3. EAE-n mugikortasun urria duen pertsona taldearen azterketa soziodemografikoa
Mugikortasun urria duen biztanleria zenbatzeko aintzat hartu da inguruneko oztopoek ez dietela bakarrik eragiten aldi batez edo iraunkorki ezgaitasunen bat duten pertsonei, baizik eta, baita ere, ezgaitasuna eduki ez arren mugimendu jakin batzuk burutzeko arazoak dituztenei, adibidez haurdun dauden emakumeei, adinekoei, igeltsatuta dauden pertsonei, eta abar.
Kalkulua egiteko estatistika eta agiri iturri ezberdinak erabili dira aintzat hartutako mugikortasun urriko pertsona kategoria bakoitzeko:
MUGIKORTASUN URRIKO PERTSONA TALDEAK | ITURRIAK |
Adinekoak | Estatistikako Institutu Nazionala (INE-2009) |
Ezgaitasun iraunkorreko pertsonak | Ezgaitasunari, autonomia pertsonalari eta mendetasun egoerei buruzko inkesta (EDAD-2008) |
Aldi bateko ezgaitasunen bat duten pertsonak | Ospitaleko mugikortasunaren inkesta (EMH 2008) |
Haurdun dauden emakumeak | Ospitaleko mugikortasunaren inkesta (EMH 2008) |
Gainerako biztanleria (jarduera mugatzaileak) | Azterlan ezberdinak* |
(*) Egile ezberdinak kuantitatiboki zera zenbatesten saiatu dira: une jakin batean mugikortasuna aldi batez zaildurik duen pertsona kopurua, adibidez haur kotxeetan haurrak garraiatzen direnean, pisu handiko gauzak garraiatzen direnean, erosketetako poltsak eramaten direnean, eta abar.
Zentzu horretan, bi talde finka daiteke mugikortasun urriko pertsonak hartzen dituen biztanleria multzoaren barruan:
– Mugikortasun urri iraunkorra: adinagatik edo izaera fisikoko edo zentzumen izaerako ezgaitasunengatik joan-etorri autonomoak egiteko gaitasuna mugaturik ikusi duten gizabanakoei heltzen die honek. Talde honetan adinekoak[4] eta izaera iraunkorrarekin ezgaitasunen bat duten pertsonak sartzen dira.
– Mugikortasun urri iragankorra: aldi batez joan-etorri autonomoak egiteko gaitasuna murrizturik ikusten duten gizabanakoei heltzen die. Talde honen barruan haurdun dauden emakumeak, aldi bateko ezgaitasunen bat duten pertsonak eta aldi batez mugatzaileak diren jarduerak egiten dituen biztanleria sartuko lirateke.
Izaera iragankorreko joan-etorri zailtasunak dituen biztanleria bolumenaren zenbatespenak aukera ematen du azterketan denbora eskala berri bat definitzeko:
– Haurdun dauden emakumeak: urteko denbora eskala bat gorabehera ematen da datua, azken 5 urteetako serie kronologikoetan oinarritutako batez bestekoaren emaitza.
– Aldi bateko ezgaitasuna: datua azken 5 urteetako serie kronologikoetan oinarritutako batez besteko bati jarraiki ematen da. Eguneroko denbora eskala aplikatu da, ezintasuna dakarren lesioaren 15 eguneko batez besteko iraupena zenbatetsiz.
– Gainerako biztanleria (jarduera mugatzaileak): aldi batez mugikortasuna baldintzatzen duten jarduerak egiten dituen pertsona multzoari buruzkoa da. Azterlan ezberdinen arabera[5], ezgaitasunik ez duen biztanleriaren %17,7 egoten da une jakinen batean pertsonaren joan-etorri normala modu iragankorrean zailtzen duten inguruabarretan.
Premisa horiek oinarri hartuta, erantsi diren grafiko eta taulek erakutsi egiten dute zein den EAEn mugikortasun urria duen biztanleriaren bolumena, aintzat hartutako talde ezberdinak gorabehera banatuta[6]:
PROBINTZIAK | BIZTANLERIAREN BANAKETA LURRALDEKA ETA MUP TALDEAK GORABEHERA | ADINEKOAK | ADINEKOEN %A | EZGAITASUN IRAUNKORRA | GUZTIRA MUGIKORT. URRI IRAUNKORRA | MUGIKORT. URRI IRAUNK. %A |
Gipuzkoa | 705.698 | 131,611 | %18,65 | 17.600 | 149.211 | %21,14 |
Bizkaia | 1.152.658 | 224.626 | %19,49 | 37.400 | 262.026 | %22,73 |
Araba | 313.819 | 53.300 | %16,98 | 10.100 | 63.400 | %20,20 |
Guztira EAE | 2.17.2.175 | 409.537 | %18,85 | 65.100 | 474.637 | %21,85 |
Iturria: geuk egina.
PROBINTZIAK | BIZTANLERIAREN BANAKETA LURRALDEKA ETA MUP TALDEAK GORABEHERA | HAURDUN DAUDEN EMAK. | EZGAITASUN IRAGANK. | GAINERAKO BIZTANLERIA (jarduera mugatzaileak) | GUZTIRA MUGIKORT. URRI IRAGANK. | MUGIKORT. URRI IRAGANK. %A |
Gipuzkoa | 705.698 | 7.027 | 7.143 | 97.254 | 111.424 | %15,79 |
Bizkaia | 1.152.658 | 10.350 | 11.444 | 155.810 | 177.604 | %15,41 |
Araba | 313.819 | 2.963 | 3.217 | 43.800 | 49.980 | %15,93 |
Guztira EAE | 2.172.175 | 20.340 | 21.804 | 296.864 | 339.008 | %15,61 |
MUP TALDEEN BANAKETA EAE-N LURRALDE HISTORIKOA GORABEHERA
Lurralde historikoak gorabehera banatutako datu erlatiboek agerian uzten dute mugikortasun urri iraunkorra nahiz iragankorra duten pertsonen artean banaketak baliokideak direla. Hala eta guztiz ere, deigarria da Bizkaian bizi den eta izaera iraunkorreko mugikortasun urria duen biztanleria portzentajea. Hori, biztanle kopuruaren aldetik, ehuneko puntu bat eta erdi gehiagoko balioa da Gipuzkoaren gainetik eta ehuneko bi puntu baino gehiagoko aldea Arabako probintziaren gainetik. Alde hori, nagusiki, adinekoen taldean ageri da.
GUZTIRA MUGIKORTAS. URRI IRAUNKORRA | GUZTIRA MUGIKORTAS. URRI IRAGANKORRA | GUZTIRA MUGIKORT. URRIA EAE-N | MUGIKORT. URRIAREN %A |
149.211 | 111.424 | 260.635 | %36,9 |
262.026 | 177.604 | 439.630 | %38,1 |
63.400 | 49.980 | 113.380 | %36,1 |
474.637 | 339.008 | 813.645 | %37,5 |
Iturria: geuk egina.
Datu orokorretara joz gero, esan daiteke egun EAEn bizi den biztanleriaren %37,5ek mugikortasun urria duela batez besteko egun bateko une jakin batean. Lehendik aipatutako antzeko beste azterlan batzuetan islatutako irisgarritasun oztopoak ezabatzearen onuradun den biztanleriaren portzentajeen antzekoa da datu hori.
Kopuru erlatiboek ere aukera ematen dute lurralde historikoak gorabehera antzekotasunak ikusteko, nahiz eta Bizkaian mugikortasun urriko pertsona portzentajehandiagoa islatzen den. Hori lehen azaldu diren aldeen ondorio da.
EAE bezalako lurralde batek ageri duen agertoki soziodemografikoaren joeran mugikortasun urriko biztanleriaren datuak testuinguruan kokatzea oso adierazgarria da.
Ariketa hori egiteak agerian uzten du zahartzeko joera nabarmena duen gizarte batean bizi garela. Jaiotza tasaren beherakada adierazgarria, 1,8an kokatzen dena gaur egun, kezkagarria bihurtzen ari da azken urteotan EAEn. Horrek, biztanleriaren bizi itxaropenaren hazkundeari uztartuta, gizarte ziurtasun ezeko agertokiak proiektatu besterik ez du egiten, alderantzikako biztanleria piramide batekin. Bertan, biztanleriaren portzentaje altuak mugikortasun urriko pertsonatzat hartuko dira, adin aurreratukoak izateagatik.
Zahartze tasaren proiekzioa EAE-n
Iturria: Eustat.
Erantsitako irudian erakutsitako denbora horizonteak hazkunde adierazgarria ageri du zahartze tasan datorren bosturtekorako[7]. Proiekzioaren arabera, hiru lurralde historikoak 1975. urtean erregistratutako biztanle kopuruaren antzekora iritsiko dira 2015. urtean. Gaur egun, lehen azaldutako taula ikusita, EAE osoko biztanleriaren zahartze tasa %20 ingurukoa dela ikus daiteke.
Azterketa mugikortasun urriko pertsonen kategoriari bakarrik aplikatuz gero, portzentajea %50eraino iristen da, erantsitako taula eta grafikoetan islatu bezala. Beste era batera esanda, EAEn batez besteko egun batean irisgarritasun zailtasunak dituzten pertsonen erdia adinekoen taldekoa da.
EAE-N MUGIKORTASUN URRIA DUTEN PERTSONEN XEHETASUNA | Kopurua | Ehunekoa |
ADINEKOAK | 409.537 | %50,33 |
EZGAITASUN IRAUNKORRA DUTEN PERTSONAK | 65.100 | %8,00 |
ALDI BATEKO EZGAITASUN FISIKOA DUTEN PERTSONAK | 21.804 | %2,68 |
HAURDUN DAUDEN EMAKUMEAK | 20.340 | %2,50 |
GAINERAKO BIZTANLERIA (jarduera mugatzaileak) | 296.864 | %36,49 |
MUGIKORTASUN URRIA EAE-N (BATEZ BESTEKO LANEGUN BAT) | 813.645 |
|
Azpimarratzekoa da ezgaitasunik ez duten baina aldi batez mugatzaileak diren jarduerak egiteagatik abagune batean mugikortasun zailtasunak dituzten pertsonek mugikortasun urria duen biztanleriaren barruan hartzen duten –portzentaje altua –%36,5–.
Ondorioz, joera aldaketarik gertatu ezean, biztanleriaren zahartzea mantendu egingo da datozen 15 urteetan; horrela, mendetasun tasa –65 urtetik gorako adinekoak biztanleria aktiboari dagokionez– %50 inguruko balioetan kokatu liteke (%48,4). Mendetasun europarraren eskualdeko batez besteko kopurua baino ia zazpi puntu altuagoa den tasa da, izan ere 2004ko %25etik 2030eko %41era igarotzea aurreikusi da (Eurostat, 2008). Halaber, kalkulatu egiten da 2020. urtean lau euskaldunetik batek 65 urte baino gehiago edukiko duela[8].
Iragarpen hauek derrigorrezko egiten dute irisgarritasun baldintzak betetzea, garraio sistemetara sartu eta horiek normal erabiltzeko baldintzak betetzea eta horiek erakundeen eta agente eskudunen agendetan nahiz haien inbertsio programetan ahalik eta lasterren sartzea. Helburua pertsonek mugikortasunerako duten eskubidea baldintzatzen duten oztopo fisikoak eta komunikaziokoak eraginkortasunez ezabatzea izango da.
Erantsitako eskemak xehatu egiten du EAEko garraio publikoaren eskaintza, hain zuzen ere azterlan honen azterketaren xede dena.
PROBINTZIAK | RENFE | FEVE | EUSKOTREN | TRANBIA | METROA |
ARABA | Distantzia ertain edo luzea | L1, L2 | |||
BIZKAIA | Aldirikoak A1, A2, A3 Distantzia ertain edo luzea | Aldirikoa - Eskualdekoa | L1, L3, L4 | L1 | L1, L2 |
GIPUZKOA | Aldirikoak A1 Distantzia ertain edo luzea | L1, L2 |
PROBINTZIAK | HIRIKOA (hiriburuak) | HIRIKOA (bestelakoak) | HIRI ARTEKOAK (EAE barrukoak) | IBILBIDE LUZEKOA (EAEtik kanpokoak) | TAXIA |
ARABA | 9 linea | Udalerri 1 (proiektuan) | 27 linea | 37 linea | Bai |
BIZKAIA | 35 linea | 4 udalerri (1 proiektuan) | 106 linea | 70 linea | Bai |
GIPUZKOA | 26 linea | 9 udalerri | 130 linea | 64 linea | Bai |
PROBINTZIAK | HEGALDIAK |
ARABA | Estatukoak |
BIZKAIA | Estatukoak eta nazioartekoak |
GIPUZKOA | Estatukoak |
Iturria: geuk egina.
[4] Zenbatzeko, kontsultatu diren iturriei jarraiki (legedia, irisgarritasun planak, OMEren txostenak, eta abar) 65 urtetik aurrerako pertsona taldean finkatu da zenbaketa tartea.
[5] IMSERSOren garraio irisgarriko programaren ebaluazioa, MTASek argitaratutakoa (Madril, 1999). La Seguridad Vial y las PMR. Juan F. Dols – Valentziako Unibertsitate Politeknikoa (2003). Irisgarritasunaren I. Plan Nazionala (2004-2012). IMSERS0 (2003).
[6] OMEk zahartzeari eta osasunari buruz 1998. urtean egindako txosten batek zera zioen: "Ekintza planen diseinatzaileak, mugikortasunaren murriztapenak aztertzen saiatzen direnean, pertsonek beren funtzio mugak aitortzearen mendeko dira. Mugikortasun urriaren kopurua biztanleria osoan (adinekoak barne) sistematikoki gutxiesten ari da ziurrenik".
7] Zahartze tasak 65 urtetik gorako pertsona portzentajeari heltzen dio biztanleria osoari dagokionez eta lurralde eremu jakin baten baitan.
[8] CIDEC. Lan Koadernoa, 44. alea. – Zahartze aktiboa: perspektibak eta estrategiak.