Arartekoaren erakundeak ikertutako kexen eta kontsulten espedienteen a
zterketaren hurbiltzeak helburu diagnostikoa du Haur eta Nerabeentzako Bulegoaren dokumentu espezifiko honetan. Bere oinarrizko helburua, jarduera horren datuak a
dierazteaz gain, egoera kezkagarriak hautematea da, eta espediente horietako bakoitza gure haurrak mugitzen diren errealitatearen sentsore gisa ulertzea. Beraz, interesa izaera kualitatiboaren bidez gehiago zehaztuko da izaera kuantitatiboaren bidez baino, baina edonola ere, interes garrantzitsua du.
1. Neska-mutilen eta nerabeen edo haiei buruzko kexa-espedienteak: gerturatze kuantitatiboa
2012an, a
lde batek eskatuta bideratu diren kexen a
rtean (hau da, erakundeak bere kabuz irekitako ofiziozko espedienteak eta A
rartekoaren jarduera orokorra osatzen duten gainontzeko jarduerak kanpoan utzita), haurren eta nerabeen presentzia edo inplikazioa a
rgi eta garbi a
ipatzen zuten 300 kexa-espediente izan dira guztira, a
legia, A
rartekoari a
zaldutako kexa guztietatik ia %10,2. Komeni da a
zpimarratzea zenbaketa horretan bi kasu hartu direla kontuan:
a. Nerabeek eta gazteek zuzenean egindako kexak.
b. Adin txikikoen ordezkariek egindako kexak. Oso ehuneko handian, pertsona hori a
dingabearen a
ita edo a
ma izan ohi da, baina batzuetan senideak eta hezitzaileak ere bai.
Ez dira zenbatu, baina a
intzat hartu beharko lirateke gizarte bazterketaren kontra borrokatzeko tresnekin zerikusia duten eta zenbait familiak egin dituzten 1.010 kexak; izan ere, portzentaje handian, familia horietan a
din txikikoak daude. Hainbat ikerketatan, baliabide ekonomikorik eta ondasun materialak eskuratzerik ez izatea zenbait eskubide (hezkuntzarakoa eta osasunerakoa, besteak beste) berdintasunean baliatzeko zailtasunekin lotzen dira. Horrez gain, pobrezia eta gizarte bazterkeria testuinguruek familian eta haurren ongizatean eragina daukate, hala nola, familia eta gizarte harremanetan, tratu txarren, indarkeriaren eta eskola uztearen a
urrean zaurkorrago bihurtuz. Errealitate konplexu horri txosten honetako kapitulu berezi bat eskainiko diogu. Bertan, ekonomiako eta laneko krisia euskal haurren bizitzan izaten a
ri den eragina a
rgi lezaketen a
dierazle nagusietara hurbilduko gara.
Kexa a
urkezten duen pertsonari dagokionez, hauxe baiezta dezakegu: 2012an, kexetatik %20 a
din txikikoek berek egin dituzte, eta ia kasu guztietan, horiek legezko a
din nagusitasunaren mugan zeuden. A
din txikiko horietatik %80k emantzipazio prozesuari lotutako a
razoak a
ipatu dituzte, eta gainontzekoek, berriz, goi mailako lanbide-heziketan sartzeko sortu diren zailtasunak. Kexen gainontzeko %80 helduek egin dituzte eta eragindako a
dingabeak tartean zeuden egoerak a
zaldu dizkigute. Kexa horietatik 26tan, edo %10,9tan, zenbait haur edo neraberi, hau da, a
dingabeen talde zehatz bati dagozkien egoerak a
zaldu dizkigute eta elkarte bat, erakunde kolektibo bat edo eragindako pertsona-multzoaren ordezkari gisa diharduen norbanako bat dute titulartzat.
(1. grafikoa)
Kexen banaketa, a
dingabearekiko harremanaren a
rabera
Iturria: guk geuk egina
Gaikako esparruen a
raberako espedienteen sailkapena (horren a
zterketa xehatua txosten honetako 2.2. a
taleko muin nagusia osatzen du), ondorengo grafikoan islatutakoa da:
(2. grafikoa)
Kexen banaketa, a
rlo tematikoaren a
rabera
Iturria: guk geuk egina
Jaso ditugun 300 kexen a
rtean eta txosten hau idatzi zen unean eskura genuen informazioari jarraiki, 29 gaitzetsi egin dira eta gainontzekoak itxita (bakoitza bere emaitzarekin) edo izapidetzearen fase jakin batean daude.
(3. grafikoa)
Baztertutako eta tramiterako onartutako kexen ehunekoa
Iturria: guk geuk egina
Kexak ez onartzeko hiru arrazoi nagusiak (kexetatik %76 biltzen baitituzte) hauek dira: a
rgi eta garbi legez kontrako ezer ez egotea (%48,28), epailearen erabakiaren zain egotea (%13,79), a
urretiaz erreklamaziorik ez egin izana edo erantzuna jasotzeko legezko epeak bete a
rte itxaron behar izatea (%13,79). Gainontzeko % 25etik 42 erakundeak jarduteko duen eskumen-eremutik kanpo daude, beste bi izenik gabekoak dira eta horrek a
intzat hartzea eragozten du, eta gainontzekoak neurri berean banatuta daude: batzuk Herriaren Defendatzaileari igorri zaizkio, a
zaldutako gaietan duen eskumenaz baliatuta iker ditzan, egokitzat jotzen badu; beste batzuk norbanakoen a
rteko gatazkak dira; beste batzuetan, kexagileak ez zuen bidezko interesik salatutako gaian.
Edonola ere, kasu horietan kexan a
zaldutako egoeraren gaineko ikerketa edo esku-hartzea posible izan ez bada ere eta bistakoa den irregulartasun baten ondorioz gaitzetsi diren kexak a
lde batera utzita, izapidetzeko onartu ez diren kexen a
zterketak informazio baliagarria eman digu herritarrek euren eskubideak a
rriskuan ikusi dituzten egoerei buruzkoa.
Bestalde, Defentsa Bulego honen irizpidea honako hau da: a
lde batera utzita a
ipatutako eskumen-eragozpenen ondorioz erreklamazio bat formalki izapidetu dezakegun edo ez, erreklamazio hori jarri duenari gure esku dagoen laguntza guztia eman behar diogula, betiere haren funtsa egiaztatu badugu. Modu horretan, gure esku-hartzea, nahiz eta beti ezin zaion zuzenean lotu a
dierazitako as
egabetasunaren zioari, eraginkorra izan dadin saiatzen gara, behintzat horrek erreklamatzailearen bizitzan izan dezakeen eraginari dagokionez. Horixe da hurrengo orrialdeetan jaso ditugun jardueretako batzuen helburua.
(4. grafikoa)
Baztertutako kexak: baztertzeko a
rrazoiak
Iturria: guk geuk egina
Amaitzeko, esan beharra dago gure jardueraren zati gehienaren jatorria a
ditzera eman ditugun kexak direla. Dena den, kexa horiek a
zaltzen dizkiguten a
razoek banakako kasuak gainditzen dituztenean edo gizartean a
larma pizten dutenean, gure ustez haurren eskubideetako bat a
rriskuan jartzen a
ri den egoera bati dagokionez, A
rarteko erakundearen jarduera-planak ofiziozko espedienteak a
bian jartzea a
urreikusten du. Horren inguruan a
rituko gara hurrengo a
taleko gaien a
zalpenaren harira.
2. Aztertutako gaiak:
2012. urtean, a
dingabeen eremuan A
rarteko erakundearen jardueraren ikuspegi kuantitatiboak a
giri honetako a
talik luzeena osatzen du, a
ntzemandako a
razoen eta kezken, burututako jardueren eta, zenbait kasutan, lortutako emaitzen edo ondorioen a
urkezpen kualitatiboa barne hartzen baitu. Zenbatu diren kexen portzentajeak iradoki duen ordenan, informazio hori gaikako esparruen a
rabera a
ntolatuta a
urkeztu da.
2.1. Hezkuntza
Aurreko grafikoetan a
dierazi bezala, a
urten izapidetu diren eta a
dingabeekin lotura zeukaten kexen ia erdiak (%46k) hezkuntza sistema formalari lotutako egoerak ditu hizpide. A
rlo horretan gertatutakoa a
zaltzeko, hemen errepikatuko dugu Eusko Legebiltzarrarentzako txosten orokorrean herri-administrazioen jarduera ikuskatzeari buruzko kapituluan bildutakoa, Hezkuntzari dagokiona; izan ere, gehienbat haur eta nerabeengan dauka eragina.
Ikasleen onarpenari buruzko kexa kopurua a
urreko urteetan a
urkeztutakoen a
ntzekoa da. Kexak eragin dituzten a
rrazoiak errepikatu egin dira. Hala, a
urten berriz ere lekurik ez dagoenean a
plikatzen diren onarpenerako lehentasunezko irizpideak zalantzan jarri dira -bereziki, familia unitatearen urteko errentaren irizpideari lotutakoa- eta berriro a
gerian jarri da erroldaren datuen gehiegizko erabilera.
Halaber, hezkuntza-administrazioak baimendutako ratioa berriro a
intzat har dezan hizpide duten kexak jasotzen jarraitu dugu. Horri dagokionez, interesdunei jakinarazi diegu indarrean dauden ratioak gaindi daitezkeela, bakarrik, eta salbuespenez, ezarritako a
rrazoien ondotik, a
urretik zentroen berariazko eskaera eginda, eta ratioa ehuneko hamar handitzeko egungo a
urreikuspenak xede duela behin ikasturtea hasita eskolatu behar diren ikasleak eskolatzea.
Hori horrela, a
zpimarratu nahi dugu, gure iritziz, hezkuntza-administrazioak prozesuaren kudeaketa mekanizaturako bidea emango duen aplikazio informatikoaren xehetasunak a
rgitaratu beharko lituzkeela, bereziki, bigarren eta hirugarren a
ukeren esleipenari buruzkoak.
Jakina den moduan, ohiko prozesu horretatik kanpo, ikasleen onarpena eskolatzeko lurralde batzordeen bidez kudeatzen da. Proposamenak a
urkezterakoan, batzorde horiek, familiek a
dierazitako borondateaz gain, euskal hezkuntza-sisteman a
halik eta integraziorik normalizatuena jarraitu behar dute, zehazki honako irizpideen babesean: 1) zentroaren gertutasuna familia etxebizitzari dagokionez eta eskolan dagoeneko a
nai-arrebarik ote dagoen; 2) funts publikoekin mantendutako zentro guztien (publikoak eta itunduak) a
rteko oreka; 3) zentroetan dauden baliabide teknikoen eta giza baliabideen erabilera eraginkorra eta 4) zentroaren egokitasuna ikasleari hezkuntza-erantzuna emateko.
Joan den urtean, a
ipatu genuen izapidetutako kexa batzuen ondotik beldur ginela ea familien nahia behar bezala kontuan hartzen a
ri ote zen, a
dierazi baikenuen hainbat kasutan eskolatzeko proposamenak hizkuntza eredutik eta familiek eskatutako zentro motatik a
ldentzen zirela. Hori horrela, a
urten a
re kezka handiagoaren isla a
gerian jarri behar dugu. Hain zuzen, familia batzuen kexak jaso ditugu eta horiek, egindako eskolatze-proposamenarekin a
dos ez egoteaz gain, eskolatze-gastuak gain hartzea zailtzen duen egoera ekonomiko zailaren egoera a
gerian jartzen saiatu dira. Ildo horretan, kexa horiek eskolatze-gastuen a
rteko desberdintasuna mahaigaineratzen dute, dela ikastetxe publikoa edo pribatu hitzartua, egoera hori a
lde batera utzi ezin dela a
rgudiatzeko, hain zuzen, familien as
motik a
ldentzen diren eskolatze-proposamenak egiteko irizpideak ponderatzerakoan.
Hezkuntza Sailak nabarmendu du ikastetxe pribatu hitzartuen finantzaketa baldintzek eta eskola-garraio, -jantoki eta –materialerako familiei emandako laguntzek a
ukera ematen dietela herritar guztiei eskola-mapa konfiguratzen duten unibertsitateaz kanpoko ikastetxe-sarean (bai titulartasun publikoko bai pribatu hitzartuko ikastetxeek osatutakoa) erabateko sarbide unibertsala izan dezaten.
Halaber, ikastetxe a
ldaketa edo lekualdaketaren a
ukerari lotutako kexa nahikotxo izapidetu ditugu, ikasleak onartzeko ohiko prozesua a
lde batera utzita. Egoera horren ondotik egiaztatu a
hal izan dugu bi a
rrazoi daudela a
urretik eskatutako zentroan ikasturte batez egotetik salbuesten dutenak: ikaslearentzako a
rriskua edo pairamendua dakarten egoerak eta hezkuntza-ikuskapenaren txosten baten bitartez behar bezala egiaztatuta egon daitezela, eta a
din oso goiztiarretan distantzia esanguratsuetara a
ldatzea dakarten bat-batean jazotako helbide a
ldaketak -azken egoera hori eguneratutako erroldaren egiaztagiriarekin froga daiteke-.
Gure ustez, beharrezkoa da zenbait a
dingaberen eskolatzerik ezaren egoerarekin a
maitzen saiatu diren erabaki judizialen gainean jarraitu diren eskolatze a
ginduak jorratu dituzten hainbat kasu a
ipatzea. Halaber, erakunde honetara jo dute deseskolatzea eta eskola-absentismoa errotik kentzeko onartutako programa a
plikatzeko moduaren a
urka dauden hainbat familiak. Gure iritziz, kexa horiek guztiek a
gerian jartzen dute gizarte-izaerako demanda bat dagoela “etxeko hezkuntza” edo “homeschooling“ izenarekin ezagutzen den hezkuntza-aukeraren inguruan.
Beste kontu batzuk a
intzat hartuz, esan behar dugu, oro har, Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak emandako datuek optimistak izateko bidea ematen digutela, hain zuzen, hezkuntza-eskaintzaren etengabeko hobekuntzarako ezarritako a
dierazleen betetzeari dagokionez. Hori bai zailtasunik handienek zero eta hiru urteko hasierako tartean egoten jarraitzen dute, batez ere, bi urteko gelen eskaintzan.
Horri dagokionez, urte horretan a
urkeztutako kexa guztien a
rtean Barakaldon dagoen herritarren demanda bideratzeko as
moz a
urkeztutako kexa gailentzen da. Jakin dugun eskaera horrek ekimen garrantzitsuak eragin dituela, horien a
rtean, udalbatzak 2011ko a
benduaren 29an egindako ohiko bilkuran onartutako mozioa. Horren a
rabera, dagozkion a
ginduak eman daitezen eskatu da Barakaldo Haurreskolak Partzuergoan sar dadin. Hain zuzen ere, mozio hori ez betetzeak herritarren demandari funtsa ematen dio, kontuan hartuta une honetan zero eta bi urteko tarte horretarako programatutako hezkuntza-eskaintza zabal dadin eskatuz erakunde honetan kexa moduan a
urkeztu dela. Euskadiko Eskola Kontseiluak a
urkeztutako Txostena 2008-2010 urteetakoak Barakaldon jazotako plaza eskasiaren a
razo partikularrak biltzen ditu.
Hezkuntza-plangintza edo -programazioaren a
lderdiei dagokienez, 2012. urtean hainbat ebazpen eman ditugu Iruarteta HLHIren hezkuntza-komunitateak hala eskatuta izapidetutako kexen ondotik. Lehenengoa (Arartekoaren ebazpena, 2012ko urtarrilaren 31koa) ikastetxe honetara Mujika-Solokoetxe HLHIko ikasleak lekualdatzea hizpide duen hartutako erabakiari buruzkoa, hain zuzen, a
zken ikastetxe hori barne hartzen duen eraikinaren egitura berritzeko obren ondotik eta, jarraian, bigarrena (Arartekoaren ebazpena, 2012ko a
zaroaren 12koa) Iruarteta HLHIren hezkuntza-eskaintza laugarren ildo batera zabaltzeko erabaki a
dministratiboari buruzkoa. Bi ebazpenetan nahitaez a
intzat hartu behar diren bi a
lderdi gailendu behar ditugu hezkuntza-programazioari edo –plangintzari lotutako hainbat kontu jorratzen direnean: a
lde batetik, egoeran sartuta dauden hezkuntza-agenteen parte-hartzea eta, bestetik, hartutako erabakien motibazio betea.
Hain zuzen, Irungo Elatzeta HLHIrako a
urreikusitako hezkuntza-ibilbide berriari buruzko kexa bat izapidetzeak a
ukera eman digu egiaztatzeko hezkuntza-administrazioaren a
ldetik jarrera harkorra egon dela. Ildo horretan, interesdunei a
dierazi diegu oso positibotzat jo dugula Hezkuntza Sailak a
intzat hartu izana familiek 2. zk.ko ibilbide hori prestatu eta indartzeaz a
rduratu den lantaldean (Hirubide BHI, Elatzeta HLHI eta Leka-enea HLHI zentroak barne hartzen ditu) zuzenean parte hartu izana.
Are gehiago, Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa sailburuak Hezkuntza Batzordearen a
urrean Arabako eskola-maparen berri emateko egindako Legebiltzarreko a
gerraldi batean gailendu nahi izan du a
ipatu mapa plangintza demokratikoaren ondorioa dela, hezkuntza-komunitatearen ordezkari guztien partaidetzarekin, erakunde honek behin eta berriro errepikatu duen moduan.
Aurreko honi lotuta, onartu behar dugu Gasteiz hirirako mapa berri honetan ezarritako programazioak a
ukera eman duela joan den urteko (2011) txostenean jaso genuen egoera bideratzeko; bertan haur kopuru esanguratsua geratu zen plazarik gabe ikasleen onarpenerako prozesuan.
2012. urtean Gasteiz hirian bi urteko geletan hezkuntza-plangintzan ezarritako a
dierazleen betetzearen jarraipena egiteko hasitako ofiziozko jarduera a
maitu dugu. Ikastetxeen zuzendariak emandako erantzuna eta, bereziki, Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa sailburuak 2012ko martxoaren 19ko saioan Eusko Legebiltzarreko Hezkuntza Batzordean izandako esku-hartzeak a
ukera eman du plaza eskaintza familien demandara egoki dadin hezkuntza-administrazioak egindako plangintzaren a
halegina berresteko. Hala, a
dierazi behar dugu 2012-2013 ikasturterako ikasleak onartzeko prozesua itxi egin dela eta ez dela a
parteko kexarik erregistratu Gasteizen zabalkuntza eremu berrietan bi urteko plazen eskaintzaren inguruan.
Horrez gain, Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak haur hezkuntzako lehenengo zikloaren gainean egindako diagnosiaren lehenengo a
urrerapenaren berri izan dugu. Jakin badakigu, diagnosi horren esparruan, hezkuntza-ikuskapenak txosten bat egin duela hezkuntza-administrazioaren mendeko ikastetxeetako bi urteko geletarako langile laguntzaileei buruzkoa, eta honako a
lderdi hauek jorratzen dituela: (1) Bi urteko geletan Hezkuntza Sailekoak ez diren zenbat langile dauden; (2) eskaintzen dituzten zerbitzuaren modalitateak, kontratuen tipologia eta kontratatzen dituzten eragileak; (3) geletan langile horiek eman beharreko denbora –ordutegiak- eta esku-hartze motak; eta (4) familiek ordaindu beharreko kuotak.
Txosten hori egiterakoan sailak beharrezko esku-hartze ildoak zehazteko eta horretarako jarduera egutegi bat ezartzeko proposamenaren berri baino ez dugu izan. Hortaz, jarduera horrek eman ditzaken erantzunak ezagutzeko zain geratzen gara.
Lanbide heziketaren esparruan goi-mailako irakaskuntzen eskaintza handiagoa ez egotearen ondotik haserre dauden herritarren kexak jaso ditugu. Horrez gain, nabarmendu beharrekoak iruditzen zaizkigu zenbait interesdunek egindakoak, kontuan hartuta a
ldez a
urretik euren a
ukeraren barruan dagoen familietako bati lotutako erdi-mailako ziklo bat gainditu ostean, probaren zati zehatza egitetik salbuetsita egongo zirela uste zutela. Haien matrikulak izapidetzerakoan horiek izapidetzeaz a
rduratzen ziren ikastetxeen a
kats baten ondotik, probaren emaitzak a
rgitaratzerakoan, zati zehatzean kalifikatu gabeko hautagaitzat jo ziren. Dena den, a
zkenean, salatutako a
katsak konpondu egin dira.
Apirilaren 3ko 47/2012 Dekretuaren onarpenaren berri eman nahi dugu. Horren bidez euskaraz egindako ikasketa ofizialak a
intzat hartzen dira eta euskara-maila hizkuntza-tituluen eta ziurtagirien bidez egiaztatzetik salbuesten da (EHAA, 74. zk., a
pirilaren 16koa).
Halaber, berriz ere ikastetxe a
tzerritarretan euskara eta euskal literaturaren irakaskuntza ezartzearen ondotik sortutako a
razoak mahaigaineratu behar ditugu. Tamalez, a
ipatu a
razoek oraindik ere dihardute hainbat zentrotan, zehazki, San Bonifacio ikastetxe a
lemanean, eta a
razook bideratzeko hezkuntza-administrazioaren jarrera erabakigarriagoaren falta sumatzen dugu.
Horrez gain, 2012. urtean Hezkuntza Marko Hirueleduna (HMH) (Arartekoaren ebazpena, 2012ko a
zaroaren 22koa) esperimentatzeko hautatutako ikastetxe batean erabilitako ikasleen banaketarako irizpideen gaineko iritzia a
zaldu behar izan dugu.
Egia da HMHren jardun esperimentalaren ezaugarri diren orientabide ireki eta malguek ikasleak taldekatzeko hainbat irizpide barne hartzen dituztela, ikastetxeei a
itortu zaien a
ntolakuntza-, pedagogia- eta kudeaketa-autonomia gauzatuz. Kexa eragin duen kasuan, a
ukeratutako sailkapena justifikatzeko a
rgudiatu da baliabide gehiago esleitu dituztela taldeen a
rtean zeuden desberdintasunak orekatzeko. Izan ere, ematen du taldeen ebaluazioaren emaitzek erabilitako estrategia bermatzen dutela. Edonola ere, emaitza horiek a
lde batera utzita, noiz nolakoak baitira, erakunde honen ustez, komenigarria litzateke Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak a
zterketa sakonagoa egingo balu. Horrela, ondorioztatu a
halko da HMH esperientzian parte hartzeko baldintzak egokiak diren haien prestakuntza a
kademikoa hezkuntza hirueleduneko proiektu horrekin bat eginez jarraitu nahi duten ikasleen a
ukera berdintasuna bermatze a
ldera.
Ikastetxeei dagokienez, a
dieraziko dugu Txingudi-Irungo ikastola HLHIko eta Txingudi BHIko gurasoen elkarteak erakunde honen esku-hartzea eskatu dutela, zenbait helbururen a
rtean, ikastetxe horien ohiko mantentzean tartean dauden hainbat a
dministraziok eduki behar duten a
rdura-maila zehazteko. Jakin badakigu ikastetxe horiek -ikastolak eta eskola publikoa batzeko prozesuaren ondorioz irakaskuntzako sare publikoaren zati direnak- egoera berezia a
ri direla pairatzen. Izan ere, hezkuntza-egitasmoaren eta -plangintzaren ondorioetarako Irungo udalerrian bizi diren ikasleei erantzuna ematea a
urreikusi bada ere, zentro horiek dituzten ondare ondasunak eta 2011ra a
rte eman ez zen titulartasuna Hondarribiko Udalari dagozkio. Bideratutako izapideetan Hondarribiko a
lkatetzaren jarrerak harritu gaitu, kategorikoa izan baita Txingudi ikastolako instalazioak barne hartzen dituen eraikinen sarbideak eta instalazioak mantentzeko baliabide ekonomiko gehiago ez emateko erabakiari dagokionez.
Garraio eta jantoki zerbitzu osagarriei dagokienez, joan den urtean a
dierazi genuen garraio eta jantoki zerbitzu osagarriak konfiguratzeko moduak gure esku-hartzea baztertzea eragin zuela, hain zuzen, eztabaidatik salbuetsi gabeko hainbat kasutan, kontuan hartuta kudeaketa zuzenaren jantoki zerbitzuaren baimenak berekin dakarrela eguerdiko eskola-garraioaren zerbitzua ukatzea. Halaxe jazo zen Duranako Ikasbidea Ikastola IPIren inguruan a
urkeztutako kexarekin.
Horri dagokionez, 2012. urtean a
gerian jarri behar da Ikasbidea ikastolako a
utobusaren erabiltzaileen guraso elkarteak (TTIPI-TTAPA Ikasbidea elkartea) hilabeteak daramatzala haren eskaeretan a
intzat hartzeko bide formal bat gaitzeko helburuaren inguruan lanean. Ildo horretan, erakunde honen bitartez, Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa sailburuaren a
urrean mahaigaineratutako eskaera bat berariaz ebazten a
halegindu gara baina, saiakerak behin eta berriro egin a
rren, oraindik ez dugu a
ldeko emaitzarik lortu.
Halaber, eztabaida eragin du hezkuntza-administrazioak hartutako erabakiak, a
legia, A
metzaga, Sarria eta Bitoriano herrietan bizi diren ikasleei ematen zitzaien eskola-garraioaren zerbitzua eteteari buruzkoak. Eskola-kontseiluetako hainbat ordezkarik, baita A
rabako Zuia udalerriko ikastetxeetako gurasoen elkarteetakoek ere, gure bitartekaritza eskatu dute.
Jantoki zerbitzuari dagokionez, jankideek garraiorako eskubidea izan edo ez izatearen a
rabera ordaindu behar dituzten zenbait prezio zalantzan jartzen dituzten kexak gailendu behar ditugu.
Zerbitzu horren gaineko irizpideek xedatzen dute garraiorako eskubidea duen ikaslearen jantokiko kuota eskubide hori ez duenarena baino baxuagoa izan dadin. A
zken horiek tratu desberdintasun horretaz kexu ziren eta, gure iritziz, ez dakar oinarririk gabeko bereizkeria, eskola-jantoki zerbitzua ezartzeko lehentasuna lotuta baitago eskola-garraiorako eskubidea duten ikasleak egoteari.
Hala, iruditzen zaigu kexa horiek a
gian a
gerian jartzen dituztela krisi ekonomikoaren ondorioak, beste ekitaldi batzuetan ez baitira mahaigaineratu, kontuan hartuta duela gutxi a
rte jantokirako eskubidea lortzeaz baino a
rduratzen ez ziren familiek orain prezio sistema zalantzan jarri dutela.
Horrez gain, a
zken urteotan familia batzuek behin eta berriro egindako bi eskaera jorratzen a
ri gara. Horietako bat, dieta begetarianorako a
ukera a
itortzea, a
zkenean onartu egin dena. Hain zuzen, Administrazioen eta Zerbitzuen sailburuordearen zirkularra. Horren bidez, kudeaketa zuzeneko erregimenean, 2012/2013 ikasturtetik a
urrera, eskola-jantokien funtzionamendurako jarraibideak ematen dira, menu basal orokorraz eta egon daitezkeen ikasleen intolerantziek, a
lergiek edo gaixotasunek eragin ditzaketen espezialez gain –menu begetarianoa eta txerririk gabeko menua barne hartzen ditu-.
Azken horren bidez, erantzuna eman nahi zaie, hezkuntza-administrazioaren ustez, dieta desberdina a
rrazoi erlijiosoengatik eskatzen duten familiei, baina haientzat ez da nahikoa eta, horregatik, halal dieta izenekoa onar dadin eskatzen dute.
Eskaera hori, besteak beste, Euskadiko Kontseilu Islamikoak sinatu du eta haren eskaerak beste esparru batzuetara zabaltzen ditu, a
dibidez, a
rabiera eta Marokoko kultura irakastera bideratutako Espainia eta Maroko a
rteko programaren esparruan irakasleak kontratatzera.
Hezkuntza-premia bereziak dituzten ikasleei dagokienez, 2012. urtean osasun-arloko premia jakinei buruzko kexak (1 motako diabetes mellitus) izapidetzen jarraitu dugu eta eskola-orduetan eskaini beharreko osasun a
rreta bereziari buruzko zirkularra, 2005eko a
zaroan onartutakoa, gure jardueraren oinarritzat hartu dugu.
Halaber, 2012ko a
zaroaren 29ko A
rartekoaren ebazpenean a
dierazitakoa gailendu behar dugu, hain zuzen, hezkuntza-premia bereziak dituen a
dingabe baten kasua (haren familia-etxebizitzatik gertu dagoen hitzartutako zentro batean matrikulatzea baimendu zaio eta hezkuntza-laguntzarako espezialista bat behar du).
Halaber, Euskal Gorrak - Pertsona Gorren Elkarteen Euskal Federazioak berriro ere entzumen ezgaitasunen bat duten ikasleen premien inguruko hainbat kexa helarazi dizkigu, bereziki hizkuntzak, lanbide heziketako ikasketa jakin batzuk edota, a
reago, unibertsitate ikasketak egiten a
ri direnenak.
Horrez gain, familia baten kexa ebazteko a
ukera izan dugu. Familia horrek haren semearen txosten psikopedagogikoak eskuratu nahi zituen, baita a
dingabeak, La Ola eskola itxi eta Berango-Merana HLHIko gela egonkor batean eskolatuta egon ostean, Getxoko Julio Caro Baroja BHIn egon eta gero, gelako a
rduradunaren, laguntzarako langileen eta garraio-arduradunen laguntzarekin lekualdatu zituzten egiaztatu ere.
Beste urtebetez, eragindako familia batzuek a
zpimarratu dute gaindohatzeko baldintza pertsonalei loturiko hezkuntza-premia bereziak dituzten eta a
rreta faltaren nahasmenduak dituzten ikasleei erantzun hobea ematen a
halegintzeko premia. Horri dagokionez, Eskola inklusiboaren esparruan a
niztasunari erantzuteko plan estrategikoa a
bian jartzeak xede hori lortzeko beharrezko estrategiak indartzeko a
ukera emango duelakoan gaude.
Aniztasun pertsonala eta kulturala gizartearen beraren ezaugarri a
txiki gisa ulertzeak eta, ondorioz, modu positiboan baloratzeak eta gizartea osatzen dugun pertsona guziontzat a
berasgarritzat jotzeak 2012. urtean a
bian jarri ziren beste bi plan barne hartzen ditu: Ijitoen eskolatzea hobetzeko plana 2012-2015 eta Ikasle etorkinei a
rreta eskaintzeko plana, eskola inklusibo eta interkulturalaren testuinguruan 2012-2015. A
rgi dago erakunde honek urteetan zehar jarraipen berezia egin duela bi kolektibo horietako haurren eskolatzearen inguruan; izan ere, erakundearen ustez, zaurkortasun egoera berezian daude. Ikuspuntu hori oinarritzat hartuta, poztasunez hartu ditugu plan eta lan-proposamen horiek, A
rarteko erakundeak egindako iradokizun eta gomendioekin bat datozen jarduerak biltzen dituztenak eta euskal haur guztien (euren jatorria, identitate kulturala edo maila sozio-ekonomikoa a
lde batera utzita) a
urrerapena berdintasun baldintzetan saihesten duten oztopoak gainditzeko bide eraginkorra izango direlakoan gaude.
Ikasle etorkinak zentro gutxi batzuetan biltzea saihestea bezalako planteamenduekin bereziki bat gatoz, ez haur etorkinen presentziak “bertako” haurren errendimenduari kalte egiten diola dioen oinarririk gabeko sinesmena dela-eta, baizik eta etorkinen portzentaje handi bat talde berean biltzea ez delako onuragarria etorkinentzat beraientzat, PISA 2009 ikasleen nazioarteko ebaluazioan jasotako datuak kontuan hartuta, ISEI-IVEI erakundeak a
tera dituen ondorioei jarraiki. Ikasleen errendimendua ez da baxuagoa kanpoan jaio izan direlako bakarrik. Goian a
ipatutako planaren diagnosi-oinarria izan den ikerketa horren a
rabera, kalifikazioetan dagoen a
ldea “euren ezaugarri sozioekonomikoen eta kulturalen bitartez a
zaldu daiteke”. Egoera ekonomikoak familia jakin bat non biziko den eta euren seme-alabak zein ikastetxetan ikasiko duten zehazten du. Begi bistakoa da etorkin gehienak hirietako gunerik txiroenetan bizi direla eta eremu horietako eskoletan bildu ohi direla. Beraz, a
dministrazioaren a
rdura da bere esku dauden baliabide guztiak baliatzea baztertzaileak edo bidegabeak izan daitezkeen jarduera mota guztiak saihesteko. Ez bakarrik a
rrazoi pedagogikoak direla-eta, baita gizarte mailako a
rrazoiengatik ere: zentro edo sektore jakin batzuen ghettizazioa edo estigmatizazioa saihestea eta gizarteratzea sustatzea.
Egia da ikasle etorkinen edo ijitoen eskolatzeak ez duela inolako kexarik eragin erakunde honetan baina gizarte mailan laguntzarik ez duten ikasleentzako a
rreta eta programa konpentsatzaileak gure ustez garrantzitsuak diren bi espedientetan jorratu izan diren gaiak dira.
Horietako lehenengoak Gasteizko “Pedro A
nitua” Hezkuntza Konpentsatzaile eta Lanbide Heziketarako Partzuergoaren deuseztapena dauka hizpide. Gure ofiziozko jarduera a
bian jartzea eragin zuen gertakaria hauxe izan zen: 2012ko ekainean, partzuergo horren Gizarteratzeko eta Laneratzeko Hezkuntza Ikasgelen (AISE) programaren deuseztapen posiblea. Dena den, zenbait hilabete beranduago partzuergoa bera desagertu zen, 27 urtetan zehar lanean a
ritu ostean.
Jasotako informazio guztia a
ztertu eta gero, ondorioztatu genuen 2011. urtean Arabako Foru A
ldundiak bat-batean A
ISE programaren finantzazioa bertan behera utzi zuenez eta Gasteizko Udalak ordura a
rte egiten zuen ekarpen ekonomikoa a
urreko urteekin a
lderatuz murriztu zuenez, horrek guztiak desoreka ekonomiko garrantzitsua eragin zuela. A
re gehiago, partzuergoa “larriki zauritua” geratu zen eta ezin izan zuen 2012-2013 ikasturterako prestakuntza eskaintza bat a
bian jartzeko erronka bere gain hartu, ezta Hasierako Lanbide Prestakuntza Programen a
talean ere. Estatutuen 3. a
rtikuluan jasotakoarekin bat eginez, “Gasteizko lanbide heziketa eta hezkuntza konpentsatzailea” partzuergoaren xedea zenez, haren helburua lortzeko ezintasunak partzuergoaren desagertzea eragin zuen. Edonola ere, Hezkuntza Sailak Hasierako Lanbide Prestakuntzarako Programen jarraitutasuna bermatu zuen eta ohiko baldintzak mantentzen saiatu zen, ordura a
rte kudeatzen zituen erakundeak bere lana burutzen jarrai zezala bide a
lternatiboak topatuz. Gainontzeko programa eta zerbitzuak desagertu ziren.
Gertakari horrek gure a
rtean eragin duen lehenengo erreakzioa a
tsekabe handia izan da. Jakin badakigu partzuergoaren jarraitutasunari buruzko erabakia bazkide diren erakundeen legezko erabaki politikoen eremuaren barruan eta lehentasunak ezartzeko lana zailtzen duen a
urrekontuak mugatu dituen testuinguru estu baten barruan dagoela. Hala eta guztiz ere, a
dierazpen publiko zein pribatuetan a
ditzera eman ohi dugun moduan, ez daukagu inolako zalantzarik jarduera konpentsatzaile eta prebentzio jarduerek haurren eta nerabeen hezkuntzarako eskubidearen gauzatzean duten balioaren inguruan. Gure ustez, partzuergoak sortu zituenak bezalako hezkuntza inguru konpentsatzaile horiek modu erabakigarrian laguntzen dute desberdintasunak gizarteratzean eta a
rriskuan dauden gazteek gaitasunak, ezagutzak eta jarrerak eskura ditzaten bidea errazten dute, eginkizun eta funtzio ezberdinak gara ditzaten pertsona helduaren estatusa lortu a
rte, emantzipazioa sustatuz.
Hori a
biapuntutzat hartuta, gure iritziz, mugaketa ekonomiko handia nagusi den garai hauetan, a
rrisku handienetako bat hauxe da: a
dministrazio, erakunde eta/edo sail bakoitzak (arauaren irakurketa zehatza eginez gero) bere eskumenekoak diren a
lderdiei dagokienez a
tzera egitea eta ordura a
rte eskaintzen zituen eta herritarrek baliatzen zituzten prestazio eta zerbitzuak bertan behera uztea (gure ustez, herritarren beharrak as
ebetetzen ziren programa/zerbitzu horien bitartez).
Hizpide dugun bigarren jardueraren jatorria familien, ikasleen eta profesionalen ordezkariek a
ditzera eman duten kezka da. Kezkaren a
rrazoia da orain a
rte Bilboko Udalak eskaintzen zuen Udako-Neguko Eskola gizarte- eta hezkuntza-laguntzarako programaren murrizketa gogorra. Programa horren xedea laguntzarik jasotzen ez duen gizarte inguruneko gazteei gizarte zein hezkuntzako laguntza ematea zen. Modu paraleloan hainbat dei jaso ditugu gure esku-hartzeari lotuta: zuzendaritza taldeak, ikastetxe jakin batzuetako gurasoen elkarteak, kolektibo pedagogikoak, 5. Barrutiko Gizarte, Hezkuntza eta Osasun Baliabideen Mahaia, etab.
Programari lotutako jaso dugun informazioa kontuan hartuta, hauxe baloratu dugu bereziki: gizarte eta hezkuntza izaera, hau da, elkargune eta partekatze guneetan kokatua; izaera konpentsatzailea eta prebentzio izaera, hau da, taldearekin a
lderatuz desabantaila duten haurrei eta nerabeei zuzendua eta defizitak konpentsatzera zuzendua. Prebentzio izaera dauka a
rrisku eta zaurkortasun egoerek okerrera egitea zailago bihurtuko duelako; familien a
rtean sortutako konfiantza eta laguntzeko eginkizuna, batez ere gurasoei, euren guraso-eskumenak garatze a
ldera (harremanetan jarri diren pertsonek gehienbat a
lderdi hori a
ipatu izan dute); komunitate izaera, mutikoen eta neskatilen inguruan bertan garatzen delako, filosofia normalizatzaile baten barruan, estigmatizazioaren a
urkakoa; eta, a
zkenik, herrialdean duen errotzea eta gizarte-hezkuntzako eragileen sarean duen eginkizuna, izan ere, kasu batzuetan familien eta baliabide komunitarioen a
rteko (edo, batzuetan, a
zken horien a
rteko) elementu “konektore” bilakatu baita.
Aurreko kasuan bezala, erabakia udalaren legezko politiken erabakien esparruan kokatzen dela ulertzen dugun a
rren, egokitzat jo genuen unera a
rte zerbitzu hori jasotzen zuten 600 ume baino gehiagok ordutik a
urrera izango zuten egoerarekiko gure kezka helaraztea eta programa eragiten zuten beharren estaldurari buruzko a
urreikuspenen inguruan galdetu genuen.
Bilboko Udalaren erantzunak a
ldez a
urretik a
zaldu zuen hezkuntzaren eskumena Euskadin Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailari dagokiola eta udal programa horren existentzia nolabait a
zaldu zuen: duela hamar urte baino gehiago hasi zen une hartan ez baitzegoen programen bidezko gaur egungo eskaintza bezalako eskaintzarik ikasleen gizarte eta kultura inguruari loturiko beharrak bideratzeko.
Argudio horiei erantzunez a
dierazi genuen moduan, ez dugu zalantzan jarriko hezkuntzarako eskubidea bermatzeko eskumena, hezkuntza behar berezi eta zehatzak dituzten haurrentzako derrigorrezkoak diren laguntzekin baina zalantzaren bat sortu da programak berdintsuak direla baieztatzeari dagokionez. Bestalde, a
dministrazio edo erakunde jakin bat eskumenduna izateak a
rgi uzten du zeinena den jarduteko erantzukizun saihestezina baina horrek ez du esan nahi gainontzekoak modu osagarrian jardun ezin dutenik, eremu jakin batzuetan ekintzak bideratu a
hal izateko lankidetzan a
ritzea ezinbestekoa baita. Une honetan koordinazioak berebiziko garrantzia eskuratu du, koordinazioa baita bikoiztasunak eta sakabanaketa saihesteko helburua lortzea bermatuko duena. Gainera, horri esker, herritarrek euren beharrentzako erantzunak jaso a
halko dituzte.
Izan ere, hauxe da gure esku-hartzearen oinarrizko eta funtsezko kezka: nork eta nola bideratuko diren zerbitzu hori jasotzen zuten neska, mutil eta familien beharrak programa desagertu denetik. Zentzu horretan bai lepora genezake, behintzat gure ikuspuntutik, ordura a
rte eskaintzen zen eta herritarrek jasotzen zuten zerbitzua bertan behera utzi izana, behar horren estaldura bermatuko duen eta eskudun izan daitekeen beste a
dministrazio, erakunde edo sail baten erreleboa behar bezala kudeatu gabe.
Azkenik, eskola-bizikidetzari dagokionez, gure jarduerak ikastetxe batean berdinen a
rtean jazotako tratu txarren kasu bati lotutako jarduera a
maitzen duen 2012ko martxoaren 27ko A
rartekoaren ebazpena a
ipatuz laburtuko ditugu. Derrigorrezko bigarren hezkuntzako 2. mailan ikasten zegoen bitartean berdinen a
rteko tratu txarren kasu batean egon zen gazte baten familiak erakunde honen esku-hartzea eskatu du, hezkuntzako a
genteek egoera horren a
urrean jardun zuten moduagatik. Erakunde honek positiboki baloratzen du Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ikastetxeetan berdinen a
rtean gertatzen diren tratu txarrekin lotutako episodio posible guztiak a
halik eta a
rintasun, eraginkortasun eta segurtasun handienaz jorratzeko egiten duen a
halegina. Horretarako neurria izan da, esate baterako, Ikastetxeetan berdinen a
rteko tratu txarrak gertatzen direnean jarduteko gida eta Eskolan ciberbullying-aren a
urrean jarduteko protokoloa gida berriak onartu izana. Hala ere, kexa honetan a
ztertutako kasuaren errealitatearen ondorioz, berriz ere a
zpimarratu behar dugu jarduera burokratizatuak ekidin behar direla eta tratu txarren errealitatearen diagnostiko ona egiteko, biktimei laguntza, babesa eta segurtasuna emateko eta ukitutako familiekin konfiantzazko harremana eta komunikazio ona izateko helburu saihestezinak era a
rrakastatsuan bete eta as
eko dituzten gida berri hauen a
plikazio sistematiko eta eraginkorra sakondu behar dela.
Arazo horri dagokionez, 2012an Euskal A
utonomia Erkidegoko Eskola Bizikidetzaren Behatokiaren jarduerari hasiera eman genion. A
rarteko erakundeak bertan parte hartzen du osoko bilkurako kide gisa. Horrela bada, eremu bikoitza sortzen da, denboran modu sistematiko eta egonkorrean, beharrezkoa den burutzarekin eta esku hartzen duten a
gente eta talde ezberdinen presentziarekin, errespetuan eta elkarrizketan oinarritutako bizikidetzaren sustapenean a
urrera eginez.
Behatokiak bilatzen dituen helburuetako bati jarraiki (ikusi 19/2012 DEKRETUA, otsailaren 21ekoa, Euskal A
utonomia Erkidegoko Eskola Bizikidetzaren Behatokia sortzeko dena), urteko bigarren osoko bilkuran ISEI-IVEIk Ikasleen a
rteko tratu txarrak Lehen Hezkuntzan eta DBHn izeneko 2012ko txostenari buruz egindako ikerketa a
urkeztu zen. A
zterlan horrek a
din ezberdinetako ikasleek euren zentroan eta hurbileneko inguruan gertatzen den ikasleen a
rteko tratu txarrari buruz dituzten iritziak eta ikuspuntuak biltzen ditu eta errealitate horren inguruko informazio oso garrantzitsua eskaintzen du. A
zterlanak lortutako emaitzak a
urreko ikerketetan (2004, 2005, 2008 eta 2009) lortutakoekin parekatzen ditu eta horren bidez a
ntzemandako a
ldaketen a
zterketa eta balorazioa egin daiteke, baita a
razoa konpontzeko bideratutako neurrien eraginarena ere. Hala eta guztiz ere, 2012ko txostenak a
ldagai kopuru gehiago gaineratu ditu a
zterketan (18 Lehen Hezkuntzan eta 19 Bigarren Hezkuntzan, a
zterlan guztietan egin izan diren 12 eta 13 a
ldagaien a
urrean, hurrenez hurren) tratu txarren testuinguru berriak islatzeko helburuarekin, hala nola, ziberbullyinga, edo egun a
rte ezkutuan zeuden tratu txarraren ezaugarriak ikusarazteko, besteak beste, eraso homofobikoa.
2.2. Babesgabetasun egoeran dauden haurrentzako gizarte zerbitzuak
2.2.1. Zenbait datu kuantitatibo
Atal horretan jasotako informazioaren pisurik handiena bigarren mailako gizarte zerbitzuen jarduerak dauka, batez ere, eskumen foralekoei dagokienez, zenbait gogoeta eta ondoriok babesgabetasun egoeran edo egoera hori pairatzeko a
rriskuan dauden haurren eta nerabeen a
rretan parte hartzen duten gainontzeko eragile instituzionalak ere barne har ditzaketen a
rren (espero dugu haiek ere iritzi berdinekoak izatea). Hala, informazio kuantitatiboa eta egin dugun egoitza-baliabideen sareari buruzkoa 2012ko a
zaroan hiru foru a
ldundiei eskatu genien.
Eskatutako lehenengo datua foru a
ldundi bakoitzean a
rtatutako populazioarena da: urtean ireki diren espediente berriak eta guztira zenbat espediente izapidetu diren, bai eta tartean dauden a
dingabeen kopurua ere. Eskaeraren a
niztasuna foru a
ldundien praktika ezberdinen ondoriozkoa da, zenbait kasutan a
dingabe bakoitzari espediente bat esleitzen baitiote eta, beste batzuetan, espedienteak familia osoa identifikatzen du; beraz, a
dingabe bat baino gehiago tartean egon daiteke.
(5. grafikoa)
2012. urtean haurrentzako foru gizarte zerbitzuek a
rtatu dituzten a
dingabe berrien kopurua
Iturria: guk eginda foru a
ldundiek eskainitako datuak oinarri hartuta
Bizkaian eta Gipuzkoan ikusitako joera iazkoaren a
ntzekoa da, zertxobait hazi da Gipuzkoan eta zertxobait gutxitu Bizkaian. Gipuzkoan, joan den urtean a
dierazitako joerari eusten zaio: “bertako” haur eta nerabeen kopurua hazi egin da eta, berriz ere, horiek %7,1 gehitu dute iazko ehunekoa; a
ldiz, %11,7 gutxitu da familia-erreferenterik gabeko a
din txikiko a
tzerritarren ehunekoa. A
raban dezente hazi da babesgabezia-maila baloratzeko as
moz Haurren Zerbitzura joaten diren a
din txikikoen kopurua, eta horrek a
zaltzen du espediente-kopuruaren igoera. Igoera hori ez da islatzen, ordea, familia-banaketako neurrien kopuruan, izan ere, horietako as
ko familian esku-hartzeko programen bitartez (aldundiarenak nahiz udalarenak) a
rtatzen dituzte.
Adingabe horiei eta ordura a
rte a
rreta jasotzen zutenei a
plikatzen zaizkien babes-neurriak, funtsean, lau dira: familian esku-hartze trinkoa burutzeko programak, familia-harrera, egoitza-harrera eta a
dopzioa. A
dingabeak euren gurasoetatik a
ldentzea barne hartzen duten bi neurri nagusien eboluzioa, hau da, egoitza-harrera eta familia-harreraren eboluzioa, ondorengo bi grafiko hauetan ikus daiteke:
(6. grafikoa)
Egoitza-harrera neurriaren eboluzioa 1995-2012
alt="" />
Iturria: guk eginda foru a
ldundiek eskainitako datuak oinarri hartuta
(7. grafikoa)
Familia-harrera neurriaren eboluzioa 1995-2012
Iturria: guk eginda foru a
ldundiek eskainitako datuak oinarri hartuta
(8. grafikoa)
EAEn eta lurraldearen a
rabera, 2012. urtean egoitza- eta familia-harrera neurrien a
rteko konparaketa
alt="" />
Iturria: guk eginda foru a
ldundiek eskainitako datuak oinarri hartuta
2012ko datuetan ikusten denez, familia-harreren kopurua egonkorra da eta Bizkaian a
pur bat gutxitu dira egoitza-harrerak. Dirudienez, datu horiek egiaztatzen dute gure foru a
ldundiek familiaren a
ukera lehenesteko egin duten a
pustua eta a
halegina, bai familia zabalean, bai besteren familian. Halaber, hirugarren grafikoan bi neurri horietako bakoitzak 2012. urtean lurralde bakoitzean eta EAEn izan duen garrantzi erlatiboa ikus dezakegu.
Adopzioei dagokienez, a
urreko urtearekin a
lderatuz, bere horretan mantentzen da eskaera kopuruaren a
tzerakada, eskaerak nazionalak nahiz nazioartekoak izan. Daturik deigarriena da Estatuan eta nazioartean a
doptatzeko egin diren eskaeren joeran a
ldaketa gertatu dela: lehenbizikoz urte as
kotan irauli egin da proportzioa, hau da, a
dopzio nazionalerako egin diren eskaerak as
koz ugariagoak dira. A
tzerakada nahiz eskaeretan ikusi den hobespena interpretatzean ondorio biribilak a
tera gabe ere, ezin dugu a
lde batera utzi krisi ekonomikoak a
dopzio-hartzaile diren familietan eduki duen inpaktua. Gainera, horri gehitu behar zaio a
dopzio prozesuaren errealitatea, konplexutasuna eta zailtasunak gero eta hobeto ezagutzen direla eta horrek erabakia oso ziur ez duten pertsonei as
moa kendu diezaiekeela.
(9. grafikoa)
Adopzio eskaeren eboluzioa EAEn 1995-2012 (nazionala eta nazioartekoa)
Iturria: guk eginda foru a
ldundiek eskainitako datuak oinarri hartuta
Konplexutasun horren erakusgarri bat, behintzat prozesutik eraketara a
rte dagokionez, 2012. urtean benetan burutu diren a
dopzioei buruzko datuak dira: 27 eremu nazionalean eta 97 nazioarteko eremuan, kasu guztietan a
urreko urteetan izapidetutako eskaerei dagozkienak.
(10. grafikoa)
2012. urtean EAEn eta lurraldeen a
rabera burututako a
dopzioen kopurua (nazionalak eta nazioartekoak)
Iturria: guk eginda foru a
ldundiek eskainitako datuak oinarri hartuta
Eta a
dopzioen a
rloan a
zken a
ipu bat egin behar dugu –araudiaren a
lderdiari badagokio ere–: pozik gaude foru a
ldundiek a
rlo horretan duten jarduera-prozedura erregulatzeko dekretua a
ldatu delako. Gure ustez, bertan biltzen dira erakunde honek bere garaian a
zaldu zituen a
rrazoibideak, honako hau gomendatu zuenean: “belaunaldi a
rteko tartea ez dadila izan muga kronologiko a
bsolutua, baizik eta kasuan kasu a
zter dadila, kasu bakoitzean a
intzat hartu beharreko ezaugarri pertsonal eta familiakoen inguruko iritzi oso eta banakatuaren”.
2.2.2. Egoitza-harrera sarea
Gaur egungo egoeraren lehenengo a
rgazki bat eman eta babesgabetasun egoeran dauden a
dingabeentzako a
rretaren eboluzioa (baita joerak ere) jakinarazi diguten datu kuantitatibo horiez gain, foru a
ldundiei egoitza-harrera sarearen konfigurazioaren gaineko informazioa eskatu genien, zehatz-mehatz 2012. urtean gertatutako baliabideen sorrera, a
ldaketa edo ezabapenen gainekoa.
Bizkaiko eta Gipuzkoako Foru A
ldundiek eskainitako informazioaren a
rabera, bi lurralde horietako egoitza a
rretako baliabide sareak honako a
ldaketak pairatu ditu:
Bizkaian bakarrik dauden a
dingabe a
tzerritarrei zuzendutako bi egoitza baliabidek euren jarduera eten dute: “El Garmo” egoitza zentroak (20 plaza) eta San Ignazio egoitza erdiautonomoa (6 plaza). Bestalde, Zabaloetxe egoitza zentroak plaza kopurua murriztu du, 90etik 60ra, eta El Vivero egoitza zentroak, berrik, 27tik 30era igo du eta erantsitako eraikin berri bat egokitu du.
Gipuzkoako egoitza harrera sareak ere a
ldaketak pairatu ditu. A
zpimarratzekoa da egun a
rte bakarrik dauden a
dingabe a
tzerritarrei soilik zuzendutako hainbat zentro “bertako” a
dingabeei ere zabaldu izana. gainera, 2012an egoitza harrera sarea berrantolatu da, a
rreta egokia bermatzea, lurralde oreka bilatzea eta ekonomia-eraginkortasuna hobetzea bezalako printzipioetatik a
biatuta, 305 plaza dituena. Jarraian irakur daitezke a
ldaketarik nabarmenenak:
aldaketak saiheste
aldera.
adingabe
atzerritarrak premiaz hartzeko berariazko zentro bat mantendu da, lehen uneetan eskainitako
arretaren espezifikotasuna dela-eta (agiriak erregularizatzea, kultura ezberdintasunak…).
arazoak dituzten nerabeek
arretarako programaren zentroetatik kudeatzeko.
ari diren
adingabeen irteera jakinetarako edo, sare orokor edo espezializatutik neurri judizialak bete ondoren barneratzen diren gazteen kasuan.
Haur eta Nerabeentzako Bulegoak egoitza-harrera sarean egon diren mugimendu horien inguruan egon duen balorazioa positiboa da; izan ere, eskumena duten a
dministrazioek a
lbait lasterren baliabideak beharren eboluzioari egokitzeko eta lehentasuna duten beharrei erantzuteko duten interesa islatzen du. Bestalde, banakako zenbait kexen ikerketaren testuinguruan, hala nola, ofiziozko jarduerak, in situ ezagutu a
hal izan ditugu zentro horietako batzuk eta inpresio orokor egokia berretsi a
hal izan dugu.
Hala eta guztiz ere, a
urten egoitza harrerako sareari buruzko kontu gehiagotan sakondu nahi izan dugu. Horrela bada, urrian ofiziozko espediente bat hasi zen egoitza baliabide horiek a
rautzen dituen 131/2008 Dekretuaren betetze-mailari buruzko informazioa biltze a
ldera, izan ere, 2012ko a
buztu a
maieran a
raudia indarrean sartu zenean zeuden baliabideak egokitzeko ezarritako lau urteko epea a
maitu zen. Urtero egindako jarraipenetan eta egoitza baliabide batzuetara egindako bisitetan a
ntzeman a
hal izan dugun a
rren a
dministrazio a
rduradunek a
halegin handia egin dutela dekretu a
rautzailearen eskaeretara egokitzeko, hainbat kontu nekez balora daitezke bisita batean edo a
zterketa zehatzagoa eskatzen dute. Hori dela-eta, informazio eskaera bidali zitzaien hiru foru a
ldundiei, Gasteizko Udalari eta Eusko Jaurlaritzako Enplegu eta Gizarte Gaietako Sailari. Bertan, hainbat gairi buruzko informazio zehatza eskatzen zen: baldintza materialen betetze-maila (baliabideen edukiera, irisgarritasuna, eremuen egokitasuna), baldintza funtzionalena (egoiliarren babes-neurriak eta zentro bakoitzean eskatutako gutxieneko a
giriak), langileen baldintzena (titulazioak, gutxieneko ratioak, prestakuntza planak, laneko estresa saihesteko neurriak eta gainbegiratze sistema), baita a
raudia betetzeko zailtasun nagusiak eta betetzearen a
urreikuspena ere. Bestalde, a
dministrazio erantzuleek xedatutako ikuskapen mekanismoak ezagutu nahi genituen.
Urteko a
zken egunetara a
rte ez dugu a
ipatutako a
dministrazio guztien erantzuna jaso, beraz, txosten hau ixterakoan ezin izan dugu egoeraren a
zterketa zehatza eta ondoriozko balorazioa egin. Hala eta guztiz ere, bi komentario labur egin ditzakegu. Lehenengoa a
dministrazioek eskainitako informazioaren kalitatea eta inplikazio mailari buruzkoa da. Gipuzkoako Foru A
ldundiak edo Gasteizko Udalak eskatutako kontu guztiei buruzko informazio oso zehatza eta xehatua eskaini diguten bitartean, A
rabako Foru A
ldundiaren erantzunak, urria eta orokorra izan denak, as
ko zailduko digu dekretuaren eskaerek bere lurraldean izan duten betetze-maila ezagutzeko helburua lortzea.
Bigarrenik, egoeraren a
zterketan sakondu a
urretik, eskainitako datuek bi konturen inguruko egoera oso kezkagarria islatzen dutela a
urreratu dezakegu: lehenengoa eta oinarrizkoa, langileen baldintzen egokitasun falta baliabideetako hezkuntza a
rloko langileen eta laguntzaileen titulazioei dagokienez (eta, ondorioz, gaitasun profesionalak eskuratzeko prestakuntza espezializatuari dagokionez), proportzio nahiko handian. Eusko Jaurlaritzako Gizarte Zerbitzuetako Zuzendaritzak emandako zirkularrak horren berri du, izan ere, titulazio mota ugari onartzen ditu lanbidean. Zentro-sareko baliabide ugariren bigarren a
hultasuna irisgarritasun baldintzak erabat betetzea da, nahiz eta hiru lurraldeetan bermatuta geratzen den mugikortasun urria duen a
dingabe bati baldintza egokietan a
rreta eskaintzeko a
ukera.
2.2.3. Programa espezializatuak
Gizarte babesik gabeko haur eta nerabeentzako egoitza harrerako baliabideak a
rautzen dituen uztailaren 8ko 131/2008 Dekretuan espezializatu gisa definitutako programak, hau da, portaera-arazoak dituzten nerabeak zaintzeko programa espezializatua eta portaera-arazo larriak dituzten nerabeei laguntza intentsiboa emateko programa espezializatua, a
rreta eta jarraibide berezia jasotzen dute A
rarteko erakundearen a
ldetik, izan ere, programa espezializatuko berezko izaerari a
txikitako euren ezaugarrietako batzuk direla-eta (mugimendu murrizketa baimendua, euste neurriak erabiltzeko a
ukera, bai inmobilizazio fisikoa bai isolamendua, etab.) eskubideen urraketa errazago gerta daiteke. Egoera hori, eta Espainiako testuinguruan a
ntzeko ezaugarriko zentroetan dauden nerabeen eskubideen urratzea –hori egiaztatu baita‑ erakunde eta elkarte as
koren a
rreta-gune dira.
EAEko programa espezializatuen uneko errealitatea zuzenean ezagutu eta egiaztatzeko as
moarekin, 2011n bisita plan bat hasi genuen. Lehenbiziko biak, urte horretan bertan bisitatutakoak, Gipuzkoako zentroak izan ziren: A
ixola, Elgetan eta Endoia, Deban. Babesgabetasun larrian dauden haurrentzako egoitza zerbitzuen kudeaketaren foru eskumena eta ondoriozko esku-hartze ereduen a
niztasuna kontuan hartuta, egokia zirudien a
urreikusitako segimendua egiten jarraitzeak Bizkaia eta A
rabako zentro/programetara hurbilduz, horiekin lurralde a
utonomiko guztian programa espezializatuen ikuspegi globalagoa osatze a
ldera.
Helburu orokor horren barnean, 2011n hasitako bisita planak erakunde honentzat bereziki kezkagarriak diren eta bisiten gidoi gisa jarduten duten hainbat kontutan jarri du a
rreta. Hauexek dira kontu horiek:
adingabeen profilak? hezkuntza esku-hartze “espezifikoek”? profesional talde ezberdinek?...
ateratzea? protokoloek, jarraibideak,
adierazleek?…
aberastasuna: jolasak, irakurketak, jolas-jarduerak…
2012an bisitatu dira Olabarrieta Etxea, Galdakaon, portaera-arazoak dituzten nerabeen a
rretarako programa espezializatu batekin, eta Laugune Etxea, Laukizen, portaera-arazo larriak dituzten nerabeei laguntza intentsiboa eskaintzeko programa espezializatua. A
raban Sansoheta gizarte eta hezkuntza zentrora hurbildu ginen. Zentro horrek portaera-arazoak dituzten nerabeak a
rtatzeko programa espezializatua du.
Bisitak ekainaren 12an eta 14an egin ziren Bizkaian, eta irailaren 19an A
raban, a
ldez a
urretik jakinarazi gabe, A
rartekoak egindako ikuskapen bisitetan ohikoa den moduan. Erakundeko a
holkulariak goizean goiz joan ziren egoitzetara, eta a
rduradunak, hezitzaileak eta a
rreta jasotzen duten neska-mutilak elkarrizketatu zituzten. Instalazioak bisitatu ziren eta zegozkien haurren zerbitzuei a
giriak eskatu zitzaizkien, lortutako informazioa osatzeko eta kontrastatzeko.
Ondorengo orrietan helarazitako informazioa gehien bat deskriptiboa da eta horren bere interesa zalantzan jar zitekeen hartutako nerabeek dituzten eskubideen bermeari dagokionez berariazko balorazioa eskaintzen ez duelako. Hala eta guztiz ere, gure ustez, deskribapen honen bidez, hain zuzen ere, irakurleek ulertu a
hal izango dute zein modutan eta zein neurritan dauden babestuta eskubide horiek. Gure balorazioa, nolanahi ere, positiboa da.
Haurren foru zerbitzuen egitura eta a
ntolamendua lurraldeen a
rtean ezberdintasunak dituztenez, horiei dagokien informazioa banatuta a
urkeztea nahiago izan dugu. Horrela bada, Bizkaiko programekin hasiko gara, ondoren, A
rabako programaren inguruan kezkatzen gaituzten kontuei erantzuna emateko.
Olabarrieta etxea
arreta-programa espezializatua.
auzoan kokatuta
aukerarekin. Bisita egin zenean guztiz beteta zegoen.
arabera. Era berean, komunitateko eskolaz kanpoko ekintzetan eta kultura, kirol eta jolas jardueretan parte hartzen dute eta euren kabuz kudeatzen dute norberaren
aisialdirako denbora.
Laugune etxea
arreta-programa espezializatua.
auzoko baserri batean kokatuta, landa inguruan eta berdegune zabal batekin.
aukerarekin.
autonomia kota eta mugimendu
askatasun gehiago lortzen dira egunerokotasuneko
alor ezberdinetan. Hala eta guztiz ere, eta programa intentsibo gisa, jarduera gehiena zentroan bertan garatzen da eta neska-mutilak hezitzaileen gainbegiratzea dute ia une oro. Beraz, bizikidetza oso intentsuko zentroa da eta eguneroko jarduera-programa oso zehaztuta dago, bai edukiari bai ordutegiari dagokionez.
1. Programa espezifikoak: zerk ezartzen du euren espezifikotasuna?
Zentro horien elementu bereizgarri nagusia oinarrizko sareko etxeekin a
lderatuz, gehien bat, profesionalen ratioa da. Programa espezializatu batera a
txikitako neska-mutilen beharrak hezkuntza esku-hartze intentsuago batekin bideratzen dira, hezitzaile profesionalen eskuragarritasun handiago baten bidez eskaintzen dena. Hala ezartzen du 131/2008 Dekretuak eta hala ulertzen dute baliabideetako eta Haurren Zerbitzuko profesionalek ere.
2. Nork, nola eta noiz erabakitzen da programa espezializatu horietan sartzea eta a
teratzea? protokoloek, jarraibideak, a
dierazleek?…
Zentro horietara bideratzeari buruzko erabakiak (noiz eta zergatik sartzen da neska edo mutil bat etxean) Egoitza Harrera Unitatean hartzen dira, etxe sare guztirako ezarritako mekanismo berarekin. Programa espezializatuetara babesik gabe dauden haurrentzako baliabide sareko beste zentroetatik, zuzenean euren familietatik, gazte-justiziako sistemaren baliabideetatik, etab. datozen nerabeak heltzen dira, eta orokorrean esango dugu kasuaren koordinatzaileak a
urkezten duela proposamena. Proposamen hori garatzeko, esku hartzen duten edo a
dingabearekin lehenago lotura izan duten a
gente ezberdinetatik datorren informazioaz hornitu da. Proposamen hori Egoitza Harrera Unitatearekin kontrastatzen da, izan ere, haren berezko zeregina plaza esleitzea (banatzea) bada ere, kontraste hori egiten du, eta helmugako zentroko erreferentziazko koordinatzaileak ere parte hartzen du bertan. Erabakia COPIAk (Haur eta Nerabeen Babeserako Batzordea) burutzen du.
Nerabe bati programa horietako bat esleitzeko erabakia hartzeko portaera disruptibo maila eta baliabide a
rrunt batera egokitzeko a
halmena baloratzen dira. Programa horiek esleitzen zaizkie a
razoak okerrago konpontzen dituztelako, bizitzan nahaspilatze gehiago dutelako. Eta portaera a
razoak orokorrak badira, hau da, eremu bakar batean bakarrik a
gertzen ez badira (familian, a
dibidez). Programa horietan hezkuntza profesional gehiago egoteak hezkuntza lan intentsiboagoa bideratzeko a
ukera eskaintzen du, a
rdura handiagoa neska-mutil horien beharrekiko.
Arazo psikiko bat egotea ez da a
dierazle erabakigarria, izan ere, portzentaje handi batek (guztiak ez esatearren) a
razo psikologikoak, min emozionala, etab. dituzte, haztean bizitzen a
ri diren egoera oso zailak kontuan hartuta ulergarria dena. Hala behar duten guztiek a
rreta psikologikoa edota psikiatrikoa jasotzen dute A
din Txikikoak programaren bidez eta kanpoko baliabide a
rruntek eskainita, baina egoitza zentroetako lana guztiz hezitzailea da, ez terapeutikoa. Nolanahi ere, Bizkaiko Haurren Planak ezartzen du programa espezializatuak psikologo kualifikazioa duten profesionalek koordinatuko dituztela.
Nolanahi ere, etxeen sarean buruko a
razo garrantzitsua duten haurrentzako zentro berezia dutela a
zaldu ziguten. Babesgabetasun egoeran egoteaz gain buruko a
razo (oinarri psikiatrikoa) handia duten a
dingabeei zuzenduta, errealitateak a
zaltzen du formalki babesik gabe ez dauden a
dingabe batzuk ere sartzen direla, familiek a
rreta eskaintzeko a
razoak dituztelako. Gainerakoan, bitarteko baliabide kopuru handiagoa faltan botatzen dute, ospitaleko a
ltaren ondorengo uneak bideratzen dituztenak gertaera larri baten ondoren edo etxera itzuli a
urretik.
Berme sistemaren zati gisa, erabakiak sistematikoki noizean behin berraztertzen dira, programa hauetan (edo beste batzuetan) jarraitzeko egokitasuna berriro eta uneko egoeren a
rabera balora dadin.
Irteerei buruzko erabakiak ere a
zken finean unitate horri dagozkio, nahiz eta kasu horretan etxeak garrantzi handiagoa izan bera delako banakako hezkuntza planean hartutako a
urrerapausoak ebaluatzen dituena.
Agiriak eta etxeetako a
rduradunekin izandako elkarrizketak a
ztertzean jakin izan dugu 131/2008 dekretu erregulatzaileak ezarritako gehieneko egonaldi tarteak gainditzen a
ri direla. Profesionalen ustez ez dirudi kasu guztietan bete daitekeenik, baina hala ere ez da komeni desagertzea. Erreferentzia bat ezartzen du, hurbil izan beharreko helburua, baina neska edo mutil bakoitzaren banakako planaren hezkuntza helburuak betetzearen a
raberakoa izan behar da. Batzuek a
zkar egiten dute a
urrera programa honetan, beste batzuek ez horrenbeste. Batzuek etxearekiko lotura positiboa ezartzen dute eta horrek egokiago bihurtzen du bertatik lanean jarraitzea berriro ere beste profesional batekin konfiantzazko harremana finkatu behar izan gabe... Gainera, ez dago horrenbeste lekurik “joateko”. Ikuspuntu hori, hala ere, kontu bereziarekin hartu behar da eta zailago mantentzen da programa intentsiboan, izan ere, neska-mutilen a
utonomia eta pribatutasun maila as
koz ere handiagoa da eta horren murriztaileak ez diren programetarako a
urrerapausoa luzapen gehiegirik gabe egitea komeni da.
3. Eskolatzea
131/2008 Dekretuak guztiz a
rgi ezarri a
rren egoitzetan dauden neska-mutilen eskolatzea ohiko hezkuntza sarean egingo dela, programa intentsiboko (Laugune Etxea) nerabeek etxean bertan burutzen dute euren eskola jarduera portzentaje oso a
ltu batean.
Haurren Zerbitzuko a
rduradunen hitzetan, programa intentsibo bati a
txikitako neska-mutilen errealitatea da orokorrean edozein hezkuntza zentrotik deslotuta daudela (ofizialki edo berez) edo harekin oso harreman gatazkatsuak dituztela. Nolanahi ere, eta hain zuzen ere eskolatze “arrunta” bistatik galdu behar ez dutelako, harekin erabat a
dos baitaude, horixe da intentsitate handiz lantzen den helburuetako bat eta neska edo mutil bakoitzaren kasuan ezberdin gauzatzen dena: prestakuntza jakin baterako sarbidea prestatuz, hezkuntza zentroan baliozkotzen diren edukiak “euren kabuz” prestatuz (etxean eta hezitzaileen babesarekin), etab. Bestalde, etxean portaerari eta jokabideari dagokionez egindako lana (komunikazioko gaitasun sozialak, emozioen kudeaketa, etab.) neska-mutilak hezkuntza inguru a
rruntetan barneratzeko lagungarria da.
4. Parte-hartzea: neska-mutilen a
hotsa zentroko bizitzan.
Neska-mutilek etxeko bizitzan duten parte-hartzea, gehien bat, as
tero guztiek euren erreferentziazko tutoreekin dituzten tutoretzetan bideratzen da. Bertan gatazka, proposamen edo iradokizunak a
gertzen dira, baita etxeko a
ntolamendu eta bizikidetzarako ere, eta hezitzaile taldeak biltzen eta kudeatzen ditu egokien iruditzen zaion moduan, gaiaren izaeraren a
rabera: batzarrera eramanez, a
ntolamendu hobekuntza etxeko bizitzan gaineratuz, Haurren Zerbitzuari proposatuz, etab. Nolanahi ere, etxe horietan guztietan batzarrak egitea a
urreikusten da, eskaintzen zaion maiztasuna, iraupena, pisua, etab. zentroaren a
rabera a
ldatu a
rren. Bizikidetza gaien taldeko lanerako oso elementu garrantzitsutzat hartuta, bizikidetza oso intentsua den etxeetan, Laugunen hala nola, batzarrak ezinbestekoak direla esan genezake.
5. Ondasunetara heltzea. Eremuak pertsonalizatzea. Pribatutasuna. Kanpoarekin harremanetan jartzeko erregimena.
Bisitatutako bi etxeetako logela guztiek a
rmairuak dituzte neska-mutilek euren jabetzak gorde a
hal izateko eta dekorazio elementu bereziak ere badituzte. Logelek eta komunek pribatutasuna eskaintzen dute. Hala eta guztiz ere, gainbegiratutako telefono deien eta komunikazioetan dituzten mugen inguruan galdetu genuen.
Programa intentsiboa eskaintzen duen Laugune Etxearen kasuan, kanpoarekiko komunikazioa Olabarrieta Etxean baino as
koz ere mugatuagoa dago programaren berezko izaera dela-eta. Hala eta guztiz ere, mugatze eta gainbegiratze maila neska edo mutilaren fasearen a
raberakoa da; hasierako fasean, a
dibidez, deiak eta beste edozein komunikazio (posta elektronikoa, mezuak, etab.) eteten dira eta eskubide horretara heltzen dira euren hezkuntza planean a
urrera egiten duten heinean. Olabarrieta Etxean gazteek mugikorra dute eta egunero kanpoko inguruarekin harremanak dituzte eta egoera berezietan bakarrik eteten da.
6. Aisialdiak (autonomiak / lagunduta / taldeka…) eta estimuluen a
berastasuna: jolasak, irakurketak, jolas-jarduerak…
Aisialdia hezkuntzarako tartetzat jotzea eta, ondorioz, helburuen, neurrien eta jardueren plangintza, horien ezarpena eta burutzapena errealitate bat da bi zentroetan. Modu ezberdinean zehazten da programen ezaugarrien a
rabera, neska-mutilen gehien bat a
utonomia eta erabakitzeko as
katasun maila txikiago edo handiagoak baldintzatuta. Estimuluen a
berastasuna, nolanahi ere, oso egokia iruditzen zaigu.
7. Dauden eta erabiltzen diren euste neurriak: inmobilizazio fisikoa eta isolamendua. Sendagaiak
Bi zentroetan inmobilizazio fisikoa bakarrik erabiltzen dutela baieztatzen dute eta betiere hezitzaileek egiten dutela, izan ere, bestalde, ez dago bestelako langilerik. Hori bai, berariazko prestakuntza eta birziklatze ikastaroak jasotzen dituzte behar bezala egiteko. Ez dago isolamendu gela berezirik eta, sendagaien erregistroak berrikusita, ez dugu topatu medikuek a
gindutakoa ez den beste ezer.
8. Zigortzeko erregimena: neurriak, proportzionaltasuna…
Olabarrieta Etxean ezartzen diren zigor nagusiak ekonomikoak dira, hau da, as
teroko esleipenaren murrizketa. Horrek zati finko bat eta zati a
ldagarri bat dauka, eguneroko betebeharrak eta helburuak betetzen direnaren a
rabera “irabazten” dena. Creditransa eta telefono deiak ez dira as
teroko esleipen horretatik a
teratzen, beraz, komunikazioa ez da a
rriskuan jartzen.
Irteerak mugatzeko zigorra oso gutxitan erabiltzen da. Zentrora sartzeko a
tea ez da ixten (eta ez zegoen itxita bisitara joan ginenean), salbuespenezko egoeretan izan ezik. Taldea banatzeko zigorra ere ez da erabiltzen, a
rrazoi ezberdinak direla-eta: ez dauka zentzu handirik neska edo mutil bakoitzak ordutegi dinamika propioa daramatelako eta taldekako jarduera gutxi daudelako.
Laugune Etxean falta larri edo oso larriei loturiko zigorrak (errieta, gertakaria onartzea eta eragindakoen a
rtean barkamena eskatzeaz gain) honakoak dira: as
teroko esleipena murriztea, zenbaitetan kaltearen konponketari lotua, taldearentzako interesgarriak diren jarduerak egitea, a
isialdiko edo jolaserako jarduerak gabetzea epe tarte motz batean zehar edo a
dinari lotutako hainbat pribilegioren galera (poltsikoko dirua, irteeren ordutegia, ohera joateko ordutegia, etab.). Taldearen banaketa noizean behin ere erabiltzen da.
Zuzenean ikusitakoan eta neska-mutilen lekukotasunean ez dugu elementurik a
ntzeman neurri zigortzaileen desoreka edo erabilera a
rbitrarioa a
dierazten dutenik.
Sansoheta gizarte-hezkuntza zentroa
arreta-programa espezializatua.
Azua errepideko 2. zk.an kokatuta, Gasteizen parean.
aisialdirako),
Arrazua-Ubarrundiari dagokionak baino maiztasun handiagoa baitauka. Gainera, furgoneta osagarri bat ere badute.
AHTren lanengatik
aurreko eraikina erautsi behar izan zelako. Hori dela-eta, zentroa babesgabetasun egoeran dauden haurrentzako egoitza baliabideak
arautzen dituen dekretuan (abuztuaren 8ko 131/2008 Dekretua) xedatutako baldintza materialetara egokituta dago, besteak beste, mugikortasun murriztua duten pertsonek eremu guztietara heltzeko
aukera dute, nahiz eta diseinuaren ondorioz nolabait “zailagoa” den eremu eta elementu batzuk erabiltzea.
aukerarekin. Bisita egin zenean guztiz beteta zegoen.
1. Programa espezializatua: zerk ezartzen du euren espezifikotasuna?
Zentro horrek oinarrizko sareko etxeen a
ldean duen elementu bereizlea profesionalen ratioa dela uste dute. Programa espezializatu batera a
txikitako neska-mutilen beharrak hezkuntza esku-hartze intentsuago batekin bideratzen dira, hezitzaile profesionalen eskuragarritasun handiago baten bidez eta barne erregimen a
rautzaile eta mugatzaileago baten bidez eskaintzen dena. Hala eta guztiz ere, Sansoheta gizarte-hezkuntza zentroan psikologoaren irudia dute, hezkuntza taldeari eta behar duten hezitzaile bakoitzari oinarria ematen die, baliabidera heltzean hasierako balorazioa egiten du eta ospitalez kanpoko psikiatria zerbitzu edo buruko osasuneko zentroekin hizketakidea da, hainbat neska-mutil bertara joaten baitira.
Taldeak gizarte langile bat ere badu, gizarte ikuspegitik hezitzaileen eta psikologoaren ikuspegia osatzen du eta nerabeen familiekin harremana eta lana berariaz bideratzen ditu. Irudi hori bateragarria da familia horiek Haurren Zerbitzuko beste programetatik egin dezaketen lanarekin.
2. Nork, nola eta noiz erabakitzen da programa espezializatu horietan sartzea eta a
teratzea? protokoloek, jarraibideak, a
dierazleek?…
Argitu beharra dago A
rabako babesgabetasun egoeran dauden haurrentzako egoitza baliabideen sareak ez duela zentro berezirik jokabide-arazo larriak dituzten nerabeen programarako, izan ere, ez dute kasu nahikorik horretarako berezia den zentro bat irekitzeko. Programa hori egokia den kasuetan A
rabako lurraldetik kanpoko zentroetan plazak eskatzen dituzte. Gainera, kontuan hartu behar dugu bakarrik dauden a
dingabe a
tzerritarrek berariazko baliabide bat betetzen dutela (Bideberria) edo beharrezkoa denean irekitzen diren beste batzuk (Estibaliz), baina gainontzeko sarera sartu gabe.
Sansoheta gizarte-hezkuntzako zentrora edo, halaber, programa espezializatuetarako sarrera sareko gainontzeko baliabideetarako sarrera bezala erabakitzen eta kudeatzen da. Harrera eta Balorazio Unitateak udaleko gizarte zerbitzuetatik babesgabetasun larriko balorazioarekin heltzen dena jasotzen du. Larritasunaren a
rabera zaintza edo tutoretza onartzea erabakitzen da eta larrialdiko harrera zentroan sartzeko beharra edo ez. Kasua a
ztertzen duen Batzorde Teknikoak, Haurren Zerbitzuko 3 a
ntolamendu unitateetako (Balorazioa, Egotzia eta Familia) 4 ordezkarik osatutakoak, proposamena A
dingabearen Kontseilura bidaltzen du dagoeneko Kasuaren Plan batekin; bertan, a
bian jarri beharreko neurria edo neurriak eta baliabideak proposatzen dira. Horrela bada, Sansohetako neska-mutilak zuzenean euren familietatik edo Ibaiako Larrialdiko Harrera Zentrotik datoz. Neurri txikiago batean gazteen justizia baliabideetatik etortzen direnak gaineratzen dira neurriak bete ditzaten.
Nerabe bati programa horietako bat esleitzeko erabakia hartzeko portaera disruptibo maila, kideei edo profesionalei zuzendutako a
gresibitatearekin, eta baliabide a
rrunt batera egokitzeko a
halmena baloratzen dira.
Programaren irteerari dagokionez, logikoki, a
ldakorra da eta betiere banakako hezkuntza programan eta Kasuaren Planean jasotako helburuak betetzearen a
raberakoa. Zuzenean etxetik datozenekin eta helburua bertara itzultzea denean, une egokia dela uste denean, gutxikako irteerarekin hasten da, jarraipen bat eginez. Hori posible izateko, zentroko nerabearekin bideratutako esku-hartzeaz gain, ezinbestekoa da familiarekin ere a
urreratzea. Hori zentroko programatik bertatik (gizarte langilea) zein familiarekin esku hartzeko beste baliabideak edo beste programetako berezko baliabide terapeutikoak erabiliz egiten da, baita terapeuta pribatuekin ere. Gehien bat familia desegituratuak izaten dira, familia berreraikiak ere dauden a
rren, helduak izatean berriro elkartu diren etorkinen seme-alabak, ondo joan ez diren a
dopzio kasu batzuk… Kasu horiek zaintza lagapenen igoera a
zal zezaketen.
Familiara itzuli ezin diren neska-mutilek -edo itzultzea komenigarritzat jotzen ez denean- a
dinez nagusi izan a
rte jarrai dezakete sareko emantzipazio edo emantzipaziorako prestatzeko pisuetan, euren “babesa” luzatzen dutenak behin 18 urte bete dituztenean Foruko Haurren Zerbitzutik kanpoko programen bidez, haiekin koordinazioa mantentzen den a
rren.
Normalean 9 eta 12 hilabete bitarteko egonaldia izaten da. Noizbait, baina salbuespenez, egonaldia luzeagoa izan da, programan oso gazte sartu izanagatik edo beste baliabide batean sartzeko a
ukera egokirik a
urkitu ez izanagatik.
3. Eskolatzea
Haurren Zerbitzuko a
rduradunen hitzetan, programa intentsibo bati a
txikitako neska-mutilen errealitatea da orokorrean edozein hezkuntza zentrotik deslotuta daudela (ofizialki edo berez) edo harekin oso harreman gatazkatsuak dituztela. Horrexegatik hauxe da Banakako Hezkuntza Planean presentzia gehien duen a
lorretako bat eta neska-mutilen hezkuntza zentroekin bideratutako harremanak ohikoak eta orokorrean onak izaten dira, Sansohetako hezkuntza a
rduradunen balorazioaren a
rabera. Bestalde, zentroan portaerari eta jokabideari dagokionez egindako lana (komunikazioko gaitasun sozialak, emozioen kudeaketa, etab.) neska-mutilak hezkuntza inguru a
rruntetan gutxika egokitzeko lagungarria da.
4. Parte-hartzea: neska-mutilen a
hotsa zentroko bizitzan
Adingabeen bilerak as
tero egiten dira eta bertan bizikidetzarekin loturiko a
lderdiak bateratzen dira, a
isialdirako jarduerak proposatzen dira, zentroko a
ntolamendua, ordutegiak… Gai eta a
rlo guztiak eztabaidatu eta negoziatu daitezke eta baldintza bakarra kexa edo proposamena idatziz egitea da, gertakariak eta iritziak a
zaltzeko eta defendatzeko gaitasunak lantzen jarrai dezaten.
Neska-mutilek Banakako Hezkuntza Planean duten parte-hartzeari dagokionez, erreferentziako tutorearekin dituzten tutoretzetan iritziak eta inpresioak kontrastatu eta biltzen dituzte.
5. Ondasunetara heltzea. Eremuak pertsonalizatzea. Pribatutasuna. Kanpoarekin harremanetan jartzeko erregimena
Bisitatutako zentroko logela guztiek a
rmairuak dituzte neska-mutilek euren jabetzak gorde a
hal izateko eta dekorazio elementu bereziak ere badituzte. Logelek eta komunek pribatutasuna eskaintzen dute.
Komunikazioei dagokienez, egoera berezietan bakarrik murrizten edo gainbegiratzen dira, baina oso erne daude komunikazio horien ondoren emozionalki nola geratzen diren a
ntzemateko.
6. Aisialdiak (autonomiak / lagunduta / taldeka…) eta estimuluen a
berastasuna: jolasak, irakurketak, jolas-jarduerak…
Aisialdia hezkuntzarako tartetzat jotzea eta, ondorioz, helburuen, neurrien eta jardueren plangintza, horien ezarpena eta burutzapena errealitate bat da zentroan. A
ntzemandako estimuluen a
berastasuna, nolanahi ere, egokia iruditzen zaigu.
7. Dauden eta erabiltzen diren euste neurriak: inmobilizazio fisikoa eta isolamendua. Sendagaiak
Inmobilizazio fisikoa bakarrik erabiltzen dutela baieztatzen dute eta betiere hezitzaileek egiten dutela, izan ere, bestalde, ez dago bestelako langilerik. Informazio hori elkarrizketatutako gazteek egiaztatu dute. Ez dago isolamendu gela berezirik eta, sendagaien erregistroak berrikusita, ez dugu topatu medikuek a
gindutakoa ez den beste ezer.
8. Zigortzeko erregimena: neurriak, proportzionaltasuna…
Ezartzen diren zigor nagusiak ekonomikoak dira, hau da, as
teroko esleipenaren murrizketa. Hainbat kasutan, hala ere, zigor hori oso eraginkorra ez dela ikusi dute a
teratzen direnean eta familia bisitatzen dutenean haien baliabide ekonomikoak eskura ditzaketelako. Era berean, lortutako lehentasunen galera eta irteeren mugaketa erabiltzen dute. Taldetik banatzearen zigorra, erabiltzen denean, norberaren logelan edo taldeko jardueretan parte hartu gabe egiten da. Zuzenean ikusitakoan eta neska-mutilen lekukotasunean ez dugu a
ntzeman neurri zigortzaileen desoreka edo erabilera a
rbitrarioa a
dierazten duen elementurik.
Baina 2012ko programa espezializatuen inguruko jarduerak ez ziren baliabideetara egindako bisitekin a
maitu. Uztailean Aixola zentroaren inguruko ofiziozko jarduera ireki zen hainbat lekukotza oso koherente eta fidagarriek zentroan bideratutako hainbat praktika desegokiren berri eman zigutelako. Horien a
rtean, gure ustez oso larriak diren bi a
zpimarratu behar ditugu: segurtasuneko langileek a
dingabeak bilurrekin fisikoki immobilizatzea; hainbat profesionalen praktika eta jarrera iraingarri eta umiliagarriak, nolanahi ere, zentroaren norabidea zigor-helburuetara zuzentzen zutenak hezkuntza helburuetara beharrean, Nazio Batuen Haurraren Eskubideen Batzordean eta, berariaz, zentroak a
rautzen dituen 131/2008 Dekretuaren 14. a
rtikuluko b) eta c) letretan jasotako duintasunerako eskubidea zuzenean urratuz. Kontuan hartu beharra dago, bestalde, a
dierazitakoak bat egiten zuela erakundeak 2011n zentrora egindako bisitan dagoeneko a
ntzemandako hainbat a
rriskurekin.
Gertakarien ezaugarriak zirela-eta, Gipuzkoako A
ldundiari idatzizko informazioa eskatu genion, baina baita bilera bat ere foru-arduradunekin. Foru-zerbitzuak gure esku-hartzeari emandako erantzuna a
zpimarragarria da oso a
zkarra izan zelako, bai gertakariak ikertzeko a
zkartasunarengatik (zentroan a
gertu ziren gure deia jaso eta hurrengo egun baliodunean), zein irregulartasunak baieztatu ondoren horiek konpontzeko erabakien a
zkartasun eta sendotasunarengatik (larritasunarekin bat eginez).
Euste-neurri mekanikoak (bilurrak) erabiltzeari dagokionez, Haurren Zerbitzuak a
dierazi zuen, zentroko erregistroen a
rabera, hezkuntza neurri zuzentzaileak eragiten dituzten 4 egoeratan bakarrik erabili zela euste mekanikoa denbora batean zehar. Haurren lekukotzek, berriz, praktika ohikoagoa dela diote. Hori berretsi a
halko litzateke haur baten familiak segurtasuneko profesional bati funtzioak gainditzeagatik eta dagozkionak burutzeko moduarengatik ezarritako salaketarekin. Salaketa hori kasualitatez, gure informazio-eskaerarekin batera heldu zen foru-zerbitzura.
Kontu horri dagokionez, Foru A
ldundiak:
aipatutako profesionala zerbitzutik berehala kanporatu zezan; gainera salatu zuten.
abarri buruzko berariazko gogoeta bideratu zezan, Haurren Foru Zerbitzuarekin eztabaidatzeko.
Hainbat profesionalen praktika iraingarri eta umiliagarriei dagokienez, gure jakinarazpenean baieztatzeke zegoen datua zena berariaz berresten da elkarrizketatutako haurren lekukotzekin. Horien bidez, hezitzaileetako bat mota horretako jokabideen protagonista eta sustatzaile nagusi gisa ere identifikatzen da. A
ldundiak enpresari a
gindu dio profesional hori baztertu dezala haurrekiko esku-hartze zuzenean.
Gure a
ldetik, 131/2008 Dekretuaren 109.1 b) a
rtikuluan xedatutakoa segurtasun profesionalek egin a
hal izanaren inguruan zalantza handiak ditugu as
palditik, printzipioz ez baitute inolako prestakuntzarik hezkuntza a
lderdien inguruan. A
rtikulu horretan zera a
zaltzen da: “Haurrak eta Nerabeak Babesteko dagokion Lurralde Zerbitzu Espezializatuak immobilizazio fisikoarekin esku hartzearen inguruko prestakuntza berezia duten hezkuntza-teknikariak sartzeko a
ukera balioetsiko du; teknikari horrek hezitzaileak esanbidez eskatuta soilik jardungo du.”
Hori esan ondoren, egoera horien jarraipen oso estua burutzeko as
moa dugu, hartutako erabakiak etorkizunean burutzen eta mantentzen direla egiaztatuz. Jarraipen horrekin batera Iturriotz-azpi zentrorako dagoeneko a
urreikusitako beste bat bideratuko da: 6 hilabetetan zehar zentroan dauden a
dingabeek pairatu dezaketen egoerari buruzko informazio oso kezkagarriak jaso ondoren, zain gaude erakunde kudeatzailearen a
ldaketaren a
urrean. Horri a
rrazoizko epea eman diogu a
ntzemandako a
razoak konpontzeko.
Egoitza harreraren sareari buruzko a
tal hau a
maitzeko oraindik ere burutzeke dauden hauen inguruko bi protokoloren jarraipena bideratuko dugu. A
dierazi digutenaren a
rabera, Herrizaingo Saileko ordezkariak izendatzearen a
razoa gainditu ondoren, Eusko Jaurlaritzako Gizarte Zerbitzuetako Zuzendaritzak baimenik gabeko a
bsentzien kasuetarako jardun-protokoloa eta babesik ez duten a
dingabeen egoitza-zentroetako zaintza eta segurtasun zerbitzuen jardun-protokoloa batera burutu nahi zituen. Hala eta guztiz ere, jokabide horrek ez du Herrizaingo Sailaren onespenik, beraz, oraindik ere nola landuko diren erabakitzeko a
ldez a
urreko puntuan daude. Bestalde, EUDELeko ordezkariak ere izendatzeke daude. Horiek zeregin garrantzitsua dute udaleko gizarte zerbitzuetan eta, bereziki, Udaltzaingoan duten eskumenarengatik.
2.2.4. Bakarrik dauden a
dingabe a
tzerritarrentzako a
rreta berezia
Bakarrik dauden a
dingabe a
tzerritarren berariazko beharrei dagokienez, foru a
ldundiei hainbat datu kuantitatibo (artatutako herritarrak, a
dministrazio egoera eta erregularizazioari buruzko datuak…) eta hainbat balorazio eta informazio kualitatibo eskatu zitzaizkien. Informazio horrekin batera, ondoren bakarrik dauden a
dingabe a
tzerritarren egoerari buruzko kexen izapidetik sortutako jarduera batzuen emaitza a
urkezten dugu.
Arreta jaso duten a
dingabe a
tzerritarren kopuruari dagokionez daturik a
ipagarriena da 2012. urtean zertxobait handitu dela a
rreta jasotzen duten a
dingabe berrien kopurua Bizkaian zein Gipuzkoan. A
raban, berriz, kontrakoa gertatu da, nabarmenki murriztu baita kopuru hori. Hala eta guztiz ere, euskal sarean a
rreta jaso duten neska-mutilen kopurua a
benduaren 31n a
urreko urtean baino zertxobait txikiagoa zen. Hain zuzen ere, EAEn egoitza-baliabideetan bizi diren bakarrik dauden a
dingabe a
tzerritarren kopuruari dagokionez 2009az geroztik a
ntzemandako beheranzko joera mantendu da 2006. urteko a
ntzeko kopuruetara heldu a
rte. Urte hauetan heldu direnen kopuruaren murrizketak, a
urreko urteetan heldutakoen emantzipazioarekin batera, datu hori a
zal dezake.
(11. grafikoa)
Bakarrik dauden a
dingabe a
tzerritar “berriak”, foru a
ldundietako haurren gizarte zerbitzuek a
rtatuak. Bilakaera, 2005-2012
Iturria: guk eginda foru a
ldundiek eskainitako datuak oinarri hartuta
(12. grafikoa)
Bakarrik dauden a
dingabe a
tzerritarrak, a
benduaren 31ra a
rte foru a
ldundietako haurren gizarte zerbitzuek a
rtatuak. Bilakaera, 2005-2012
Iturria: guk eginda foru a
ldundiek eskainitako datuak oinarri hartuta
Arreta jaso duten a
dingabeen profilean edo ezaugarrietan egondako a
ldaketei dagokienez, Bizkaiak a
ldaketa progresiboa izan du 2012an zehar. Marokotik datozen neska-mutilak familia desegituratuetatik datoz eta migrazio-proiektu zehatzik gabe gero eta gehiago. Beste hainbat neska-mutil Estatuan denbora daramate senideekin bizitzen eta, horiek euren herrialdera itzultzean, senide heldu baten erreferenterik gabe geratzen dira. Bestalde, A
ljeriatik datozen neska-mutilen kopuruak gora egin du. A
raban a
ldaketa a
ntzeman da a
dingabe a
tzerritarren jatorriaren a
raberako banaketan ere: iaz % 73 Saharaz hegoaldeko herrialdeetatik zetozen bitartean, a
urten % 34 osatzen dute eta jatorri magrebtarra dutenen kopuruak gora egin du (% 24tik % 56ra).
Gipuzkoako haurren foru zerbitzuak 2011n a
dierazi izan zuen euren baliabideetako egonaldia beste bizilekuetaranzko bidearen iragaite-etapa zela. Datu hori Bizkaian ere gertatzen a
ri dela dirudi, zentroak borondatez uzten dituztenen kopurua a
ntzeman baita, bereziki lehen harrerako zentroan.
Egoitza-baliabideetan dauden a
dingabe a
tzerritarren kopuruaren beheranzko joerak Bizkaiko egoitza-baliabide espezifikoen itxiera eta Gipuzkoako zentro-sarean egondako a
ldaketak ditu oinarri. Bi kontu horiek txosten honen hurrengo a
talean a
zalduko ditugu.
Adina zehazteari dagokionez, erakunde honen ustez oso kezkagarria da Fiskaltzak ezarritako irizpideen a
ldaketa (estatu mailan gertatutako a
ldaketei jarraiki). Horien a
rabera, a
dina zehazteko proben emaitzak lehenesten dira beste edozein a
giriren gainetik eta, horren ondorioz, egun a
rte lurraldean ezarri izan ziren jarduera eta koordinazio irizpideak a
ldatu dira.
Erakunde honek behin eta berriro a
ipatu du ez dagoela a
dos a
dina zehazteko probak sistematikoki burutzearekin a
dingabeak direla dioten eta faltsutasun zantzurik ez duen pasaportea duten pertsonei, edo zalantzarik gabe, euren itxura fisikoak hala bermatzen duenean. Foru zerbitzuek eskainitako datuek baieztatzen dutenez, egia da ez dela a
dina zehazten a
ri proba horien bidez kasu guztietan, baina Gipuzkoan a
dingabe horien % 60ri proba horiek egin izanak zalantzak eta kezka mantentzen du, bereziki, a
zkenean, a
dina bide horren bidez zehazten zaienen 83tik 8 bakarrik a
dinez nagusitzat jotzen direla kontuan hartuta.
(1. taula)
2012an a
dina zehazteko probak egin dituzten bakarrik dauden a
dingabe a
tzerritarren kopurua (eta dagozkien ehunekoak)
Iturria: guk egina haurren foru-zerbitzuek eskainitako datuen bidez
Faltsutasun zantzuak dituen pasaporte bat dagoenean edo datuen egiazkotasunaren inguruko zalantzak daudenean, berriro ere diogu hobe dela Kontsuletxe edo Enbaxadan informazioa eskatzea a
giriaren eta bertan jasotako datuen egiazkotasuna bermatzeko. Beste a
ukera bat a
dingabeari haren a
dinaren gaineko beste egiaztagiri batzuk a
urkez ditzan eskatzea litzateke, hala nola, familia-liburua edo jaiotza ziurtagiria edo nortasunaren txartela. A
giri horiek eskatzea oso ohikoa da a
giririk ez duten a
dingabeen kasuetan, izan ere, pasaporterik ez dutenean hura emateko behar diren a
giriak dira.
Gai horren inguruan, bestalde, erakunde honek bere kezka a
dierazi du, a
dingabea dela zehazten duen pasaportea izan a
rren, a
din nagusitasuna zehazten duen fiskaltzaren dekretuari jarraiki tutoretza galtzen duten pertsonen babesgabetasun egoerarengatik.
Pasaportea identifikazio-agiri balioduna da, kontrakoa zehazten duen ebazpen judiziala egon ezean, eta edozein herri a
dministrazioren a
urrean ezinbestekoa da. A
dina zehazteko prozesuan fiskaltzaren ustez baliozkotasunik ez edukitzeak ez du esan nahi a
giri faltsua edo baliorik gabekoa denik, horretarako dagokion zigor-prozedura izapidetu beharko bailitzateke. Horregatik, paradoxa bat sortzen da: Fiskaltzarentzat pertsona hori a
dinez nagusitzat hartu da, baina gainontzeko herri a
dministrazioentzat a
dingabea izaten jarraitzen du, pasaporteak bermatzen duen moduan, ez baita faltsutzat jo. A
dibidez, pertsona horiek ezingo dute inolako baimenik eskatu Barne Ministerioaren a
urrean, egoitza-baimenaren eskaera a
urkezteko pasaportea gaineratu behar duelako eta, kasu honetan, pasaportea a
dingabe batena da. Era berean, ez luke erabateko a
halmenik negozio juridikoak eraginkortasunez burutzeko edo a
dministrazioaren a
urrean beste edozein eskaera egiteko.
Pertsona a
tzerritarra identifikatzen duen a
giria pasaportea da eta a
giri berri bat eman dezakeen a
gintaritza bakarra bere jatorrizko herrialdekoa da. A
dministrazio horrek a
dierazten badu a
din zuzena pasaportean a
gertzen dena dela, ezingo luke identifikazio-agiririk izan a
dinez nagusi den pertsona gisa. Horregatik, a
urretik a
ipatu izan dugun moduan, gure ustez jatorrizko herrialdeko a
gintaritzak bermatu beharko luke pasaportean a
gertzen diren datuen egiazkotasuna.
2012an zehar bakarrik dauden gazte a
tzerritarren kexa kopuru handia jaso dugu, orokorrean denbora tarte laburretan zehar bakarrik dauden a
dingabeentzako egoitza-baliabideetan egon ondoren, irtetean zailtasun bereziak zituztelako.
Kexen a
rrazoietako bat tutoretza eten dela a
ipatzen duen a
giririk ez a
urkeztea zen, beraz, a
din nagusitasuna a
dierazten zuen fiskaltzaren dekretua besterik ez zuten. A
rabako Foru A
ldundiak a
din nagusitasuna a
itortzen zuen fiskaltzaren dekretuaren babesean egoitza-harreraren etetea a
ipatzen zuen foru a
gindua ematen ohi zien. A
gindu horretan ez zen a
ipatzen ebazpen horren a
urkako errekurtsoa a
urkeztu zitekeenik. Gazteei informazio hori helarazi genien, Gasteizko Familia-epaitegiaren a
urrean a
urreko ebazpenaren a
urkako errekurtsoa a
urkez zezaten proposatuz. Horretarako Orientazio Juridikoko Zerbitzura jo behar zuten a
bokatu bat eta ofiziozko prokuradore bat izenda ziezaieten eta doako justiziaren eskubidea eskatzeko.
Nolanahi ere, A
rabako Foru A
ldundiari zuzendu gintzaizkion egoitza harreraren etetea erabakitzen duen a
dministrazioaren ebazpenak a
restian a
ipatutako jakinarazpena ere gainera dezan eta horren a
urkako errekurtsoa a
urkez daitekeela a
dieraz dezan, baita noiz eta zein epaitegiren a
urrean a
gertu behar den ere. Izan ere, a
zaldu izan dugun moduan, erakunde honen ustez kasu horietan tutoretzaren etetearen ebazpena eman behar da, a
rrazoi gisa fiskaltzaren a
dina zehazteko dekretua duena. Ebazpen hori behar bezala jakinarazi behar da eta, etetea erabakitzeko izandako a
rrazoiak zein horren a
urrean ezar daitekeen errekurtsoa jaso beharko ditu.
Kexen bigarren a
rrazoi bat A
rabako Foru A
ldundiak ezohiko baldintzengatik egoitza baimena eskatzeko gomendioa ematea ukatu izana zen, denbora tarte labur batean zehar bakarrik dauden haurren egoitza-baliabideetan egon izan ondoren, egoitza-baimena lortu izan gabe. Hainbat kasutan ere a
giriak zentroko lan-programaren a
probetxamendu egokiari buruzkoak ziren, baina gomendioa ukatzen zen egonaldia nahikoa ez izanagatik.
Horren gainean, a
dministrazioari hauxe a
dierazi genion: eskubideak bermatze a
ldera, a
dministrazioak behar bezala a
rrazoitu behar duela hartzen duen edozein erabaki; horrela, interesdunek, ezagutzen dituzten a
rrazoiak oinarritzat hartuta, euren burua babesteko a
ukera edukiko dute. Erakunde honen ustez, egonaldiaren iraupenaren a
dierazlea bere horretan ez du ezein legezko xedapenik ezarri eta babesgabetasuna eragiten du. A
dministrazioak legezkotasunaren printzipioarekin bat eginez jardun behar du eta ezin du eskubideen interpretazio murriztailerik egin. Nahiz eta egia izan Erregelamenduaren 198. a
rtikuluak ezarritakoaren a
rabera, a
din txikikoak babesteko zerbitzuak gomendatu egin a
hal izango duela (hau da, a
ukerakoa da), egia da, halaber, a
rtikulu horren ezein tokitan (ezta 197. a
rtikuluaren 3. a
talean ere, horri lotzen baitzaio) ez dagoela xedatuta pertsona bat harrera edo tutoretzapean egon den denborak a
dierazi behar duenik zenbateraino a
probetxatu diren prestakuntza-baliabideak.
Denbora beste datu bat besterik ez da, prestakuntzara joatea eta jarraitutasuna, ikasteko egindako a
halegina, errendimendu a
kademikoa, etab. bezalakoak. Ideia horretan sakonduz, gerta daiteke denbora tarte luze batean zehar harrera jasotzea baina legezko xedapena ez betetzea ez delako probetxurik egon. A
zken finean, helburua a
halegina baloratzea da, legezko xedapenari beste eduki bat gaineratu gabe.
Gobernuko Ordezkaritzari edo Ordezkariordetzari dagokio prozedura ebaztea. Horretarako, a
dingabeak babesteko zerbitzuak emandako informazioa eta beste organo eta erakunde batzuek helarazitako informazioa (Donostiako a
dministrazioarekiko a
uzien 1. zenbakiko A
uzitegiaren 25/2010 Epaia ikusi) erabili dezake zehaztasun handiagoarekin gaia ezagutzeko “su esfuerzo de integración, la continuidad de la formación o estudios que se estuvieran realizando, as
í como su incorporación, efectiva o potencial, a
l mercado de trabajo” (2/2009 Lege Organikoaren 35.9. a
rtikulua). Modu horretan, garai batean interesdunari babesa eta segurtasuna eman zion erakunde publikoak burutu dezakeen a
girien eta informazioaren ekarpenak garrantzi berezia eskuratu du.
Hori guztia a
intzat hartuta, ematen du zentzuzkoa dela 18 urte bete a
rte gazte horiei babesa eskaini dien zerbitzuak a
ipagarriak eta objektiboenak diren a
lderdien gaineko txosten deskribatzailea egitea (hala nola, zenbat denbora egon diren bertan, zer prestakuntza jardueretan eta beste motatako jardueretan parte hartu duten...). A
maitzeko a
ldeko eta a
urkako iritzia ere a
zaldu beharko litzateke, betiere, emaitza a
rrazoituz.
Jakin dugu beste bi lurralde historikoetan horixe egiten dela, hau da, eskuragarri duten informazioa, kasu batzuetan gehiago beste batzuetan gutxiago, a
ditzera ematen dute Ordezkariordetzaren esku utziz pertsona horren inguruabarren eta bere gizarteratze mailaren balorazio orokorra egitea.
Hirugarren a
rrazoia, berriz, hauxe zen: Gasteizko Udalak babesik gabeko haurrei, gizarte-bazterketako egoera larrian zeudela iritzi eta gero, baliabideetatik irtetean ematen zien a
rretan beraien ustez zeuden gabezia garrantzitsuak.
Kexak a
urkeztu dituzten pertsonek zein udalak berak, gure eskaerei erantzunez, helarazitako informazioari esker, jakin genuen pertsona horiek guztiek (salbuespenak salbu, hiritik joan zirenak besteak beste) a
rreta jaso zutela udaleko gizarte zerbitzuen eskutik, bai baliabideetan, bai gizarte bazterkeria egoeran edo egoera hori pairatzeko a
rriskuan dauden pertsonentzako a
bian jarri diren programa/zerbitzuen bitartez. Hori ontzat jotzen dugu.
Hala ere, une hartaz baliatuta, a
rgi a
dierazi genituen gizarte-egoera bereziki a
hulean dauden pertsonei eman behar zaien laguntzan ‑gure ustez, guztiz beharrezkoa‑ ikusitako gabeziak edo elementu a
hulak. Gure a
urreko txostenetan behin baino gehiagotan errepikatu dugunez, pertsona horiekin sentikortasun handiz jokatu behar da. Batez ere, gazte horiek laguntza behar dutelako a
utonomia eskuratzeko prozesuan zehar. A
hultasun handiko une batean, hala nola, heldu bilakatzeko unean, erantzun egoki batek eragin izugarria izan dezake pertsona horrek gizarteratzeko dituen a
ukeretan. Horrez gain, kasu horietan gehitu behar da euren jatorrizko herrialdekoa ez den gizarte eta a
dministrazio egituraz osatutako kultura eta gizarte batean integratu behar direla.
Horrela, as
palditik nabarmendu dugu irteera eta emantzipazio programak sendotzeko beharra. Baliabide propio nahikorik ez duten nerabe eta gazteentzako mailaz mailako a
utonomia programei buruz a
ri gara, erreferentziazko laguntzekin edo helduekin. Gerta daiteke eta gertatzen da, denboraldi jakin batzuetan (batzuk luzeagoak, beste batzuk motzagoak) gizarteratzeari buruzko helburuen a
rloan a
urrera egin dela baina helburu horiek a
rriskuan jarri direla ondorengo a
rrazoiengatik: a
dministrazio estatusaren a
ldaketa bat (18 urte betetzea eta babesa behar duen a
dingabe izatetik –helduen menpe dagoena- bere bizitza baliabideekin eta irizpidearekin a
dministratzeko gai den heldu a
utonomoa izatera pasatzea); beharrari lotutako inguruabarretan a
ldaketa bat, sail, erakunde edota organizazio hornitzaile desberdinak barne hartzen dituena; etab.
Horrek esan nahi du banakako irteera plan batekin lan egin behar dela, kasu guztietan, a
ldez a
urretiko egonaldiaren iraupena a
lde batera utzita eta a
uzibidean errekurtso baten menpe daudelako zalantzan jar daitezkeen a
dinari lotutako kontuak a
lde batera utzita. Egia da ordura a
rte jatorrizko programan egindako lanak (eta, horrenbestez, egonaldiaren iraupenak) garrantzia daukala baina plana “pertsonalizatuz” gero pertsona bakoitzaren behar eta inguruabar partikularrak jorratuko dira.
Halaber, baliabideen, zerbitzuen, sailen eta erakundeen a
rteko koordinazioa eta lankidetzan a
ritzea saihestezina da. Horixe baita “arreta etengabea” bermatzeko eta sektoretan eta sailetan banatuta dagoen funtzionamenduak porrot egitea saihesteko modu bakarra; izan ere, a
zken horrek gazteen a
utonomia prozesuak eta gizarteratzea luzatu edo oztopatu ditzake. Profesionalen parte hartzea ezinbestekoa da, bai jatorrizko programan, bai jarraitutasuna eduki dezan a
urreikusitako programetan. Modu horretan, pertsonaren ostatua, mantenua eta gainontzeko funtsezko beharren estaldura bermatu a
halko dira, denborari dagokionez, inolako etenaldirik gabe.
Autonomia pertsonala mailaz maila bereganatzeko testuinguruan, oinarrizko beharren estaldura, ostatua eta mantenua bermatzeko gutxieneko baliabide ekonomikoak edukitzea funtsezkoa da, ostatuaren, elikagaien, a
rropen, sendagaien, eskolako edo laneko materialaren, ikastetxera edo lanpostura joateko garraioaren eta a
barren “merkatuko” kostuari a
urre egiteko nahikoak. Euskal A
utonomia Erkidegoan zenbait erreferentzia daude, gutxieneko hori ezartzeko baliagarriak izan daitezkeenak (diru-sarrerak bermatzeko errenta besteak beste). Horien a
zpitik, oso zaila da bizitza duina edukitzeko a
ukera izatea. Bestalde, gutxieneko baliabide ekonomiko horien zenbatekoak gazte horien administrazio egoeran oso eragin handia dauka. Zehazki, bizitoki baimena berritzeko (edo ez) a
ukerari buruz a
ri gara, bai eta hori salbuespenezko inguruabarren ondorioz eskuratzeko a
ukerari buruz ere. Baliabide ekonomikoak eskatzen diren a
dierazleen (IPREM) a
zpitik murrizten badira berritzeko une erabakigarri batean edo bizitoki baimena eskatzerakoan, pertsona hori a
dministrazio irregulartasun egoeran jartzen da berriro ere, “irteera laukian” hain zuzen, eta ordura a
rte gizarteratze prozesuan eta migrazio proiektuaren sendotzean lortutako a
urrerapen guztiak hondatu egiten dira. Ez dauka zentzurik une horretara a
rte lortutako laguntza baliogabe bihurtzea bizitoki baimena berritzeko ezintasunaren ondorioz; izan ere, hori gertatuz gero ezingo dute lan bat eduki.
Baliabide horiek jasotzeko modua ere ez da a
xolagabea, ez ekonomiari dagokionez, ezta hezkuntzari dagokionez ere. A
urreko etapetan ez bezala, ostatu kolektiboa ez duten gazteek hilean 625 euro jasotzetik hilean 325 euro jasotzera pasa dira. Horrez gain, gizarte jantokirako txartel bat ere jasotzen dute (300 euroko balioa duena). Horrez esan nahi du 325 eurorekin logelen a
lokairuari (Gasteizen a
rraroa da 250 euro baino gutxiago ordaintzea) egin behar diotela a
urre eta, sobran dutenarekin gainontzeko beharrak as
ebete behar dituzte, hau da, a
rropa, sendagaiak, garraioa, eskolako edo laneko materiala... Gure ustez, ez da nahikoa. Hezkuntzaren ikuspegitik, a
utonomia pertsonalaren prozesuan a
urrera egiteak esan nahi du mailaz maila erabakiak hartu behar direla, a
ukeratzeko as
katasun pertsonaletik a
biatuta. Horretarako, a
ukeratzea, plangintza egitea, lehentasunak ematea, a
ntolatzea... eskatzen duten egoerei a
urre egitea ezinbestekoa da. Mantenua bakarrik gizarte jantokiaren bidez bermatzeak ez dio onik egiten mailaz mailako a
utonomia horri. Halaber, beste pertsonen a
rtean a
urreiritziak sor dezake. Hori ere erakunde honek egindako a
urreko txostenetan jorratu dugu; izan ere, ezinezkoa da jantokiaren ordutegiak prestakuntzaren eta lanaren ordutegiekin bateratzea.
Gazte horien hazkuntza pertsonalaren eta gizarteratze prozesuan, a
ipatutako gutxieneko baliabide ekonomikoekin batera, funtsezko beste elementu bat dago: gaikuntza, bai pertsonala, bai profesionala eta soziala. Zentzu horretan, ezinbestekoa da nahikoak diren gaitasun linguistikoak eta kualifikazio profesionala eskuratzeko laguntza. Horretarako, gazteen ezaugarri partikularrak a
intzat hartu beharko dira eta erritmoak eta formatuak egokitu beharko dira, hezkuntzaren a
rloan egoera desberdinak gertatzen diren bakoitzean eskaintzen den a
rreta beraren bidez. Orain a
rte gazte horiek, beste gazte batzuekin batera, gizarte eta hezkuntzako eta prestakuntzako zenbait programetan parte hartzen zuten ikusi 2.2.2.1 Hezkuntza a
talean kontatutakoa Gasteizko Osabidezko Hezkuntzarako eta Lanerako Prestakuntzarako Partzuergoa desegiteari buruz). Horiek desagerraraztea edo murriztea ez da ideia ona eta integrazioaren bidean beste oztopo bat besterik ez dira.
Azkenik, ezin dugu a
haztu prozesuan zehar erreferentziazko laguntza egonkorra beharrezkoa dela. Laguntzaren intentsitatearen logika beheranzkoa da. Hala ere, bizitza ez da beti horren lineala eta, kasu batzuetan, gerta daiteke une batean behar den laguntza lehenago jasotakoa baino handiagoa izatea. Zeregin horretan gizarte sarearen lankidetza oso interesgarria izan daiteke; izan ere, gizartean integratua egoteak komunitatearekin lotura eta harreman sendoak edukitzea barne hartzen du. Horretarako, gizarte erakundeak, berez, a
dministrazioa baino hobeto hornituta daude. Norabide berean lan egiteak onurak besterik ez ditu ekarriko.
Azken kexa-multzoa, a
tzerritarren esparruan, gehiago errepikatzen den kontu bati buruzkoa da: erroldatzea. Foru a
ldundiek (gogora dezagun haiek ematen dutela tutoretza) a
dingabe horiek dokumentatzeko duten beharra denboran luzatzen ohi da kontsulatuek eta enbaxadek euren nazionalei eskatzen dizkieten baldintzak betetzeko beharra dela-eta. Hori, zenbaitetan, oztopo bat izan da udal erroldan izena emateko, eta errolda funtsezkoa da pertsonen bizitzarako, izan ere, eskubideen erabilerarako (hezkuntza, osasuna, gizarte parte-hartzea…) eta herri a
dministrazioekin harremanak izateko sarbidea da.
Arazo horri erantzuna emateko urriaren 17ko A
rartekoaren 5/2011 Gomendio Orokorra eman genuen. Bertan, erroldako izen-ematea a
rautzen duen a
raudia eta udalen praktika ezberdina a
ztertuta, horiei orokorrean gomendatzen zitzaien a
plikatu beharreko a
raudia pertsonen interesen zentzurik onenean interpretatzen duten praktikak gainera zitzaten eta herri a
dministrazioek haurren esparruan dituzten betebeharrak kontuan hartuko lituzkeen jardun-protokoloa gara zitzaten (Aldundiarekin batera). Betebehar horiek ezin dira a
lde batera utzi a
dingabeak a
giririk ez izanagatik ezta une zehatz batean itundutako plazak baino a
dingabe gehiago egonagatik ere.
Gomendioa hedatu zenetik urtebete baino zertxobait gehiago igaro ondoren, Bizkaiko udalerri gutxi batzuetan zailtasunak mantentzen direla a
ntzeman genuen, beti ez bazen ere, beraz, berehala harremanetan jartzeko as
moa izan genuen kasu zehatz bakoitzean zeuden oztopoak konpontzeko.
Urtearen lehen erdialdean erakunde honetan hainbat kexa jaso genituen Gasteizko udalak ez zituelako erroldatu gizarte bazterkerian dauden pertsonentzako egoitza-baliabideetan hamabi gazte a
tzerritar inguru, a
dingabeen babeserako baliabideak utzi izan ondoren. Udaleko zerbitzuarekin harremanetan jarri ginenean, erroldatze protokoloa behar bezala betetzen a
ri zela egiaztatu genuen eta kexak a
dministrazio-izapideen tartean a
urkeztu zirela, beraz, udaleko protokoloan ezarritako epea a
maitzean pertsonak behar bezala erroldatuta zeuden.
Bakarrik dauden a
dingabe a
tzerritarrekiko a
rretari buruzko a
tal hau ixteko, egoitza-harrerako baliabideak a
rautzen dituen 131/2008 Dekretuaren seigarren xedapen gehigarrian ezarritako bakarrik dauden a
dingabe a
tzerritarrentzako premiazko harrera protokoloa garatzeko prozesua a
ipatuko dugu. Eusko Jaurlaritzako Immigrazioa eta A
niztasunaren Kudeaketaren Zuzendaritzak a
rlo honetan gertatu izan diren a
urrerapausoen berri eman digu. A
urrerapauso horiek oraindik ez dute a
dostasun-maila nahikorik lortu onartu a
hal izateko. Hala eta guztiz ere, dagoeneko a
dostasunaren bezperan gaudela dirudi, izan ere, 2013an lortuko dugulakoan gaude, eta erakunde honek a
urreko urteetan behin eta berriro a
dierazitako ikuspuntuarekin bat egiten duten hitzek osatzen dute.
2.3. Familiak
2.3.1. Familiei laguntzeko politika publikoak
Erakunde honek familiei laguntzeko politika publikoez duen iritzia a
zaltzeko a
ukera izan zuen 2012ko a
zaroan, Eusko Jaurlaritzako Familia eta Komunitate Politikaren Zuzendaritzak a
ntolatutako Familien Biltzarrean. Horrela nabarmendu genuen familiek giza eskubideen defentsan duten zeregin garrantzitsua, premia egoeretan babesa eskaintzeko duten a
halmena eta banakakoen a
rtean elkartasun-lotura irmoak ezartzeko gaitasuna.
Familiak publikoki babestea banakoak euren giza garapenean babestea dela kontuan hartuta, banakako eta taldeko eskubideak lortzeko eta premia gehien dutenak (adingabeak, baina baita ere nagusiak, gaixotasunen bat edo mendekotasuna duten pertsonak) bereziki babesteko, a
gerian utzi genuen familien babesa gizarte estatua mantentzeko ezinbesteko estrategia publikoa dela, beraz, krisi egoeran, inoiz baino gehiago, familia politikak gizartearen kohesioa bermatzeko eta garai hauetan horrenbeste a
geri den pobrezia eta gizarte desegituraketa saihesteko inbertsio publikorik onena dira.
Adierazi genuen, gure urteko txostenetan egiten a
ri garen moduan, familien a
lorrean jardutea ez dela soilik laguntza publikoetako politikak edo diru-laguntzak bideratzea (bereziki, seme-alabak edo mendeko pertsonak edukitzeari dagokionez, baita lana eta familia bateratzeko laguntzari dagokionez ere), horrez gain, eta gero eta gehiago, kultura, gizarte eta ekonomia a
ldaketa sakonak sustatu behar dira, familien beharrak gure jarduera ekonomikoan erabat barneratzeko ikuspuntu berriak ireki ditzaten. Ildo horretan, botere publikoak mentalitate a
ldaketen prozesuen buru izan behar dira, zaintzak, etxeko lanak, a
tsedenak, a
isiak, giza harremanek eta ordainsaririk gabeko borondatezko beste parte-hartze sozial mota batzuek nahitaez behar duten eremua onartzeko. Gainera, ezin da bidezko familia a
ntolakuntzarik egon zaintza eta etxeko lanen banaketan elkarren a
rteko erantzukizunik ez badago, eta ezin da ekonomia eta lan ordainduaren a
ntolakuntzarik egon emakumeen erabateko parte-hartze soziala sustatzeko eta gizonek etxearen eta zaintzaren bizitzan esku-hartzeko beharra ezagutu gabe. Horretarako, lanaren a
ntolamendua oinarrizko giza beharretara egokitu behar da, giza bizitzaren eremu ezberdinak -lana, familia eta eremu pertsonala- bateratzeko a
ukera eskaintzen duten formula berriak indarrez sustatuz.
Ikuspuntu horietatik, Eusko Jaurlaritzako Kontseiluak 2011ko a
zken egunetan onartutako Euskal A
utonomia Erkidegoan Familiei Laguntzeko Erakunde A
rteko III. Planak (2011-2015) oinarri duen norabide orokorrarekin eta filosofiarekin bat egiten dugula errepikatu nahi dugu, nahiz eta gure erakundean jasotako kexen inguruko hainbat konturekiko dugun kezka helarazten jarraitzen dugun, hala nola, 255/2006 Dekretuan jasotako seme-alabengatiko diru-laguntzak eskatzeko kudeaketa errazteko beharra; norbere kontura lan egiten dutenak familia eta lana bateratzeko laguntzei buruzko 177/2010 Dekretuan a
raututako laguntzen onuradun gisa gaineratzeko beharra; guraso bakarreko familiei zuzendutako neurri bereziak bideratzeko edo laguntza publikoan a
reagotzeko beharra; baita jagoletza ez duten gurasoak laguntza horiek eskuratzeko a
raubidea berrikustearen komenientzia ere, banaketak edo dibortzioak dauden kasuetan, kasu bakoitzean hitzarmen a
rauemailean xedatutako seme-alaben a
rretarako behar zehatzak kontuan hartuta.
Familia-politiken eremuan eskatzen genuen familia-errenta estandarizatzeko sistemari buruzko uztailaren 24ko 154/2012 Dekretuaren onespena baikor hartu dugu. A
rau horrek familia-errenta estandarizatzeko sistemak ezartzen ditu familia mota eta egoera ezberdinei bidezko tratua emateko. Sistema horiek familientzako laguntza ekonomikoetan edo familiei laguntzeko zerbitzuetan a
plikatzekoak dira, baldin eta familia-unitatearen maila ekonomikoa laguntza edo zerbitzu horietara iristeko baldintza bada, edo prestazio horren zenbatekoa edo zerbitzuagatik ordainduko den zatia zehazteko irizpidea bada. Familia-errentak estandarizatzeko sistema horiek baliokidetasun-sistemak dira, errenta neurtzeko gai direnak, ez bakarrik familia-unitateko kide-kopuruaren a
rabera, baizik eta baita ere unitatearen osamoduaren a
rabera. Izan ere, kontuan izan behar da ezen, diru-sarreren maila berbera duten baina osamodu desberdina duten familia-unitateek, ez dutela izaten gaitasun ekonomiko berbera, erosteko a
halmenari eta bizi-kalitateari dagokienez.
Atal honekin a
maitzeko, Euskadin familiak laguntzeko zuzendutako politika publikoen egoera zein den a
ztertzeko txosten berezia garatzeari buruz iazko bulegoaren txostenean jasotako iragarpena gauzatzen hasi dela jakinarazten dugu, A
dos Consulting a
holkularitzaren laguntza teknikoarekin. A
zterlan horrekin, EAEko familia politikak hurbileko Europako herrialdeetan sustatutako politika a
urreratu eta babesleenekin parekatzeko diagnosia lortu nahi dugu, a
zkenik euskal familien eskaera eta beharrei erantzuna emateko hainbat gomendio proposatu a
hal izateko.
2.3.2. Familia homoparentalak
Guraso bakarreko familiei eta sexu bereko bikote eta ezkontideei a
dministrazio oztopo formalak kentzeari eta bi emakumez osatutako bikote batek laguntza bidezko ugalketa-tekniken bitartez seme-alaba bat duenean a
ma ez-biologikoaren legezko a
matasunaren zehaztapenari buruzko Arartekoaren a
benduaren 23ko 4/2010 Gomendio Orokorraren jarraipen gisa, bere garaian, Eusko Jaurlaritzako Immigrazio eta A
niztasunaren Kudeaketa Zuzendaritzari laguntza eskatu genion a
ipatutako gomendio orokorrean jasotako bi iradokizun nagusiak betetze a
ldera. 2012. urtean hori gauzatzeko beharra a
zpimarratu dugu. Orain a
rte, jakin dugu zuzendaritza horrek (txosten hau a
maitu zenean eta LGTB kolektiboarekin zerikusia daukaten gaiei dagokienez, Familia eta Komunitate Politiken Zuzendaritzaren barruan zegoen) orain a
rte a
lor horretan eman diren a
urrerapausoen inguruko datuak biltzen jarraitzen duela. Zuzendaritzaren eskutik lortu dugun informazioa ikusita, ondorioztatu dezakegu, Euskadin, emaitza oraindik desberdina dela. Hala, a
dministrazio oztopo formalak deuseztatzeari dagokionez, gaur a
rte ezin izan dugu egiaztatu jaurlaritzako sail guztietan zeharka jorratu ote den eskabide, inprimaki eta bestelako a
girien egoera berrikustera zuzendutako ekimenik, ikusi a
hal izan dugunez, oraindik ere oztopo formalak baitaude guraso bakarreko familientzat eta bikote zein ezkondutako bikote homosexualentzat. Estatu mailako eskumeneko eskabideei dagokienez, Espainiako Herriaren Defendatzaileak –aldez a
urretik horren inguruan bidali genion errekerimendu bati erantzunez- Berdintasunaren Estatuko Idazkaritzak emandako informazioa helarazi digu. Bertan, a
dierazi da legezko errealitate horrekin bat ez datozen a
dministrazio a
giri edo inprimakien kasuan, banaka eskatu beharko dela egokitu ditzaten.
Bi emakumeren a
rteko ezkontzaren barruan lagundutako ugalketa bidez jaiotako haurren seme-alabatasuna legez zehazteko a
razoari dagokionez, Enplegu eta Gizarte Gaietako Sailak, 2011. urtean une horretan Immigrazioko eta A
niztasuna Kudeatzeko Zuzendaritza zenaren bidez, jakinarazpen bat bidali die lagundutako ugalketa-teknikak a
plikatzen dituzten Euskal A
utonomia Erkidegoko osasun-zentro publiko eta pribatu guztiei; horren bidez, jakinarazi zien a
ma lesbianek lege-egoera a
nbiguoa dutela eta laguntza eskatu zien, eragindako guztiei (teknika horien bidez seme-alabak izan nahi dituzten emakumez osatutako bikoteei) a
dieraz ziezaieten beharrezkoa dela Erregistro Zibilaren a
rdura duen epaileari haur jaioberria semetzat edo a
labatzat hartu nahi dutela a
dieraztea. Gai hori Eusko Jaurlaritzako Justizia Sailaren web orrialdean jaso da, hortaz, gai horri lotutako informazioa bitarteko horretan a
rgitaratu da. Dena den, gaur egungo Eusko Jaurlaritzako Familia eta Komunitate Politikaren Zuzendaritzak jakinarazi digu oraindik klinika eta osasun zentro jakin batzuetan ez dietela informazio nahikoa ematen a
razo hori daukaten emakumez osatutako bikoteei. Horren harira, Espainiako Herriaren Defendatzaileak jakinarazpen bat bidali digu, bi emakumeren a
rteko ezkontzaren barruan lagundutako ugalketa bidez jaiotako haur baten a
ma ez-biologikoa legez zehazteari lotutakoa. Bertan, a
zaltzen da Justiziako Estatuko Idazkaritzak ulertzen duela legeak ezarri duela a
maren ezkontideak eman behar duen baimena seme-alaba jaio baino lehen eman behar duela. Baina, horrez gain, a
dierazi digute, Erregistroen eta Notariotzaren Zuzendaritza Orokorrak besteak beste 2008ko a
pirilaren 17ko, maiatzaren 22ko eta a
zaroaren 24ko ebazpenetan a
zaldutakoa a
intzat hartuta, baliozkotzat eta nahikotzat jotzen dela a
ma ez-biologikoak umea jaio ondoren, umea inskribatzean, a
dierazitako a
dostasuna ere.
Justiziako Estatuko Idazkaritzak emandako a
rgibide hori oso garrantzitsua da, hortaz, gure ustez, laguntza bidezko ugalketa-tekniken gaineko maiatzaren 26ko 14/2006 Legearen interpretazio posible hori Euskadiko erregistro zibilen a
rdura daukaten organo judizialen a
rtean helarazi eta zabaldu beharra dago (gure gomendio orokorrean jasotako ikuspegiarekin bat dator).
2.3.3. Familia elkarguneak: haurrek euren gurasoekin harreman eta kontaktu erregularra izateko duten eskubidearen zerbitzurako tresna
Bulego honetako 2011ko txostenean dagoeneko iragarritako jarraipenean a
urreratzeko helburuarekin eta han a
dierazitako kezka-elementuak bereziki kontuan hartuta, 2012ko urrian zehar, erakunde honetako langileek bost FEG bisitatu zituzten epaileak a
ginduta -Gasteiz, Donostia, Bilbo eta Portugalete, Eusko Jaurlaritzako Justizia Sailaren eskumenekoak, eta Barakaldo, udalaren erantzukizunekoa- eta euren kudeaketa bideratzen duten lau erakundeetako a
rduradun eta profesionalekin elkarrizketak izan zituzten. Lehen fase hori a
maitu ondoren, Eusko Jaurlaritzako Justizia Saileko a
rduradunekin bilera bat izan zen lehen balorazioa helarazi eta hainbat kontu kontrastatze a
ldera. A
zkenik, hainbat familia-epaileren lankidetza ere eskatu zen. Horiek -kontu hauetan duten esperientzia zabaletik- erakunde honek a
zaldutako hainbat kezka-elementuri buruz zuten iritzia helarazteko as
moa a
dierazi zuten.
Horren guztiaren emaitza Deribazio judizialaren bidez familia elkarguneen erregulazioa eta funtzionamenduari buruzko gomendio orokorra izan da, 2013ko lehen egunetan jendaurrean a
urkeztu bada ere, 2012ko a
zken lauhilekoan egindako jarduera biltzen duena,
Gomendioak erakunde honen ustez hobetu beharreko elementuak a
ipatzen ditu, hemen modu laburrean hitzez hitz bilduko ditugunak. Dena den, horietako bakoitza gomendioaren gorputzean zehaztasunez a
zaltzen dela a
ipatu beharra dugu, hemen jasoko ez badugu ere. Bertan, a
ntzemandako a
urrerapausoak eta a
zpimarratzen diren praktika profesional onak ere bilduko dira.
Ondorioz, a
dierazpena honakoa da:
asetzeko
arriskuaren
aurrean, FEek deribazio judizialaren eskaerari lotuta dituzten bitarteko material eta giza bitartekoen ebaluazioa egitea ezinbestekoa da, horrela, ziurtatuko da horien dimentsioa une oro epaitegietako eskaerei erantzuna emateko egokia dela.
arteko nahitaezko koordinazioari eta lankidetzari dagokionez,
adingabearen interesa ondorengo
alderdien hobekuntzarekin erlazionatu dugu:
azkar jakinarazi behar zaizkio epaitegian erabakitzen diren neurriak eta bi instantzien
arteko koordinazioa ezinbestekoa da
asteko zein egunetan burutu behar diren zehazte
aldera.
aplikatzen diren neurriek
adingabeen eboluzioari erantzun diezaioten.
ama edo
aita eta seme-alabaren
arteko komunikazioaren intimitatean.
adingabeek euren gurasoekin komunikatzeko duten eskubidearen eraginkortasuna bermatu behar du, ebazpen judizialean
adostutako terminoetan.
adingabea FEn jasotzeko
ardura emateko
aukera eduki behar du, betiere, salbuespen gisa gertatzen bada eta zaintza bere gain duen
alderdiari eskatzen zaizkion berme berdinekin. Horren harira, zentroko langileek gai horretan
alderdien
arteko
akordioak bultzatu behar dituzte, esku-hartzea baino lehenagoko elkarrizketen testuinguruan.
aldera.
Bestalde, baina, berriro ere, zailtasun egoeretan dauden eta gatazkarekiko konponbide hitzartuak bilatzea erabakitzen duten familiei laguntza eskaintzeko zerbitzua denez, Bitartekarien Erregistroari buruzko eta erregistro horretan inskribatzeko egiaztatu beharreko familia-bitartekaritzako prestakuntza zehazten duen azaroaren 21eko 246/2012 Dekretuaren onespena ospatu dugu, a
raubide horrek eskainitako zerbitzuaren kalitatea lortuko duelakoan, zerbitzua eskaintzen duten profesionalen kualifikazio egokia eta berezia bermatzean.
2.4. Osasuna
Osasunaren a
rloan a
urkeztutako kexen a
rtean bi a
zpimarratuko ditugu. Buruko osasunarekin edo ezgaitasunen bat duten a
dingabeekin lotuta daudenei hainbat paragrafo eskainiko baitizkiegu a
urrerago.
Lehenengoa 2011/2012 ikasturtean zehar ikasketak burutu a
hal izateko A
rabako familia batek hartutako a
dingabe a
tzerritar bati A
rabako Lurralde Zuzendaritzak osasun txartela ukatu izanagatik sortu zen. Txartela ukatzeko a
rrazoiak, erakunde honen ustez, ez zuten oinarririk eta, ondorioz, 2012ko maiatzaren 28ko A
rartekoaren ebazpena eman genuen. Hura irakurtzean a
ntzeman dezakegunez, familiak a
ldez a
urretik a
dingabea hartu izan zuen udan zehar Ukrainatik datozen haurren a
ldi baterako Harrera Programaren esparruan, Chernobil Elkartearekin eta Chernobileko Umeak hartzeko Elkartearekin. Bertan osasun a
rreta izan zuen, baina oraingo honetan Osasun eta Kontsumo Sailak uste zuen a
dierazitako egoera ezberdina zela, harrera pribatua eta ikasketak burutzeko egindakoa, beraz, a
raudi ezberdin baten bidez a
ztertzen zuen. A
rartekoaren ustez, a
dingabeak ikasketak burutzeko familiak egindako harrerak, Gobernuko ordezkariordearen a
ginduzko baimena izanik, udako egonaldian zehar garatutako gizarte funtzio bera dauka eta udako egonaldi horretan ez zuen a
razorik izan osasun a
rretarako eskubidea onartzeko, orain zalantzan jartzen dena. Bestalde, a
ztertutako oinarrizko kontua, hain zuzen ere, a
dingabeak osasun estaldurarako eskubidea duen edo ez, 2/2009 Lege Organikoaren 12.3. a
rtikuluan xedatutakoa kontuan hartuta ebatzi behar dela uste dugu. Bertan xedatzen denez, “Espainian dauden hemezortzi urte baino gutxiagoko a
dingabe a
tzerritarrek eskubidea dute osasun a
rreta eskuratzeko espainiarrek eskuratzen duten baldintza berdinetan”. Ildo horretan, maila txikiagoko a
rauen harira egin daitekeen beste edozein interpretaziok kontuan hartu beharko du a
dingabe a
tzerritarrek osasun a
rreta jasotzeko duten eskubidea.
Kexaren ondoren lege a
ldaketak egon ziren, kexak hizpide zuen gaiaren hainbat a
lderdi formaletan eragina dutenak (aseguratuaren baldintza onartzeko eskumena duen a
dministrazioa) baina funtsezko a
lderdietan eraginik ez dutenak, a
urreko egoera mantentzen baita, 18 urte baino gutxiagoko a
tzerritar guztiei osasun a
rretarako eskubidea onartzen ziena. A
zkenik, Osasun eta Kontsumo Sailak jakinarazi digu ebazpenean jasotako balorazioarekin orokorrean bat egiten duela.
Bigarren kexa guraso batzuek Gurutzetako Ospitaleko ZIUn ospitaleratuta zegoen urte gutxiko semearekin gauean zehar geratzeko a
razoei buruzkoa da. Gurasoek ez zuten joan nahi eta horren ondorioz polizia bertaratu zen eta egoera berriro ere gertatuko zenaren beldur ziren.
Guraso horien as
moak oinarri guztiz juridikoa dauka (Eskubide eta betebeharren gutuna, ospitaleratuta dauden a
dingabeei dagokienez) beraz, baldintza materialek eskubidea gauzatzeko a
ukera eskaintzen ote zuten ezagutu behar genuen. Osasun a
rloko a
rduradunekin harremanetan jartzean a
dierazi dute a
razoa ez dela soilik juridikoa, ez da eskubidea zalantzan jartzen dena, -ZIUko instalazioengatik- kasu eta une guztietan a
dingabea bere gurasoekin batera egoteko a
ukera gauzatzeko zailtasuna baizik. Hau da, zaila edo ezinezkoa izango litzateke bertan ospitaleratuta zeuden a
dingabeen beste guraso batzuek gauza bera egin izan balute gau hartan. Nolanahi ere, ZIUn gau gehiago igaroz gero, semearekin batera egon a
hal izateko jarraibideak eman ziren.
Ezgaitasunen bat duten a
dingabeen osasun a
rretari dagokionez, Gorren Lagun eta Gurasoen Elkarteen Federakundearekin (FEVAPAS) izan ditugun harremanak a
ipatuko ditugu, EAEko osasun a
dministrazioarekin hainbat jarduera eragin dituztenak. A
lde batetik, haur gorreriaren detekzio goiztiarreko programaren ezarpena eta funtzionamenduaren inguruko jarraipenari dagokionez eta, bestetik, hiru lurraldeetan entzuteko ezgaitasuna duten haurrentzako logopedia laguntzekiko dauden irizpide ezberdinei dagokienez.
Gaixotasun kronikoak dituzten a
dingabeen esparruan, 2012an hainbat a
razoren inguruan gertatutakoa a
ipatuko dugu. Horiek guztiek elementu komun bat dute: diagnosi goiztiarraren garrantzia, jaio a
urretik edo haurtzaroan. Metabolismoaren sortzetiko gaixotasunak, Dravet Sindromea, prebalentzia baxuko gaixotasunak (gaixotasun a
rraro gisa ezagututakoak) eta linfedema primarioa a
ipatuko ditugu. Kontu horien inguruan, nolanahi ere, informazio zehatzagoa eskaintzen da ohiko txostenean gaixotasun kronikoak dituzten pertsonei zuzendutako a
talean.
Metabolismoaren jaiotzetiko gaixotasunei dagokienez, Osasun Sailak Osakidetzako Jaioberrientzako Baheketa Programan bost gaixotasun berri gaineratuko dituela iragarri du: Homozistinuria, As
tigar-jarabe gisako gernuaren gaixotasuna (MSUD), 1. motako A
ziduria Glutamikoa (GAI), a
ziduria isobalerikoa y la kate luzeko gantz a
zidoen a
zil- CoA-deshidrogenasaren eskasia (LCHADD), 2013ko urtarriletik a
urrera. Bost gaixotasun horiek Osakidetzari zerrendan gaineratzeko proposatu genizkion 19 gaixotasunen a
rtean daude. Gaixotasun horiek guztiek tratamendua jaso behar dute, emaitza fidagarriak dituzte a
ntzematerakoan eta estatuko beste a
utonomia erkidegoetako eta Europako gure inguruko herrialdeetako (Alemania, Danimarka, Belgika, Holanda, A
ustria, etab.) programetan dagoeneko gaineratu dira.
Aurten lankidetza-eremu bat ireki da SÍNDROME DE DRAVET FUNDAZIOArekin. Dravet sindromea, lehenago Haurren Epilepsia Miokloniko Larria (SMEI) izenarekin ezagututakoa, haurtzaroan hasten den neurogarapenaren nahasmendua da eta tratamenduari erantzuten ez dion epilepsia larria eragiten du.
Gaixotasunaren diagnosia a
din ezberdinetako a
gerraldi kliniko eta elektroentzefalografikoen konbinazioaren a
raberakoa da. Diagnosi irizpide zorrotzik ez dagoenez baliteke behar bezala identifikatu gabeko kasuak egotea. Era berean, kasu batzuek ez dituzte betetzen gaixotasunerako a
ipatzen diren irizpide guztiak.
Fundazioaren ordezkariaren iritziz, diagnosi goiztiarra oinarrizkoa da bi a
rrazoi direla-eta:
adierazi dutenaren
arabera, sendagai horren ondorioak Dravet sindromea dutenengan suntsitzaileak dira.
ahalik eta lasterren,
arreta goiztiarrean, hastea (logopedia eta psikomotrizitatea). Zentzu horretan,
arreta goiztiarra ezinbesteko faktoretzat jotzen dute, beraz, 6 urtera
arte eraginkortasunez eskaintzea eskatzen dute. Gainera, 6 urtetik
aurrera ere logopedia eta psikomotrizitate saioetarako laguntzak eskatzen dituzte.
Diagnosia neuropediatrak eskatzen duen test genetikoaren bidez bakarrik egin daiteke. Horrexegatik garrantzitsua da lehen a
rretako zerbitzuek (pediatria) edo larrialdiek neuropediatriako zerbitzu espezializatuta goiz bideratzea.
Euren ustez osasun a
lorrean zeuden hutsune nagusiak eta dagozkien hobekuntza proposamenak helarazi dizkigute:
arretarako protokoloen bidez.
alerta informatikoak jotzeko beharra fenitoina eman ez diezaieten.
Era berean, euren ustez, euskal osasun zerbitzuak sindrome hori bideratzeko dituen indargune nagusiak a
ipatzen dituzte:
Prebalentzia baxuko gaixotasunei dagokienez, a
urten Gaixotasun A
rraroen Batzorde A
holkularia sortu dela eta bertako kideak izendatu direla a
ipatu beharra dago, hori guztia iaz a
ipatzen genuen Gaixotasun A
rraroetarako Estrategiaren Euskal A
utonomia Erkidegoko Ekintza Plana a
bian jartzeko testuinguruan.
Aipatutako estrategian xedatutakoa Buruko Osasuneko Planean 2012-2020 ere islatzen da. Bertan, 2.17. berariazko helburu gisa “gaixotasun a
rraro edo ezohikoei a
urrea hartzeko eta goiz diagnostikatzeko neurriak ezartzea” gaineratu da, guztira hamar helburu eragileei dagokien deskribapenarekin.
Linfedermak pairatzen dituzte pertsonei dagokienez, 2011ko txostenean diagnosi a
razoen berri ematen genuen, linfederma primarioa pairatzen duten pertsonengan ohikoa izaten dena. Gaixotasun hori haurtzaroan garatu ohi da eta, diagnosirik eta ondorengo tratamendurik gabe, eragindako pertsonaren bizi-kalitatea nabarmenki okertzen da. Ildo berean, eragindako 140 pertsonetatik talde batek egindako jasotako a
rretari buruzko a
zterlan baten emaitzak Osakidetzara helarazi zirela jakinarazi genuen, izan ere, tresna oso erabilgarritzat jotzen genuen osasun a
dministrazioak ezagutu a
hal izateko eragindako pertsonen iritzia eskaintzen zaien a
rretaren inguruan, a
ntolamenduko a
urreikuspenen a
plikazio praktikoa testatzeko eta dagozkion zuzenketa neurriak hartzeko.
Osakidetza, erantzunean, ez zen harkor a
zaldu taldeak egindako proposamenekin eta horrek benetan penatzen gaitu, izan ere, ez da koherentea gaixo-taldeek kronikotasunaren kudeaketan duten eginkizuna sustatzearen eta osasunaren sustapenean eta prebentzioan a
ktiboki parte hartzearen printzipioekin. Bi printzipio horiek Euskadin kronikotasunaren erronkari a
urre egiteko estrategian a
ldarrikatzen dira.
Haur eta gazteen buruko osasunaren esparruan, osasun a
dministrazioak nortasun-nahasmendua pairatzen duen gazte bati eskainitako a
rretari buruzko kexak a
zpimarratu behar ditugu. Horien izapidea zela-eta, A
rartekoak Osakidetza-Euskal Osasun Zerbitzuari gomendatu dio nahasmendu larri horiek -bereziki gazteengan eragina dutenak- dituzten pertsonei a
rreta eskaintzeko programa bereziak hartu eta garatu ditzan, sektore a
rteko esku-hartze terapeutikoa oinarri hartuta eta egiaztatutako eraginkortasunarekin, laguntzaren kalitatea eta, ondorioz, a
ipatu nahasmenduak dituztenen eta haien familien bizi-kalitatea hobetzeko as
moz.
Arartekoak, EAEren esparruan, nortasun-nahasmenduan espezializatutako unitate bat eguneko ospitaleko modalitatean a
bian jartzea proposatu du. Unitate hori dagoeneko 2008an proiektatuta zegoen baina horren ezarpenak ez zuen inolako a
urrerapausorik izan a
zken lau urteetan, ezarpenaren a
ldeko a
dierazpenak behin eta berriro eman bagenituen ere. Bertan, eragindako pertsonen eta euren familien informazioa hobetzera eta behar bezalako osasun a
rretarako eskubidea bermatzera zuzendutako beste hainbat neurri gomendatzen dira.
Bestalde, buruko osasuneko a
razoak dituzten haur eta nerabeen a
rretaren egoera gogoeta eta lan berezi baten helburu izan da 2012. urtean zehar erakundearen barnean. Gure parte-hartzea izan duten hainbat jardunaldi, mintegi eta batzarren a
rreta-gunea izan da. Ondorio nagusiak EAEko haurren, nerabeen, gazteen eta helduen buruko osasunaren a
rretaren inguruan egindako hurbilketa: erronkak eta a
ukerak izeneko a
zterlanean jasota geratu dira. Hala ere, a
zterlan horretan emandako hainbat datu a
tera ditugu hurrengo orrietan a
urkezteko, A
rartekoaren ikuspegitik, a
rloaren ikuspuntu globala izateko a
ukera ona direlakoan.
Aldez a
urreko hausnarketa gisa, fenomenoa a
ztertzeko erabilitako ikuspegiaren inguruko ohar bat egin nahiko genuke. Maiz zaila suertatzen bazaigu ere, ez dugu a
haztu behar buruko nahasmendua a
niztasunaren a
dierazle bat dela. Buruko osasun a
razoak dituzten pertsonen gizarteratzea bakarrik lortuko da desberdintasuna errespetatzen denean eta a
niztasunaren eta giza baldintzen zatitzat jotzen denean.
1. Balorazio orokorra: a
urrerapausoen hamarkada hobekuntzarako ibilbidearekin
Gure ustez -herritarren kexen a
zterketa, esku hartu duten a
dministrazioetatik lortutako informazioa eta esparru honetan jarduten duten talde eta elkarteekiko harremana oinarri izanda-, uneko mendeko 12 urte hauetan EAEk bilakaera nabarmena baina txikiegia izan du bereziki zaurkorra den buruko osasun a
razoak dituzten pertsona taldearen -haurrak eta nerabeak barne- babesean eta a
rretan.
Urte hauetan, erakunde honen ustez, balio handiko ekarpenak egon dira, bi talde handitan a
urkeztu genitzakeenak:
antolatzeko eta egituratzeko esparruan gertatutakoak. Horien
adierazlerik onenak EAEko buruko osasuneko estrategia eta eremu soziosanitarioa garatzeko sustapena dira. Bertan, bereziki gailentzen dira
arreta soziosanitarioaren ildoak prestatzeko esparru-dokumentua eta Euskal
Autonomia Erkidegorako
Arreta Goiztiarraren Ereduari buruzko
agiria.
azpimarragarria. Bertan, erakunde
arteko hainbat protokolo eta nahasmendu ezberdinei buruzko praktika klinikoko gidak gaineratzen ditugu.
Baina, diagnosietan, tratamenduan, errehabilitazioa eta zainketan as
ko a
urreratu bada ere, gaixoen eta haien familien eta baliabide eskuragarrien (batez ere gizarteratzeko baliabideak) a
rtean oraindik ere tartea dago.
2. Osasun a
rretaren egoeraren diagnosia
Badira 25 urte baino gehiago gure komunitateak buruko osasunari a
rreta emateko oinarrizko osasun sarea sortzeko a
ukera eman duen eredu bat garatu duenetik. Sare hori, gainera, batez ere komunitarioa izan da eta osasun sistema publikoak barne hartzen du.
Haur eta nerabeen a
rretari dagokionez, haur eta gazteen buruko osasuneko zentroak (8), haur eta gazteentzako eguneko ospitaleak (5, 50 plazarekin) eta haur eta gazteak epe laburrean ospitaleratzeko unitateak (3, 20 plazarekin) daude. Programa eta dispositiboen garapena, berriz, desberdina da. Bizkaian (eta neurri txikiago batean Gipuzkoan) baliabideen bolumena nahiko onargarria den bitartean, A
raba haur psikiatriarako tarteko egiturarik ez duen EAEko lurralde bakarra da:
arratsaldekorik, haurren esparruan ohikoa den moduan eskola-ordutegiarekin bateratzeko).
arreta egiturarik
autismorako edo garapenaren erabateko nahasmenduetarako (GEN): ez osasunekoak (USMI-Jko kontsulta
anbulatorioak bakarrik) ez gizarte
arlokoak (Bizkaian eta Gipuzkoan
Autismo eta GEN elkarteek, itunduta,
arretaren tarte handia estaltzen dute).
2012ko urrian lurraldeaz gaindiko Haur eta Gazteentzako Egonaldi Ertaineko Unitatea A
rabako Buruko Osasun Sarean a
bian jartzeko baimena eman da. Ongi etorria ematen diogu baliabideen eskaintzan a
urrerapauso den heinean, bereziki krisi garai honetan. Hala ere, hiru lurraldeetako haur eta gazteen a
rretarako programetako eta Euskadiko Buruko Osasuneko Batzorde A
holkulariko a
rduradun gehienek neurriarekiko desadostasuna a
dierazi dute, izan ere, tarteko baliabideen (eguneko ospitaleak) eskaintza handiagoa komeni dela a
zpimarratzen dute buruko osasuneko zentroetan edo ospitaleratze unitateetan egindako esku-hartzeak osatzeko eta zaintzen jarraitasun egokia bermatzeko.
Buruko Osasuneko Sarean a
rreta jasotzen duten 0 eta 18 urte bitarteko herritarrei dagokienez, eskura ditugun datuek (2009koak) ospitalez kanpoko sarean 7.130 a
dingabek a
rreta jasotzen zutela eta 242 ospitaleratze egon zirela a
zaltzen dute, 330.000 pertsona inguruko herritar kopuruaren gainean.
Haur eta gazteen buruko osasunaren a
rretarako osasun-langile kopuruari buruzko datuek a
rreta ratio egokiak islatzen dituzte. Hala ere, zenbait profesionalen ustez “argi dago buruko osasunaren baliabideetako a
rreta ez dela nahikoa laguntza presioagatik eta maiztasun eta malgutasun handiagoa behar duten esku-hartze psikoterapeutikoengatik”.
Psikiatriako lehen kontsulten batez besteko itxaronaldiari dagokionez, osasun a
rloko a
dministraziotik a
dierazi digute emaitzen a
rabera haur eta gazte gaixoen % 78 hilabete baino lehenago jasotzen dutela a
rreta, lehen kontsultan, hau da, zerbitzu-zorroan konpromiso giza ezarritako % 60ko helburua soberan gainditzen da.
3. Haurrak eta nerabeak hezkuntza sisteman eta bakarrik dauden haurrentzako gizarte zerbitzuen sisteman jasotzen duten buruko osasuneko a
rretari buruzko hainbat kontu.
Diagnosi klinikoen heterogeneotasuna handia bada ere (haurtzaroko eta nerabezaroko psikosia, substantzia psikotropoak kontsumitzearen zioz jazotako buruko nahasmenduak eta jokabide-nahasmenduak, garapen psikologikoaren nahasmenduak, haurtzaroa eta nerabezaroa hastean jazo ohi diren jokabide-nahasmenduak eta emozioen nahasmenduak, etab.), izendatzaile komunak dira protagonistek pairatzen dituzten eskolatzeko, gizarteratzeko eta familian integratzeko zailtasun larriak. Hori dela-eta, ikuspuntua beste sistema batzuetan ere jarri behar dugu eta sistemen elkarguneetan eta, normalean, lankidetza formulen mende garatzen diren ekimenak a
ztertu behar ditugu.
Buruko osasun a
razoak dituzten pertsona gehienak eskolatuta daude, eta, beraz, hezkuntza-zerbitzuetan ere ematen zaie a
rreta, behintzat dituzten premia batzuetan.
Hezkuntza sisteman pertsona horiei ematen zaien erantzuna hezkuntza-premia bereziko a
rretaren barruan dago baina esan beharra dago ez dugula informazio zehatzik a
zaltzeko horietako zenbat diren buruko osasun a
razoen zioz edo horri lotutakoak. Lanbide a
nitzeko taldeek, psikologo, pedagogo eta hezkuntza-profileko beste profesional batzuek osaturikoek, haien diagnosiak eta jarduteko planak egiten dituzte, haien kategoriei eta irizpideei jarraituz, eta horiek ez datoz bat osasun-langileek erabiltzen dituztenekin. Horrez gain, ez dakigu Hezkuntza eta Osasun Sailen datu-baseen ustiapenik egon badagoen, horiek konparatzeko modua emango duenik.
Bizkaiko lurraldean, Osabide Hezkuntzarako Partzuergoak bi programa ditu a
bian hezkuntza sistema, gizarte zerbitzu eta osasun sistemaren esku-hartzearekin.Bideratuz programari buruz a
ri gara, eskolatze osagarriko programetan garatu beharrekoa, eta Osatuz programa, buruko osasun a
razoetara loturiko jokabide larriak dituzten ikasleentzako eskola inguruko programa.
Azkenik, Heziketa eta Terapia Zentroak a
ipatu behar ditugu, gure iritziz, praktika on gisa kalifikatu daitekeen hezkuntza eta osasun lankidetzako ekimena. 2008az geroztik a
bian dauden 4 unitate a
ktiboek (40 plaza: 30 lehen hezkuntzakoak eta 10 bigarren hezkuntzakoak) buruko osasun larriak dituzten eta denbora tarte zehatz batean zehar (ez da egonaldi luzeko unitatetzat hartzen) esku-hartze espezifikoa behar duten derrigorrezko eskolatze a
dineko a
dingabeei heziketa eta terapia a
rreta eskaintzen diete.
Horiei dagokienez, Euskadiko Eri Psikiko eta Senide Elkarteen Federakuntzak, FEDEAFESek, Heziketa eta Terapia Zentroetan a
rreta jasotzen duten a
dingabeen laguntza eta a
rreta jarraitua opor garaietan zehar bermatzeko familiek dituzten zailtasunak helarazi dizkigu.
Babesik gabeko egoeran dauden eta babesik gabeko a
rrisku egoeran gera daitezkeen haurrek eta nerabeek, oso gaztetan desegituratutako egoerak edo desegitura daitezkeen egoerak pairatzen ondotik sortutako kalteari a
rgi eta garbi lotuta, buruko nahasmendu larriagoen prebalentzia handiagoa izaten dute eta, neurri handiago batean, a
rreta intentsiboagoa eta iraupen luzeagokoa behar dute. Gertakari horren a
dierazle dira babesgabetasun egoeran dauden haurrentzako egoitza-zerbitzu sareko jokabide, buruko osasun edo droga-kontsumo a
razo larriak dituzten nerabeei zuzendutako programa espezializatuak. Programa horien a
ntolamendu eta funtzio a
lderdi guztiak 131/2008 Dekretuak a
rautzen ditu egun a
rte eta, egiaztatu a
hal izan dugunaren a
rabera, berme eta eskubideen esparru eraginkorra da.
Gizarte Zerbitzuen tutoretzapeko nerabe horien buruko osasun a
razoen berariazko a
rreta, normalean, ohiko osasun zerbitzuetara bideratu da, osasun sareak dituen mugak kontuan hartuta. Hala eta guztiz ere, esparru horretan eta Bizkaian esku hartzen duten a
genteen a
rteko lankidetza ekimen interesgarria a
urkitu dugu berriro ere: Adin Txikikoak programari buruz a
ri gara. Horren bidez, Osakidetzako psikiatra eta psikologoek bakarrik edo babesgabetasun larriko egoeran dauden a
dingabe horiei a
rreta eskaintzen diete.
Puntu horretan ezinbestekoa da buruko osasun a
razoak dituzten haur eta nerabeei a
rreta integrala eta diziplina a
nitzekoa eskaintzeko helburuarekin a
rlo honetan jardun behar duten sare eta maila ezberdinak behar bezala koordinatuta egon daitezen eta a
rreta jarraitutasun eraginkorra berma dezaten. Zentzu horretan, erakunde a
rteko koordinazio eremuak sortu behar dira eta erakunde a
rteko koordinazio hori behar bezala a
rautu eta protokolizatu behar da eta, tresna juridiko horiek dagoeneko egotekotan, behar bezala betetzen direla bermatu behar da.
Bereziki, ezinbestekoa da eremu soziosanitarioa deiturikoa sustatzen jarraitzea. As
kotan a
ntzematen dugu buruko osasunaren, lehen a
rretaren eta gizarte zerbitzuen a
rteko harremanak eta ekintzak profesional ezberdinen banakako sentsibilitatearen a
raberakoak direla, eta ez a
dostasun koordinatu eta partekatuen a
raberakoak. Horien bideratzea sustatu beharra dago, esparru soziosanitario horretan prestakuntza, ikerketa eta berrikuntza sustatu behar den moduan.
4. Haurren eta nerabeen jokabide-nahasmenduari, nortasun-nahasmenduari eta a
rreta faltaren nahasmenduari eta hiperaktibitateari buruzko a
ipamen berezia.
4.1. Osakidetzak 2010. urtean a
rgitaratutako ikerketaren (Nerabezaroko jarrera-nahasmenduei modu integratuan heltzea ospitalearen barruan eta kanpoan) ondorio nagusiekin bat eginez :
arabera, gutxienez mutilen % 6-16ri eragiten die eta nesken % 2-9ri).
azterlan epidemiologikorik. Ikerketa horren datuen bidez lehen
aldiz
agerian jarri baita maiztasun handiarekin gertatzen direla: ospitaleetatik kanpoko buruko osasunerako baliabideetan
artatzen diren nerabeen % 25-40ren kontsulta eragiten dute eta ospitaleetako haurren eta gazteen psikiatria unitateetan
artatutako nerabeen % 47-76 unitate horretan sartzeko
arrazoiak dira.
arlo hori jorratzen duen tratamendu-programa espezifikorik ez EAEn, ezta eremu nazionalean ere.
agerian jarri duten
abordatze terapeutikoak kontingentziak maneiatzeko jokabide-programak,
arazoak konpontzeko entrenamendurako eta gizarte gaitasunetarako eredu kognitiboak (taldeka egin daitezen gomendatuz), seme-alaben jokabideak maneiatzeko gurasoen entrenamendua, familiaren terapia funtzionala eta terapia multisistematikoa dira.
Ondorio gisa, ikerketak berak Jokabide-nahasmendua duten Nerabeentzako Tratamendu Programa Intentsibo bat proposatu du, ospitalearen barruan zein kanpoan a
bordatze koordinatuarekin batera. Kasu bakoitzaren beharren a
rabera, tratamendu moduluen bidez diseinatu da eta eraginkorrak direla frogatu duten a
bordatze terapeutikoak barne hartzen ditu. Gaur egun oraindik ez dakigu proposamen hori a
bian jarri ote den edo horretarako as
morik dagoen.
Bestalde, babesik gabe dauden haurrei eta gazteentzako justiziari lotutako gizarte zerbitzuen profesionalekin harremanetan jarri gara eta egiaztatu dute jokabide “arazoak” dituzten mutil eta nesken kopurua gero eta handiagoa dela. Horri dagokionez, ondorengo gaien inguruan dituzten zalantza batzuk helarazi dizkigute:
arazoak ote diren edo ondoez emozional oso handia “bakarrik” ote den, jokabide disruptiboen, bortitzen (garrasi egin, gauzak
apurtu),
autoritatearen
aurkako borroka biziaren eta
abarren bidez
agerian jartzen dituztenak, baita nerabezaroari lotutakoak ere.
arazo horiek, zergatik uste duten osasun sistemak esaten duela “azpiklinikoak” direla eta zergatik ez duten jokabide-nahasmendutzat edo
arazotzat hartzen baliabideak tenkatzen dituen jokabide oro;
alde batera utzita. Osasunaren egitekoa ezinbestekoa dela eta hala
antzematen ez dutela iruditzen zaie.
Bitartean, euren behar terapeutikoak ospitaletik kanpoko sarean kontsultak eginez as
ebetetzen dituzte eta, noizean behin, a
dministrazioak kabinete pribatu jakin batzuekin zerbitzuak hitzartuta dituenez, baita bertan kontsulta eginez ere. Hori horrela, egoitza-baliabideetako hezitzaileek burutzen dituzten esku-hartzeetarako jarraibide batzuk (eredu programak eta gaitasun psikosozialak, batez ere) ezarri dira, eguneroko bizitzaren uneetan txertatuz.
4.2. Kontsulta egin zaien profesionalak bat datoz nortasun-nahasmenduak maneiatzeko zailtasunarekin eta ospitale orokorretako larrialdi zerbitzuak maiz baliatzen dituzten eta as
kotan a
kutuen unitatean ospitaleratzen dituzten gaixoei a
rreta emateko benetako baliabideak ez edukitzearekin (bertan ezin da a
lternatiba terapeutikorik eskaini patologia dualen, a
lkoholaren edo toxikoen kontsumoaren edo elikadura-jokabidearen nahasmenduen ondorioz eragindakoak ez badira eta, kasu horretan, dauden baliabideak erabiliko lirateke).
Sektore horretako elkarteek, bai pertsona eta familien elkarteek, bai profesionalen elkarteek (erakunde honek harreman estua dauka haiekin), a
dierazi dute kezkatuta daudela pertsona horiei –portzentaje a
ltu batean nerabeak eta gazteak- ematen zaien a
rreta dela-eta; izan ere, a
razoak dituzte diagnosia egiteko; ez dago sendagairik a
dibidez eskizofreniarentzat dagoen moduan; krisialdi zorrotzetan, oro har, ez da pertsona ospitaleratzen; baliabideak ez dira nahikoak eta profesionalek prestakuntza gehiago behar dute.
Egia esan, OSTEBAk (Osakidetzako Osasun teknologien ebaluazioko zerbitzuak) a
rgitaratutako Nortasun-nahasmenduak Euskal A
utonomia Erkidegoko Buruko Osasunaren Sarean izeneko ebaluazio-txostenean gomendatzen zen Nortasun-nahasmenduen Laguntza, Prestakuntza eta Ikerketa Unitate Pilotu bat sortzea (ospitaletik kanpoko komunitate-zentroa), horrelako nahasmenduei eskaintzen zaien a
rreta hobetzeko ezinbesteko tresna gisa. Joan den urtean, legebiltzarrean, Osasun eta Kontsumo sailburuak esan zuen proiektu hori a
bian jarri nahi zuela baina berehala egitea eragozten zuten zailtasun ekonomikoak ere a
ipatu zituen.
4.3. Arreta faltaren nahasmenduari eta hiperaktibitateari dagokionez, hezkuntzako profesionalen, gizarte zerbitzuen eta zerbitzu terapeutikoen a
ldetik jaso ditugun nolabaiteko “alertak” baino ez ditugu. Intentsitate handiagoarekin edo txikiagoarekin a
dierazi dute kezkatuta daudela, haien ustez, gaitz hori gaindiagnostikatu egiten delako, gizarteak geroz eta gehiago eskatzen baitu neska-mutilak txintxo-txintxo eta a
rduratsu egon daitezen denbora-tarte luzeetan eta haien gorputz a
dierazpena eta mugimenduak nabarmen mugatzen diren testuinguruetan.
Horrez gain, iruditzen zaie a
razoaren a
rreta farmakologikoa bakarrik a
ri dela ematen, “gehiegizko mugimenduaren” sintoma desager dadin bilatuz. Medikazio horrek haurrak lasaitzen ditu baina estimuluei erantzuteko haien gaitasuna txikiagotzearen truke eta, a
zken batean, inguruarekin jardunean a
ritzearen truke eta horrek ikasteko eta esperimentazio pertsonalerako zailtasunak dakartza.
Azkenik, erakunde honetan jasotako kexak hezkuntzaren esparruari lotutakoak dira, izan ere, guraso batzuek uste dute TDAH (arreta-falta eta hiperaktibitateagatiko nahasmendua) duten haien seme-alabei ez zaiela eman behar duten a
rreta zehatza: etxerako lanei denbora gehiago eskaini (irakurketa errepikatu, haiekin irakurri, ulertzen dutela ziurtatu), lehenengo ilaran jarri irakaslearen a
rreta hobeto manten dezaten, mugitzeko a
ukera ematen duten etenaldiak egin, etab. Kasu batzuetan nolabaiteko “presioa” a
dierazten dute haien seme-alabak kontrola ditzaten, botika gehiago emanez, behar izanez gero.
Laburbilduz, a
razo horri dagokionez, Haurren Eskubideei buruzko Batzordeak Espainiari egin zion oharrarekin bat gatoz, TDAH pairatzen duten haurrei sendagai gehiegi emateari lotutako fenomenoa a
ztertzeko beharrari eta bai haurrei, bai guraso eta irakasleei, neurri eta tratamendu psikologikoen eta hezkuntzako tratamenduen a
ukera zabala eskaintzeko beharrari lotutakoa.
Azkenik, zenbait gogoeta jaso nahi ditugu, beharbada orokorragoak, baina orain a
rte helarazitakoaren osagarri direnak:
arloko eta gizarte zerbitzuetako eta komunikabideetako profesionalentzako berariazko prestakuntza neurriak sustatzea, estigmarekin eta buruko osasun
arazoak dituzten haurrek, nerabeek eta gazteek pairatzen duten bereizkeriarekin
amaitzeko.
adosteko lanarekin jarraitzea
aldakortasun klinikoa murriztu eta
arretaren kalitatea hobetze
aldera. Modu berean, haurren eta gazteen buruko osasunaren
arloan oinarrizko ikerketa eta ikerketa
aplikatua sustatzea halabeharrezkoa da.
adierazi dute hori
agian izaera psikiatrikoko parametroei emandako
arretaren
araberakoa dela; neurri integratzaileen eta pertsonaren garapen orokorrerako neurriak sustatu edo
arazoa psikoterapiaren ikuspegitik
aukera bat bailitzan jorratu beharrean.
2.5. Justizia
2011. urtearen hasieran, Eusko Legebiltzarrean “Arrisku egoera berezietan dauden a
dingabeak” izeneko txostena a
urkeztu zen. Txosten horrek A
rarteko erakundeak haurren inguruan ordura a
rte a
rgitaratutako txosten guztiak, baita a
talen batean haurrak hizpide dituzten txostenak eta urtez urte horietako bakoitzaren inguruan egindako jarraipenak ere, barne hartzen ditu. Bertan jorratu diren a
lorren a
rtean, nerabe a
rau-hausleen a
razoa dago. Gai horren jatorria 1998ko “Adin txikiko lege-hausleak” izeneko txostena da. 2010. urtera a
rte txosten horren jarraipena egin zen. Txostena eta hori a
maitzeko emandako gomendioak a
rgitaratu zirenetik ia bi urte pasa ostean, egokitzat jo zen horien betetze mailari buruzko jarraipena egitea. Horretarako, Eusko Jaurlaritzako Herrizaingo, Justizia eta Herri A
dministrazio Sailari funtsezko datu eta informazioa eskatu genizkion.
Gauzatutako neurrien eboluzioaren gaineko datu nagusiak a
ztertzeak a
plikazio maila handiagoa edo txikiagoaren berri edukitzeko a
ukera ematen du, baita joera orokorrak ezagutzeko ere. Hori guztia “3/2005 Legeak eta 80/2009 Legeak ezarritako a
raudiaren testuingurua erabat a
plikatzeko beharra” a
ipatzen duen txostenaren gomendioa baloratu a
hal izateko funtsezko informazioa baita. Datu orokor horiek honen berri ematen digute:
(2. taula)
EAEn buruturiko neurrien kopurua (2009-2012)
Iturria: Eusko Jaurlaritzako Herrizaingo, Justizia eta Herri A
dministrazio Saila
2009. eta 2010. urteek erakutsi dute neurrien kopuruak gora egin duela, nahiko modu nabarmenean horietako lehenengoan (% 19). 2011. urtean joera a
ldatu egin zen eta neurri kopurua % 6,3 gutxitu zen. Gutxitze hori handiagoa izan zen 2012. urtean (% 19) eta, ondorioz, 2004. urtekoa bezalako eskari mailan kokatuta gaude.
Ezarritako neurrien gutxitzea hiru lurraldeetako a
dingabeentzako epaitegietan gertatu da: % 12,8 Bilbokoan, % 18,2 Donostiakoan eta % 34,5 Gasteizkoan.
Delituei dagokienez, neurrien kopuruak oro har behera egin badu ere, familia barruko indarkeriari lotutako delituek eta bikotekideen a
urkako erasoek gora egiten jarraitu dute, nahiz eta oso bistakoa ez izan. Kautelazko neurrien % 37,5 eta neurri irmoen % 10 eragiten dute.
(13. grafikoa)
EAEn gauzatutako behin betiko eta kautelazko neurrien kopurua (2009-2012)
Iturria: Eusko Jaurlaritzako Herrizaingo, Justizia eta Herri A
dministrazio Saila
2012. urtean ezarritako neurrien % 8 kautelazkoak izan dira. Ez da a
ldaketa a
dierazgarririk a
ntzeman zaintzapeko as
katasunetan eta barneratzeen kopurua eta iraupena murriztu dira. Kautelazko neurri gisa, heziketa talde batekin batera bizitzeari dagokionez (2012. urtean 3 izan dira), sailak helarazi zuen hausnarketarekin bat gatoz: “neurri hori ez da oso egokia, haren izaera eta legezko a
rautzea kontuan hartuta; izan ere, neurri hori gauzatzeko kautelazko izaerak a
halbidetzen ez duen lana, pausatzea eta a
rreta beharrezkoak dira”.
(14. grafikoa)
EAEn gauzatutako kautelazko neurrien kopurua, modalitatearen a
rabera (2009-2012)
Iturria: Eusko Jaurlaritzako Herrizaingo, Justizia eta Herri A
dministrazio Saila
2012. urtean gauzatutako neurrien % 92 irmoak dira eta kasu gehienetan (% 72,8) bitarteko irekian burutzen dira. Dena den, % 27,2 zentroetan gauzatzen dira (barneratzeak, bizikidetzak eta as
teburuko egonaldiak). A
urreko urteekin a
lderatuz, 2012. urtean a
ldaketa esanguratsu jakin batzuk gertatu ziren behin betiko neurri nagusietan:
(15. grafikoa)
EAEn gauzatutako neurri irmoen kopurua, modalitatearen a
rabera (2009-2012)
Iturria: Eusko Jaurlaritzako Herrizaingo, Justizia eta Herri A
dministrazio Saila
aurreko urteetatik urrun gaude, lehen 400 kasuen muga erraz gainditzen baitzen.
askatasunak 2009. urtean erregistratutakoaren
antzerako mailan daude.
Azken bi urteetan joera beheranzkoa izan da eta 2012. urtean, 2009. urtean jasotakoen
antza duten zifrak lortu ziren. Dena den, iraupena mantendu zen.
alderatuz.
Neurrien a
plikazio errealak burutzeko faktore erabakigarri bat bitartekoen eta baliabideen eskuragarritasun handiagoa edo txikiagoa izan ohi da.
(3. taula)
Gazteen justizia sistemaren heziketa zentroen sarea
Neurrien murrizketarekin zuzeneko lotura duenez, gazteen justiziaren a
rloko zentroen sareko batez besteko okupazio tasak ere behera egin du 2012. urtean zehar eta % 70 eta % 80 bitartean kokatu da. Horregatik urtearen hasieran bi a
utonomia egoitza eta as
teburuko egonaldiei lotutako neurriak betetzeko zentro zehatza itxi zuten. Guztira, 18 plaza.
Sistema bitarteko irekien sarearen bidez osatzen da, lurralde historiko bakoitzean ekipoak mantentzen dituena eta eguneko zentroak sendotzen dituena. Guztira, 36 plaza eskaintzen dira, biztanleria a
intzat hartuta, proportzionalki banatuak.
Hala ere, beharrezkoa eta egokia den baliabideen eskuragarritasun kuantitatibotik harago, gorago a
ipatutako a
raudian jasotako beste a
lderdien inguruan zalantzak eduki ditzakegu, hezkuntzari dagokionez esku-hartzeen egokitasun handiagoa edo txikiagoaren ingurukoak hain zuzen ere. Hala, egokitzat jotzen denean Banakako Hezkuntza Proiektuetan lan-arlo zehatza ezartzeko gomendioa ezarri duen eta betetze fasean kontziliazioa hizpide duen zirkular bat dagoela jakinarazi diguten a
rren, gurekin hizketan egon diren zenbait profesionalen iritziz, a
ukera hori ez da nahikoa erabili. A
ipatutako lan-arlo zehatz horrek, jokabidearen a
rduratik, haren ondorioetatik, beste pertsonen inplikaziotik eta a
barretik a
biatuta, bitartekotza/kontziliazio prozesu bat a
bian jartzeko a
ukera jorratu beharko luke.
Arrisku egoera berezian dauden haurren gaineko txostenaren 3. gomendioari dagokionez, “adingabeentzako poliziaren bulego eta erregistro zehatzak ezartzeko beharra” a
ipatzen duena; ohiko txostenean, Herrizaingoari dagokion a
lorrean, xedatu da Ertzaintzaren a
txiloketa-zentroetan oraindik ez direla a
dingabeentzako berariazko bulegoak egin, beraz, ez da urtarrilaren 12ko 5/2000 Lege Organikoak ezarri duena bete (17.3. a
rtikulua). Halaber, erakunde honek Bilboko Udaltzaingoaren instalazio berrietan bisitaldiak burutu ditu eta, bertan, berariazko gela hori badago, hobetzeko zenbait proposamen egin diren a
rren. Izan ere, ez da guztiz bete exijitzen den bereizketaren printzipioa (horren xedea a
dingabeek a
txilotutako helduekin harremanik ez edukitzea da), erabilera komuneko beste gela eta esparruen ondoan baitago. Gainera, bertara heltzeko guztientzat komunak diren lekuetatik pasa behar da.
4. gomendioak a
bokatuen ofiziozko txandak eskainitako zerbitzua eta horien prestakuntza zehatza dauka hizpide. A
dingabeentzako txanda zehatza sortzeak esan nahi du a
bokatuek bertan sartzeko prestakuntza zehatza jaso beharko dutela. Hori a
urrerapen garrantzitsua da legeriaren nahiari dagokionez. Hori bai, zuzenean jaso ditugun testigantza batzuen a
rabera, oraindik ere espezializatu gabeko zenbait praktika burutzen dira, batez ere, helduen jurisdikzioari lotutako lan egiteko moduarekin zerikusia daukatenak. Hortaz, ematen du oraindik ere a
urrerapausoak eman behar direla helduen ofiziozko txandako a
bokatuen prestakuntza zehatzaren a
rloan.
Gazteen justiziako zerbitzuen eta babesik gabe dauden haurrentzako gizarte zerbitzuen a
rteko koordinazioan hobekuntzak egin dira, a
ipatutako txostenaren 5. gomendioan esan bezala. Izan ere, iaz a
ditzera eman zen bi sistemak koordinatzeko jarduteko protokoloa onetsi zela eta sistema horien a
rduradunek berresteaz gain, bisitaldietan eta kexen izapidetzean zehar egiaztatu a
hal izan dugu as
ebetetze maila eta eraginkortasunari dagokionez egon den a
urrerapena begi bistakoak direla.
Espezializatutako literaturak eta profesionalek dioten moduan, egoerarik zaurgarrienetan dauden haurrek a
ukera gehiago dituzte euren bizitzen hainbat a
lorretan zailtasunak edukitzeko. Zenbait nerabeen kasuan ere hori horrela da, zehazki, babesgabetasun mailaren batean dauden eta, ondorioz, haurrak babesteko gizarte zerbitzuen eskutik a
rreta jasotzen duten eta legea urratuz sistema judizialarekin harremanetan jartzen dituen delituren bat burutzen duten nerabeen kasuan. A
zken urteetan bi sistemen eskutik a
rreta jaso duten bost kolektiboen barruan, deigarria da euren senideei edo bikotekideei erasotzen dieten eta, ondorioz, euren ingurutik separatu behar dituzten nerabeen kopuruak etengabe gora egiten jarraitzen duela (portzentajeei jarraiki, neskak gehiago). Halaber, a
dierazgarria da 2011. eta 2012. urteetan bakarrik dauden a
dingabe a
tzerritarren kopurua murriztu dela. Bestalde, horrek islatzen du denboraldi horretan neskato eta mutiko gutxiago heldu direla gure lurraldera.
Osasun a
rretan egon diren a
urrerapenen eta osasun sistemarekiko lankidetzaren inguruan (6. gomendioa) bakarrik jakin dugu 2012. urtearen hasieran Zumarragako BOZeko psikiatra a
ldian behin bisitaldiak egiten hasi zela Ibaiondo heziketa zentroan. A
urreko txostenetan a
zaldu dugun moduan, zerbitzu publikoek buruko osasunari lotutako a
rreta behar duten nerabeei eskaintzen dieten a
rretak gabezi garrantzitsuak ditu, a
re gehiago eragindako pertsonen kopuruak handitzen jarraitzen duela kontuan hartuta. Edonola ere, a
rretan a
ntzeman daitekeen a
hultasunak ez die bakarrik kolektibo horiei eragiten. Txostenean, osasunari buruzko a
talean hain zuzen, a
zaldu den moduan, EAEn buruko osasunari erantzuna emateko gaur egun dauden gabezi eta mugak ere barne hartzen baititu.
Mendekotasun egoeran dauden haurrentzako eta nerabeentzako a
rreta a
utonomia pertsonala sustatzeari eta mendekotasun egoeran dauden pertsonak zaintzeari buruzko abenduaren 14ko 39/2006 Legean jorratu da, oinarrizko a
rau gisa. Dena den, gizarte zerbitzuen gaineko a
benduaren 5eko 12/2008 Legean ezarritakoaren zati handi batek a
urreko hori osatzen du, baita Gizarte Zerbitzuen Euskal Sistema eta eremu soziosanitarioa a
rautzen duten gainontzeko a
rauek ere. Beraz, urte horretan zehar mendekotasunaren a
lorrean gertatutakoak (urteko txostenaren) adinekoentzako a
talean xehetasun handiagoarekin a
zaldu da eragina dauka mendekotasun egoeran dauden haurrek jasotzen duten a
rretan.
Autonomia pertsonalaren eta mendekotasunaren a
lorrean, 2012. urteko datu estatistikoek a
gerian jarri dute EAE osoan egoerak okerrera egin duela. A
urreko urteetako joera goranzkoa izan bazen ere, a
urten zenbait a
dierazle, hala nola, prestazioak jasotzeko eskubidea duen onuradun kopuruak, prestazioak jasotzen dituzten pertsona onuradunen kopuruak edo ebazpen mailak behera egin dute.
Aurten ere familia inguruneko zaintzentzako prestazio ekonomikoaren prebalentziaren hazkundea erregistratu da, mendekotasun egoeran dauden haurrentzako a
rretaren kasuan eskari handia daukan prestazioa baita. Gure a
dministrazioek zaintza horien kalitatearen eta egokitasunaren gainean (bai mendekotasun handiko egoeretan, bai erdi mailako mendekotasun egoeretan) egindako ikerketa eta jarraipenek oso ondorio positiboak a
tera dituzte horien egokitasunaren inguruan.
Estatu mailan, mendekotasuna baloratzeko baremo berria, otsailaren 11ko 174/2011 Errege Dekretuaren bidez onetsitakoa, otsailaren 18an sartu zen indarrean. Esku a
rtean ditugun datuekin bat eginez, baremo horren a
plikazioak eragin duena zera da: balorazioaren berrikuspenetan gradua jaistea eta, balorazio berrien kasuan, a
ntzerako egoeretan a
urreko baremoa a
plikatuz jasotakoak baino mailaketa baxuagoak. Izan ere, eremu horretan a
urkeztu diren kexa guztiek (bat izan ezik) balorazioarekiko desadostasuna daukate hizpide.
Oso positibotzat jotzen dugu I. eta II. graduentzako laguntza pertsonalerako prestazio ekonomikoaren handitzea. Hortaz, salbuespen horrekin, gure ustez aurrekontu-egonkortasuna bermatzeko eta lehiakortasuna bultzatzeko neurriei buruzko uztailaren 13ko 20/2012 Errege Lege Dekretuaren (aurrerantzean, 20/2012 ELD) bidez hartutako gainerako neurriek atzerapen esanguratsua eragin dute a
utonomia pertsonala sustatzeko eta mendekotasun egoeran daude pertsonak a
rtatzeko politiken garapenean. Hemen jaso ditugu, gure ustez, mendeko haurrengan eragin handiena eduki duten neurriak:
arte
atzeratu da I. graduko balorazioa eskuratzen duten pertsonen sarrera (sisteman), baita 2011ko
abenduaren 31 baino lehen I. graduko 2. mailako balorazioa jaso duten baina data hori baino lehen prestazioa
aitortuta ez duten pertsonena ere.
araubidea gogortu da.
atzeraeraginezko ondoriorik eragingo 20/2012 ELD indarrean sartzen den unean oraindik prestazio horiek jasotzen ez dituzten pertsonei (sortutakoak mantenduko dira). 20/2012 ELD indarrean sartzen denean, pertsona horien
alde
aitortutako PECEFak bi urteko gehienezko etete-epearen menpe egongo dira.
Estatu mailan hartu diren eskubideen gaineko neurri murriztaile batzuk (aipatutako a
tzerapena eragin dutenak) euskal herri-administrazioen a
halmenaren gauzatzearen bidez a
rindu dira a
utonomia pertsonala sustatzeko eta mendeko pertsonak zaintzeko legearen 7. eta 11.2. a
rtikuluekin bat eginez. Izan ere, bertan, ezarri da babes maila osagarriak ezarri behar direla. Hori guztia, Gipuzkoan beste bi lurraldeetan baino gehiago nabaritu da. Estatu mailako iradokizunari jarraiki, A
raban hartutako zenbait neurri, etxez etxeko laguntza zerbitzuan intentsitatea murriztea edo lehen I. gradu 2. maila izenarekin ezagutzen zenean bateraezintasun a
raubide berria ezartzea, besteak beste, kezkagarriak dira.
Gizarte laguntzaren a
rloan, gure erkidegoari esleitutako eskumen esklusiboaren eta a
ipatutako a
halmen gehigarriaren espresio a
rgia den Euskal A
utonomia Erkidegoko Gizarte Zerbitzuen Legeak testuinguru nahikoa jarri du gure esku orain a
rte gure herri-administrazioek gizarte zerbitzuen a
rloan egin duten a
pustu irmoarekin a
urrera egite a
ldera, a
rreta handitzeko eta etengabeko hobekuntza lortzeko ibilbidean oztoporik jarri gabe.
2.7. Kultur jarduerak eta kirola
Aurreko urteetan bezala, a
lor horretan a
zpimarragarria dena eskolako kirolari lotuta dago, baita haren izaera parte-hartzaile eta hezitzailearekin ere. Zentzu horretan, emakume batek a
urkeztu zuen kexa a
dierazgarria da. Bertan, a
zaltzen zen futbol elkarte batek urte batean Eskolako Kirola programan parte hartu zuten 17 ume kaleratu zituela. Mahai gainean jarri zuen erakundeek eta, bereziki, Bizkaiko Foru A
ldundiak kontrol handiagoa burutu beharko luketela programa horretan izena ematen dute kirol kluben politiken gainean, a
rlo hori a
rautzen duen a
raudian jasotako printzipioak errespetatzen direla bermatze a
ldera. Horren harira, bi a
lderdi a
zpimarratu nahi izan zituen: a
lde batetik, lehiaketa-arrakastaren gainetik hezkuntzari lotutako xedeak eta haurren eta gazteen a
rtean kirola egiteko ohituraren sustapena gailentzeko beharra; bestetik, datuak babesteari dagokionez, a
raudia errespetatzeko beharra.
Gertatutakoaren a
zterketa a
maitzeko, gomendioa egin zen. Horren bidez, a
ditzera eman genuen a
ldundiak hobekuntzak gaineratu behar dituela salatutako gertakarien eta a
ntzerako gertakarien gaineko ikerketaren eremuan. Horrez gain, horrelakoak berriro gertatu ez daitezen, praktika onak sustatu behar ditu a
ipatutako programan parte hartu nahi duten kirol kluben a
rtean. Bizkaiko Foru A
ldundiak erakunde honek egindako gomendioak onartu zituen eta gaiari lotuta hartutako neurrien inguruko informazioa helarazi zigun.
Hala, a
zpimarratu nahi dugu berriro ere a
din horietan, kirola egiten denean, espiritu parte-hartzailea eta hezitzailea gailendu behar dela eta hori modu a
rduratsuan eta proaktiboan sustatu behar dela. Horretarako, egokiak diren neurriak eta tresnak a
rtikulatu beharko dira. Erakunde honen ustez, kirol zentroek eta klubek zentzu horretan praktika oneko kode bat sinatzea norabide zuzenean doan urratsa da.
2.8.1. “Lapurtutako jaioberriak”
2011n bulegoak egin zuen txostenean jaso genuen moduan. urte horretako uztailean 1960ko eta 1970eko hamarkadetan jaioberriak beren a
ma biologikoengandik bidegabe banandu edo ebatsi zireneko egintzak a
rgitzen lagunduko duten neurrien premiari buruzko Arartekoaren 1/2011 Gomendio orokorra jendaurrean a
urkeztu zen. Gomendioa iraganeko egitateei begira egin da, a
rgitzeko as
moz (abian dauden prozedura judizialak a
lde batera utzita), bai eta etorkizunari begira ere, halakorik berriro gertatu ez dadila, ordutik jarri diren eta gaur egun indarrean dauden kautelazko neurrien bitartez.
2012. urtean zehar, zenbait kexa heldu dira gai horri lotuta baina as
koz gutxiago izan dira. Bestalde, hainbat erakundek jarduerak a
bian jarri dituzte gure gomendioan jasotako ildoarekin bat eginez. Horiek guztiak interes handiarekin a
ztertu ditugu eta jarraian laburtuko ditugu.
Urte hasieran Herriaren Defendatzaileak Justizia Ministerioaren eta Estatuko Fiskaltza Nagusiaren a
urrean burututako kudeaketei lotuta helarazi zigun informazioa ikusita, hauxe nabarmendu nahi dugu “probak (DNA) egite a
ldera jarduteko protokolo bat egin da eta Toxikologiako Institutu Nazionalean datu-base bat ezarri da. Hori guztia Zerga Ministerioaren eta Epaitegien eta A
uzitegien esku jarri da, erabilgarri izan dezaten, eragindako pertsonen a
rtean datuak gurutzatzen direnean eta haiek hala erabakita pertsona jakin batzuen laginak a
teratzen dituztenean”.
Otsailaren 16an, EAEn, Eusko Legebiltzarraren osoko bilkuran ez-legezko proposamen bat a
ho batez onetsi zen 1960. eta 1970. hamarkadetan lapurtutako jaioberrien kasua a
rgitzeko beharrari lotutakoa. Horretarako, legebiltzarrean batzorde bat eratzea erabaki zen “adopzio espedienteetan erreferentziazkoa eta a
plikagarria den a
raudi guztia xehetasunez a
ztertzeko eta ikertzeko eta gertakariak a
rgitzeko eta etorkizunen horrelako gertakariak jazotzeko a
ukera eman dezakeen edozein legezko a
bagune saihesteko lagungarriak diren legeriaren a
ldaketak proposatzeko helburuarekin”. Legebiltzarreko Batzordea 2012ko martxoan eratu zen baina benetan a
pirilaren a
maieran funtzionatzen hasi zen, bi as
tetan behin. Plangintzarekin bat eginez (erakundeak, a
dituak eta kontsultatu beharreko beste eragileak) a
benduan a
maituko zutela a
urreikusi zuten, legegintzaldiaren a
maierarekin batera, baina hauteskundeen deialdia a
urreratu egin zenez (urrian) eta legebiltzarra desegin zenez, batzordearen lana a
maitu gabe geratu zen.
Batzordeko presidentea izan zenak a
zaldu zuen, emaitza zehatz gisa, zenbait kontsulta-bide ireki zirela pertson/familia interesdunen esku jartzeko eta fitxategi jakin batzuk berreskuratzeko helburuarekin. Halaber, a
dituen (hilerrietako a
uzitegiko eta a
rduradunak) testigantzak ere a
ipatu ditu, batzuetan bat ez datozenak, eta ematen du a
rgi geratu dela ez dela erraza izango kasuen ebidentzia a
rgiak egiaztatzea edo topatzea.
Legebiltzarreko jarduerarekin batera, Eusko Jaurlaritzak Giza Eskubideen Zuzendaritzari 2012. urtearen hasieran xede horrekin sortu zen Sailen A
rteko Batzordearen buru izateko a
rdura esleitu zion. Horrez gain, batzordearen eta eragindako pertsonen elkarteen a
rteko lotura ere izan behar zen.
Sailen A
rteko Batzordeak sustatutako jarduerei dagokienez, zera dakigu:
alderdi juridikoen gaineko orientazioaren
aldagaia barne hartzen duten egoeretan, baita
arreta psikologikoaren
aldagaia hizpide duten horietan ere. Izan ere,
antsietate handiarekin jo ohi duten haiengana. BZLn
artatutako kasuak (deiak,
aurrez
aurreko
arreta, laguntzak...) 315 izan ziren maiatzaren 31n (zuzendaritzak eskuragarri duen
azken txostenaren datan): 103 Barakaldon, 128 Bilbon, 76 Donostian eta 8 Gasteizen (kuriosoa da baina Gipuzkoan salaketa gehien jaso zituen tokia izan
arren, BZLren esku-hartzea bertan Bizkaian burututakoa baino txikiagoa izan da zenbaketa osoari erreparatuta).
Autonomia Erkidegoko Auzitegi Medikuntzako Euskal Institutuak (AMEI) 5 gorpu hobitik
atera ditu epaileak hala
aginduta.
Auzitegi Unitate Genetikoa (AUG) izenekoa. Goian
aipatutako Justizia Ministerioaren Toxikologiako Institutu Nazionalak lan hori burutzeko bermea eman zion. Unitate hori Donostiako Justizia Jauregian kokatuta dago,
Auzitegi Medikuntzako Institutuak Gipuzkoan duen zuzendariordetzan hain zuzen ere.
aitortu da. Lekualdaketetan paper-sortak galdu izanari buruzko Euskal Herriko Unibertsitatearen (Paco Etxebarriaren) txosten bat dago, Gipuzkoako Foru
Aldundiak Giza Eskubideen Zuzendaritzari hala eskatuta egindakoa.
artean, erdia Donostiako ospitaleari lotuta daude), osasun
arloko
aginpideek
adierazi dute lokalizatzea oso zaila dela. Izan ere, historia klinikoa –gaur egun ulertzen dugun moduan- 80. hamarkadan jaio zen eta 1989. urtera
arte ez zen osasun
arloko dokumentazioaren zaintza
araudian jorratu.
abian jarri zituzten (28
Araban, 42 Gipuzkoan eta 0 Bizkaian). Horiei gehitu behar zaizkie 2012ko urtarrila eta maiatza bitartean hasitako beste 37 ikerketa (7
Araban, 2 Bizkaian eta 28 Gipuzkoan). Ez da inolako eredurik
antzeman, ezta mafia nazional edo nazioarteko mafiaren zantzurik ere. Hortaz, ez dago
argudio nahikorik
atzean “azpilana” zegoela ondorioztatzeko.
2.8.2. A
tzerritarren seme-alabak
Atal horretan bi kexa jaso ditugu, a
tzerritarren seme-alabak izateagatik a
urkitu dituzten zailtasunak hizpide dituztenak. Batzuetan a
tzerritar horiek a
dministrazio egoera irregularrean egon ohi dira.
Horietako lehenengoa honi buruzkoa da: pasaporterik ez duen a
dingabe bati erroldatzea ukatu zioten. Familia beste udalerri batera lekualdatu zen eta bertako udalak bi a
hizpa txikiak familia-liburuan erregistratu zituen. Hala ere, hirugarrenari izen-ematea ukatu zion 16 urte baino gehiago zituelako eta ez zuelako identifikazio a
halbidetzen zuen pasaporterik. Erakunde honen ustez, a
dingabearen interes gorenaren printzipioa eta bazterkeriarik eza hizpide duen printzipioa a
plikatuz, a
din txikiko pertsona guztiak erroldatu behar dira, idazkariordetzaren 1997ko uztailaren 21eko ebazpenaren 2. a
ginduarekin bat eginez. Horren bidez, udalei udal errolda eguneratzeari buruzko jarraibide teknikoak eman dizkien Estatistika Institutu Nazionalaren presidentearen eta Lurraldeen a
rteko Lankidetzaren zuzendari nagusiaren uztailaren 4ko ebazpena a
rgitaratzea erabaki zen. A
zkenik eta izen-emateko zedula eman ostean, erroldatu a
hal izan zen.
Bigarrena a
dingabe batek federazio-lizentzia lortzeko zailtasunak ezarri dizkion dokumentazioaren eskaerak eragin zuen. A
dingabe bati federazio-lizentzia emateko, Bizkaiko Futbol Federazioak eskatu zion berak eta bere gurasoak bizileku baimena daukatela egiazta zezan. Eskaera hori ez da Euskal Futbol Federazioaren Araudi Orokorrean jaso, ezta Euskal A
utonomia Erkidegoko Kirol Federazioen urtarrilaren 31ko 16/2006 Dekretuan ere.
Gure iritziz, bizileku baimena edo gurasoen laneko baimena edo lan-kontratua a
urkezteko beharrak eragozten du legez kontrako egoera a
dministratiboan dauden a
dingabe a
tzerritarrek federazio-lizentzia lor dezaten. Horrek gizarteratzeari eta kirola egiteak haur eta gazteentzat esan nahi duen gainontzeko guztiari eragiten dio. Horrenbestez, Eusko Jaurlaritzara eta Bizkaiko Foru A
ldundira jo genuen gure gogoeten berri emate a
ldera. Eusko Jaurlaritzak jakinarazi zigun gure iritziarekin bat zetorrela eta a
ntzerako egoerak errepikatu ez daitezen burutu zuen jardueraren berri eman zigun.
2.8.3. LGTB haurrak eta nerabeak
Erakunde honek as
kotan a
dierazi du joera homosexuala (gay eta lesbianak) edo bisexuala edo transgenero edo transexual identitatea (aurrerantzean, lgtb) duten nerabe as
koren egoeraren gaineko kezka; izan ere, egunero bizi dituzte familian, eskolan edo gizartean beren errealitatea ez onartzeari eta, a
reago, a
rbuiatzeari loturiko egoerak.
Aurten a
uzi honen inguruan banakako kexak jaso ditugun a
rren, erakundeak lgtb pertsonen eskubideak defendatzeko lanean diharduten taldeekin eta Eusko Jaurlaritzako Berdindu zerbitzuko a
rduradunekin duen harremanak bide ematen digu gaur egungo a
razo kezkagarrienetako batzuk ezagutzeko.
Horren haritik, beharrezkoa iruditzen zaigu hauxe a
zpimarratzea: gabezia nabarmena a
ntzeman dugu hezkuntza sisteman, a
niztasun a
fektibo-sexualerako eta genero-aniztasunerako eskubideen erabateko errespetua integratzeari, bistaratzeari eta sustatzeari dagokionez. Hori guztia honetan a
ntzeman daiteke: ez dago irakasleak prestatzeko eta sentsibilizatzeko plan edo programarik, ikasgelan ez dira kontu horiek modu sistematikoan eta a
ntolatuan jorratzen, ez dago sexu-orientazioari eta genero-identitateari buruzko material zehatzik eta egun erabiltzen diren material didaktikoetan ez dira bizikidetza eredu berriak islatzen. Halaber, egiaztatu dugu ez dagoela jazarpen homofoboa berariaz jorratzen duen mekanismorik -gero eta ikerketa gehiagok a
rgi utzi duten a
rren ikastetxeetan jazarpen mota hori as
kotan gertatzen dela eta ondorio larriak dituela-. Hala eta guztiz ere, ematen du zehaztasun hori ez dela behar bezala a
intzat hartu eskolako jazarpenari erantzuteko protokoloan. Zentzu horretan, irakasleek a
ntzeman dute hezkuntza sistemak ez diela inolako laguntzarik eskaintzen gai horiek behar bezala jorratu a
hal izateko. Hala a
dierazi da Euskadin egindako landa-lanean, Rainbow Europako testuinguruan, geroago a
ipatuko dugunez.
Ararteko erakundearen iritziz, haurrekin eta gazteekin ikastetxearen eremuan eta elkarteen eremuan lan egitea funtsezkoa da, sexu-orientazioan eta genero-identitatean dagoen a
niztasuna erabat onartzearen a
ldeko hezkuntza eratuz gazte-gazteak direnetik. Zentzu horretan, haurtzarotik errealitate hori kontuan hartzen duen hezkuntzaren garapena irmotasunez jorratzea ezinbestekoa da:
ahal izateko. Izan ere, oraindik gaur egun sexu-orientazio edo genero-identitate desberdinak zailtasunak eragiten ditu
adingabeen gizarteratzean.
askatasunean oinarritutako balioak irakastea,
aniztasun
afektibo-sexualaren
aurkako
aurreiritziak eta eginkizunak eta genero-identitateak zalantzan jartzen dituzten ideiak behin betiko gainditu
ahal izateko.
adingabeen eta nerabeen garapen pertsonal zoriontsua bermatuko duena eta
aniztasuna barne hartzen duena.
Bestalde, beste gai hau ere jorratu behar da: familiei, irakasleei eta zentroei nola eman a
holkuak eta informazioa eta nola lagundu, ikastetxeetan haur eta nerabeen identitate a
niztasunari eta genero-rolei dagozkien egoerak edo portaerak sortzen direnean. Halako egoerak, jakin a
hal izan dugunez, oso a
din txikietan ere gertatzen dira. Erakunde honek gai horri heldu dio Eusko Jaurlaritzaren Berdindu-n LGTBen eskubideak babesten diharduten elkarteekin, eta gai horren bilakaera a
ztertzen jarraitzeko as
moa du 2013. urtean barrena.