2.Kexarik aipagarrienak
Enplegu publikoa eskuratzeko hautapen prozedurei lotuta izapidetu diren kexen artean, interesgarritzat jo dugu honako hau nabarmentzea: Getxoko Udalak kazetari lanpostu batzuk betetzeko iragarri zuen deialdiari lotuta izapidetu genuen kexa. Erakunde honek bere jarduera amaitutzat jo du Arartekoaren 2013ko ekainaren 27ko ebazpena eman ostean. Horren bidez, aditzera eman dugu Getxoko Udalak ez dituela gardentasunari eta administrazio egokiari lotutako eskakizunak bete eta enplegu publikoan interesa duten pertsonen konfiantza arriskuan jarri duela, sarbidea ez baita objektiboa eta inpartziala izan, berdintasunari, merezimenduari eta gaitasunari buruzko printzipio konstituzionalekin bat eginez.
Halaber, interesgarria iruditu zaigu nabarmentzea EITBk laguntzaile tekniko eta luminoteknikari lanpostuak betetzeko iragarri zuen hautapen prozesuari lotuta izapidetu genuen kexa. Erakunde publikoak berak aitortu zuen deialdiaren oinarriak transkribatzerakoan akats bat egon zela, zehazki, parte hartzeko baldintzen artean ingelesa jakitea ezinbestekoa zela zioen horretan. Hasiera batean oinarrietan gaineratu zen eta hautapen prozesua behin hasita aldatu zuten, hau da, onartuen eta baztertuen zerrenda argitaratu ostean eta ariketa teorikoa egin ondoren, dagoeneko betekizunek parte hartzea baldintzatu zuten arren. Kasu horretan, ondorioztatu genuen zalantzan jarri zen administrazioaren jardunak enplegu publikoa eskuratzeko errespetatu beharreko berdintasun printzipioa urratu zuela eta, ondorioz, zenbait pertsonek, hala nola, kexagileak, ez zutela izena eman hasierako oinarrietan eskatzen zen hizkuntza-maila ez zeukatelako, prozesuan parte hartu nahi zuten arren.
Era berean, egokia iruditu zaigu aipatzea, Osakidetza-EOZren jarreraren erakusgarri gisa, erakunde honetara jo zuen pertsona batek mahai gainean jarri zuen arazoa. Horren bidez, desadostasuna adierazi zuen Osakidetza-Euskal Osasun Zerbitzuko zuzendari nagusiaren ebazpen baten ondorioz. Ebazpenak 2008an iragarritako hautapen prozesuaren plaza hutsen helmugen esleipenak argitaratu zituen (administrazio laguntzailea kategorian). Deialdi horretako oinarri orokorrek zein zehatzek ezarri zuten txanda bakoitzean eskaintzen diren lanpostuen (libreak eta barne-sustapenekoak) %5 ezintasunen bat duten pertsonek bete dezaten erreserbatu behar dela. Hala ere, interesdunaren iritziz, iragarritako ebazpenak oinarri horiek urratu zituen, ez baitzuen legezko eskaera hori betetzen. Horren harira, azaldu zuen barne-sustapeneko txandan hainbat lanpostu hutsik geratu zirenez, txanda librera pasa zirela, beraz, administrazioak hasiera batean txanda horretan ezintasunen bat duten pertsonentzat erreserbatutako plaza kopurua berriro kalkulatu behar zuen; hau da, %5eko erreserba portzentajea ez zen aplikatu behar hasiera batean txanda horretan betetzeke zeuden lanpostuen kopuruaren gainean, baizik eta, aipatutako aldaketaren ostean, txanda horretan eskaini ziren lanpostuen kopuru osoaren gainean. Interesdunak egiaztatu zuen gora jotzeko errekurtso bat aurkeztu zuela eta jakinarazi zigun oraindik ez dela ebatzi. Zentzu horretan errekerimendu bat egin ostean, azkenean, gure eskaerari erantzunez, osasun arloko arduradun gorenak zera jakinarazi zigun: errekurtsoa ez zela berariaz ebatzi, beraz, herri-administrazioen araubide juridikoaren eta administrazio prozedura erkidearen 30/1992 Legearen 43. artikuluan eta hurrengoetan xedatutako administrazioaren isiltasunagatiko gaitzespenari buruzko arauak aplikagarriak zirela. Administrazio isiltasunak ez du esan nahi administrazioak berariaz erantzuteko betebeharra ez duenik. Horregatik eta kexa-espediente hori behar bezala izapidetzeko helburua genuenez, erakunde publikoaren lankidetza berriro eskatzea erabaki genuen. Txostena bidaltzeko eskatu genion. Bertan, arduradunak interesdunak mahai gainean jarri zuen gaiaren inguruan zuren iritzi arrazoitua jaso behar zen baina aurrekoaren antza zuen erantzuna jaso genuen. Horrenbestez, Osakidetza-Euskal Osasun Zerbitzuaren jardunik ezaren ondorioz gure esku-hartzea amaitu behar izan genuen interesdunari kexak hizpide zuen arazoari buruzko erantzun arrazoitua eman gabe.
Bestalde, ohikoa den moduan, beste lehiaketa prozesuei buruzko zenbait kexa jaso ditugu, hala nola, lanpostuak betetzeko iragartzen direnak. Adibide bezala, Donostiako Udalak iragarri zuen lehiaketa zehatza aipatuko dugu, zehazki, Herritzarrentzako Arreta Bulegoko eta Bilketa Barne Zerbitzuko buru lanpostua betetzekoa.
Kasu horretan, erakunde honetan aurkeztutako kexan jasotako alegazioak gorabehera, ez dugu arrazoirik antzeman baieztatzeko batzordeak egin zuen balorazioaren berezko zuhurtziak arbitrariotasuna eragin zuela egiaztatutako aldez aurretiko esperientzia baloratzerakoan. Horrez gain, honako jarrera hau ulergarritzat jo dugu: parte hartzaileei argudiatutako merezimenduak espediente pertsonalean ageri diren ala ez egiaztatzeko ardura ematea eta merezimenduen alderdi garrantzitsuenak epe barruan egiaztatu baldin badira zuzentzeko aukera ematea. Horrenbestez, ez badira epe barruan egiaztatu ondorioztatu behar da ezin dela zuzenketarik egin, HAAJLren 35.f) artikuluan xedatutakoarekin bat eginez.
Horri dagokionez, nabarmendu nahi dugu Olaberriko Udalak hirugarren mailako idazkari lanpostua betetzeko iragarritako deialdiaren harira burututako jarduna. Ondorioz, Gipuzkoako Foru Aldundiari gogorarazi genion iraupen motzeko lanpostu hutsak izan arren, aldundiak ziurtatu behar duela toki korporazioek ez dutela behin-behineko izendapenik egingo, gutxienez, eskubide hobeko interesdunek berariaz eskaerak egin baldin badituzte, izan ere, horien bidez plaza hutsak bete daitezke lehentasuna duten formulak erabiliz, hala nola, zerbitzu eginkizuna.
Lehiaketa prozesuekin jarraituz baina aldi baterako enplegua lortzeko prozesuak hizpide hartuz, aurten nahitaez aipatu behar ditugu irakasleen ordezkapenen kudeaketari lotutako zenbait jarduera.
Lehenengoa irakaskuntzako ordezkapenak egiteko hautagaiek sustatu dute, izan ere, aurreko Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak homologatu zuen lehen hezkuntzako irakasleentzako espezializazio ikastaro bat gainditu ostean, sartzeko eskaera gaitzetsi dutela ikusi behar izan dute, nahiz eta 2013ko apirilean iragarri zen urteko birbaremazio prozesuaren baitan espezialitate horietan ordezko izateko prestakuntza jaso.
Erakunde honen ustez, 2012ko abuztuan onetsi ziren hautagaien zerrendak kudeatzeko jarraibide berriek prestakuntza berria 2010-2012 denbora tartean egin duten hautagaientzako gaikuntza araubide iragankorra gaineratu beharko lukete, azaroaren 4ko 1594/2011 Errege Dekretuaren bigarren xedapen iragankorraren 3. puntuan erabilitakoaren antzerakoa. Ez denez horrela gertatu, une honetan, Langileen Kudeaketa Zuzendaritza izan behar da, 2012ko abuztuaren 27ko aginduaren bigarren azken xedapenaren bitartez aitortu zaion gaitasuna baliatuz, aldaketa sustatzen duena; indarrean jarri aurretik hasitako eta homologatutako espezializazio ikastaroak aitortuz dagozkion espezialitateak irakasteko gaikuntza nahiko gisa. Hezkuntzako arduradunak prest agertu dira egungo jarraibideak berrikuste aldera, erakunde honek proposatutako zentzuan.
Bigarren jarduerak Arartekoaren 2013ko azaroaren 27ko ebazpena eragin du. Modu horretan, hezkuntzako arduradunei eskatu diegu kexa aurkeztu duen pertsona konpentsatu dezaten eta deitu ez izanagatik eskaini ez dituen lanei dagokien puntuazioa aitortu diezaioten. Gure iritziz, interesdunek modu justifikatuan uko egiten dutenean, administrazioari esan ahal diote zenbat denbora iraungo duen uko egitea eragin duen egoerak, beraz, egoera eragin duen gertakaria bertan behera geratu dela egiaztatzeko eskakizun osagarriak (berriz ere egoera aktiboan edo eskuragarrian egon ahal izateko) gehiegizkoa dirudi eta ematen du ez daukala oinarririk. Are gutxiago aztertu dugun kasuan, zeinetan interesdunak bakarrik argudiatu baitzuen une jakin batean osasun zentroan tratamendu bat jaso behar zuela eta horrek ez zuen ondoriorik eragin lanerako gai izateari lotutako baldintzan. Dena den, ebazpen hori ez dute onartu.
Aldi baterako enpleguari buruzko atalarekin jarraituz, beste kexa bat azpimarratu egingo dugu. Pertsona batek aditzera eman zuen 2008. urtetik Gizarte Ongizaterako Foru Erakundeko (GOFE)aldi baterako lan-poltsaren barruan dagoela, sukaldeko laguntzaile kategorian, eta urte horretan horretarako eskatu zioten dokumentazio guztia aurkeztu zuen arren, gaur egun, kontratatzeko bere garaian eskatu ez zioten titulazioa eskatzen diotela: HLH, Ostalaritza, Turismo eta Sukaldaritza adarra. Horrez gain, argudiatu zuen eskakizun berri horren ondorioz ezin izan zuela eskaini zioten bitarteko funtzionario izendapena eskuratu. Gainera, erreklamazio bat aurkeztu zuen erakunde horren aurrean eta ez zuen espero zuen erantzuna jaso.
Gaiari buruzko informazioa eskatu ostean, egiaztatu genuen arazoa hasi zela abenduaren 28ko 76/2012 Foru Dekretua indarrean jarri ostean. Dekretu horrek Gizarte Ongizaterako Foru Erakundeko lanpostuen zerrendaren aldaketa onetsi zuen. Arau horretan xedatu da sukaldeko laguntzaile lanpostua betetzeko Ostalaritza, Turismo eta Sukaldaritza adarreko HLH titulu akademikoa edukitzea beharrezkoa dela. Hau da, titulu hori edukitzea sukaldeko laguntzaile lanpostua burutu ahal izateko betekizun bihurtu da eta, esku artean genuen kasuan, interesdunak ezin zuen eskatutako titulu akademikoa aurkeztu ez zuelako.
Gure esku-hartzearen ostean, GOFEko langileen arduradunek adierazi dute interesdunak mahai gainean jarri zuen arazoari konponbide bat emateko asmoa dutela, hau da, foru arauan sukaldeko laguntzaile lanpostua betetzeko ezarritako titulazioaren baldintza eskatzeko betebeharraren eta indarrean dagoen lan-poltsa osatzen duten pertsonen itxaropenen artean dagoen lehia konpontzeko asmoa; izan ere, pertsona horiei, lan-poltsan sartu zirenean, ez zieten eskatu titulazio hori egiaztatzeko lanpostu bera betetze aldera.
Atal horrekin amaitze aldera, ezinbestekotzat jo dugu Diru-sarrerak bermatzeko errenta kudeatzeko eta izapidetzeko programa delakoaren amaieragatik eragindako pertsona guztien ordezkaritzan aurkeztu diren kexak aipatzea. Horren bidez, 209 bitarteko funtzionario izendatu ziren Lanbide-Euskal Enplegu Zerbitzukoprogramagatik, oraindik ere izapidetze fasean dagoena.
Bestalde, Gipuzkoako Foru Aldundiko Mugikortasun eta Bide Azpiegituren Sailari atxikita dauden karrerako bi funtzionariok aurkeztu zuten kexa aipatzea interesgarria iruditu zaigu. Izan ere, ez daude ados egun sail hori osatzen duten (haiek sail horri atxikita daude) topografiako ingeniari teknikoek betetzen dituzten lanpostuei dagozkien ordainsarien eta sail berean lan egiten duten baina beste ingeniaritza tekniko batzuei lotutako titulazioak dituzten pertsonek jasotzen dituzten ordainsarien artean dauden aldeak. Zentzu horretan, foru erakundean euren eskaera egin ostean, informazioa eskatu zuten euren lanpostuen balorazioaren inguruan. Zehatz-mehatz, euren lanpostuari dagozkion faktore mailen gainean galdetu zuten, baita hainbat faktoreren puntuazioaren, tarteen taulen eta abarren gainean ere. Laburbilduz, erantzun zieten Balorazio Batzorde Teknikoaren lan tresnak zirenez, organo horri zegokiola horien berri ematea. Dena den, organo horren funtzioak bertan behera geratu ziren 2010eko uztailean.
Erakunde honek esku-hartzea amaitu zuen adieraziz, gure iritziz, ez zegoela interesdunek eskatu zuten dokumentazioa ez ematea justifikatzen zuen arrazoirik; izan ere, herri-administrazioen araubide juridikoaren eta administrazio prozedura erkidearen azaroaren 26ko 30/1992 Legearen 37. artikuluak, herritarrek administrazioaren fitxategietan dauden eta administrazio espediente bat osatzen duten agiriak ikusteko eskubidea daukatela xedatzen duenean, herri-administrazio orokorra du hizpide, ez hari lotutako organo zehatz bat (informazio eskaerak xede duen prozedura ebatzi duena). Orain dela gutxi jakin dugu foru erakundeak euren eskaera bete egingo duela.
Lizentzia eta baimenei buruzko kexei dagokienez, bereziki adierazgarria iruditzen zaigu foru funtzionario batek hala eskatuta izapidetutako kexa. Interesdunak bere ama zaintzeko baimen bat eskuratu nahi zuen Langile Publikoen Oinarrizko Estatutuaren (aurrerantzean EBEP) apirilaren 12ko 7/2007 Legearen 48.1.i) artikuluan araututakoarekin bat eginez. Kexa hori Arartekoaren 2013ko azaroaren 27ko ebazpenaeman ostean amaitutzat jo dugu.Bertan, ondorioztatu genuen gaixoaren laguntza prozesuaren ardura duen medikuak egindako txosten medikoan gaixotasun baten izaera oso larria ez islatzea ez dela izan behar, bere horretan, baimena ukatzeko arrazoi bat (zehazki, 48.1.i artikuluan xedatutako baimena). Horregatik, kasu horietan, kalifikazioa baimenaren emakidaren ardura duen administrazio zerbitzuak egin behar du, betiere, eskatzeko espedientean gaineratutako dokumentazio kliniko nahikoa oinarritzat hartuta.
Iaz minbizia edo beste gaixotasun larriren bat pairatzen duen seme-alaba adingabea zaintzeko baimena aipatu genuen. Aurten udal funtzionario baten kasua aztertu dugu. Hasiera batean, lanaldia hilabete batean zehar %60 murrizteko baimena aitortu zioten. Hala eta guztiz ere, zegokion luzapena izapidetzerakoan, udalak eskaera hori gaitzestea ebatzi zuen, hura emateko eskatutako baldintzak betetzen ez zituela ondorioztatu zuelako, izan ere, ez zegoen ospitaleratuta eta ez zuen etxeko tratamendurik jasotzen diagnosi eta ospitaleratze baten ondoren. Horrez gain, bere alabak ez zuen zaintza jarraitua eta etengabea behar eta, gainera, eskolatuta zegoen.
Erakunde honek eskolara doazen hainbat adingaberen kasuak ezagutu ditu adingabe honek pairatzen duen gaixotasun berarekin (I. motako diabetes mellitus). Kasu horietan guztietan, erakunde honek eskola orduetan zehar osasun arreta berezirako onartutako zirkularra guztiz betetzea defendatu eta gomendatu du. Horregatik, kasu horretan uste dugu egin behar dena zera dela: eskolatuta dagoen ala ez alde batera utzita, bere gaixotasunaren ondorioz adingabe horrek dituen zaintza-beharrak zehaztu (medikuek zaintza zuzena, jarrai eta etengabea izan behar dela baloratu dute, zalantzarik gabe), haren gurasoen laneko ardurekin bateragarriak diren ala ez alde batera utzita.
Erakunde honen esku-hartzea eskatu duen beste udal funtzionario baten kasua ere aipatu nahiko genuke. Kasu horretan, interesdunak bere emaztea zaintzeko baimena eskuratu nahi zuen, “amniozentesi” proba egin baitzioten. Langile horren nahia ukatu egin zuten Udalhitz-Euskal toki erakundeetako langileen lan-baldintzak arautzen dituen hitzarmenaren 49.2 artikuluan hitzez hitz jasotakoa aplikatuz. Hala ere, babesa jaso zuen zenbait talderen eskutik, hala nola, Emakumeen eta Gizonen Berdintasun Eraginkorrerako Defentsa Erakundea Emakunde-Emakumearen Euskal Institutuarena. Bere ustez: “...herri-administrazioak modu eredugarrian aplikatu beharko lituzke Langileen Estatutuan jasotako laneko eskubideak, legeria loteslearen barruan ez egon arren. Zentzu horretan, araudiak 3/2007 Legeak ebakuntza eta gaixotasunei dagokienez eremu pribatuan ezarri duen interpretazioa gaineratu beharko luke, izan ere, ospitaleratzea beharrezkoa ez bada ere, atsedenaldia eta etxeko zaintzak ezinbestekoak izan ohi dira eta horrek ez du esan nahi haurdun dagoen emakumearen eta haurraren osasunarentzat garrantzitsuak ez direnik, esku artean dugun kasuan gertatu den bezala. Erakunde honek egokitzat jo du EUDELi proposamen bat helaraztea, iradokizun gisa, beharrezkoak diren neurriak sustatzen saia daitezen, egoera horietan lizentzien eta baimenen emakiden gaineko hausnarketa berrikustea posible izan dadila, Udalhitz-Euskal toki erakundeetako langileen lan-baldintzak arautzen dituen hitzarmenaren testuinguruan.
Bestalde, garrantzitsua iruditzen zaigu azpimarratzea LAB sindikatuak Metro Bilbaon aurkeztu zuen kexa. Horren bidez, salatu da zuzendaritzak ez diola alderdi sozialari informaziorik eman enpresako bi zuzendarik kargua utzi izanaren inguruan. Zuzendari kudeatzaileak ez zuen daturik eman kontseilari ordezkari batek kargua utzi izanaren inguruan eta argudiatu zuen goi zuzendaritzako langileen izaera berezia zuen laneko harremana zuen zuzendaria zenez, kargua uzteari lotutako inguruabarrek langileen ordezkariei aitortu zaizkien –Langileen Estatutuaren (LA) 64. artikuluaren bidez- eskumenak gainditzen dituztela, izan ere, langile mota horren ordezkaritza eta babesa ez dator bat estatutu horren II. tituluan ezarritako ibilguekin. Erakunde honek kexagileei jakinarazi zien zaila izango zela legezko interes bat baliatzea zuzendarien kargu-uzteari buruzko informazioa biltzeko nahia babeste aldera, jarduera sindikala garatzeko eskubidearen ondoriozko alderdi funtzionala aintzat hartuta ere (azken horrek langileen ordezkariei ahalmena ematen die langileen interesak defendatu, babestu eta sustatzera zuzenduta dauden jarduerak burutzeko). Hau da, beharrezkoak diren ekintza bitartekoak abian jartzea konstituzioaren arabera dagozkien funtzioak bete ahal izateko. Gure ikuspegiaren arabera, eskatu den informazioa eskuratzeari lotuta helburu argi eta bistakoa aurkezteko ezintasunak kexan defendatu den planteamenduari oinarria ematen dio zentzu honetan: erakunde publikoen kudeaketaren gardentasun handiagoa sustatu nahi da.
Azpimarragarria iruditzen zaigun beste kasu bat foru funtzionario batena da, berak zalantzan jarri zuen identifikatzeko betebeharra prestakuntza ekintzei buruzko txostenak betetzerakoan. Erakunde honetan ondorioztatu dugu kasu horietan laneko harremanak justifikatzen duela datu pertsonalak baimenaren beharrik gabe erabiltzea, izan ere, eskainitako prestakuntza lanpostuari egokitzen zaion ezagutze aldera informazio hori beharrezkoa da, beraz, ezin dugu esan eskatzen diren datu horiek desegokiak edo gehiegizkoak direnik.
Gure aurreko txostenean une horretan Herrizaingo Saila zenak behin-behineko ezintasunen inguruan onetsi zuen aginduari lotuta aurkeztu zen kexa bat islatu genuen. Horri dagokionez, adierazi behar dugu orain Segurtasun Saila deitzen denaren arduradun berriekin burutu ditugun kudeaketen emaitza hauxe izan dela: agindu berria eman da eta, bertan, gutxienez ez dira jaso kexa eragin zuten alderdi eztabaidagarriak, horien ondorioz, erakunde honek ohartarazi baitzuen aginduak barne hartzen zuen Ertzaintzako kideen osasunari buruzko datuen tratamendua ez zetorrela bat tratamendua legezko bihurtzen duten kasuekin; izan ere, ez zegoen hori ahalbidetzen zuen arau orokor edo berezirik. Horrez gain, errepikatu genuen datuen babeserako araudian, laneko arriskuak prebenitzeari buruzkoan edo Gizarte Segurantzaren legerian (ezintasunagatiko prestazioaren gainekoan) ez zegoela agindu horretan jasotako tratamenduentzako babes edo estaldurarik.
Iaz sektore publikoko langileei lotuta gastuari eusteko neurriak ezartzearen inguruko erreferentzia anitzak egin genituen. Aurten ere horietako batzuen aplikazioak eragin dituen zenbait kexa jaso ditugu. Derrigorrezko erretiratzeen aitorpenek eragin dituztenak, besteak beste. Horien bitartez, zerbitzu aktiboaren egoera luzatzeko aukera ukatzen da.
Bestalde, irakasleen sektoreko erretiratze kasu batzuetan, eztabaidagarriak ari dira izaten zenbait araubideren artean antzeman diren desberdintasunak (orokorra eta eskola pasiboak).
Bide batez, EHUren aurrean garatu genuen jarduera aipatu nahiko genuke. Jardun hori Arartekoaren 2013ko azaroaren 29ko ebazpenaren bidez amaitu da. Bertan, EHUri gomendatu genion Euskal Herriko Unibertsitateko lan-kontratudun irakasle eta ikertzaileen II. Hitzarmen Kolektiboaren 32.4. artikuluaren aldaketa sustatu zezan, EHUri atxikita dauden eta prestakuntza fasean dauden ikertzaileen ordainsarietan antzeman daitezkeen araubide ezberdinak saihesteko.