagaran–, eta
azkenean, barruti-burura joan behar izan zuen –Barakaldo–. Halako egoerak saihesten lagunduko dute, informatizazioak berekin dakarren babesa emateaz gain, Erregistro Zibilari buruzko uztailaren 21eko 20/2011 Legeak ekarritako
arauketa berriak horri buruz ezartzen dituen irizpideek. Lege hori
argitaratu eta hiru urteren buruan sartuko da indarrean.
arrazoizkoa baino gehiago luzatzen dira. Esate baterako, martxoan, Donostiako bi
adingaberen
abizena grafiaz
aldatzeko eskatu zuten, pasaportean hala jasota gera zedin, udan
atzerrira joateko behar zutela eta. Bada, ekainaren
amaieran, familia kexatu egin zen
Arartekoan, espedientea oraindik ebatzi gabe zegoelako. Orduan egiaztatu genuen
atzerapen horren zergatia ez zela izapidearen konplexutasuna –ez zen batere konplexua–, baizik eta oraindik ez zela Donostiara iritsi Zegamako bake-epaitegiak –hangoa zen
aita– ondore horretarako egin behar zituen eta Tolosakoak, barruti-buru gisa, bidali behar zituen dokumentuak.
ahal izateko Erregistro Zibila
arautzen duen
araudia
aldatu zenetik, kexa ugari jaso dira
arrazoi horregatik. Horregatik
aritu ginen eskatzen zegokien instantziei −Eusko Jaurlaritzako hainbat sail, Justizia Ministerioa, erregistro zibilak, epaitegiak eta udalak– modu koordinatu eta
arduratsuan jardun zezatela. Hori,
azkenean, 2011. urtean gertatu zen.
aurrerapenak Justizia Sistema modernizatzeko prozesuaren ondorio izan dira. Horretarako, funtsezko erreferentzia gisa
arau hauek hartu dira: 2003an egindako Botere Judizialari buruzko Lege Organikoaren erreforma, Bulego Judizial Berria ezartzeko legeria prozesala
aldatzen duen azaroaren 3ko 13/2009 Legearekin batera, eta azaroaren 3ko 1/2009 Lege Organikoa, Botere Judizialaren uztailaren 1eko 6/1985 Lege Organikoa
aldatzen duena.
Auzitegiei buruzko Lege-proiektua onartu zen. Horren xedea zen barruti judiziala gainditzea mugape jurisdikzionalaren oinarri gisa, bai eta kide
anitzeko erakunde hori maila guztietara hedatzea ere. Orain
arte
aipaturiko
arazoetako zenbaiten izaera kontuan hartuta, begi bistakoa da lehen mailako justizia profesional bat sortzeak eragin handia izango lukeela bake-epaitegia gainditzeko, eta horrek berekin ekarriko lukeela
auzialdiak hirigune nagusietan kokaturiko
auzitegi espezializatuetan biltzea.
Alabaina, bederatzigarren legealdia
amaitu zenean bulegoa sortu gabe zegoen
artean –giltzarria plantaren diseinu berrirako–, bai eta Prozedura Kriminalaren Legea
aldatu gabe ere, eta horrek Fiskaltzari
ahalmen berriak ematen zizkion ikerketaren
arloan. Nolanahi ere, bizkortze prozesalerako neurriei buruzko urriaren 10eko 37/2011 Legea onartu zen.
alegia, Bulego Fiskal Berriaren ereduak, urritik
aurrera garaturikoak.
arau-erreferentzia honako hau da: 3/2011 Instrukzioa, irailaren 5ekoa, Gobernu Idazkaritzen eta idazkari judizialen erantzukizuneko zerbitzuak garatzen eta funtzionatzen jartzen dituena.
arazo batzuk gainditzeko lagungarria dela eta, 2011n onartutako uztailaren 5eko 18/2011 Lege berria
aipatuko dugu, Justizia
Administrazioko informazioaren eta komunikazioaren teknologien erabilera
arautzen duena.
III. Jarduera-planean sartutako beste jarduera batzuk
III.1. Bilerak elkarteekin
Zigor-prozesuetan giza eskubideak bermatzeko sistemen birtualtasunari buruz hitz egiteko A
rartekoarekin elkarrizketa eskatu duten tokiko eta nazioarteko GKEei eta elkarteei erantzun diegu.
Horien a
rtean, SEGI taldeko kideak daude; izan ere, A
uzitegi Nazionalak, hala izateagatik, erruduntzat jo zituen, erakunde terrorista bateko kide izatea egotzita. A
uzitegi Gorenak ezeztatu egin zuen zigor hori, horretarako ziorik ez zegoela iritzita, eta a
gindu zuen eraman zitezela a
tzera jarduketak, a
uzitegi epai-emaileak epaia behar bezala a
rrazoitu zezan. Hala egin zuten 2011ko a
zaroan, eta, horren ondorioz, beste kasazio-errekurtso bat jarri zen. Errekurtso hori ebatzi gabe zegoen txosten hau a
maitu genuen egunean.
Emaitza dena delakoa izanik ere –horri buruzko iritzirik ezin dugu eman, independentzia judizialarekiko errespetuz–, erakunde honek urteak daramatza ohartarazten a
rriskua dagoela botere publikoek, "terrorismoaren gizarte-ingurunea" bakartu nahian, zigor a
rloko esku-hartzearen mugak a
urreratzeko, egitate zigorgarriaren eremuan egintza terrorista konkretuekin loturarik izan ez baina halako egintzak egiten dituztenen helburuekin ustezko bat-etortze ideologiko bat a
gertzen duten jokabideak sartzeraino. Ohartarazpen hori bera egin izan dute, orobat, nazioarteko hainbat instantziak, hala nola Terrorismoaren kontrako Borrokan Giza Eskubideak Babesteko Nazio Batuetako kontalari bereziak eta Nazio Batuen Giza Eskubideen Batzordeak; hain zuzen, a
zken horrek Espainiari buruz egin duen a
zken txostenean a
dierazi du kezkatuta dagoela barne-zuzenbidean terrorismoaren definizioek izan dezaketen gehiegizko irismenarengatik. Baldin eta, a
zken buruan, terrorismoaren a
urkako borrokaren xedea as
katasunen esparrua defendatzea bada eta hori badu zuribidea, horretarako hartuko duen politika kriminala nekez izango da bateragarria, gure iritziz, as
katasun ideologikorako eta parte-hartze politikorako eskubideek babesturikotzat jo beharko liratekeen jokabideak kriminalizatzearekin.
III.2. Bilerak erakunde eta korporazioetako a
rduradunekin
Erakunde a
rteko lankidetza, ezinbestekoa A
rartekoaren lanerako, bereziki da ezinbestekoa hizpide dugun jarduketa-eremuan. Horregatik du hainbesteko garrantzia erakunde honentzat Euskal A
utonomia Erkidegoko Justizia A
uzitegi Nagusiko Gobernu Salako lehendakariarekin eta kideekin koordinatuta jarduteak. Haren egoitzan egin genuen, gainera, a
rlo honetan egiten dugun lanari eta justizia-zerbitzu publikoa hobetzeko gomendioei buruzko laburpenaren jendaurreko laburpena.
Horrez gain, bilera bat egin dugu fiskal nagusiarekin eta probintziako hiru fiskalburuekin. Bilera horretan, gai hauei buruz jardun genuen: a
txiloketetan eman beharreko bermeak, a
tzerritartasuna, a
dingabeak, gutxiengo etnikoak eta zigor-betearazpena, bai eta gorago a
zaldu ditugun kasu jakinak ere.
Korporazio profesionalei dagokienez, bilerak egin ditugu hiru lurralde historikoetako a
bokatuen elkargoetako gobernu-batzarretako kideekin, bai eta Erizaintzako Bizkaiko Elkargoko kideekin ere.
Urtean zehar, hainbat bilera egin ditugu Justizia sailburuarekin eta Eusko Jaurlaritzako Justizia eta Herri A
dministrazio Saileko hainbat kiderekin. Justizia A
dministrazioari laguntzeko dituen zerbitzuak bisitatu ditugu, bai eta a
uzitegi-barruko bitartekaritzarena ere, a
urten epaitegi guztietara zabaldu baitu bere esku-hartze eremua.
III.3. Inkomunikazio-araubidean a
txilotutako pertsonen berme-sistema hobetzeko neurriei buruzko gomendioen jarraipena. Legebiltzarrarentzat egin genuen a
zken txostenean, A
rartekoak horri buruz egin zuen a
zterketaren berri eman genuen. A
rgia ikusi eta bi hilabete geroago, Europako Kontseiluko Torturaren Prebentziorako Batzordeak Espainiari buruzko a
zken txostena a
rgitaratu zuen. Txosten horrek baieztatu egiten zuen, a
lderdi guztietan, gure proposamenaren oinarri zen a
nalisia, bai eta berori ezartzeko beharra ere. Maiatzean, horren inguruko lan-saio bat egin genuen erakunde horrekin.
Herrizaingo Sailak gure gomendioei eman dien erantzuna txosten honetan Herrizaingo Sailari eskaini diogun a
talean a
ztertu dugu. Halaber, a
tal horretan jaso dugu jarraipen horren esparruan 2011. urtean euskal polizien hainbat komisariatara egin genituen bisiten emaitza. A
zkenik, a
rlo horrexen inguruan, polizia-jarduketei buruzko beste ebazpen bat egin dugu, inkomunikazioari buruzko a
zterlanean esandako horretan sakontzeko.
III.4. A
zkenik, erakunde honek parte-hartze handia izan du a
rloan jorratutako gaien inguruko ekitaldietan, hitzaldiak ematen eta materialak egiten; horien a
rtean hauek nabarmendu ditzakegu:
Abokatuen Elkargoa: "Eremu instituzionala: eskubideen defendatzaileak babesteko mekanismoak" hitzaldia, mahai-inguruan.
aurkako Nazio Batuen Hitzarmenaren
Aukerako Protokoloari buruzkoa.
III.5. Gomendio orokorrak
Gomendio orokorrei dagokien txosten honetako a
talean, 2011ko a
zaroaren 15ean egindakoaren berri eman dugu: banandutako gurasoek jaso behar duten informazioa, a
dministrazioak haien seme-alabez dituen datuei dagokienez, eta a
urkeztu behar dituzten a
giriak.
2011n a
rrazoi horregatik gure esku-hartzea eragin zuten kasuetan, hezkuntza a
rloan, Ikastetxeen Zuzendaritzak 1997-06-16an gai horretaz ezarri zituen jarraibideen a
rabera jardun zuen a
dministrazioak. A
rartekoaren ebazpen hori a
rgitaratu zen a
ldi berean, Hezkuntza Sailak gai horren gaineko jarraibide berriak a
tera zituen. Beraz, hemen bildutako gomendioak a
zken horiek hobetzeko oinarri gisa egin zituen erakunde honek, Haur eta Nerabeentzako Bulegoaren laburpenean a
dierazten denez.
IV. Kexak
Ondoren a
ipatuko ditugun bi kasuetan, Justizia a
rloak A
rartekora kexa jartzera etorri diren herritarrei emandako laguntza a
zaldu nahi dugu.
IV.1. Taldeko identifikazio-saioetako eginbide judizialetarako zitazioak
Salatutako egoera: Pertsona bat gosaria hartzeko bere txandaren zain zegoela Bilboko San Frantzisko kaletik hurbil dagoen eliza batean, bi ertzain hurbildu zitzaizkion, eta dokumentazioa eskatu zioten; ondoren, zentralera deitu zuten, haren datuak jakinarazteko. Horren ostean, zitazio bat eman zioten, eta ohartarazi zioten Bilboko Instrukzioko epaitegi batean a
gertu behar zuela hurrengo egunean, taldeko identifikazio-saio batean parte hartzeko.
Pertsona horrek, mauritaniar nazionalitatekoa bera, bederatzi hilabete zeramatzan Espainian bizitzen. Bere kexan a
dierazi zuen hasieran minduta sentitu zela, a
zaldutako egitateak bera bezala zain zeuden pertsonen a
urrean gertatu zirelako, eta haien a
urrean, batere a
rrazoirik gabe, delitu-jokabide baten susmagarri gisa a
gertu zelako. Bestalde, beldurra sentitzen zuen; izan ere, gaztelaniaz hitz egiteko mugak zituen, eta ez zuen ondo ulertzen zitazioaren zergatia, ez eta han a
ipatzen zen prozedurak berarekin zer ikustekorik zuen ere. Hurrengo egunean, epaitegian a
gertu zen, eta hitzez hitz a
dieraziko dugu han gertatutakoari buruz hark a
zaldutakoa: "Azalpenik eman gabe, gela batean sartu ninduten beste pertsona batzuekin batera, eta, handik pixka batera, joateko esan zidaten. A
nimalia baten moduan tratatua sentitu nintzen: inork ez zidan a
zalpenik eman eta inork ez zidan barkamenik eskatu galarazitako denborarengatik".
Arartekoaren esku-hartzea: Bilboko Epaitegien Dekanotzarekin eta Eusko Jaurlaritzako Justizia Sailarekin jarri ginen harremanetan, eta gertatutakoaren berri eman genien, bai eta gure iritzia a
gertu ere, hots, hori baieztatzera, Justizia A
dministrazioaren funtzionamenduan zer hobetu as
ko zegoela.
Alde horretatik, a
dierazi genien, pertsona orok justiziari laguntzeko duen betebeharra zalantzan jarri gabe, laguntza hori eskatzean as
ertzioz jarduteak ez duela esan nahi a
deitsu izaterik ez dagoenik. A
itzitik, a
dministrazio onaren printzipio bat da hori, botere publiko guztiak lotesten dituena, eta, gure iritziz, a
genteek emandako zitazio-eginbidean jasorik ez zegoena; izan ere, a
gindu irmo eta hotz bat ematen zuen, eta bete ezean isuna jarriko zela mehatxu egiten zuen, beste informazio osagarririk eman gabe.
Bestalde, ez zen formetan zuzena izateko kontu huts bat. Izan ere, ez da gauza bera taldeko identifikazio-saio batean susmagarri gisa parte hartzea, edo soil-soilik saioa haren a
ntza duten pertsonekin osatzeko parte hartzea. Beraz, a
rrazoizkoa dirudi zitatu den pertsonari zuzenbidean a
ditu ez den batek ulertzeko moduan a
zaltzea bi egoera horietako zeinetan dagoen. Gure iritziz, zaila behintzat bazen hori ondorioztatzea zitazio-eginbidean erabili zen eratik; izan ere, hartzaileari soil-soilik a
dierazi zitzaion a
gertu beharra zuela, "errekeritu gisa, taldeko identifikazio-saio batean parte hartzeko".
Azkenik, iritzi genion ez dela beharrezkoa informazio hori hartzaileen ezaugarrietara egokitzea, bereziki horiek a
tzerritarrak direnean.
Emaitza: Gogoeta horiek a
zaldu genizkien instantzia judizialen erantzuna oso harkorra izan da. Justizia Sailari dagokionez, a
dierazi du erabat a
dos dagoela a
zaldu genizkion irizpideekin. A
lde horretatik, jakinarazi digu Barakaldoko epaitegietan esperientzia pilotu bat a
biarazi dutela, eta horren bidez, elkarte batekin hitzartu ondoren, Sailak konpromisoa hartu duela taldeko identifikazio-saioetan parte hartzeko behar diren pertsonak ekartzeko. Esperientzia horren funtzionamendua gogobetegarria izan da, eta, beraz, sistema EAEko epaitegi guztien eskura jarri du.
Sailak gaineratu du hori guztia ez dela oztopo herritarrei epaitegira etortzen direnean merezi duten tratu ona emateko, a
reago pertsona hori hizkuntza dela-eta ulertzeko zailtasunak dituen a
tzerritar bat bada. Ondorioz, Sailak iragarri zigun a
gindua emango zuela, inputatuekin eta biktimekin egiten den bezala, beharrezkoa denean interprete bat eska dadin, halako inguruabarretan Justiziarekin kolaboratzeko dei egiten zaien herritarrek beren presentziaren a
rrazoia zein den eta epaitegian zeren gisa a
gertu behar duten jakingo dutela bermatzeko.
IV.2. Emakume banandu bat bere semearekin bizi zen etxebizitzaren hipoteka-betearazpena
Hori da, a
zaldu dugun bezala, A
rartekoak formalki eskumenik ez zuen kexetako bat, partikularren a
rteko gatazka bat zenez gero. Nolanahi ere, ikusirik egoera zein bidegabea zen eta zer kalte sortzen zizkion erreklamatzailearen semeari, esku hartzea erabaki genuen, Legeak a
dingabeen defentsan erakunde honi ematen dizkion funtzioekin bat etorriz.
Salatutako egoera: Kexaren sustatzailearen senar ohiak ez zuen ordaindu biek izenpetua zuten mailegu baten partea, eta mailegu horren berme gisa garai hartan biena zen etxebizitza zuten jarria. Ondorioz, a
urrezki-kutxa hartzekodunak etxebizitza enbargatu eta utzaraztera hertsatu zuen emakumea, banantzearen ondoren bera bizi baitzen han, hamar urteko semearekin. Erreklamatzaileak A
rartekora jo zuen, bidegabe irizten ziolako ordaindu ez zuena senar ohia izanik ondorioak berak eta beraren semeak pairatu behar izateari.
Arartekoaren esku-hartzea: Emakume horri a
zaldu behar izan genion mailegua solidarioa zela, eta betearazteko, berdin ziola bietako zeinek ez zuen ordaindu; beraz, a
zaldu genion enbargoa ez zela Legearen a
urkakoa, nahiz eta hori ez zen eragozpena beste zordunaren a
urka erreklamatzeko eskubidea baliarazteko. Ondorioz, gure esku-hartzearen xedea finantza-erakundean borondate ona kudeatzea izan zen, kasuaren inguruabar bat baliarazteko as
moz; izan ere, xeheki a
ztertu ostean, ikusi genuen inguruabar hori ez zegoela betearazpen hori a
gindu zenean: Bizkaiko Probintzia A
uzitegiak, irabazpidezko sozietatea desegin zela eta, epai bat eman berri zuen, eta, horren bidez, erreklamatzaileari a
djudikatu zion etxebizitza. Beraz, erreklamatzailea maileguaren berriz finantzaketa eskatzeko moduan zegoen, eta horrek indarra kentzen zion ekintzari, Prozedura Zibilaren Legeko 693.3 a
rtikuluan ezarritako eran.
Dena dela, horretarako, lehenik epai hori izapidetu behar zen, zegozkion instantzietan, eta horretarako enkantea egiteko falta zen denbora baino gehiago behar zen. Ondorioz, erakunde horri planteatu genion erreklamatzailearekin a
kordio bat egin zezakeela, bitarte horretan betearazpen hori geratzeko, epaiak a
dierazitako zentzuan ekar zitzan ondoreak, edo, behintzat, higiezina enkantean baino modu hobean saltzeko modua izan zezan. A
zaldu genion a
kordio hori, estatutuz esleitua zuen gizarte-bokazioarekin hobeki ezkontzeaz gain, ez zela ekonomikoki kaltegarria Kutxarentzat, eta ez zuela izango betearazpenak zekarren zailtasunik.
Emaitza: Gure lehenengo saioek ez zuten emaitzarik izan: Kutxaren zerbitzu juridikoek kanpoko a
holkularitza-zerbitzura bidali gintuzten, haien esku uzten baitzituzten era horretako betearazpenak, eta hark protokolo estandarizatu bat oinarritzat hartuz jarduten zuen. Egiaztatu genuenez, protokolo horretan ez zegoen jasota ikusarazi genizkion inguruabarrak kontuan hartzen zituen a
ukerarik –ez bakarrik a
lderdi sozial-gizatiarrarekin loturiko inguruabarrak, baizik eta ezta a
lderdi juridiko-ekonomikoarekin loturikoak ere, eta hori a
re deigarriago egin zitzaigun–. Beraz, hori erakundearen zuzendaritzari a
zaltzea erabaki genuen. Horren ondorioz, bertan behera utzi zuten enkantea, eta proposatutako a
kordioa onartu zuten. Hala, erreklamatzaileak mailegua berriz finantzatu a
hal izan zuen, ordainketa a
tzeratuei a
urre egin, eta enbargoa saihestu.
Horren ondorioz, A
urrezki Kutxak A
rartekora jo zuen, eta prest a
gertu zen a
urrerantzean ere erakunde honekin elkarlanean a
ritzeko, haren erantzukizun sozial-korporatiboari erantzunez.
V. Ondorioak
azaldu dizkioten
arazoetako
asko konpontzeko.
Alabaina, egia zera da: Justizia
Administrazioaren erabiltzaileek behin eta berriz
adierazi digutela ez daudela pozik haren funtzionamenduarekin, sekula baino
auzi gehiago izan den testuinguru batean. Eztabaida liteke hori zeren ondorio den, soilik herritarrek Justizian duten konfiantza
areagotu delako, 2011n onartutako Bizkortze Prozesaleko Neurriei buruzko Legearen hitzaurrean baieztatzen den bezala, edo baita krisiaren ondorioz gizarte-gatazkak ugaritu direlako ere. Nolanahi ere, ondorioa hauxe da: nahiz eta euskal justizia buru den estatuko epaien ebazpen-tasan, sistemari eutsiko bazaio, beharrezkoa da
aldaketa estrukturalak egitea, eta horiek, beste neurri batzuen
artean, Bulego Judizial eta Fiskal Berria
abian jarrita etorriko dira.
auzitegiak
antolatzeko eredu berriak mapa judiziala berriro gauzatzea dakar, eta, horrekin batera, epaileei eta fiskalei esleituriko funtzioak
aldatuko dira. Justizia Saila sistema hori ezartzeko oztopoak gainditzeko egiten
ari den
ahalegina balioesten dugu; izan ere, prozesu konplexua da, eta eragile juridiko guztien laguntzaren premian da oraindik ere. Erronka, nolanahi ere, ebazpenen
azkartasun, hurbiltasun, gardentasun eta kalitate
aldetik herritarrei zerbitzu hobea emateko
ahal den guztia egitea da.
arazoetako bat, eta espero dugu
antolaketa-irizpide berriek modu positiboan eragingo dutela horretan, honako hau da: atzerapenak izaten direla espediente judizialen izapidetzeetan, epaitegietako langileen bajak betetzen ez direla eta. Nabarmendu behar dugu saihestu egin behar dela ordezko langile kualifikaturik ez dagoelako zerbitzuaren kalitatea baldintzaturik geratzea; izan ere, jadanik mugatua bada,
area mugatuagoa izango da gaur egungo
aurrekontu-testuinguruan.
Administrazioarekin duen harremana ez da, ezinbestean, ondasun juridikoak defendatzeko "zerbitzu" bat eskatzen duen "bezeroarena". Soziologia juridikoak erakusten digu, zerbitzu hau jurisdikzio-ahalmenak baliatzeari datxekion hertsaduraren bidez ematen den neurrian, "botere"-erlazio bat dela, eta horrek
agerian jartzen duela sistemaren
alderdi bermatzailea.
Ahalmen hori Legearen
arabera baliatuko delako bermatzen du horrek, baina baita
adeitasuna eta errespetua ere, eta, horrez gain, gatazkak eraginkortasunez konponduko direla. Hori horrela, beharrezkoa da bitartekaritzak eta justizia leheneratzaileak eskaintzen dizkigun
ahalmenak
aprobetxatzea, biktimak pozikago uzteko eta
auzi
askoren
azpian dauden gatazkak osokiago konpontzeko.
asko
aurreratu dela informazioaren teknologien
arloan, Inforeg-4
aplikazioa epaitegi guztietara hedatuta. Justizia Saila zoriondu behar dugu, berak zuzendu baitu ezarpen-prozesua. Espero dugu hori lagungarri gertatuko dela lankidetza judiziala bizkortzeko, eta, hala, epaitegiek ez dutela gehiago funtzionatu beharko, elkarri dokumentazioa eskatzeko, ohiko posta bidez igorritako erregu bidez.
azken informatika-aplikazioak ezarrita, konpondu egingo dira,
azkenean, erakunde honetara kexa
asko ekarri dituen lege-urratze bat: bake-epaitegietan seme-alaba jaioberriak euskaraz ezin inskribatzea. Nolanahi ere,
arlo honetako botere publikoen jarduketa etorkizunari begira
aztertuta, ondoriozta liteke funtsezkoena ez dela hainbeste gogobetetzea, baizik eta etorkizunari begira gauzak hobetu egin behar direla konturatzea: euskaldunek Legeak
aitortzen dizkien eskubideak baliatzeko pairatu duten
atzerapen izugarria bezalakorik ezin da berriro gertatu. Horregatik uste dugu,
arrakasta inori egotzi behar izatekotan, 2005. urteaz geroztik
arazoa salatuz,
alternatibak proposatuz eta irtenbidea modu koordinatuan bila zezaten botere publikoak estutuz herritartasuna modu
arduratsuan baliatu duten gurasoei egotzi behar zaiela.
Administrazioan duen lekuari buruzko gainerako
alderdiak hizkuntza-eskubideen
arlori dagokion txosten honetako zatian jorratuko ditugu. Nolanahi ere, beste urte batez, jasotako kexek
agerian utzi dute, gure hizkuntza ofizialetako bat edo bestea erabiltzeak dakartzan kostuen ondorioz, oraindik ere bide luzea dagoela egiteko zerbitzu publiko horren erabiltzaileek hizkuntza libreki
aukeratu
ahal izan dezaten. Horrek
azaltzen du zergatik ez den handitu euskararen erabilera gure epaitegi eta
auzitegietan beste esparru sozial eta instituzional batzuetan
areagotu den hein berean, eta
are zergatik dituen geratzeko zantzuak, iritzia eskatu diegun eragile juridiko guztiek baieztatzen duten bezala.
Administrazio Sailak modu
arduratsuan lagundu dio
Arartekoari kexa-espedienteak ebazten, hala behar izan duenean. Halaber,
aukera izan dugu egiaztatzeko lan ona egin duela informatizazioaren,
adingabeen justiziaren eta Bulego Judizial eta Fiskal Berriaren ezarpenaren
arloan. Hala ere, ezin dugu
ahaztu desadostasunak daudela bi
arlo espezifikotan Sailaren jarduketa-irizpideen eta erakunde honen gomendioen
artean:
arreta, bai eta zigor-betearazpenaren eta bergizarteratzearen ingurukoa ere.
Administrazioaren esparruan hizkuntza
aldetik gaitzeko teknikariak egiten
ari ziren prestakuntza-, motibazio- eta dinamizazio-lana; izan ere, aurten
alde batera utzi du haien lana.
Gure txostenetan nabarmentzen genuen bi zerbitzuak indartu behar zirela. Sailak, a
ldiz, moztea edo ezabatzea erabaki du; izan ere, iritzi dio ez direla beharrezkoak, edo beste eragile juridiko batzuen eskumenak hartzen dituztela. Txosten honetan bi a
rlo horiei berariaz eskainitako a
taletan –Espetxeetan dauden Pertsonak eta Hizkuntza Eskubideak–, zehazkiago a
zalduko dugu zergatik ez gatozen bat erabaki horrekin eta zer a
nalisitan oinarritzen garen horretarako.
atxilotutako pertsonen berme-sistema hobetzeko gomendatu ditugun
azken neurriei dagokienez, Europako Kontseiluko Torturaren Prebentziorako Batzordearen
azken txostenak, urteko lehenengo hiruhilekoan
argitaraturikoak,
alderdi guztietan baieztatzen du gure proposamenaren oinarritzat hartu dugun
analisia, bai eta hori ezartzea beharrezkoa dela ere. Erakunde honek deitoratzen du hala eta guztiz ere Euskal Poliziak oraindik ez dituela hartu neurri horietako gehienak.