2.Kexarik aipagarrienak
Atal honetan herritarrek Ararteko erakundean aurkeztu dituzten kontu nagusiak jorratu behar dira. Lehenik, aipatu behar da udal zergei lotutako erreklamazioek gora egin dutela, zehazki, uraren eta zaborren tasaren kobrantzen ingurukoek. Era berean, ondasun higiezinen gaineko zergan (OHZ) kuota likidoaren %150erainoko errekarguaren kobrantza zalantzan jarri duten erreklamazioen kopuru handia jaso da.
Zaila da jardun batzuk beste batzuen gainetik nabarmentzea. Hala eta guztiz ere, bi gai aipatuko ditugu: foru-ogasunen zerbitzuek egindako likidazioen edo haiek zergei buruz emandako informazioaren oinarriaren gaineko PFEZen erregularizazioa, eta zigortzeko ahalmena egikaritzean egondako atzerapen desegokiak.
Mahai gainean jarritako lehenengo arazoa errepikatzen da eta hiru lurralde historikoei modu berean eragiten die. Ekitaldi guztietan herritarren desadostasunaren eta nahasmenduaren berri ematen digun erreklamazioren bat jasotzen da, foru-ogasunek beraiek egin zuten errenta-aitorpenak erregulazioari ekin diotelako. Eragindako pertsonek onartu ohi dute ez-sartutako kuota diferentzialagatik likidazio berri bat igorriz egikaritzea berrikuspen-prozesu hori, baina sumindu egiten dira berandutze interesen kobrantzarengatik.
Honi dagokionez ados gaude herritar horiekin: kontuan hartu beharko litzateke foru-ogasunek geroago berrikusi eta erregularizatuak izango diren aitorpen horien emaitzetan esku hartu dutela.
Hala ere, aitortu behar da foru-ogasunek bidali edo egiten dituzten autolikidaziorako proposamenak onartzeak ez dakarrela erantzukizuna zergadunarengandik zerga benetan aitortu eta likidatu duen organora lekualdatzea. Horrenbestez, prozesu horretan egon litezkeen akats edo irregulartasunen ondorioak zergadunari dagozkio, horrek une oro bere kabuz jokatu izan balu bezala.
Era berean, gaur egungo zerga esparruan, berandutze interesen sortzapena printzipio orokortzat hartzen da, eta, beraz, epez kanpo egiten den diru-sarrera orok administrazioaren aldeko berandutzako interesen ordainketa sortzen du.
Aintzat hartu behar da berandutze interesen ordainketak, teorian, kalte-ordain izaera duela eta horren bitartez administrazioari zorraren ordainketan izandako atzerapena konpentsatu nahi zaiola. Baina errealitateak gertakizun paradoxiko bat islatzen du; izan ere, azken urteotan, diruaren legezko interesa berandutze interesa baino txikiagoa izaten ari da.
Erakunde honek 2003an gomendio orokor bat egin zuen, Zerga-kudeaketarako formula modernoak eta berezitasunak araudien bidez jaso eta onartzea izenburukoa, foru-administrazioek aitorpenak egiteko prozesu horiek araudien bidez gara zitzaten, beren benetako izaerari gehiago adituz, eta inplikatutako aldeen jarrera juridikoa berdintasunezko irizpidez mugatuz (zerga-administrazioa eta zergaduna), lege antolamenduak zergadunaren alde aitortzen dituen printzipio eta bermeak errespetatuz, bereziki fede onarena eta segurtasun juridikoarena, gure ustez printzipio horiek ez baitzeukaten behar besteko babesik.
Urte horretatik aurrera onartutako araudiak herritar-agiria eman die prozedura horiei guztiei eta zerga-administrazioaren praktikak finkatu ditu. Horren ondorioz, behin-behineko likidazio horiek ofizioz edo interesdunak eskatuta alda daitezke, preskripzio- edo iraungitze-epearen barruan.
Administrazioak aitorpen horietan subjektu aktibo gisa parte hartzen du. Hala ere, legezko ondorioetarako, ia esku hartu izan ez balu bezala da, zeren eta zergadunak sinatu edo baieztatu duen proposamena, ondorio guztietarako, zergadunak berak aurkeztutako autolikidaziotzat hartzen baita. Zehaztasun batekin, zergaduna aitorpeneko erantzukizunetik salbuesten da, baina horren ondorio bakarra da akats horiengatik ez dela haren aurka zigortzeko espedienterik izapidetuko.
Zerga-administrazioak ez du aintzat hartzen foru-ogasunek haien esku jartzen dituzten zerbitzuen eskaintzaz baliatzen diren pertsona gehienek neurri handiagoan edo txikiagoan zergen arloko araua eta zerga hori likidatzeko mekanismoak ez dituztelako ezagutzen erabiltzen dutela zerbitzu hori, eta horregatik ustez adituak diren pertsonetara jotzen dutela, ondo jardungo dutela uste baitute, beraien zerga-betebeharrak betetzeko.
Zigortzeko ahalmena egikaritzeari dagokionez, zehaztu behar da zergen arloan iruzurra egiteko asmoa barne hartzen duten zigor motez gain betebehar formal bat ez gordetzea zigortzen dutenak ere badaudela. Horrela, zergen inguruko foru arau orokorrek autolikidazioak edo aitorpenak epean ez aurkezteagatiko (betiere, Foru Ogasunari eragozpen ekonomikoa eragiten ez badio) arau-hausteak tipifikatzen ditu.
Zergen arloko arau-hausteen preskripzio-epea 4 urtekoa da. Legezkotasun hertsiaren ikuspuntutik, atzerapen desegokia agerian jartzeaz gain, ezin zaio eragozpen askorik jarri aldi hori aurrera egin duenean preskripzio-aldian gertatu diren arau-hausteengatik egindako zigortzeko espedienteak izapidetzen hasten den zerga-administrazioari.
Dena den, administrazioaren jardute egokiak gertutasuna eskatzen du arau-haustearen eta zigortzeko prozeduraren hasieraren artean. Izan ere, zergadunaren jardun desegokiaren eta administrazioaren erantzunaren arteko hurbiltasun horrek bakarrik ematen du aukera ikasteko eta etorkizuneko jardunei begira disuasioko elementu gisa dihardu.
Arazo hori Bizkaian igarri da, zigortzeko espediente batzuk jarri baitira 2000. urtetik geroztik jarduerarik ez zuen eta foru-ogasun horren errekerimendua jaso ostean sozietateen gaineko zergaren likidazioak epez kanpo aurkezten zituen enpresa baten aurka.
Azkenik, egokia iruditu zaigu 2013an udal zergen inguruan egin diren gomendioak labur aipatzea. Horietan hainbat gai jorratu dira, hala nola: Azkoitiko hilerriaren 01.a) tasan subjektu pasiboaren aldeko prestazio erreal eta eraginkorraren falta, Lazkaoko Udalak ez preskribatutako ekitaldiko TMIZn ordaintzeko agintzean jarraitutako jarduna zuzenbidearekin bat ez etortzea, Trafikoko Erregistroan zaharkituta egoteagatik datuen aldaketa izan duten ibilgailu batzuk direle eta edo Areatzako udalerrian furgoneten TMIZn ordainaraztea.