2.Kexarik aipagarrienak
2.1. Farmazia prestazioak
Arlo honetan jasotako kexen kopuru handi batek osasunaren babeserako eskubidearen funtsezko alderdietan gertatutako aldaketarekin zerikusirik izan du berriro ere: Apirilaren 20ko 16/2012 Errege Lege Dekretua, Estatuko Osasun Sistemaren iraunkortasuna bermatzeko eta prestazioen kalitatea eta segurtasuna hobetzeko premiazko neurriei buruzkoa.
Gehienak zenbait prestaziotarako, prestazio farmazeutikorako besteak beste, xedatutako ekarpen berriarekin lotuta egon dira.
Esparru horretan, sendagai bat emateari buruzko kasu batean, sindrome lehor larria (Lyell sindromearen bigarren mailakoa) daukan pertsona baten gurasoek VISCOFRESH sendagairako bisa jasotzeko eskaera bat aurkeztu zuten. Sendagai hori finantzaketa publikotik kanpo dago Sjögren sindromea daukaten gaixoen begietako lehortasuna arintzeko izan ezik (Osasun eta Farmazia Sistema Nazionalaren Oinarrizko Zerbitzu Zorroaren Zuzendaritza Nagusiaren 2012ko abuztuaren 2ko ebazpena; horren bitartez, Osasun Sistema Nazionalean prestazio farmazeutikotik kanpo geratzen diren sendagaien zerrenda eguneratzen da).
Pertsona horren eta Sjögren sindromea daukatenen patologiaren artean elementu bereizgarririk ez badago, tratu desberdina ez dago justifikatuta.
Gure balorazioa Arartekoaren irailaren 25eko ebazpenean jaso da. Horren bidez, Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailarigomendatzen zaio gaixo bati sendagai baten finantzazioari begira emandako ukoa berrikusteko; izan ere, gaixo horren benetako premia bestelako patologia batean kontuan hartu den berbera da eta azken hori finantzatu egiten da.
Gomendio horri ez diote jaramonik egin. Erabaki hori babesteko, sendagaiak finantzaketa publikora gehitzeko eskumenik ez daukatela argudiatu dute, baina, gure ustez, horrek egon daitezkeen beste bide batzuk alboratzen ditu, esate baterako, bermeei eta sendagaiak eta osasun-produktuak zentzuz erabiltzeari buruzko uztailaren 26ko 29/2006 Legean xedatutako bidea bera, izan ere, horri esker, Osasun Sailak proposamen bat egin diezaioke Osasun Sistema Nazionalaren Farmazia Batzordeari. Nolanahi ere, Estatuko Herriaren Defendatzaileari proposatu diogu Osasun, Gizarte Zerbitzu eta Berdintasun Ministerioari gaur egungo irizpidea, patologia batean oinarritutakoa, aldatzeko aukera proposatzea azter dezala, egiaztatuta dagoenean Viscofresh sendagaia gaixoen benetako osasun-premiei egokitu ahal izateko.
2.2. Erabiltzaileen eskubideak
Iaz adingabe atzerritar batek osasun-txartela lortzeko izan zuen arazoaren berri eman genuen. Kexaren jatorria osasun-txartela ukatzea izan zen, gure ustez oinarririk ez zuten arrazoiengatik. Egin genuen balorazioa Arartekoaren 2012ko maiatzaren 28ko ebazpenean jaso da. Horren bidez Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailari gomendatzen zaio eskolatzeko asmoz aldi baterako egonaldian dagoen adingabe atzerritar bati osasun laguntza onar diezaioten.
Horren ondoren lege-aldaketa bat egon zen, gaiaren hainbat alderdi garrantzitsutan eragina duena (norbait aseguratuta dagoela aitortzeko administrazio eskuduna, orain GSIN) baina mamian eraginik ez duena, aurreko egoera, 18 urte baino gutxiagoko atzerritar guztiei osasun laguntzarako eskubidea onartzen ziena, mantentzen baita.
Aurten aldi baterako adingabe atzerritar bat hartu duen familia batek aurkeztutako kexa berdin bat jaso dugu, GSINek ez diolako adingabeari osasun laguntza espainolen baldintza beretan jasotzeko eskubidea aitortu (maiatzaren 28ko 16/2003 Legea, Osasun Sistema Nazionalaren kohesio eta kalitateari buruzkoa, 3 ter artikuluan).
Aurrekoa gorabehera, Osasun Sailarekin egindako kudeaketei esker Osakidetzaren aurrean lehenago hasi zen laguntza-prozesuaren jarraipena bideratu da.
Pertsona bat aseguratuta dagoela aitortzeko administrazio eskudunarekin orobat lotuta dagoen beste gai batean, kexa batek adierazi zuen zergen inguruko zenbait datu haren osasun-txartel indibidualean jasota zeuden moduarekin ados ez zegoela. Zehazki, pentsiodun gisa zeukan koordainketa farmazeutikoko koefizientea berrikusteko eskatu zuen.
Pertsona horri jakinarazi genion erregulazio berriarekin bat eginez aseguratu edo onuraduna dela aitortzea eta ekarpenak egitea GSINi dagokiola eta aitorpen hori apirilaren 20ko 16/2012 Errege Lege Dekretuan ezarritako baldintzetan egiten dela.
Era berean, esan genion GSINek aitortu eta gero Osasun Sailak laguntzarako eskubidea zein eskubide farmazeutikoa eraginkorrak egiten dituela, estatuko erakunde horrek onartutako baldintzetan.
Pertsona hori Arartekoarekin harremanetan jarri zen berriro azaltzeko GSINek jakinarazi ziola mahai gainean jarri zuen gaia erantzuteko eskumenik ez daukala (jakinarazpen hori erantsi zuen).
Gaineratu dezakegu Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailak baieztatu digula arrazoi teknikoengatik ezingo luketela esku hartu gaiaren mamiaren inguruan interesdunaren eskaera baiestea egokia dela uste izango balute.
Kontuan hartuz ehunekoa jasotzen duen ekarpen-kodean eragina izan dezakeen edozein alderdi GSINen adierazi behar dela eta erakunde hori, Estatuko Administrazioaren menpe dagoenez, gure eskumenetatik kanpo geratzen dela, jardun horiek estatuko gure homologoari helarazi genizkion.
Atal honetan, kokleako inplanteen kanpoko osagaiak berritzearen egoera mahai gainean jarri da, inplantea sistema publikoan egin ez den kasuetan. Zehazki, gure iritziaren pean jarri den auzia ez dago berez kokleako inplantearekin lotuta, horren osagaiak berritzearekin baizik. Egoera hori finantziazio publikotik kanpo geratzen da, Aseguramendu eta Kontratazio Zuzendaritzaren 2/2011 Zuzentarauak, kanpoko osagaiak berritzeari buruzkoak, aurreikusten duenaren arabera.
Finantziazioa onartzeak bereizkeriari atea irekitzen zaiola pentsaraz dezake, izan ere zentro pribatu batean interbentzioa ordaindu dezakeen norbaiten alde egingo litzateke, eta modu horretan arreta azkarrago bat lortuko luke, nahiz eta hobea ez izan. Osakidetzan diagnostikatutako adingabeak diren arren, bereizkeria hori begi-bistakoa izango litzateke inplantearen gastuen itzulera proposatuko balitz. Baina proposatzen dena osagaiak sistema publikoan berritzeko aukerari atea ez ixtea denez, gure iritziz, kasuari beste modu batean hel dakioke.
Aukera hori proposatzean, kontuan hartu dugu interesdunen egoera alda daitekeela, hau da, inplantea egin zen unekoaren desberdina izan daitekeela, eta, nahiz eta une batean inplantea finantzatzeko gai izan, hori egiteko moduan ez egotea hurrengo batean, osagaiak berritu behar direnean alegia
. Aintzat hartu beharreko alderdi bat da hori, bi urte geroago berritu behar diren elementuak direla kontuan hartuta.
Kontuan hartu dugu inplantearen diagnostikoa kasu horietan sistema publikoan egin dela, nahiz eta ondoren zentro pribatu batean egin den, baita teknikoki bateragarria dirudiela ere, hau da, modu pribatuan egindako inplantea sistema publikoan egingo zenaren berdina dela. Alderdi biak garrantzitsuak iruditzen zaizkigu, batez ere lehena, zeren eta prestazio publikoen ikuspuntutik sistema publikoko fakultatibo batek agindu zuen prestazio bat baita.
Ekarpen berriari buruzko kexek mahai gainean jarri duten alderdi garrantzitsu bat gaixo kronikoek eta pentsiodunek, besteak beste, jasan beharko duten kostuarekin lotuta dago. Haien egoera ekonomiko estuaren ondorioz, egoera jakin batzuetan benetako zailtasun batek zenbait pertsonek prestazio farmazeutikoak eskuratzeko dituzten aukerak baldintzatu ditzake.
Kexa horiek izapidetu bitartean, administrazioak horrelako egoerei aurre egiteko neurriak prestatu zituen. Neurri horiek azaroaren 19ko 447/2013 Dekretuan, Euskadiko Osasun Sistemako langileek agindutako tratamendu medikoak betetzea errazteko laguntzak arautzekoan, gauzatu dira.
Iaz ezgaitasunen bat duen pertsona baten gurasoek mahai gainean jarritako egoera aipatu genuen. Esku-hartze odontologiko baterako laguntza ukatu zioten, eta kexan osasun arloetan tratu desberdin bat eta pertsona horien premien inguruko gaur egungo xedapenen egokitasuna adierazi zituzten.
Gai horri behin eta berriz ekin diogun arren, ezgaitasunen bat duten pertsonei egiten zaizkien enpasteetarako, ortodontzietarako edo bestelako esku-hartzeetarako laguntzan egon daitekeen tratu desberdinari buruzko kexaren alderdia erantzunik gabe geratu da. Beraz, ez dakigu lantzen ari den hortz-asistentziari buruzko dekretu-proiektuan horri helduko dioten. Espero dugu, berrikusi eta gero, ezgaitasun intelektuala duten EAEko pertsonek euren zailtasunak gainditzeko laguntza jaso ahal izatea.
Lagunduriko ugalketa-tratamenduetarako (LUT) sarbideari buruzko kexa berriak jaso ditugu. Batzuek adierazi dute ez daudela ados sartzeko irizpideetan xedatutako adinaren betekizunarekin eta frogek obulutegien erreserba on bat agerian uzten ez bazuten zikloen kopurua murriztearekin.
Beste batean mahai gainean jarri zen Gurutzetako Ospitalean azterketa egin eta gero 6 hilabetez itxaron behar zela zentro pribatu batera ezarpenaren aurretiko diagnostikoa egitera joateko baimena lortzeko. Azkenean, arazoa baimena emanez bideratu zen.
Kexa batzuek erakutsi digute izapide jakin batzuk bideratzeko xedatuta dauden hainbat prozedurak ez dituztela zenbait eskubide aintzat hartzen. Horrela, osasun laguntzaren fakturazioa dela-eta, pertsona bati hirugarren batek eragindako lesioen ondorioz eman zioten laguntzaren zenbatekoa ordaintzeko eskatu zioten. Egindako azterketa eta gure gomendioa Arartekoaren 2013ko abenduaren 10eko ebazpenean jasota daude. Horren bidez, aseguratutako gaixo bati egindako faktura berrikus dadin gomendatzen da.
Historia klinikoa eskuratzeari dagokionez, zenbait kexek mahai gainean jarri dute haien ustez murriztapenak direnak.
Historia klinikoa eskuratzeko eskubidea, araudiak jasotakoa, ez da eskubide absolutu bat, baizik eta muga batzuk ditu. Sarbide hori mugatzeko erabakiak, legez ezarritako mugetan oinarritutakoak, aipatutako sarbidearen ukapena justifikatzen duen legeak xedatutako kasu zehatzen azterketa eskatuko lioke Osakidetzari. Zenbait kexa-espedientetan azterketa hori modu horretan egin ez dela egiaztatu da.
Egindako azterketa Arartekoaren azaroaren 5eko 9/2013 Gomendio Orokorrean jaso da. Dokumentazio klinikoa eskuratzeko eskabideak ebazterakoan oinarritzat hartzen diren irizpideak egokitzea.
Osakidetzak gomendio horretan jasotako gogoetekin ados dagoela jakinarazi digu, baina ohar subjektiboen inguruko mugari dagokionez, betetzeko beharrezkoak diren ahalegin guztiak egiteko asmotik abiatuta, betetzeak ekar dezakeen konplexutasuna nabarmendu dute. Gomendio horren edukia modurik egokienean ezartzeko, Osakidetzak Dokumentazio Klinikoaren Batzordea bilduko duela jakinarazi digu.
2.3. Osasun laguntza
Osasun laguntzari buruzko atal honetan ohikoa izaten da Osakidetzaren jarduera zabar bati buruzko iritziak helaraztea.
Hasiera batean, kontu tekniko medikoak direnez, ezin ditugu pertsona horiek salatzen dituzten prozesu medikoak baloratu. Halakoetan, gure muga jakinarazteaz gain, bide batez, jardute oker baten eta hasiera bateko diagnosia eta ondoren zuzena dena ezberdinak izatearen arteko aldea azaltzen dugu, eta, nolanahi ere, erabil dezaketen ondare-erantzukizuneko bidearen berri ematen dugu.
2.4. Itxaron zerrendak
Itxaron zerrendei buruzko atal honen barruan zenbatutako kexen zati bat osasun laguntzaren atalean jaso zitekeen, itxaronaldiarengatik jaso genituen batzuk larrialdietako gertakariekin batera patologia mingarriak pairatzen zituzten gaixoenak baitziren.
Aurreko urteetan bezalaxe, itxaronaldi estandarra gainditu duten kexak funtsatutzat jo ditugu.
Kexa askoren elementu komuna esku-hartzeko aurreikuspena izan zitekeenaren inguruko informazio falta izan dela antzeman dugu berriro ere, zegokien arreta-zerbitzura jo zuten arren.
Kexaren alderdi hori garrantzitsua da, eta esku-hartze baten zain dagoenaren ziurgabetasuna murrizten duen informazio-maila bat egon beharko litzateke. Garrantzitsua deritzogu data orientagarri bat eskaintzeko aukera aztertzeari.
2.5. Administrazioaren funtzionamendua eta administrazio prozedura
Atal honen barruan osasun-txartel indibidualak berritzean egondako atzerapena hizpide zuten zenbait kexa koka ditzakegu. Kexa horiek prestazio farmazeutikoaren ekarpen berriari buruzko xedapenak (apirilaren 20ko 16/2012 Errege Lege Dekretua) aplikatzearen testuinguruan kokatzen dira. Zehazki, Osasun Sailak jakinarazi digu OTI kopuru handia jaulkitzeko beharrak eskatu duen ardurak pertsona askori egiaztapen berria ohikoa baino epe luzeagoan ematea eragin duela.
Denbora horretan behin-behineko txartelak eman dizkiete eragindakoei, baina kontuan izan behar da bitartean erabiltzaileek ezin izan zutela Interneten bidez balia litzaketen zerbitzuak (adib., hitzorduak) erabili, hain zuzen ere behin betiko OTIrik ez edukitzeagatik.
Funtzionamenduari buruzko atal honetan lehen mailako arretan hitzordua emateko egon diren atzerapenak koka ditzakegu. Kexetako batek ohiko itxaronaldiak 7 egunekoak izaten direla adierazi du.
Osakidetzaren erantzunaren arabera kasu horretan mahai gainean jarritako arazoaren funtsezko faktore bat esleitutako fakultatiboaren agenda bera zen arren, uste dugu neurririk hartu ezean atzerapenek iraungo dutela, eta, logikoki, pentsatu behar da ez diotela bakarrik pertsona horri eragingo. Horregatik, atzerapenei dagokienez, hau da, kexak hizpide dituen itxaronaldiei (7 egun ohikoak dira hitzordu arrunt baterako) dagokienez, murrizteko irtenbideak bilatu behar dira.
Administrazio korporatiboaren esparruan, zehazki profesionalen elkargoen funtzionamenduaren eremuan, aurkeztutako salaketei berariazko erantzunik eman ez dietela adierazi da. Profesionalen elkargoak erakunde pribatuak diren arren, haien jardueraren zati bat botere publikoen jarduna zuzentzen duten printzipio beren menpe daude; besteak beste, euren eskumenen barruan jasotzen dituzten eskaerei edo erreklamazioei erantzuteko betebeharra. Horregatik, gure jarduna ez da haien balorazioak berrikustera bideratu, baizik eta haien salaketak ezarritako prozedurarekin bat eginez, hau da, berariazko erantzun bat emanez, izapidetzen direla sustatzera.
Ekitaldi honetan kexa berriak jaso ditugunez, ondare-erantzukizuneko espedienteen ebazpenean egondako atzerapenak mahai gainean jarri dituztenak aipatu behar ditugu. Espediente horien azterketak eta izapidetzeak izan dezaketen konplexutasunaz jakitun gara, baina, ordenamenduan xedatutako epea nabarmen gainditu denez, aipatu egin behar dugu.