3.Gizarte- eta araudi-testuingurua
Eusko Legebiltzarrak urriaren 10eko 2/2013 Legea, Euskal Herriko Natura Babesteko ekainaren 30eko 16/1994 Legea aldatzeari buruzkoa, onartu du. Lege horrek 17.4 artikuluaren testua aldarazi du, aurreko legeak, martxoaren 11ko 1/2010 Legeak, hain zuzen ere, jasotzen zituen edukiei dagokienez. Aurreko xedapenak, oro har, meatzaritza ustiapenak debekatzen zituen natur eremu babestuetako mugen barruan eta afektazio eremuen barruan. Lege berriak arautzen duenez, natur eremu babestuetako plangintza eta kudeaketa tresnen bitartez debekatuko dira erauzketa jarduerak, betiere babesten diren ingurumen balioekiko bateraezinak diren heinean. Euskal Herriko Natura Zaintzeko Legearen aldaketa honek jardute abiaburuei erantzuten die, hala nola: “egindakoa errespetatzea, eremuaren eboluzio orekatua arriskuan jar dezakeena zuzentzea, eta zuhurtasunez jokatzea gerta litezkeen garapen ekonomiko berriek arriskuan jar ez ditzaten babestu beharreko balioak, baina sekula ez erabatekotasunez ateak itxita natur eremu babestuek izan litzaketen garapen ekonomikoei”. Gas naturala haustura hidraulikoaren bidez erauztearen inguruan piztutako eztabaida eta teknika hori natur eremu babestuetan debekatzeko proposamena lege-proposamen bat dela medio aztertu da Arabako Batzar Nagusietan, aipatutako legea eztabaidatu denean. Proposamena gaitzetsi dute debekua generikoa litzatekeela iritzita. Xedapen berriaren helburua da babestu nahi den eremuaren aurkako jarduerak, erabilerak eta teknikak gara ez daitezen ahalegintzea, berariazko antolamendu planen arauketan funtsatuta. Horrela, planean araututako jarduerak baino ezin izango dira garatu, baliabideak erauzteko teknika jakin batzuk kontuan hartuta, baldin eta eremu horiek babesteko ezartzen diren balioekin bat badatoz.
Aurten onartutako estatuko araudia garrantzi handikoa da. Ildo horretan, ondoko arauak aipatuko ditugu: 2/2013 Legea, maiatzaren 29koa, Itsasbazterraren babes eta erabilera jasangarriari buruzkoa eta Kostaldeei buruzko uztailaren 28ko 22/1988 Legea aldatzen duena. 21/2013 Legea, abenduaren 9koa, ingurumen ebaluazioari buruzkoa, ingurumenean eragin esanguratsuak eduki ditzaketen plan, programa eta proiektuen ingurumen ebaluazioa arautu behar duten oinarriak ezartzen dituena.
Beste xedapen batzuk: 453/2013 Dekretua, azaroaren 26koa, Euskal Autonomia Erkidegoko nekazaritza-lurretan lohiak erabiltzeari buruzkoa. Xedapen honek hondakin urak nekazaritza-lurretan erabiltzeagatiko lohien kudeaketa arautzen du. Arauketa honen helburuak ondokoak dira: pertsonen osasuna zaintzea, elikaduraren segurtasuna bermatzea, lurzoruetan, landareetan, animalietan eta gizakietan ondorio kaltegarriak saihestea, eta araztegiko lohien erabilera sustatzea nekazaritzarentzat mesedegarria den moduan edo hobekuntza ekologikoak sorraraziz.
459/2013 Dekretua, abenduaren 10ekoa, lehorretik itsasora egiten diren isurketei buruzkoa. Xedapen horrek, besteak beste, lehorretik itsasora egindako isurketei lotutako baimen eta ingurumen araubidearen inguruko neurri administratiboak jasotzen ditu, ingurumen helburuei eusteko xedez, 2000/60/CE Zuzentarauaren 4. artikuluan eta Uren eta Plan Hidrologikoari buruzko ekainaren 23ko 1/2006 Legearen 16. artikuluan jasotakoa betetzeko.
449/2013 Dekretua, azaroaren 19koa, EAEko Kantauriko eta Mediterraneoko isurialdeko Ibaiak eta Errekak Antolatzeko Lurraldearen Arloko Planaren aldaketa behin betiko onartzen duena. Dekretu horretan jasotzen dira uholdeen kontrako babes neurrien irizpide berriak eta lurzorua erabiltzeko irizpideak uholde-arriskuaren arabera. Halaber, planaren eduki guztiak egokitzen dira Europako Batasunaren 2000/60/CE Uraren Zuzentarau Markoaren eta Eusko Legebiltzarreko Urei buruzko ekainaren 23ko 1/2006 Legearen arabera.
Industriako jardueren ingurumen ikuskapena kutsaduraren prebentzio eta kontrol bateratuari buruzko uztailaren 1eko 16/2002 Legea aldatu ondoren. Atal honetan, 5/2013 Legea, ekainaren 11koa, nabarmendu behar dugu. Lege horrek uztailaren 1eko 16/2002 Legea, kutsaduraren prebentzio eta kontrol bateratuari buruzkoa, eta uztailaren 28ko 22/2011 Legea, hondakinei eta lurzoru kutsatuei buruzkoa, aldarazi zituen. Esandako legeak Europako Parlamentuaren eta Kontseiluaren azaroaren 24ko 2010/75/UE Zuzentaraua, industriako isurketei buruzkoa, ostentzen du. Urriaren 18ko 815/2013 Errege Dekretuak, industriako isurketen araudi onartzen duenak eta kutsaduraren prebentzio eta kontrol bateratuari buruzko uztailaren 1eko 16/2002 Legea garatzen duenak, garatu du arestian aipatutako legea. Legeria horren alderdi azpimarragarrienak ditugu, besteak beste, ikuskapenak eta betetzeari buruzko txostenek bete beharreko gutxieneko eskakizunak. Autonomia erkidegoak erakunde eskumendunak dira kautelazko neurriak, kontrol eta ikuskapen neurriak erabakitzeko. Organo eskumendunek instalazioen ingurumen ikuskapena egiteko prozedura ezarri behar dute, eta ikuskapen horren emaitzak jendearen eskura jarriko dira.
Ingurumen ikuskapena urriaren 18ko 815/2013 Dekretuak jasotzen duen industriako isurketen araudiak xedatzen dituenei jarraiki egin behar da. Aipatutako dekretuak industriako isurketen araudia onartzen du eta uztailaren 1eko 16/2002 Legea, kutsaduraren prebentzio eta kontrol bateratuari buruzkoa, garatzen du. Gure inguruari dagokionez, ingurumen ikuskapena gauzatzeko organo eskumenduna Eusko Jaurlaritzako Ingurumen eta Lurralde Politika Saila da; organo eskumendunek berezko ingurumen ikuskapenerako sistema izan behar dute Ingurumen Baimen Bateratuaren (IBB) eraginpean dauden instalazioak aztertzeko. Sistema horrek ingurumen arloko aginduen betetze-mailaren egiaztapen egokia bermatu behar du eta, gainera, instalazioak inguruneari eragiten dizkion ingurumen ondorio esanguratsu guztien azterketa jaso behar du. Ingurumen ikuskapenerako sistema horri dagokionez, herri-administrazio eskumendunek giza baliabide eta baliabide materialen hornidura egokia eta nahikoa bermatu behar dute. Ingurumen ikuskatzaileek burutu behar dituzte instalazioetan egiten diren ingurumen ikuskapeneko eginkizunak; hala ere, aholkulari teknikoek eta erakunde laguntzaileek lagundu ahal diete lehenengoei. Ingurumen ikuskatzaileak funtzionarioak izango dira, ingurumen ikuskapenerako eskumenak baliatzen dituen organoari atxikitakoak. Funtzioak betetzen ari direla, ikuskatzaileek agintzaritzako agenteen izaera izango dute. IBBren eraginpean dauden instalazio guztiek ingurumen ikuskapenerako plana izan behar dute. Ingurumen ikuspenerako planak ingurumen arloko arazo garrantzitsuenei buruzko ebaluazio orokorra jaso behar du. Era berean, planek ingurumen ikuskapenak taxutzeko eta ingurumen ikuskapen egokiak gauzatzeko prozedura ezarri behar dute.
Ingurumen ikuskapenerako programak aldiro-aldiro taxutu behar dira eta lekuetan egiten diren ikuskapen bisiten maiztasuna adierazi behar dute, instalazio mota guztiak kontuan hartuta. Programatutako bisitak jarduera hasten denetik urtebete igaro baino lehen egin behar dira. Ikuskapen programak aintzat hartu behar du bertatik bertara egiten diren bi bisiten arteko aldia direnak direlako instalazioen arriskuen ebaluazioan oinarrituko dela. Arriskurik handiena erakusten duten instalazioei dagokienez, programatzen diren bertatik bertarako bisitak urtebetetik beherako maiztasunez egin beharko dira eta hiru urteko maiztasunez arrisku txikiak erakusten dituzten instalazioetan. Beste alde batetik, araudiak programatu gabeko ingurumen ikuskapenen aurreikuspena ere jasotzen du, ingurumen arloko gaiei buruzko salaketa larriak, istripu larriak eta ingurumen gertaerak ikertzeko. Era berean, ikuskapena egin behar da arauak betetzen ez diren guztietan.
Publizitatea. Oso garrantzizkoa da araudiak ikuskapen zereginari, jakinarazpenari eta publizitateari buruz jasotzen dituen betebeharrak azpimarratzea. Ikuskapen aktak agiri publikoak dira eta, beraietan, bertatik bertara egindako bisitaren emaitza jaso behar da. Bisita bakoitzaren ondotik, organo eskumendunek jarduketari buruzko txostena egin behar dute; txosten horretan, dena delako instalazioari dagokion ingurumen baimenaren baldintzen betetze mailaren gaineko ondorioak jaso behar dira. Bestalde, txostena instalazioaren jabeari helarazi behar zaio gehienen bi hilabeteko epean, bisita amaitzen den egunetik zenbatzen hasita, egokitzat jotzen dituen alegazioak egin ahal ditzan, hamabost eguneko apearen barruan. Era berean, legeriaren urraketarik badagoela egiaztatuz gero, jakinarazpena bidali egingo da, zehapen prozedura izapidetzen hasteari kalterik egin gabe. Zehapen espedientea hasi baino lehen, indarreko legeriari jarraiki, egokitzat jotzen diren behin-behineko neurriak hartu ahal izango dira, ofizioz edo alderdi batek eskatuta, izan litekeen ebazpenaren eraginkortasuna ziurtatzeko eta giza osasunari nahiz ingurumenari sorraraz dakizkien arriskuei edo kalteei aurre egiteko. Behin-behineko neurri horiek arrazoizko iritzietan oinarrituta hartuko dira eta jabearen egoera juridikoari kalte gutxien eragiten diona hautatuko da. Beste alde batetik, publizitate aktiboaren abiaburuak aintzat hartuta, organo eskumendunek gauzatutako jarduketari buruzko txostena argitaratu behar dute gehienez ere lau hilabeteko epean, uztailaren 18ko 27/2006 Legeak, ingurumen arloko informaziora jotzeko eskubideak, herritarren parte-hartzekoak eta justiziara jotzekoak arautzen dituenak, ezarritako mugak, ez besterik, kontuan hartu behar dira. Era berean, planak eta programak herritarren eskura jarri behar dira, besteak beste, baliabide elektronikoak erabiliz.
Euskal Autonomia Erkidegoko ingurumen ikuskapenerako programa. Esan beharra dago 2011-2018 aldiko Ingurumen ikuskapenerako eta kontrolerako plana onartu duela Eusko Jaurlaritzako Ingurumen eta Lurralde Plangintza Sailak, 2012ko abenduaren 10eko erabakia dela bide. Ikuskapenerako plan hori, 815/2013 Errege Dekretua baino lehenagokoa denez, aipatutako industriako isurpenen gaineko araudiak xedatzen dituenei egokitu beharko zaie, ikuskapenerako programen eskakizun, ingurumen ikuskapenen maiztasun eta administrazioaren jarduketen publizitateari dagokienez. Tamaina handiko industriako jarduerei lotutako xedapenei dagokienean, organo eskumendunek honako arau honekin bat etorriz erabakitako legezko, arauzko eta administrazioko xedapenak, 2014ko urtarrilaren 7tik aurrera.