2.Kexarik aipagarrienak
Ikasleen onarpenerako urteko prozesuaren ondotik makina bat kexa abiarazi dira. Horietako gehienetan erroldari lotutako datuen gehiegizko erabilera salatu da. Horrek beste behin agerian jarri du ez dagoela neurririk ikastetxe jakin batzuetan sartzeko aukerak indartu nahi dituzten jardunbide horiekin amaitzeko (adibidez, familia-etxearekiko hurbiltasunaren lehentasunezko irizpidea baliatzen dute).
Dena den, onarpenerako lehentasunezko beste irizpide batzuen aplikazioari buruzko kexak ere jaso ditugu –familia errenta–. Azken kexa horietako baten ondotik Arartekoaren 2013ko urriaren 28ko ebazpena eman dugu. Horren bidez, hezkuntza-arloko arduradunei gogora ekarri zaie pertsona fisikoen errentaren gaineko zerga erregulatzen duten foru arauetara egokitzeko beharra, bizikidetza unitatetzat jo behar dena zehazterakoan eta, ondorioz, eskatu dugu 2013-2014 ikasturterako deitutako ikasleen onarpenerako prozesuan egindako onarpen-eskaeraren inguruan hartutako erabakia berrikus dadin.
Aurten ere errepikatu dira planteatutako demanda osoari erantzuna emateko plaza nahikoak ez egotearen ondotik baimendutako ratioa handitzeko eskaerak jaso dituzten kexak. Hala, besteak beste, anai-arreben elkartzea lortu nahi da. Aurrekoetan adierazi dugun bezala, interesdunei jakinarazi diegu indarrean dauden ratioak gaindi daitezkeela, bakarrik, eta salbuespenez, ezarritako arrazoien ondotik, aurretik zentroen berariazko eskaera eginda, eta ratioa ehuneko hamar handitzeko egungo aurreikuspenak xede duela behin ikasturtea hasita eskolatu behar diren ikasleak eskolatzea.
Urteko ohiko prozesu horretatik at, ikasleen onarpena eskolatzeko lurralde batzordeen bidez kudeatzen da. Batzordeok, gainera, proposamenak egiterakoan, familiek adierazitako asmoaz gain, ahalik eta integrazio normalizatuena lortu behar dute gure hezkuntza-sisteman, bereziki, honako irizpide hauek aintzat hartuta: 1) zentroaren gertutasuna familia-etxebizitzari dagokionez eta eskolan dagoeneko anai-arrebarik ote dagoen; 2) funts publikoekin mantendutako zentro guztien (publikoak eta itunduak) arteko oreka; 3) zentroetan dauden baliabide teknikoen eta giza baliabideen erabilera eraginkorra eta 4) zentroaren egokitasuna ikasleari hezkuntza-erantzuna emateko.
2013an jasotako kexek bidea eman digute egiaztatzeko, oro har, batzorde horiek modu egokian jardun dutela. Horri dagokionez, adibide gisa Ondarroan hartutako erabakiak azpimarratu nahi ditugu. Bertan, berriki sartutako ikasleak ikastetxe hitzartuetan sartu dira eta, hala, banaketa orekatua lortu da.
Oraindik behin betiko ebazpena emateke badago ere, uste dugu kexa jakin bat aipatu behar dugula. Bertan, zalantzan jarri da bizilekutik gertu dagoen ikastetxe hitzartu batean eskolatzea ezartzeko hezkuntza administrazioaren bidezkotasuna, mugako inguruetan eskaintza publiko bat egon arren eta, hala, eskola-garraioaren zerbitzu osagarria onartu edo ez horri lotuta egon. Azken batean, badirudi hezkuntza administrazioak gain hartu duela gurasoek edo tutoreek ikastetxea askatasunez aukeratzeko eskubidea mugatzeko aukera, baita zeharka denean ere, ez baitu eskola-garraioaren zerbitzu osagarria onartu nahi, eskatutako hizkuntza eredua inguruko ikastetxe publikoek eskaintzen ez dutenean baina, bai, ordea, itunpeko zentroren batek.
Hezkuntza-plangintzari dagokionez, ohikoa den moduan, zailtasun gehienak zero-hiru urte bitarteko hasierako etapan egoten jarraitzen dute, batez ere, bi urteko gelen eskaintzan.
Hainbat herri eta hiritan aurkeztu dituzte kexak (Gasteiz, Ermua
, Hernani, etab.). Baina horien guztien artean uste dugu Barakaldoko kasua gailendu behar dugula.
Gure urteko azken txostenean, 2012koan, udalerri horretako herritarren eskaria kanalizatzeko asmoz erakunde honen aurrean aurkeztutako kexaren berri eman genuen. Une honetan, esan behar dugu Barakaldo dela inguru defizitarioenetako bat zero-bi urte bitarteko matrikula publikoei dagokienez. Halaxe jaso dute “Hezkuntza Euskadin 2010-2012”Euskadiko Eskola Kontseiluaren azken txosteneko datuek eta, horrez gain, erantzunik eman ezin izan zaien haur eskoletan jasotako onarpen-eskaera kopuruaren inguruan udalak emandako datuek egiaztatu egin dute.
Kexa honen inguruan bideratutako izapideak gogora ekarri dizkigu Eusko Legebiltzarrean aurkezten dugun urteko txostenean, zehazki, 2003. urteari dagokion horretan, jaso genituen hausnarketa jakin batzuk, zero-hiru urte bitarteko haurrentzako hezkuntzako arretaren ezarpen prozesuari buruzkoak hain zuzen ere. Gure ikuspegiaren arabera, kexa hori honen adibide erakusgarri izan daiteke: udal ekimenak partzuergoan sartzeari uko egiteak eta hezkuntza administrazioak eskaintza propioa abian jartzeko aukera gaitzesteak eduki ditzaketen ondorioak.
Dena den, erakunde honen ustez, Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kultura Sailak, Barakaldoko Udalarekin batera eta bakoitzari esleitu dizkieten eskumenak gauzatuz, beharrezkoak diren ekimenak abian jarri behar dituzte plaza eskasian oinarritutako egoera bideratzeko eta estaldura portzentajea onetsitako plangintza erreferentzietatik gertuago egon dadin.
Plangintzari lotutako kontuekin jarraituz, La Baluga eskola publikoko “Handitzen” gurasoen elkarteak sustatu duen kexa gailendu behar dugu. Guraso horiek Sopuertan hezkuntza eskaintza publikoa eskatzen dute, baita Lehen Hezkuntzan ere.
Kasu horretan gorabehera bat egon da eta horrek hezkuntza administrazioak jarduteko dituen aukerak baldintzatu ditu. Haur eskolaren instalazioei dagokien lursailaren dohaintza-eskrituran ezarritako betebeharrei buruz ari gara hain zuzen ere. Erakunde honen esku-hartzeak aukera eman die interesdunei espedienteak agiri gisa biltzen dituen txosten juridikoak eskuratzeko.
Dena den, gorabehera hori eta izan dezakeen garrantzia alde batera utzita, gure ustez, hezkuntza administrazio horrek ezin du hezkuntza eskaintza baten programazioari lotuta duen ardura baztertu. Izan ere, eskaintza horrek Sopuertan lehen hezkuntzan ere hezkuntza publikoko eskaintza lortzea xede duen eskariari erantzun behar dio.
Azkenik, Bilboko Juan Crisóstomo de Arriaga Kontserbatorioan ikasketak euskaraz emateko eskaintzaren inguruan izapidetutako kexa aipatuko dugu. Gure iritziz, 2013-2014 ikasturterako onartutako plangintzak baztertu egin du 2013-14 ikasturteko plangintzan, oinarrizko mailan, euskarazko talde bat gehiago zabaltzeko aurretik hartutako konpromisoa, eskaintza orekatua egon dadin (bi talde euskaraz eta bi talde gaztelaniaz). Horren harira, zuzendaritza taldeak ez du aipatu erabakia funtsatzeko azalpen nahikorik eman.
2013an dagoeneko joan den urtean nabarmendu genuen joera mantendu da, alegia, lanbide heziketako ikasketei buruzko kexak handitu dira eta, gure irizpidearen arabera, krisi ekonomikoaren egungo egoerari lotuta egon daiteke. Egoera horren ondotik gazte askok haien prestakuntza laneratzea erraz dezaketen ikasketekin osatzen dute.
Kexa horietako batzuek agerian jarri nahi izan dute geroz eta handiagoa den eskari horri erantzuna emateko ez daudela plaza nahikoak. Beste batzuetan, aldiz, goi-mailako lanbide heziketako zikloetara sartzeko probetan kudeaketako ohiko gorabeherak salatu dira, hain zuzen, erdi-mailako ziklo bat aurretik gaindituta duten eta probaren berariazko zatitik salbuetsita geratuko direla uste duten hautagaiak direnean. 2012an Hezkuntza Sailak izandako lankidetza jarrerari esker salatutako arazoak edo akatsak konpondu ziren. Hala ere, aurten kasu guztiak ez dira behar bezala ebatzi. Gure aburuz, arduradun berriek aintzat hartu beharko lukete berriz ere goi-mailako prestakuntza zikloetara sartzeko proben deialdi horiek kudeatzeko modua, akats horiek erdi-mailako zikloak gainditu dituzten hautagai interesdunen prestakuntza espektatibak zapuztu ez ditzaten.
Hizkuntzen irakaskuntzari dagokionez, aurten ikasketa horiek ematen dituzten ikastetxeei onarpen-baremoan sartutako arauzko aldaketa gailendu behar dugu. Aurreko ekitaldiko txostenean, bereziki jaso genituen berrogei urte baino gehiagoko eskatzaileek adinaren atalean puntuaziorik jaso ez izanaren ondotik bideratutako kexak, kontuan hartuta beste adin-tarte batzuei puntuazio hori eman ematen zaiela. Egoera hori, ordea, aldatu egin da. Izan ere, ikasketa horiek egin nahi dituzten ikasleen onarpena eta matrikulazioa arautzen duen 2013ko uztailaren 3ko aginduak ez du desberdintasunik ezarri hemezortzi urtetik gorakoen artean.
Dena den, onarpen araudi horrek kexa gehiago eragin ditu atzerritarren identifikazio zenbakirik (AIZ) ez duten etorkinei jarritako mugak direla-eta.
Horri dagokionez, hezkuntzako arduradunek hauxe defendatu dute: hezkuntzari buruzko maiatzaren 3ko 2/2006
Legeak egiten dituen eta hizkuntzen irakaskuntzak araubide bereziko irakaskuntzatzat jotzen dituen irakaskuntzen antolamenduak aukera ematen du Auzitegi Konstituzionaleko azaroaren 7ko 236/2007 zk.ko Epaiaren irismena zehazteko (AKE 2007236), atzerritarren matrikulaziorako aukeraren gaineko konpromisoa hartu arren, atzerritarren identifikazio zenbakia (AIZ) eskatzeko beharrik gabe, ikasleak onartu eta matrikulatzeko prozesuak amaitu ostean plazak hutsik geratzen direnean.
Halaber, aurten Euskara eta Euskal Literatura irakasgaiaren salbuespenari buruzko hainbat kexa aurkeztu dizkigute. Jakina denez, Hezkuntza Sailak urtero-urtero xedatzen ditu Euskara eta Euskal Literatura eremua edo irakasgaia barne hartzen ez duen hezkuntza-sistema batean haren ikasketak hasi dituen ikaslea irakasgai hori ikastetik edota ebaluatzetik salbuetsi ahal izateko terminoak. Hain zuzen, 2012-2013 ikasturterako emandako instrukzioek ebaluazioaren salbuespena luzatzeko aukera gehienez ere lau urtera arte mugatzen zuten. Kexa horiek sustatu zituzten ikasleak EAEko hezkuntza-sisteman 2008-2009 ikasturtean hasi ziren. Horregatik, hezkuntza administrazioak ez zuen salbuespen berri hori baimendu nahi, horiek guztiek osatu baitzituzten salbuespenezko luzapen hori baliatzeko lau ikasturteak.
Interesgarria iruditzen zaigu interesdun batek hala eskatuta izapidetu dugun kexa. Haren asmoa zen Hizkuntzen Europako Erreferentzia Marko Bateratuko C1 mailaren titulu edo egiaztagiri baliokideak ziurtatzeko premiaren salbuespena onar ziezaioten, kontuan hartuta Erizaintzako ikasketak gainditzeko ikasketak euskaraz egin dituela. Hori guztia euskaraz egindako ikasketa ofizialak aintzat hartzeko eta euskara-maila hizkuntza-tituluen edo ziurtagirien bidez egiaztatzetik salbuestekoapirilaren 3ko 47/2012 Dekretuan xedatutakoari jarraiki.
Gure esku-hartzeari esker, interesdun horrek lortu du haren eskolako zuzendaritzak azken ziurtagiri bat egitea, euskaraz bete-betean egindako irakasgaiei dagozkien kredituei zati batean euskaraz egindako irakasgaiei dagozkienak gehituz eta, hala, unibertsitateko titulazioak direnean C1 mailaren maila baliokidea egiaztatzeko salbuespena lortzeko behar diren gutxieneko 144 ECTS kredituak gainditzeko.
Eskola-garraioaren zerbitzu osagarriari dagokionez, esan behar dugu oraindik ez dugula itxi Ametzaga, Sarria eta Bitoriano herrietan ikasleei ematen zitzaien eskola-garraioaren zerbitzua eteteko hezkuntza administrazioak hartutako erabakiaren ondotik eskola-kontseiluetako hainbat ordezkarik, baitaArabako Zuia udalerriko ikastetxeetako gurasoen elkarteek ere, hala eskatuta hasitako esku-hartzea.
Orain arte, saileko arduradunek adierazi dute hartutako erabakia indarrean dagoen arauekin bat datorrela eta gailendu dute ezin dela alde batera utzi etxebizitzaren eta ikastetxearen arteko distantziari lotutako baldintza. Hala ere, berriki, esan dute aplikazioak kasuren batean planteatzen dituen arazoez jabetuta, egokia iruditu zaiela urteko zirkularra aztertzea, bertan aldaketak sartzeko aukera jorra dadin.
Horrez gain, nabarmendu nahi dugu gurpil-aulkian mugitu behar duen ezgaitasunen bat duen gazte baten familiak sustatu duen kexaren berri izan nahi dugula. Familia horren arabera, eskola-garraioaren egungo antolamendua diskriminatzailea da ezgaitasunen bat duten ikasleentzat.
Eskola-jantoki zerbitzuari dagokionez, 2013. urtean hezkuntza-eragile batzuk esan digute kezkatuta daudela adingabe batzuen egoerarengatik. Izan ere, aipatu adingabeen familiek ezin dituzte jantokiko kuotak ordaindu, beken deialdi orokorraren esparruan urtero-urtero iragartzen diren jantokiko laguntzen onuradun izatea espero badute ere, zerbitzu horren funtzionamenduari lotutako instrukzioek ezartzen baitute kuotak behin eta berriro ez ordaintzeak jantokiko plaza galtzea ekar dezakeela.
Gure esku-hartzeari esker, behin-behineko kasuak ebazten laguntzeaz gain, hezkuntza administrazioaren konpromisoa lortu dugu: alegia, ikastetxe guztiei instrukzio bat bidaltzekoa, ahal den neurrian halako egoerak saihesteko.
Horrez gain, eskola-jantokietako elikadura-hondakinen kudeaketa bultzatu nahi duten hainbat elkarteren proposamenak jaso ditugu (kudeaketa horren bidez hondakin horiek berrerabili nahi dira dohainik kontsumi daitezen). Hori guztia kontuan hartuta, iritzi artikulu bat egin genuen “Posible da beste herstura mota bat” izenburupean. Bertan, kontsumo arduratsua egiteko eta elikagaien eralgiketa murrizteko premiaren inguruan kontzientziatze aldera azken urteotan lanean ari diren herritarren elkartasun mugimenduak aipatu ziren.
Hezkuntza-premia bereziak dituzten ikasleei dagokienez, urte honetan zehar supergaitasunaren edo arreta faltaren nahasmenduaren baldintza pertsonalak dituzten ikasle batzuei ematen zaien hezkuntza-erantzunaren jarraipena egin dugu.
Zeregin horri esker antzeman ahal izan dugu desadostasun handia dagoela ikasle horiei une honetan ematen ari zaien hezkuntza-erantzunaren inguruan eta, gure ustez, horrek ikasle horien hezkuntza abordatzeko familia-eskolaren artean lankidetza harreman on baterako ildoa sakontzera darama, adimen ezgaitasun handiak dituzten ikasleentzako hezkuntza-orientazioak jasotzen dituzten agiriek gomendatzen duten moduan.
Horri dagokionez, hainbat elkartek esan dute kezkatuta daudela orientazio horietako asko ez direlako gauzatzen edo geletako egunerokoan jarraitzen ez direlako.
Halaber, “Euskal Gorrak” – Pertsona Gorren Elkarteen Euskal Federazioak entzumen ezgaitasuna duten ikasleen gaineko kexak bidaltzen jarraitu du, bereziki, lanbide heziketako ikasketa jakinak egiten dituzten horien gainekoa.
Ikastetxeei dagokienez, ikastetxe batek jarduera osagarriak programatzeko modua zalantzan jarri zuen ama batek sustatutako kexa bat aztertzearen ondotik, esan behar dugu ikastetxeek, haien autonomia pedagogikoa baliatzean, beharrezkotzat jotako jarduera osagarriak ezar ditzaketela pedagogiari eta curriculumari lotutako haien proiektuak bermatzeko. Jarduera horiek borondatezkoak izan beharko dira. Horregatik, bertan parte hartzen ez bada, zentroek antzekoa den ordezko hezkuntza arreta eskaini beharko dute, programatutako jarduera didaktiko osagarriek dituzten curriculumaren helburu berak lortu ahal izateko.
Ekonomia eta finantza kudeaketari dagokionez, adierazi dugu aurrekontuaren eskuragarritasunak aukera ematen badu, zentroek jarduera horiek dohainik programatu ahal izango dituztela. Hori posible ez bada, ez da baztertu behar zentroek familien babesa eska dezaketela, ekarpen ekonomikoak ezarrita, baina jarduera osagarri horiek ikasle guztientzako barneratzaileak eta irisgarriak izango direla bermatuko duten neurri osagarriak aintzat hartuta.
Hain zuzen, ikastetxeetako pedagogia- eta kudeaketa-autonomia errespetatzeak hasiera batean eragin zuen hezkuntza-ikuskapenak testuliburu baten eduki jakinen egokitasuna ez baloratzea. Hala ere, aurrerago, Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kultura Saileko arduradunek, Emakunderekin batera, eragindako editorialari idazki bat bidali diote. Bertan Baterako hezkuntzarako eta hezkuntza-sisteman genero indarkeria prebenitzeko gida plan bat abian jarri dela aipatu da. Plan horren xedeetako bat ikuspegi integral batetik kulturaren, politiken eta ikastetxeen praktiken esparruan genero ikuspegia sartzea da. Horrekin bat etorriz, eragindako editorialari gomendatu diote salatutako edukiak alda ditzan eta emakumeen eta gizonen arteko aukera berdintasuna bermatuko duten baterako hezkuntzaren ereduak oinarri dituzten materialak edita ditzaten.
Elkarbizitza atalean aurten ere ez dira faltatu gatazka egoeren aurrean hezkuntza administrazioaren berehalako jarrera edo esku-hartzea eskatu duten ikasleen familien kexak, oro har, behar bezala bideratu direnak.
Halaber, irakasle funtzionario baten kasuaren berri izan dugu. Pertsona honek hainbat ikasleren erasoak jasan ditu eta erakunde honen esku-hartzea eskatu du uste baitzuen hezkuntza administrazioak ez zituela jarraitu “Ikastetxe publikoetako langileenganako eraso kasuetan jarduteko gida” delakoaren urratsak.
Ohikoa denez, beka eta bestelako laguntzei lotutako makina bat kexa jasotzen jarraitu dugu baina kexok bideratzeko arrazoiak ez dira berriak beste txosten batzuekin alderatuta. Hala, arrazoi formalak oinarri dituzten egoerak jazo dira: atzerapenak erreklamazioak eta errekurtsoak ebazterakoan, atzerapenak onartutako laguntzen ordainketan. Arrazoi materialek eragindakoei dagokienez, deialdietan xedatutako eskakizunak gaitzetsi eta horiekin bat etortzen ez diren desadostasun kasuak dira, batez ere, baldintza ekonomikoei lotutakoak.
Dena den, aurten bereziki aipatu behar da bikaintasun akademikoko beka horien inguruan hezkuntza administrazioak hartutako erabakiaren ondotik aurkeztu den kexa.
Unibertsitate ikasketak atalean, hainbat kexa onarpen-gorabeherei buruzkoak dira. Horiei dagokienez, erakunde honek kexen izapideari esker emandako ebazpenean jasotakoa baliatu nahi du UPV/EHUri gomendatzeko lekualdaketa-eskaeren eta irakasgaien baliozkotzearen inguruan susta daitezkeen erreklamazio eta errekurtsoen ebazpenean arduratsuagoa izan dadin, interesdunek lekualdatzeko aukera baztertu ez dezaten ebazteko epeen atzerapenak direla-eta.
Halaber, kexek ebaluazioaren zenbait gorabehera jorratu dituzte; dena den, lankidetzari esker, behar bezala argitu dira.