13.Informatzeko eta ezagutzeko teknologiak eta datuak babestea
1.Arloa kopurutan
2013. urtean zehar 5 kexa-espediente erregistratu dira IETen (Informazioaren eta Ezagutzaren Teknologiak) arloan; beraz, erakundeak izapidetutako kexa guztien %0,19 arlo honetakoak izan dira.
Eragindako administrazioen arabera banatuta, administrazio ezberdinak izan dira tartean: udal administrazioa, Eusko Jaurlaritza, Euskal Herriko Unibertsitatea, Bilbao-Bizkaia Uren Partzuergoa edo Arabako epaitegi bat.
Datu pertsonalak babesteari buruzkoak izan dira guztiak.
Izapidetze-egoerari eta emaitzari dagokionez, egoera honelakoa da urtearen bukaeran:
GUZTIRA | Izapidetzen | Amaituta | Jarduera okerra | Jarduera okerrik ez | Herritarrei aholkuak eta informazioa ematea | Gerora ez dira onartu |
4 | 2 | 2 | 1 | – | 1 | – |
Aurkeztutako datuen harira, jarraikako bi hausnarketa egin behar da:
Datuen babesaren gaian, berariazko erakunde bat dago –Datuak Babesteko Euskal Bulegoa– euskal administrazioek datuen babesaren araudia bete dezaten, eta horrek eragin egiten du gai honi buruzko kexa gehienak erakunde hari aurkeztea.
IETen eskubideen arloan kexa idatzirik ez jaso izanak ez du adierazten behar bezala betetzen ari denik IETen arloko legedia, are gutxiago administrazio elektronikorako sarbide eskubideak. Aldiz, jatorria administrazioarekiko harreman elektronikoak gutxi erabiltzean kokatu behar da, eta, are kezkagarriagoa dena, herritarrek administrazio elektronikoarekiko dituzten eskubideei eta eskubide horiek balia daitezen zer organorengana jotzeari buruz duten ezagutza mugatua da.
Aipatutako gogoetei jarraiki, ezinbestekoa da administrazioarekiko harremanetan IETen erabilera sustatzen duten ekimenak hedatzea, baita berariazko esparru horretan herritarrek dituzten eskubideak ezagutzea eta zabaltzea ere.
Ekimen horiek justifikatzen dituen datu enpiriko gisa, egiaztatu behar da, Eusko Jaurlaritzako Herri Administrazio eta Justizia Saileko 2013ko Euskadiko Administrazio Elektronikoaren Barometroaren arabera, administrazio elektronikoaren erabilera nabarmen hazi dela azken urteotan (%4,5 igo da urte batean), eta ia euskal biztanleen %36k maiz erabiltzen dituzte leihatila elektronikoak. Erabileraren ehunekoari begira, hartzaile nagusiak foru aldundiak (%43) eta Eusko Jaurlaritza (%33) dira, baita estatu-administrazioa ere (%36).
Lurraldeen arabera, Gipuzkoako herri-administrazioek eskainitako prozedura eta izapide guztien %41 izapidetu ditzakete osotasunean Interneten bitartez. Horren atzetik Bizkaia dago (%32,4), eta gero, Araba (%18,4).
2.Kexarik aipagarrienak
2.1. Aldizkari ofizialak: Joan den urtean aldizkari ofizialetan norberaren datuen deuseztapenarekin zuzenean edo zeharka lotuta dauden bi kexa-espediente izapidetu eta ebatzi dira.
Kaleratze batengatik egindako prozedura judizial batean zehar, Lan-arloko Epaitegiak zegozkion iragarkiak bidali zituen Arabako Lurralde Historikoaren Aldizkari Ofizialera. Geroago, iragarki horretan haren datuen deuseztapena arrakastarik gabe eskatu ostean, Arartekoak epaitegi eskudunari –aldizkarian argitaratzeko agindu zuen eta tratamenduaren arduraduna zen organoari– eskatu zion norberaren datuak deuseztatzeko eskaerari arreta jartzeko eta foru organo horri deuseztapenerako beste ofizio bat bidaltzeko. Eskaera horri era egokian jaramon egin zioten.
UPV/EHUk eskatuta Euskal Herriko Agintaritzaren Aldizkarian argitaratutako iragarkien ondorioz, kexagileak Arartekoaren esku-hartzea eskatu zuen unibertsitate horren adostasuna lortzeko EHAAko iragarki horretako norberaren datuen deuseztapenaren inguruan. Horrela ebatzi zen.
Kexa-espediente horretan bertan, egiaztatu zen kexagilearen norberaren datuak, nahiz eta EHAAn deuseztatzea lortu, Irekiaren webgunean zeudela. Gure esku-hartzea eta gero, Eusko Jaurlaritzako Herri Administrazio eta Justizia Sailak datu horiek kendu zituen, eta azpimarragarriena da antolaketa-neurriak hartuko direla esan zigula, aurrerantzean deuseztatzen diren izaera pertsonaleko datuak aldi berean EHAAtik eta Irekiatik kentzen direla ziurtatzeko.
2.2. Bizkaiko Foru Aldundia: Funtzionario batek zalantzan jarri zuen foru erakunde horrek antolatutako etengabeko prestakuntzako ekintza bateko ebaluazioko galde-sorta bat norberaren datuekin betetzea egokia izatea. Prestakuntza kudeatzeko prozesuan ISO 9001-2008 Araua aplikatzen zen. Arau horren arabera, giza baliabideen kudeaketarekin lotutako kalitate-betekizunetan inkesta-txosten hori betetzea eskatzen da. Horregatik, Arartekoaren ustez, ez zen neurrigabekoa edo alferrikakoa prestakuntza jaso zuen pertsona identifikatzeko informazio hori eskatzea eta, azken finean, ez zen irregulartasunik igarri.
2.3. Euskal Herriko Unibertsitatea, UPV/EHU: Ikasle Kontseiluak kexa bat aurkeztu zuen Irakasleen Zuzendaritzak ez zuelako irakasle baten aurka diziplinazko ekimenik abiarazi. Irakasle horrek azterketa baten notak ikasleen norberaren datuekin ikusgai jarri zituen, eta ez NAN zenbakiarekin,
UPV/EHUko berariazko araudiak xedatzen duen bezala. EHUk akatsa zuzendu zuen eta irakasleari araudia ohartarazpen soil batez gogorarazi zion. Kontseiluaren ustez, hori ez zen nahikoa, eta horregatik Arartekora jo zuen. Espedientean eztabaidatutako gaia, azkenean, kexagileek diziplinazko espedientea irekitzeko eskatzeko interes legitimorik zuten edo ez jakitera bideratu zen, eta Arartekoak ez zuen elementu nahikorik antzeman UPV/EHUk egindako balioespena indargabetzeko.
Beste arlo batzuetan kudeatutako kexak bideratu bitartean, IKTen eta datuen babesaren inguruko kontuak agertu dira, eta duten interesarengatik aipatuko ditugu:
KZgunea (Eusko Jaurlaritzako Ogasun eta Finantza Saila): Aurrekontu-murrizketen ondorioz KZgunea izeneko zentroen sareak emandako zerbitzuetan eta antolaketa-sisteman egondako aldaketari buruzko hainbat kexa jaso ditugu. Horien bitartez, neurri horiek zerbitzu publikoan eragina izan zezaketela adierazi zen. Sailak emandako erantzunetik sarea mantenduko dela ondorioztatu da, programak eskaintzen dituen zerbitzuak eta jarduerak birplanteatuko diren arren. Izan ere, KZguneetako jardun-esparrua funtsezko eran aldatu da programa abiarazi zenetik: oraindik aurrera, oinarrizko eta berariazko prestakuntzako eginkizunetan jarriko du arreta, tutoretza-lanetarako eta erabiltzaileen euskarrirako oraingo sare presentzialak lagundutako e-learning ildo berri bat sustatuko du, eta bazterkeria egoeran dauden taldeentzat nabigazio lagundutako zerbitzu historikoa mantenduko du.
Eusko Jaurlaritzako Osasun Saila: Aurreko urteetan bezala, hainbat pertsonak Arartekora jo dute historia klinikoko datuak ezin zituztelako eskuratu. Mota horretako kexak ugaritu direnez, Arartekoari beharrezkoa iruditu zaio horri buruzko irizpide argiak finkatzea, eta horixe egin du Arartekoaren azaroaren 5eko 9/2013 Gomendio Orokorraren bitartez. Gomendio horretan adierazi da kasu guztietan historia klinikoa ikusteko eskaerak ebatzi behar direla antolamenduak barne hartzen dituen ukatzeko arrazoiak antzeman diren ala ez modu eraginkorrean egiaztatu ostean. Ezin da arrazoi horiek aplikagarriak direla dioen alegazio orokor baten bitartez dokumentazio kliniko jakin bat ikusteko eskaera ukatu.
Aurreko urteetan gertatu den bezala, ordua Interneten bidez edo telefonoz eskatzeko sistemaren sarbideari buruzko erreklamazioak egon dira, baita etxeko medikuarekin ordua izateko atzerapena berariaz aipatu zuen bat ere. Bigarrenari dagokionez, Arartekoak Osakidetzari atzerapen horiek murrizteko irtenbideak ezartzeko eskatu zion. Sarbide-arazoei dagokienez, berriz, telefonoaren bidezko arreta automatizatuaren ereduaren aldaketaren berri eman ziguten. Azkenean hartutako erabakiak Arartekotik azken urteotan erreklamatu denarekin bat egiten du. Izan ere, ordua eskatzeko sistema automatizatuak ez zuen ekainaren 22ko 11/2007 Legeak, herritarrek zerbitzu publikoetan sarbide elektronikoa izateari buruzkoak, jasotzen zuen kanal anitzeko zerbitzua edukitzeko eskubidea bermatzen.
Lanbide (Eusko Jaurlaritzako Enplegu eta Gizarte Politiketako Saila): 2013. urtean Lanbideren jardunarekin lotutako arazoengatik jasotako kexa guztien artean, nabarmendu nahi dugu jardun bat garatu dela kudeaketarako aplikazio informatikoak ez daudelako prestazioekin eta orientazioarekin integratuta, eta horrek eragina duelako arreta jasotzen duten pertsonen eskubideen aitorpenaren izapidetze egokian. Horri dagokionez, Arartekoaren ustez, premiazkoa da informazioren integrazio edo interkomunikazio hori ahalbidetuko duten irtenbide teknikoak ezartzea.
Sestaoko Udala: Espedientea amaitutako ondare-espediente bat eskuratzeko eskatzaileak interes legitimoa eta zuzenekoa zuela egiaztatzeko eskakizunari buruzkoa zen. Ondare-espediente horretan datu izendunak eta intimitateari buruzko datuak zeuden, eta datu pertsonalen babesean eragina izan zezakeen. Arartekotik uste dugu eskubide biek ez dutela zertan bateraezinak izan. Nolanahi ere, eskuratzeko eskubidea babestuta ez dauden datu izendunen gainetik jarri behar da, eta udalaren eginkizuna da datu horiek isilean gordetzeko edo bereizteko formulak bilatzea.
Irungo Udala: Kexa-espedientearen ebazpenean, Arartekoak gogorarazi du udalek euren gobernu-organoek egindako udal-akordioei publikotasuna emateko betebeharra dutela. Publikotasun- eta gardentasun-betebehar hori egikaritzean, informazio horrekin zerikusia duten pertsona fisikoen eskubideek ez dute eraginik jaso behar, eta akordioen laburpenak harira ez datozen, desegokiak edo gehiegizkoak izan daitezkeen datuen bereizketa ekarri behar du.
Eusko Jaurlaritzako Ingurumen eta Lurralde Politika Saila: 2013an berriro ere ingurumen-informaziorako sarbidearekin lotutako espediente bat izapidetu dugu. Bertan emandako ebazpenean, ingurumen-informazio eskaerak albait lasterren, lehentasuna emanik eta uztailaren 18ko 27/2006 Legean jasotako epea –hilabete bat– errespetatuz izapidetu eta ebazteko betebeharra azpimarratu dugu (lege horren bidez ingurumen-informazioa eskuratzeko, parte-hartze publikorako eta ingurumenaren arloan justiziara heltzeko eskubideak arautzen dira). Beste eskubide batzuk –adibidez, erabaki publikoetan parte hartzeari buruzkoa– baliatzeko funtsezkoa den epe hori bete ahal izateko, euskal herri-administrazioek baliabide tekniko eta elektroniko nahikoak eduki behar dituzte.
3.Araudi- eta gizarte-testuingurua
2013. urtean ez da datuen babesera edo IKTetara berariaz zuzendutako jarduera arauemailerik egon, baina horrekin harreman eztabaidaezina duten arau– eta jurisdikzio-berrikuntzak egon dira, adibidez:
Europako eremuan:
– 2013ko ekainean Europako Justizia Auzitegiko abokatu nagusiaren txostena ezagutu genuen, Datuak Babesteko Espainiako Bulegoaren eta Google-en artean ahazteko eskubidea delakoari buruz dagoen eztabaida dela eta. Txosten horren arabera, Google Europar Batasunak pribatutasunari buruz ezarrita duen legeriaren menpe dago –multinazionalak hori ukatzen zuen–, baina ez dago behartuta bereziki babestu beharreko informazioa bilaketa-indizetik ezabatzera. Izan ere, abokatu nagusiak dioenez, bilaketa-tresnen zerbitzuen hornitzaileak, datuak babesteko zuzentarauan oinarrituta, ez dira web-orrietan agertzen diren norberaren datuen arduradunak, eta bilatzaile bati publikoa egin den egiazko informazioa ezabatzeko eskatzea zentsuraren baliokidea izango litzateke. Irizpenak, artean loteslea ez bada ere, oraindik izapidetzen ari den eta gai horretan hain garrantzitsua izango den Datuak Babesteko Europako Erregulamendu berrian eragina izan dezake zalantzarik gabe; izan ere, bide emango dio Batasun osorako egoera berri bati, oraingo araudia zaharkituta dagoelako, Internet fenomenoa zabaldu aurretik egin baitzen.
– Informazioa eta argitalpenak formatu irekietan erabiltzeari dagokionez –Arartekotik politika hori irmoki sustatu da–, emaitza zientifikoak modu irekian argitaratzeko joera “itzulbiderik ez duen puntu” batera heldu da, Europako Batzordeak aurkeztutako azterketa baten arabera. Gero eta argitalpen zientifiko gehiago modu librean eta doan eskaintzen dira, eta eskuragarri daude bai zientzia-komunitatearentzat bai herritarrentzat, gobernuentzat, enpresa pribatuentzat eta irabazi-asmorik gabeko erakundeentzat. Europako Batzordeak aurkeztutako txostenaren arabera, 2011n argitaratutako paperen %50 inguru doan eskuragarri daude jadanik, eta 2004 eta 2011 bitartean mundu osoan argitaratutako eta pareek berrikusitako artikulu zientifikoen %40 baino gehiago linean eskuragarri daude. Azterketa horren aurkezpenean, Europako Batasunak sarbide irekiak ezagutzaren zirkulazioa eta berrikuntza hobetzeko duen garrantzia azpimarratu du, eta gogorarazi du open access delakoa lehentasunezkoa izango dela Horizonte 2020 izena duen Europar Batasuneko I+G programaren barruan, 2014-2020 aldian, finantzatutako argitalpen zientifikoetarako.
Estatuaren eremuan, abenduaren 9ko 19/2013 Legea, gardentasunari, informazio publikorako sarbideari eta gobernu onari buruzkoa, onartu berri da. Lege horrek, besteak beste, informazio publikorako sarbidea edukitzeko eskubidea egikaritzea ahalbidetzen du (norberaren datuen babesaren arloan 15. artikuluan ezarritako murriztapenekin, besteak beste), eta informazioa berrerabiltzea indartzen du, Gardentasunaren Atarian argitaratzen den informazioa berrerabiltzeko bidea ematen duten formatu irekietan egotea sustatzen baitu, azaroaren 16ko 37/2007 Legeak, sektore publikoko informazioa berrerabiltzeari buruzkoak, eta hori garatzeko araudiak xedatzen dutenarekin bat eginez.
Autonomia-erkidegoaren eremuan, Eusko Jaurlaritzak Arartekoaren ustez interesgarriak diren bi ekimen aurkeztu ditu abenduan, eta 2014an dagokien jarraipena egingo diegu:
– Euskadiko demokraziari eta herritarren parte-hartzeari buruzko liburu zuria, sustatzaileen hitzetan erreferentziako marko bat izango baita gizartea eta administrazioa sustatu, mobilizatu eta engaiatzeko.
– Euskal Administrazio Publikoaren Lege Proiektua egiteko izapideak hastea, proiektu horrek gardentasunerako herritarren eskubidea eta administrazioaren betebeharra ezarri nahi baititu eta pertsonek haiengan eragina duten erabakietan era aktiboan parte hartzea sustatuko baitu.
Testuinguru sozialean, agerian utzi behar dugu herritarrek gero eta kezka handiagoa adierazi dutela Interneten dauden euren datuen segurtasunagatik. Arartekoak horren berri eman zuen hurrengo atalean aipatuko den ebazpenean. Bertan azpimarratu zuen 2013. urtean sarean anonimotasuna babesteko hainbat ekimen zabaldu direla, hala nola nortasun digitalen hazkundea, aplikazio espezifikoen garapena edo gai horren inguruko azterketak, adibidez orain dela gutxi egin den eta Internet and American Life Project-ek argitaratu duen inkesta bat. Bertan, erabiltzaileen %55ek aitortu dute beste erabiltzaileen, erakundeen edo gobernuaren aurrean informazioa ezkutatzeko neurriren bat hartu dutela. Neurri nagusia nabigatzaileko “cookie”-ak ezabatzea da, inkestan parte hartu dutenen %64k baieztatu dutenaren arabera.
Bestalde, IKTen bidezko gizarte-aktibismoa kontuan izanik, eta Europako Batzordeak finantzatutako ikerketa baten esparruan, Digital Social Innovation ekimenak, metodo berritzaileen bitartez, gizarte-hobekuntzarako tresna digitalak erabiltzen dituzten Europako erakundeen eta taldeen mapa egiteko proiektuari ekin dio.
4.Jarduera-planaren esparruko bestelako esku-hartzeak
2010ean sortu zen IKTen eta datuen babesaren lan esparru honetan, Arartekoaren helburua, besteak beste, herritarrek datuen babesarekin eta administrazio elektronikotik eratorritako eskubideekin lotuta dauzkaten eskubideen garrantzia azpimarratzea da. Era berean, eskubide horiek zabaltzean eginkizun proaktiboa eduki nahi du, horien erabilerak eta babesak berrikuntza-potentzial handiagoa duten herritarrak sustatzen laguntzen dutelako uste osoa du eta.
Horrexegatik, 2013an helburu horrekin lotutako zenbait jardun planifikatu eta egikaritu dira.
4.1. Gomendio orokor berriak
2. atalean azaldu denez, Arartekoaren azaroaren 5eko 9/2013 Gomendio Orokorra eman da, dokumentazio klinikoa eskuratzeko eskaerak ebazte aldera oinarri gisa erabil daitezkeen irizpideen egokitzapenari buruz.
4.2. Txosten bereziak
2013. urtean “E-inklusioa eta Euskadin herritarrek IKTen bitartez gizartean eta eremu publikoan parte hartzea” txosten berezia argitaratu da.
Laburbilduz, ondorioen artean hauek nabarmen ditzakegu:
E-inklusioari dagokionez:
– Egindako azterketak ondorioztatu du, zalantzarik gabe, adinak, sexuak, diru-sarrera mailak eta jatorri geografikoak IKTen bidezko inklusioaren inhibitzaile gisa jarduten dutela modu argian.
– Alde batera uzten badugu pertsonen ehuneko jakin batek ez duela IKT erabiltzeko interesik, besteek mota guztietako zailtasunak identifikatzen dituzte: kostua –pisu txikiarekin, hala ere–, informatikako ezagutzen falta, ekartzen dituen abantailen berri ez edukitzea, non bilatu eta non aurkitu ez jakitea.
–
Horregatik, herri-administrazioei gomendatzen diegu IKTen ikasketa bizitzan zehar sartzen duten programak diseinatzea, enplegagarritasunaren alde egitea, gizarteratzearekin lotutako gaitasun digitalak indartzea, IKT adinekoei hurbiltzea, bide horretatik autonomia pertsonalaren alde egitea, gizarte-erakundeek eten digitala arintzeko egiten dutenaren garrantzia nabarmentzea, komunitatean IKTen arloko trebakuntzara bideratutako gaitasun digitalen eremu bat definitzea eta bikoiztasunak saihestea erakundeen arteko koordinazioa eta lankidetza sustatuz, eta orobat e-inklusioarekin lotutako profil profesional berrien sorrera (adibidez, aholkulari digitala) eta adingabeen eta gazteen artean Interneten erabilera ziurra bultzatuz.
E-partaidetzari dagokionez:
– Arlo publikoan parte hartzeko desioa igarri da, ia modu berean bide elektronikoaren bidez eta bide presentzialaren bidez, eta nagusiki erakundearenak ez diren webguneetan, baina begien bistakoa da oraindik ez direla antzeman partaidetza horren benetako erabilera eta ondorioak.
– Parte hartu duten pertsonen pertzepzioa era sakonagoan aztertuz gero, partaidetzaren itzulera jaso ez dutela adierazi dute: horrekin zer egin den, aintzat hartu den ala ez; eta agerian utzi dute ez dela feedbackik egon sustatzaileen aldetik. Beharrezkoa eta premiazkoa da gizarte-partaidetzaren oinarriak, modalitateak eta ondorioak ezartzen dituen testuinguru arauemaile bat sortzea. Zentzu horretan, gogorarazi nahi dugu Arartekoak 2011. urtean, demokraziari eta herritarren parte-hartzeari buruzko gomendio orokorraren bitartez, herritarren partaidetza hori legitimatzeko, bideratzeko eta egituratzeko gure ustez ezinbestekoak diren printzipioak adierazi zituela.
Arartekoaren “E-inklusioa eta Euskadin herritarrek IKTen bitartez gizartean eta eremu publikoan parte hartzea” txosten berezia zabaltzeko, herri-administrazioen eta gizarte-erakundeen laguntza eduki nahi izan dugu. Horregatik, urteko azken hilabeteetan, txostenaren ondorioak aurkeztu eta eztabaidatzeko Helduak Adi adinekoen elkartearekin bildu ginen, baita txostenarekin lotuta dauden eskumen-esparruetan sustatzeko, koordinatzeko eta kudeatzeko erantzukizuna duten Eusko Jaurlaritzako hainbat sailekin ere: herritarren parte-hartzea, herritarren arreta eta berrikuntza; teknologia, berrikuntza eta lehiakortasuna; gizarte politikak; informatika eta telekomunikazioak, Lanbide, e.a., baita Innobasque ere.
4.3. Ofiziozko jarduerak
2012ko azaroan komunikabideetan eta gizarte-sareetan agertutako informazioen eta berrien bitartez, Arartekoak jakin zuen antza Deustuko Unibertsitaterekin lotutako hainbat pertsonen argazki eta bideo intimoak ustez baimenik gabe zabaldu zirela. Sortutako gizarte-alarmaren ondorioz, eta gero eta kasu gehiagok haurrei, nerabeei eta gazteei era negatiboan eragiten dietela kontuan hartuta, Arartekoak erabaki zuen gertakariari eta ohorerako eta norberaren irudirako eskubideen eta norberaren datuen babesari buruzko arazoa sakon aztertzea.
2013ko maiatzean emandako ebazpenean, Arartekoak azpimarratu zuen gizarte-sareek eskaintzen duten berritzeko eta informazioa elkartrukatzeko potentzialaren eta pribatutasunerako eta norberaren irudirako eskubideen babesaren arteko oreka aurkitu behar dela. Horretarako funtsezko elementuak informazioa, gardentasuna eta ezagutza eraginkorra dira, “heldutasun digitala” deitutakoaren osagaiak hain zuzen ere. Hori lortuz gero, pertsona guztiek gailu mugikorren, Interneten eta gizarte-sareen potentziala erabili ahal izango lukete, euren intimitatea eta euren irudia arriskuan jarri gabe.
4.4. Bilerak
Ararteko mapak proiektuaren inguruko hainbat bilera egin dira, kasu batzuetan proiektua zabaltzeko eta horren erabilera sustatzeko: Helduak Adirekin eta ezgaitasun fisiko eta zentzumen-ezgaitasunen arloan lan egiten duten elkarteekin; eta beste kasu batzuetan baliabideei buruzko informazioa eguneratzea lortzeko (Eusko Jaurlaritzako Merkataritza eta Turismo Sailburuordetzarekin, Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kultura Saileko Liburutegi Zerbitzuarekin eta Euskal Trenbide Sarearekin), baita Eusko Jaurlaritzako Herritarrak Hartzeko Zuzendaritzarekin webgunearen baliabideen mapa zabaltzeko aukera aztertzeko ere.
Era berean, Arartekoaren informazioaren formatu irekiari buruz sakontzeko (etorkizuneko datu irekien katalogoa), laneko bilerak egin dira aipatutako Eusko Jaurlaritzako Herritarrak Hartzeko Zuzendaritzarekin.
Agirien elkartruke elektronikoa indartzeko, laneko bilerak egin dira Eusko Jaurlaritzako Erakunde Harremanetarako Sailburuordetzako, Gobernu eta Legebiltzarrarekiko Harremanetarako Idazkaritzako eta Eusko Jaurlaritzaren Informatika Elkarteko (EJIE) arduradunekin, Arartekoaren eta Eusko Jaurlaritzaren artean teleizapide-proiektua ezartzeko. Testuinguru juridiko eta eraginkorra 2013ko azaroan sinatutako lankidetza-hitzarmena izan da.
5.Herritarren eskubideen egoeraren balorazioa
1. Datuen babesaren arloan, aurten herritarrek askotan adierazi digute ez daudela ados Aldizkari Ofizialetan norberaren datuak geratzearekin, eta deuseztatzeko eskubidea erabili dute. Hori arazo garrantzitsu bat da, gatazka bat dagoelako administrazioek euren eginkizunak egiteko eta prozedura-betekizunak betearazteko erabiltzen duten tresna baten –aldizkari ofizialetako iragarkien– eta deuseztatzeko eskubideak egikaritzearen artean. Urte honetan, zorionez, Arartekoaren esku-hartzeak gatazka konpontzen lagundu du mahai gainean jarritako kasuetan, baina antzeman da ahaleginak areagotu behar direla tratamenduko arduradunak aldizkarietan dauden interesdunaren datuak deuseztatzeko era azkarrean eska dezaten kontzientziatzeko, baita aldizkarien mekanismoetako arduradunak datuen indexazioa saihestu dezaten kontzientziatzeko ere, etorkizuneko arazoak ekiditeko. Arazo horietako bat izan daiteke datuak Interneteko bilatzaileetara gehitu izana, horren ondorioz deuseztapenak ez bailuke ezertarako balio izango.
Horri dagokionez, era positiboan azpimarratu nahi dugu Euskal Herriko Agintaritzaren Aldizkariko eta lurralde historikoen aldizkari ofizialetako arduradunak eta webgune batzuk –hala nola Euskadi.net– egiten ari diren ahaleginak, indexazioa zailtzen duten bitarteko teknikoak erabiliz, haietan dauden norberaren datuak Interneten hedatzea saihesteko.
2. Kapitulu honetan azaldu den bezala, beharrezkoa da erakundeak (bereziki toki-erakundeak) kontzientziatzea herritarrek udal-akordio eta -agirietako informazioa eskuratzeko duten eskubideak eta haien erabakien publikotasun-printzipioak ekartzen dutenari buruz. Era berean, pertsona partikularren datuak babestu behar dira, eta horretarako aldez aurretik datu horiek isilean gorde edo bereizi behar dira, informazioa eskuratzeko eta publikotasunerako eskubideak eta norberaren datuen errespetua bateratzeko.
3. Interneten bidez argazki eta bideo pribatuak hedatu izanaren ondorioz hasitako ofiziozko jardunaren esparruan, gizarte-sareen eta komunikazioko sare publikoen erabileran informazio, kontzientziazio eta jokabide arriskutsuen saiheste falta orokorra antzeman ahal izan dugu. Horren ondorioz, errazagoa izan daiteke informazioa, datuak eta irudiak nahi gabe hedatzea, artxibo horien zaintza eta transmisioa kalteberak baitira.
Hori herritarrek euren datuen segurtasunaz duten kezka gero eta handiagoarekin lotu behar da, Arartekoak uste duelako lortu beharreko helburua berrikuntzaren eta gizarte-sareen ohiz kanpoko potentzialtasunaren arteko oreka izan behar dela, baita pertsonen eskubideak bermatzea ere. Horretarako funtsezkoak dira informazioa, gardentasuna eta ezagutza eraginkorra, benetako komunitate digital baten eraikuntzan aurrera egiteko.
4. Arartekoak, proiektu batzuen bidez –Ararteko mapak, argitalpenen formatu irekiak, e.a.–, informazioa berrerabiltzea eta datu publikoak irekitzea sustatzeko eginkizunarekin jarraitu du.
5. 2013an Arartekoaren e-inklusioari eta gizartearen partaidetzari buruzko txosten berezia argitaratu da, eta horri esker iritzi-elementu berriak lortu ditugu gaur egungo egoeraren eta IKTek gizarte aktibo eta inklusibo bat sustatzeko eta herritarren partaidetza errazteko daukaten potentzialaren diagnostikoa egiteko, baita euskal herri-administrazioei helarazitako proposamen eta ekimen multzo bat ere.
Laburbilduz, txosten hori ez da amaiera, lan-elementu iraunkor bat izango baita eta honetarako balio izango baitu:
Infobaztertzearen arriskuak saihesteko eta herritarrak ahalduntzea lortzeko erronketarako ibilbide-orri bat edukitzeko.
Euskal administrazioen hurrengo jardunak ebaluatzeko. Zentzu horretan, 2014. urtean hiru alderditan jarriko dugu arreta:
– Herri-administrazioen webguneen bitartez zerbitzuak aurkitzea eta horietarako sarbidea edukitzea.
– Kanal anitzak edukitzeko eskubidea sustatzea eta telefono mugikorraren bitartez erabil daitezkeen aplikazio erabilgarri eta errazei bidea ematea (batez ere, adinekoengan pentsatuz).
– IKTen bidez herritarren partaidetza-ekimenak egitea eta gardentasuna bultzatzea.