2.5. Justizia
2011. urtearen hasieran, Eusko Legebiltzarrean “Arrisku egoera berezietan dauden a
dingabeak” izeneko txostena a
urkeztu zen. Txosten horrek A
rarteko erakundeak haurren inguruan ordura a
rte a
rgitaratutako txosten guztiak, baita a
talen batean haurrak hizpide dituzten txostenak eta urtez urte horietako bakoitzaren inguruan egindako jarraipenak ere, barne hartzen ditu. Bertan jorratu diren a
lorren a
rtean, nerabe a
rau-hausleen a
razoa dago. Gai horren jatorria 1998ko “Adin txikiko lege-hausleak” izeneko txostena da. 2010. urtera a
rte txosten horren jarraipena egin zen. Txostena eta hori a
maitzeko emandako gomendioak a
rgitaratu zirenetik ia bi urte pasa ostean, egokitzat jo zen horien betetze mailari buruzko jarraipena egitea. Horretarako, Eusko Jaurlaritzako Herrizaingo, Justizia eta Herri A
dministrazio Sailari funtsezko datu eta informazioa eskatu genizkion.
Gauzatutako neurrien eboluzioaren gaineko datu nagusiak a
ztertzeak a
plikazio maila handiagoa edo txikiagoaren berri edukitzeko a
ukera ematen du, baita joera orokorrak ezagutzeko ere. Hori guztia “3/2005 Legeak eta 80/2009 Legeak ezarritako a
raudiaren testuingurua erabat a
plikatzeko beharra” a
ipatzen duen txostenaren gomendioa baloratu a
hal izateko funtsezko informazioa baita. Datu orokor horiek honen berri ematen digute:
(2. taula)
EAEn buruturiko neurrien kopurua (2009-2012)
Iturria: Eusko Jaurlaritzako Herrizaingo, Justizia eta Herri A
dministrazio Saila
2009. eta 2010. urteek erakutsi dute neurrien kopuruak gora egin duela, nahiko modu nabarmenean horietako lehenengoan (% 19). 2011. urtean joera a
ldatu egin zen eta neurri kopurua % 6,3 gutxitu zen. Gutxitze hori handiagoa izan zen 2012. urtean (% 19) eta, ondorioz, 2004. urtekoa bezalako eskari mailan kokatuta gaude.
Ezarritako neurrien gutxitzea hiru lurraldeetako a
dingabeentzako epaitegietan gertatu da: % 12,8 Bilbokoan, % 18,2 Donostiakoan eta % 34,5 Gasteizkoan.
Delituei dagokienez, neurrien kopuruak oro har behera egin badu ere, familia barruko indarkeriari lotutako delituek eta bikotekideen a
urkako erasoek gora egiten jarraitu dute, nahiz eta oso bistakoa ez izan. Kautelazko neurrien % 37,5 eta neurri irmoen % 10 eragiten dute.
(13. grafikoa)
EAEn gauzatutako behin betiko eta kautelazko neurrien kopurua (2009-2012)
Iturria: Eusko Jaurlaritzako Herrizaingo, Justizia eta Herri A
dministrazio Saila
2012. urtean ezarritako neurrien % 8 kautelazkoak izan dira. Ez da a
ldaketa a
dierazgarririk a
ntzeman zaintzapeko as
katasunetan eta barneratzeen kopurua eta iraupena murriztu dira. Kautelazko neurri gisa, heziketa talde batekin batera bizitzeari dagokionez (2012. urtean 3 izan dira), sailak helarazi zuen hausnarketarekin bat gatoz: “neurri hori ez da oso egokia, haren izaera eta legezko a
rautzea kontuan hartuta; izan ere, neurri hori gauzatzeko kautelazko izaerak a
halbidetzen ez duen lana, pausatzea eta a
rreta beharrezkoak dira”.
(14. grafikoa)
EAEn gauzatutako kautelazko neurrien kopurua, modalitatearen a
rabera (2009-2012)
Iturria: Eusko Jaurlaritzako Herrizaingo, Justizia eta Herri A
dministrazio Saila
2012. urtean gauzatutako neurrien % 92 irmoak dira eta kasu gehienetan (% 72,8) bitarteko irekian burutzen dira. Dena den, % 27,2 zentroetan gauzatzen dira (barneratzeak, bizikidetzak eta as
teburuko egonaldiak). A
urreko urteekin a
lderatuz, 2012. urtean a
ldaketa esanguratsu jakin batzuk gertatu ziren behin betiko neurri nagusietan:
(15. grafikoa)
EAEn gauzatutako neurri irmoen kopurua, modalitatearen a
rabera (2009-2012)
Iturria: Eusko Jaurlaritzako Herrizaingo, Justizia eta Herri A
dministrazio Saila
aurreko urteetatik urrun gaude, lehen 400 kasuen muga erraz gainditzen baitzen.
askatasunak 2009. urtean erregistratutakoaren
antzerako mailan daude.
Azken bi urteetan joera beheranzkoa izan da eta 2012. urtean, 2009. urtean jasotakoen
antza duten zifrak lortu ziren. Dena den, iraupena mantendu zen.
alderatuz.
Neurrien a
plikazio errealak burutzeko faktore erabakigarri bat bitartekoen eta baliabideen eskuragarritasun handiagoa edo txikiagoa izan ohi da.
(3. taula)
Gazteen justizia sistemaren heziketa zentroen sarea
Neurrien murrizketarekin zuzeneko lotura duenez, gazteen justiziaren a
rloko zentroen sareko batez besteko okupazio tasak ere behera egin du 2012. urtean zehar eta % 70 eta % 80 bitartean kokatu da. Horregatik urtearen hasieran bi a
utonomia egoitza eta as
teburuko egonaldiei lotutako neurriak betetzeko zentro zehatza itxi zuten. Guztira, 18 plaza.
Sistema bitarteko irekien sarearen bidez osatzen da, lurralde historiko bakoitzean ekipoak mantentzen dituena eta eguneko zentroak sendotzen dituena. Guztira, 36 plaza eskaintzen dira, biztanleria a
intzat hartuta, proportzionalki banatuak.
Hala ere, beharrezkoa eta egokia den baliabideen eskuragarritasun kuantitatibotik harago, gorago a
ipatutako a
raudian jasotako beste a
lderdien inguruan zalantzak eduki ditzakegu, hezkuntzari dagokionez esku-hartzeen egokitasun handiagoa edo txikiagoaren ingurukoak hain zuzen ere. Hala, egokitzat jotzen denean Banakako Hezkuntza Proiektuetan lan-arlo zehatza ezartzeko gomendioa ezarri duen eta betetze fasean kontziliazioa hizpide duen zirkular bat dagoela jakinarazi diguten a
rren, gurekin hizketan egon diren zenbait profesionalen iritziz, a
ukera hori ez da nahikoa erabili. A
ipatutako lan-arlo zehatz horrek, jokabidearen a
rduratik, haren ondorioetatik, beste pertsonen inplikaziotik eta a
barretik a
biatuta, bitartekotza/kontziliazio prozesu bat a
bian jartzeko a
ukera jorratu beharko luke.
Arrisku egoera berezian dauden haurren gaineko txostenaren 3. gomendioari dagokionez, “adingabeentzako poliziaren bulego eta erregistro zehatzak ezartzeko beharra” a
ipatzen duena; ohiko txostenean, Herrizaingoari dagokion a
lorrean, xedatu da Ertzaintzaren a
txiloketa-zentroetan oraindik ez direla a
dingabeentzako berariazko bulegoak egin, beraz, ez da urtarrilaren 12ko 5/2000 Lege Organikoak ezarri duena bete (17.3. a
rtikulua). Halaber, erakunde honek Bilboko Udaltzaingoaren instalazio berrietan bisitaldiak burutu ditu eta, bertan, berariazko gela hori badago, hobetzeko zenbait proposamen egin diren a
rren. Izan ere, ez da guztiz bete exijitzen den bereizketaren printzipioa (horren xedea a
dingabeek a
txilotutako helduekin harremanik ez edukitzea da), erabilera komuneko beste gela eta esparruen ondoan baitago. Gainera, bertara heltzeko guztientzat komunak diren lekuetatik pasa behar da.
4. gomendioak a
bokatuen ofiziozko txandak eskainitako zerbitzua eta horien prestakuntza zehatza dauka hizpide. A
dingabeentzako txanda zehatza sortzeak esan nahi du a
bokatuek bertan sartzeko prestakuntza zehatza jaso beharko dutela. Hori a
urrerapen garrantzitsua da legeriaren nahiari dagokionez. Hori bai, zuzenean jaso ditugun testigantza batzuen a
rabera, oraindik ere espezializatu gabeko zenbait praktika burutzen dira, batez ere, helduen jurisdikzioari lotutako lan egiteko moduarekin zerikusia daukatenak. Hortaz, ematen du oraindik ere a
urrerapausoak eman behar direla helduen ofiziozko txandako a
bokatuen prestakuntza zehatzaren a
rloan.
Gazteen justiziako zerbitzuen eta babesik gabe dauden haurrentzako gizarte zerbitzuen a
rteko koordinazioan hobekuntzak egin dira, a
ipatutako txostenaren 5. gomendioan esan bezala. Izan ere, iaz a
ditzera eman zen bi sistemak koordinatzeko jarduteko protokoloa onetsi zela eta sistema horien a
rduradunek berresteaz gain, bisitaldietan eta kexen izapidetzean zehar egiaztatu a
hal izan dugu as
ebetetze maila eta eraginkortasunari dagokionez egon den a
urrerapena begi bistakoak direla.
Espezializatutako literaturak eta profesionalek dioten moduan, egoerarik zaurgarrienetan dauden haurrek a
ukera gehiago dituzte euren bizitzen hainbat a
lorretan zailtasunak edukitzeko. Zenbait nerabeen kasuan ere hori horrela da, zehazki, babesgabetasun mailaren batean dauden eta, ondorioz, haurrak babesteko gizarte zerbitzuen eskutik a
rreta jasotzen duten eta legea urratuz sistema judizialarekin harremanetan jartzen dituen delituren bat burutzen duten nerabeen kasuan. A
zken urteetan bi sistemen eskutik a
rreta jaso duten bost kolektiboen barruan, deigarria da euren senideei edo bikotekideei erasotzen dieten eta, ondorioz, euren ingurutik separatu behar dituzten nerabeen kopuruak etengabe gora egiten jarraitzen duela (portzentajeei jarraiki, neskak gehiago). Halaber, a
dierazgarria da 2011. eta 2012. urteetan bakarrik dauden a
dingabe a
tzerritarren kopurua murriztu dela. Bestalde, horrek islatzen du denboraldi horretan neskato eta mutiko gutxiago heldu direla gure lurraldera.
Osasun a
rretan egon diren a
urrerapenen eta osasun sistemarekiko lankidetzaren inguruan (6. gomendioa) bakarrik jakin dugu 2012. urtearen hasieran Zumarragako BOZeko psikiatra a
ldian behin bisitaldiak egiten hasi zela Ibaiondo heziketa zentroan. A
urreko txostenetan a
zaldu dugun moduan, zerbitzu publikoek buruko osasunari lotutako a
rreta behar duten nerabeei eskaintzen dieten a
rretak gabezi garrantzitsuak ditu, a
re gehiago eragindako pertsonen kopuruak handitzen jarraitzen duela kontuan hartuta. Edonola ere, a
rretan a
ntzeman daitekeen a
hultasunak ez die bakarrik kolektibo horiei eragiten. Txostenean, osasunari buruzko a
talean hain zuzen, a
zaldu den moduan, EAEn buruko osasunari erantzuna emateko gaur egun dauden gabezi eta mugak ere barne hartzen baititu.