Haurren Eskubideen Hitzarmenak, Nazio Batuek 1989an onarturikoak, 18 urtetik beherako a
dingabeei informaziorako eta parte-hartzeko eskubidea a
itortzen die, bai eta eragiten dieten a
rlo guztietan beren iritzia emateko eta beren iritzia kontuan hartua izateko eskubidea ere. Geure eginez haurrentzat eta nerabeentzat lan egitea garrantzitsua bada hein berean edo gehiago izango dela haiekin lan egitea, haien a
hotsa, iritzia eta ikuspegia entzutea, parte hartzeko, kontsultak egiteko eta a
holkuak emateko bideak eskaintzea, 2010eko ekainaren 25ean, A
rartekoko Haur eta Nerabeen lehenengo Kontseilua eratu zen, funtzio nagusi A
rartekoari bereziki a
dingabeei zuzenean eragiten dieten kontu edo ekimenen inguruan a
holku ematea zuela.
Haur eta Nerabeen Kontseiluak neska-mutilen begirada gaineratu nahi du A
rartekoaren proposamenetan, haiekin ekimenak, material didaktikoak, proiektuak eta bestelakoak kontrastatu, eta haurrentzat edo nerabeentzat interesgarri diren edo haien eskubideen defentsari eragiten dieten a
lderdiei buruzko iradokizunak bildu. Erakundea gure haurren eta nerabeen a
hotsa entzuteko eta parte hartzeko esperientzia eskaintzeko —behintzat horietako talde bati— a
pustu a
rgia da.
Adingabeek erakundean modu egonkorrean parte hartzeko eta egoteko bide hori lehenago erabili diren (eta a
urrerantzean erabiliko diren) beste bide batzuen osagarri da; halakoak dira, esate baterako, a
zterlanak, txostenak, foroak eta bestelakoak, bai eta babesteko edo neurri judizialak betetzeko bizitegi-baliabideetan harrera egin zaien neska-mutilei egindako elkarrizketen esparruan sortutako eztabaida-taldeak ere.
Kontseilua hiru lurralde historikoetako DBHko 12 neska-mutilek osatzen dute. Neska-mutil horiek parte hartzeko barne-dinamiketan esperientzia duten hainbat ikastetxek proposatuta izendatu dira. Parte-hartzaileak hautatzeko eskakizunak hauek dira: gaitasun kritikoa izatea eta hausnartzeko, sortzeko eta berdinen a
rtean eztabaidatzeko eta proposamenak egiteko prest egotea, eta, batez ere, kontseiluan parte hartzeko eta inplikatzeko gogoa izatea. Nork bere iritzia a
dierazteko as
katasun osoa izatea eta A
rartekoak konfidentzialtasuna bermatzea dira kontseiluaren funtzionamenduaren oinarrizko a
rauak.
2012. urtean a
urrez a
urreko hiru bilera egin dira, bat Donostian, beste bat Muskizen (Bizkaia) eta beste bat A
rartekoaren Gasteizko egoitzan. Bilera presentzialak beti eskola-ordutegitik kanpo egiten dira, eta kontseilu-kideek teknologia berrien erabilerari esker etxean egiten duten lanarekin osatzen dira: proposamenak helbide elektroniko bidez bidaltzen dituzte, kontseilu-kideekin komunikatzeko foro pribatu bat sortu da, eta a
bar.
Kontseiluaren funtzionamenduak eskola-egutegiari jarraitzen dio; hala, 2012. urteko a
zken bilera 2012-2013 ikasturteko lehenengo bilera izan zen. Hori izan zen lehenengo bilera kontseilua berritu ostean sartu ziren bost kontseilu-kide berrientzat ere; izan ere, kontseilua, kontseilu-kideek berek hala iradokita, partzialki berritzen da.
Hurrengo paragrafoetan laburki a
zalduko dugu 2012ko saioetan egindako lana.
2012ko martxoaren 23ko bilera
Donostiako Bakearen eta Giza Eskubideen Etxean (Aiete jauregia) egindako bileraren gai nagusia izan zen Europako Rainbow proiektuaren ikus-entzunezko materialaren a
nalisia eta kontrastea. Proiektu horretan A
rarteko erakundeak beste erakunde batzuekin parte hartzen du. Bilera horretan Farapiko a
ntropologia a
plikatuaren kontsultariak parte hartu zuen. Farapi Europako proiektu horretan parte hartzen a
ri den hamar erakundeetako bat da.
Rainbow proiektuaren xedea da haurren, nerabeen, gazteen eta irakasleen a
rtean homofobiaren eta transfobiaren a
urka borrokatzeko testuak eta ikus-entzunezko materialak sortzea eta zabaltzea, eta Europan homosexualen eta transexualen eskubideak erabat errespetatu eta a
itortuko dituen kultura bat sustatzea. Proiektua burutzeko bigarren urte honetan hainbat jarduera eraman dira a
urrera (zehaztasun gehiagorekin a
ztertzeko, ikusi txosteneko 5.4 a
tala). Horietako bat izan da ikus-entzunezko materialaren hautaketa eta edizioa eta klasean edo hezkuntzaren beste eremu batzuetan lan egiteko orientazioak ematen dituen gida praktikoa. Ikus-entzunezko materialen hasierako hautaketa egin ostean, neska-mutilen hainbat talderekin a
nalisia eta probak egiteari ekin zitzaion. A
zterlan hori egiteko hautatutako taldeetako bat A
rartekoaren Haur eta Nerabeentzako Kontseilua izan zen.
Hala, 2012ko lehenengo bilera horretan, proposatutako material didaktikoen inguruan lan egin zen. Ikus-entzunezko materiala osatzen duten 9 film laburren zati handi bat ikusi ondoren, honako kontu hauen inguruko eztabaida sortu zen: film labur oro haren hartzaileen a
din-tarterako egokia ote zen (6-7 urte, 8-10 urte, 11-14 urte eta 15 urtetik a
urrera); film labur guztiak ulergarriak ote ziren; horietako bakoitzarekin gelan jorra daitezkeen balioak edo gaiak.
Farapik a
holkulari guztien ekarpenak bildu eta ikus-entzunezko materialak egiteaz a
rduratzen zen taldeari helarazi zizkion, baita Europako beste neska-mutil batzuen hausnarketari gehitu ere.
2012ko ekainaren 23ko bilera
Urteko bigarren bilera, 2011/2012 ikasturteko a
zkena, larunbat batean egin zen, goizez eta a
rratsaldez, Muskizen (Bizkaia). Suspergintza Elkarteak dinamizazioan parte hartu zuen. Bileraren gai nagusia teknologia berrien (IKT) erabilera segurua eta a
rduratsua izan zen.
Bileraren helburua gizarte-sareak erabiltzean dauden hainbat a
rrisku ikusi, esperimentatu eta sentsibilizatzea zen lankidetza-jolasen bidez. Jolas-dinamiken bidez gazteek egunerokotasunean gizarte-sareetan eta bizitzan topatzen diren hainbat egoera bizitzea bilatzen zen, teknologien erabileran norberaren erantzukizuna a
zpimarratuz (norberari buruz eskaintzen den informazioari dagokionez, besteak zaintzeko erantzukizuna, etab.). A
zkenik, kontseilu-kideek online bizitza benetako bizitzan egiten dugunetik eta harremanak izateko dugun modutik (baloreak, errespetuzko jarrerak, hurbilekoak diren eta ez diren pertsonei guri buruz eskaintzen diegun informazioa, etab.) bereizi behar ez dela esperimenta zezaten bilatzen genuen.
Dinamika bost fasetan egituratu zen (ezagutza, baieztapena, lankidetza, komunikazioa eta gatazken konponbidea) eta bertan hainbat lankidetza-jolas garatu ziren: Palazzo Paletti, kartoizko irlak, jolasak jausgailuekin, komunikazio dinamikak, etab.
Goiz guztia hartu zuen bileraren zati hori a
maitzeko a
holkulariek konpromiso sinbolikoa sinatu zuten IKTen erabilera a
rduratsurako (beste lankidetza-dinamika bat erabiliz).
Bazkariaren ostean, Haur eta Nerabeentzako Kontseiluaren ikastaroaren ebaluazioa egin zen eta egun horretan bertan haien ibilbidea a
maitu zuten bost a
holkulariei a
gur formala egin zitzaien.
2012. urteko a
zken bilera A
rartekoaren egoitzan (Gasteiz) egin zen eta bost sailburu berriekin egindako lehengo hartu-emana izan zen.
Bileran jorratu zen gaia haurren pobrezia izan zen eta A
rartekoak gai hori a
zpimarratu nahi izan du Haurren Eskubideen Hitzarmenaren onarpenaren urteurrena a
zaroaren 20an ospatzen zela kontuan hartuta. Gai horri heltzeko kontseiluak bilera egitea ospakizunaren ondotik bideratutako jardueretako bat izan zen.
Hala, a
holkulariei eskatu zitzaien “erreportari” moduan hurbileneko gure inguruan haurren pobreziaren egoerari buruz haien ikuspegia eta haien lagunena helaraz ziezaguten. Gure neska-mutilek egindako lanaren ondorio nagusiak, bai etxean bai lan jardunaldian, honako paragrafo hauetan labur daitezke.
Krisi ekonomikoaren egoerak ez die zuzenean eragiten, behintzat oraingoz, gure kontseilukideei. Hala ere, eurengandik hurbil dagoen errealitatea bihurtu da, larritasun maila ezberdinetan eragina pairatzen a
ri diren jendea ezagutzen baitute (familiako kideak, lagunak…).
Haiek ez diete uko egin behar izan eskolaz kanpoko jarduerei eta kultura edota kirol jarduerei, eta ez dute a
ldaketa handirik izan euren as
te-sarian, baina familiaren a
parteko gastuetan (zinemara joatea, a
faltzera a
teratzea, etxetik kanpo bazkaltzea…) kontu eta prebentzio handiagoa a
ntzeman dute. Etorkizun zalantzagarri baten a
urrean kontrol eta a
urrezte sentsazioa dago. Gabonetan euste hori gehiago nabarituko dela uste dute (neurrigabeko kontsumoaren garairik tipikoena izateagatik).
Eskolaren esparruan a
ntzemandako murrizketei buruzko hainbat datu eman dituzte: beka gutxiago, hautazko ikasgaietarako bikoizketa gutxiago (irakasle gutxiago), testuliburuak mailegatzeko programaren edo gelen hornidura teknologikoaren geldiarazpena (arbela elektronikoak, banakako ordenagailuak…)
Etxean gai horren inguruan hitz egiten dela a
ntzeman dute eta elkarrizketetan parte hartzen dute. Gurasoak kezkatuta ikusten dituzte eta, gainera, gauza guztiak kontatzen ez dizkietela uste dute. Uneko egoeran “edonori gerta dakiokeela” entzuten dute, prestakuntza maila a
ltu batek edo ibilbide profesional luze batek ez zaituelako langabeziatik eta haren ondorioetatik immunizatzen edo babesten. Batzuei etxean une honetara zergatik eta nola heldu garen a
zaldu diete eta, kasu as
kotan, erantzuleak a
ipatzen dituzte.
Gurasoengan a
ntzematen duten kezka elementu handienetako bat, hain zuzen ere, krisiak etorkizunean euren seme-alabengan izan dezakeen eragina da. Eta kezka horrekin bat egiten dute, 16 urteko ikuspegi optimistatik datozen urteetan “denak hobera egingo duenaren” ustean dezente erlatibizatzen den a
rren.
Lagunen a
rtean ez da ohiko gaia, izan ere, kasuren batean baten batek eragina pairatzen badu ere, gai pribatutzat jotzen dute, konfiantza as
ko dagoenean bakarrik a
ipatzen dena.
Nolanahi ere, iritzi berekoak dira oinarrizko a
razoa a
berastasuna gaizki bananduta dagoela dela esatean.
Ez zaie erraza egiten krisiaren a
ldeko ondorioak a
urkitzea horrenbeste sufrimenduren a
rtean. Hala ere, zera a
ipatu dute:
arteko laguntzaren garrantzia, familia,
auzokideak…
Krisiari a
urre egiteko proposamen nagusiak diruaren banaketa hobearekin lotuta daude, bai gastuaren partidei dagokienez (kontu garrantzitsuetara bideratuz, haien ustez, hezkuntza, osasuna eta kultura), bai pertsonen eta maila sozio-ekonomiko ezberdinen a
rteko banaketari dagokionez (maila ekonomiko a
ltuagokoei murrizketa gehiago eta diru-sarrera txikiagoak dituztenei gutxiago). A
tal horretan mailakako zergen inguruko hobekuntza ere a
ipatu dute.
Azkenik, eta lagunen testuinguru hurbilenean gauzatu dezaketen jardueraren kapituluan, elementurik errepikatuena zera da: edozer gauza egiten duzula ere, bestea ez da lotsatuta edo umiliatuta sentitu behar laguntza jasotzen egoteagatik. Horrek esan nahi du laguntza diskrezioz ematea, nabaritu gabe, a
ldarrikatu gabe… Gainontzekoari dagokionez, dirurik eskatzen ez duten jarduerak egin daitezke, gauzak parteka daitezke edo dagoeneko erabiltzen ez dituzun eta beste batzuek erabil ditzaketen gauzak uzteko formulak bila daitezke.