4.Herritarren eskubideen egoeraren balorazioa
Arlo horretako kexek nabarmen gora egin dute, batez ere lurralde historiko bakoitzeko garraio publikoan ezarri diren ordainketa- eta deskontu-sistema berrien inguruan izapidetutako espedienteen ondorioz.
Zentzu horretan, adierazi behar dugu lurralde historiko bakoitzean egiten ari den txartelen bateratzeari esker garraio publikoko sistema desberdinak elkarrekin lotzea erdiesten ari dela. Hala eta guztiz ere, garraiobide bakoitzean eskuduna den administrazioaren menpe dauden gizarte-tarifetako hobariak eskuratzeko irizpideak aplikatzean gertatzen diren arazoek eta, batzuetan, desadostasunek eragindako erreklamazioak jasotzen ari gara erakunde honetan.
Horregatik, esan behar da tartean dauden administrazioek baldintza bateratuak ezarri behar dituztela tarifa-sistemetan, garraio publikoko sistema integratu batean aurrera egiteko. Gainera, mugikortasuneko eskaera berrien sorrerak (intermodalitatea) eta teknologia berriek jakinarazteko eta tarifak antolatzeko sistemetan duten eraginak, besteak beste, Euskadiko Garraio Agintaritza Euskal Autonomia Erkidegoko garraiobide guztietan erabiliko den txartel bakarra ezartzera behartzen dute.
Azken finean, Euskadiko Garraio Agintaritzak zerbitzuak eta tarifak koordinatzeko ahaleginak batzen jarraitu behar du eta garraio publikoko eskaintza areagotu behar du, gainerako herri-administrazioekin egokiak diren irtenbideak elkartuz eta adostuz.
Azkenik, garraio publikoari dagokionez, garraio egokituaren eskaintza hobetzeko beharra azpimarratzen jarraitu behar dugu. Herri-administrazio eskudunek elkarrekin ahaleginak egin behar dituzte mugikortasun urriko pertsonei zuzendutako irtenbideak aurkitzeko, izan ere garraio publikoa erabiltzeko aukera askoz ere mugatuagoak dituzte gaur egun, irauten duten egokigarritasun-arazoen ondorioz.
Azpiegiturei eta herri-lanei dagokienez, kexa azpimarragarriei buruzko atalean aipatu dugunez, beharrezkoa iruditzen zaigu zuzenbide pribatuaren menpe dauden enpresen bitartez kudeatzen diren zerbitzu publikoen erabiltzaileen eskubideen kudeaketa hobetzea. Alderdi horri dagokionez, zentzuzkotzat jotzen dugu kasuaren eta egiaztatutako esperientziaren arabera idatzizko erregulazio edo arau bat egotea interesdunek zerbitzua erabiltzeko eskubidea egikaritu nahi dutenean jarraitu beharreko prozedura eta izapideak zehazteko. Horrela adierazi genuen, adibidez, amarraduren aldaketekin lotutako kasuetarako, horietan ontziz aldatzea gatik amarraduraz aldatzeko, amarradura hutsak esleitzeko e.a. lehentasun-irizpideak eta bete beharreko betekizunak nahiko gardenak izan beharko liratekeelako.
Horrek ondasun publikoen gardentasunaren eta administrazio egokiaren alde egingo luke nabarmen, nahiz eta ondasun horiek zuzenbide pribatuaren menpe dauden enpresen bitartez kudeatu, eta, hala, zerbitzuaren arrazoizko ustiapen baten ziozkoak ez direla ulertzen diren egoeren arabera hainbat traturen gaineko mesfidantza ezabatuko luke.
Era berean, aipatu behar dugu garrantzitsua dela interes orokorreko obretan eta azpiegituretan herritarrek parte hartzea. Parte-hartze hori egin nahi den obraren plangintzaren eta diseinuaren hasierako faseetan bideratu beharko litzateke, kontuan hartuz –behintzat baloraziorako– zuzenean eragindakoen pertzepzioak eta interesak, haiek askotan proiektuaren berehalako erabiltzaileak izango baitira (plaza berri bat auzotarrentzat, birmodelatu beharreko kale bat merkatarientzat, e.a.). Zentzu horretan, eta proiekzioaren fasea ahalik eta modu adostuenean konpondu ostean, administrazioaren jardute egokitzat jotzen dugu obrak zuzentzen dituen organoaren eta obrek eragindako pertsonen artean herritarrek parte hartzeko mekanismoren bat ezartzea, bitartean jazotzen diren eta zuzenean eragiten dieten gertakarien berri izateko: atzerapenak, obrak egin bitartean beharrezkoak diren aldaketak, eragindako eremuan ibilgailuz iristeko arazo iragankorrak, e.a.
Bestalde, kexek, aurreko txostenetan bezala, prozedura administratiboa eta herritarren eskubideak bermatzen dituzten nahitaezko izapideak ez betetzetik eratorritako kasuak aipatzen jarraitzen dute. Prozedura administratiboaren antolamendua ofizioz bultzatu behar da izapide guztietan, ebazpena egiteko behar diren datuak zehazteko, ezagutzeko eta egiaztatzeko nahitaezkoak diren instrukzio-egintzen bitartez, eta eskaera aurkeztu duen pertsonari behar bezala eta nahitaezko legezko betekizunak betez jakinarazi behar zaio (azaroaren 26ko 30/1992 Legearen 78. eta 87. artikuluak).
Era berean, herri-administrazioari aurpegiratzen diote interesdunak eskatutakoari lotuta egindako ebazpenetan inkongruentzia dagoela, eskatutakoari erantzun ez diotelako edo ebazpenean horren zentzua era nahikoan arrazoitu ez delako. Herri-administrazioek ahalegin handiagoa egin behar dute euren jarrera argudiatzeko eta euren ebazpenak behar bezala azaltzeko, eta horretarako mahai gainean jarri diren gai guztiei buruz erabaki behar dute, baita espedientetik eratorritakoei buruz ere. Horrela zehazten du Herri Administrazioen Araubide Juridikoaren eta Administrazio Prozedura Erkidearen azaroaren 26ko 30/1992 Legeak (HAAJAPEL) 89. artikuluan.
Laburbilduz, gure ustez, eragindako pertsonak jarduera osagarri bat erabili behar badu herri-administrazioak erabaki jakin bat hartzeko izan dituen arrazoi zehatzak ezagutzeko, ebazpen horrek huts egin duela pentsatu behar da.