5.3. Eskuratutako datuen ustiapena
Landa laneko (behaketak eta elkarrizketak) kanpainatik etorritako informazioaren ustiapena jarraian datozen oinarrizko printzipioei jarraiki egituratu da:
– Hierarkia printzipioa: ekipamenduen eta material mugikorraren ezaugarriak finkatzeko saiakera egin da haien irisgarritasun maila gorabehera, baina, betiere, garraioetara iristea eta haiek normaltasunez erabiltzea baldintzatzen duten oinarrizko bi irizpideak aintzat hartuta balorazioan, alegia, joan-etorriaren segurtasuna eta funtzionaltasuna (autonomia).
– Homogeneizazio printzipioa: informazioaren azterketa eta ustiapen metodologia bat hartzeko saiakera egin da, horrek ondoren aukera eman zezan garraio sistemen eta lurralde eremuen izaera kuantitatibo eta kualitatiboko alderaketak ezartzeko.
Printzipio gidari horiek informazioaren tratamenduan sartzeko, metodologia berritzailea hartu da. Horrek, parametro komun batzuen ebaluaziotik abiatuta, aukera eman du tresna grafikoak lantzeko eta horien bitartez garraio sistemen irisgarritasun ezaugarriak kuantitatiboki eta kualitatiboki ikusteko.
Garraio azpiegitura eta ekipamenduen diseinua eta funtzionaltasuna heterogeneoa denez, tresna grafiko horien erabilerak erraztu egiten du instalazioen, garraio moduen eta lurralde eremuen arteko alderaketa egin ahal izatea.
Bi dira ezaugarriak ateratzeko prozesuan eta ebaluazio alderatua egitekoan erabiltzen diren tresnak:
– Gabezien matrizea
– Irisgarritasun diagrama
5.3.1. Gabezien Matrizea[12]
Izaera kuantitatiboko tresna bat da, eta informazio osoa eta alderatua ematen du aintzat hartutako garraio sistemarentzako dagoen joan-etorri katearen irisgarritasunaren ezaugarriei buruz.
Horretarako, Irisgarritasun Indizea (II) izena duen adierazle sintetiko bat sortzen da. Horrek, garraio ekipamendu bakoitzarentzat (trenbide geltokia, autobus terminala, aireportua) bateratuak izango diren parametro batzuk aztertu eta baloratzearen ondotik, aukera ematen du objektibotasunez zenbatu eta alderatu ahal izateko oinezko ingurunearen eta instalazioen irisgarritasun maila. Katearen etapa guztietan joan-etorriak duen segurtasunaren eta autonomiaren (funtzionaltasuna) ikuspegitik egiten da azterketa.
Parametro hauetako bakoitzaren balorazioarekin, irisgarritasun alderdiak izena dutenak, eta ekipamendu bakoitzerako irteten diren irisgarritasun indizeekin, Gabezien Matrizea eraikitzen da. Horri esker posible da joan-etorri kate osoaren irisgarritasun egoera ikustea (ingurunea-ekipamendua-material mugikorra).
Bi irizpide finkatzen da joan-etorri katearen irisgarritasun alderdien balorazioa egiteko.
– Segurtasuna
Segurtasun bezala ulertzen da mugikortasun urriko pertsonak duen gaitasuna kasuan kasuko ekipamenduan edo ibilgailuan ageri diren elementuetara iritsi eta horiek erabiltzeko, segurtasun fisikoko, erosotasuneko eta duintasun pertsonaleko baldintza egokietan.
– Funtzionaltasuna
Funtzionaltasuna esaten denean ulertzen dena da mugikortasun urriko pertsonak duen gaitasuna kasuan kasuko ekipamenduan edo ibilgailuan ageri diren elementuetara autonomiaz iritsi eta horiek erabiltzeko.
Bi irizpideentzat hiru balorazio maila finkatu da metodologiaren aldetik:
– 0: egoera ezin hobea: segurtasuna duena eta funtzionala.
– 1: segurtasunaren aldetik nolabaiteko zailtasuna ageri duen egoera eta joan-etorrirako eta erabilera autonomorako oztopoak dituena.
– 2: egoera kritikoa segurtasunaren aldetik eta disfuntzionaltasunekin, joan-etorrietan eta elementuen erabileran autonomia ahalbidetzen ez dutenak.
Horrela, irizpide horiek oinarri hartuta, topatu diren gabeziak kritikotasuneko zazpi mailatan antolatuta geratzen dira erantsi den taularen ondotik:
Iturria: geuk egina.
Segurtasun eta funtzionaltasun irizpideak aplikatzeko kontuan hartzen diren irisgarritasuneko hamabi alderdiak antolatu egiten dira garraiora iristeko eta hura normaltasunez erabiltzeko funtsezko izaera edukitzearen arabera. Gauzak horrela, irisgarritasun alderdiak lehen mailakoetan eta bigarren mailakoetan bereizten dira.
– Lehen mailako izaera: alderdi hauen kasuan baldintza ezin hobetan egotea ezinbestekoa da erabat, mugikortasun urriko pertsonaren joan-etorri segurua eta autonomoa bermatzeko garaian irisgarritasun kate osoan zehar.
Lehen mailako izaera duten irisgarritasun alderdien zerrenda:
• Kanpoko irisgarritasuna: oinezko ibilbidea, ateak, arrapalak, eskailerak...
• Barne joan-etorria ekipamenduan: ateak, eskailerak, oztopoak, zoladura, gidari izateko seinaleztapena, eta abar.
• Segurtasuneko seinaleztapena: zerrenda kromatikoak, botoiak...
• Ibilgailura sartzea eta hartatik irtetea.
• Joan-etorria ibilgailuaren barrualdean: oztopoak, ainguratzeak, barrak, eta abar.
• Informazio eta komunikazio sistemak instalazio eta ibilgailuetan: megafonia, zutabe estatikoak, teleadierazgailuak, eta abar.
– Izaera osagarria: Alderdi hauek ezin hobeak izatea ez da erabakigarria mugikortasun urriko pertsonaren joan-etorriaren segurtasuna eta funtzionaltasuna bermatzeko.
Izaera osagarria duten irisgarritasun alderdien zerrenda:
• Altzariak.
• Komunak.
• Leihatilak, salmahaiak.
• Zerbitzu osagarriak (telefonoa, kutxazainak, kafetegia...).
Ondorioz, kontuan hartutako irisgarritasun alderdiek 0 (egoera ezin hobea) eta 4 (egoera kritikoena) arteko balioak har ditzakete, balorazioan erabilitako segurtasun eta funtzionaltasun irizpideei jarraiki. Irisgarritasun Indizea irisgarritasun alderdi bakoitzaren balorazioaren baturaren eta baloratutako alderdi kopuruaren arteko zatiduraren emaitza izango da.
Matrizeak bi II balio edukiko du ekipamendu bakoitzeko: bata, irisgarritasun alderdi guztien baloraziotik datorrena eta, bestea, garrantzitsuagoa, lehen mailako irisgarritasun alderdiak bakar-bakarrik aintzat hartzetik etorritako emaitza izango dena.
Instalazioen ezaugarriak atera eta aldez aurretik sailkatze honek lagundu egiten du ondoren egingo diren gomendioak hierarkizatzen. Zentzu horretan, ekipamendu jakin batzuetan lehentasunezko esku-hartzearen beharra are argiago geratzen da Irisgarritasun Indizearen balioa instalazio bakoitzean dagoen bidaiari eskaerarekin gurutzatzen denean.
Osatu gabeko matrizea azaltzeko eredua erantsi da.
Deskargatu matrizea azaltzeko eredua
Gabezien Matrizeko irisgarritasun alderdien balorazio guztiak hartu eta irisgarritasuneko indize sintetikoak kalkulatzen direnean, emaitza honela geratzen da:
– II≥2 ageri duten instalazio guztiak egoera kritikoan daudela uste da. Kasu hauetan, IIren balioa gorriz itzaleztatuta geratzen da matrizean.
– II≤1 ageri duten instalazio guztiak "irisgarritzat" jotzen dira[13]. Kasu hauetan, IIren balioa berdez itzaleztatuta geratzen da matrizean.
– 1 eta 2 artea
n kokatzen den Irisgarritasun Indizea duten instalazio guztiak (1>II<2) oso funtzionaltasun gutxikotzat jotzen dira.
– Bestalde, eskarian oinarrituta, geltokia bereziki garrantzitsua bada aintzat hartutako biztanleria gunean, IIren balioa gorriz seinaleztatuta geratzen da.
Jada eraikitako matrizea azaltzeko eredua erantsi da.
Deskargatu jada matriz eraikita azaltzeko eredua
5.3.2. Irisgarritasun Diagrama
Irisgarritasun Diagrama izaera kualitatiboko irudikapen grafiko bat da; bertan, aintzat hartutako mugen ezaugarriak eta tipologia gorabehera (fisikoak eta komunikaziokoak) eta joan-etorri kateko segmentu bakoitzerako, islatu egiten da zein den ebaluatzen ari den garraio sistemaren irisgarritasun egoera.
Irisgarritasun Diagramak irisgarritasun maila baloratzeko hiru kategoria ditu: irisgarria, funtzionala eta eskuraezina. Horiek bat datoz hiru irudikapen kolorerekin: berdea, anbarra eta gorria. Balorazio maila hauek aplikatu egiten dira garraio modu bakoitzeko irisgarritasun fisikoaren eta komunikaziokoaren ebaluazioan. Ebaluazioa joan-etorri katea gorabehera egiten da, kualitatiboki baloratuz ingurunearen egoera etapa ezberdinetan: Ingurunea, ekipamendua eta ibilgailua, eta, horrekin batera, baita puntu kritikoak ere, alegia, kanpoko ingurunearen eta garraio ekipamenduaren eta garraio ekipamenduaren eta ibilgailuaren arteko loturak.
Emaitza diagrama bisual bat da, eta bertan irisgarritasunaren egoeraren gaineko alderaketak ezartzerik dago trenbide korridoreak, aireportuak, errepidetiko garraio zerbitzuak, lurralde eremuak, eta abar gorabehera.
Jada beteta dagoen Irisgarritasun Diagrama baten eredu bat erantsi da.
Diagnostikoaren emaitzak (matrizeak eta diagramak) nahiz txosteneko ondorio eta gomendioak garraio sistemak gorabehera antolatzen dira, EAEko eremu funtzional ezberdinetan dagoen garraio publikoko eskaintzari jarraiki.
Premisa horiek oinarri hartuta, diagnostiko txostenaren eta ekintza planen idazketa hurrengo garraio sistemei eta zerbitzu elkartuei jarraiki egituratzen da:
[12] Azterlan honen esparruan, Gabezien Matrizea hurrengo sistemei aplikatu zaie: trenbideenari, errepideenari eta airetikoari.
[13] Ohikoa da ekipamendu hauetan eta guzti gabeziak topatzea, baina ez dira kritikotzat jotzen garraiobide bat segurtasunez eta funtzionaltasunez erabili ahal izateko.