Espainiako Konstituzioak, 9.2., 14. eta 49. a
rtikuluan ezarritako manuen bitartez, zera eskatzen die botere publikoei: Pertsonaren berdintasuna eta bakarkako garapena sustatzea; herritar guztiek bizitza politikoan, ekonomikoan, erlijioarenean, kulturalean eta gizartearenean parte hartzen dutela bultzatzea; haien osotasuna zailtzen duten oztopoak deuseztatzea, eta irisgarritasuna erraztea pertsona guztientzat, horretarako ezgaitasunen bat duten pertsonen prebentzio, tratamendu, errehabilitazio eta gizarteratzeko politikak eginez.
Konstituzio testuaren 49. a
rtikulua Elbarriak Gizarteratzeko a
pirilaren 7ko 13/1982 Legearen (ELGL) oinarri zuzena da. Lege hori esparru lege bat bezala a
ntolatu zen, eta, ondorioz, ezintasunen bat zuten pertsonak gizartean erabat sartzea posible izateko oinarriak finkatu ziren.
Hala eta guztiz ere, ELGLk indarrean bi hamarkada eginda ere, gizartean desberdintasunak nabarmenki a
geri ziren oraindik, eta batasunaren esparruan ezgaitasunaren a
dieran gertatutako a
ldaketetatik (bereizkeriaren a
urkako borroka, irisgarritasun unibertsala) etorritako estrategiek –gizarte mugak espresuki a
itortuta– eskatu egiten zuten legediak bilakaera edukitzea printzipio berri horiei jarraiki. Hori Estatu mailako A
ukera berdintasunari, Bereizkeria ezari eta Irisgarritasun Unibertsalari buruzko 51/2003 Legea (ABBEIUL) a
ldarrikatzearekin gauzatu zen. A
rau horrek, ELGL indargabetzen ez duena, a
ldaketa sakona ekarri zuen ezgaitasunaren fenomenoa jorratzeko modura, izan ere, hura giza eskubideen gai bat bezala hartzea planteatu zuen.
Lege testu honetan irisgarritasun unibertsalaren eta bereizkeria ezaren jada a
ipatutako korronteak a
geri dira, eta horrek esparru bat eratzen du. Esparru horretan, jada ezaguna den helburu bat bitarteko berriekin eskuratzea bilatzen duen xedapen multzo bat islatzen da. Helburu hori honakoa litzateke: ezgaitasunen bat duten pertsonei a
ukera berdintasunerako eskubidea eta bizitza politikoaren, ekonomikoaren, kulturalaren eta sozialaren eremuetan parte hartzeko duten eskubidea bermatu eta onartzea.
ABBEIULek ezartzen dituen printzipio estrategikoak hauek dira:
– Bizitza independentea: erabaki a
halmena eta gizarte parte-hartzea.
– Normalizazioa: gainerako herritarren baldintza berdinetan iristea.
– Irisgarritasun unibertsala: ondasunen, prozesuen, inguruneen, zerbitzuen... baldintza orokorra.
– Guztiontzako diseinua: irisgarritasun unibertsal horren jatorritik egindako proiekzioa.
– Elkarrizketa zibila: ezgaitasunen bat duten pertsonen parte-hartzea eragiten dieten politiketan.
– Zeharkakotasuna: Politiken eta ekintza ildo publikoen ideia orokorra.
Aplikazio eremuak hauek dira: telekomunikazioak eta informazioaren gizartea; hiri esparru publikoak, a
zpiegiturak eta eraikuntza; garraioa; jendearen esku jarritako ondasun eta zerbitzuak, eta herri-administrazioekin garatutako harremanak.
ABBEIUL indarrean jartzea eta ondoren hura garatzeko a
rauak egin izana bultzada garrantzitsua izan da ezgaitasunen bat duten pertsonek eta elkarte mugimenduak behin eta berriro eskatutako kontzeptu berrientzat. Proiektu hau a
plikatzeko eremuari dagokionez, a
zpimarratzekoa da lege multzo hau:
1.a 505/2007 Errege Dekretua, a
pirilaren 20koa, ezgaitasunen bat duten pertsonak espazio publiko hirituetara eta eraikinetara sartu eta horiek erabiltzeko behar dituzten oinarrizko irisgarritasun eta bereizkeria ezeko baldintzak onesten dituena.
A
rau honek hiri esparru publikoan eta eraikinetan a
rautzen ditu irisgarritasun baldintzak, eta pertsona guztiei bermatzen zaie haien gaineko erabilera independentea eta segurua. Halaber, terminoak eta parametroak harmonizatu eta bateratzeko beharrari erantzun egiten zaio, eta ekintza positiboko neurriak ezartzekoari ere bai, horren bitartez ezgaitasunen bat duten pertsonei eraikitako ingurunearen eta hiri espazioen erabilera normalizatua egitea a
halbidetuz.
Bestalde, guztiontzako diseinuan eta a
utonomia pertsonalean oinarritzen den irisgarritasunaren ikuspegiari egokituriko a
raudia eskaintzen da, eta, halaber, dauden beharretara irekiago dagoena, ezgaitasunaren barruan pluraltasuna gain hartuz.
2.a 1544/2007 Errege Dekretua, a
zaroaren 23koa, ezgaitasunen bat duten pertsonak garraio moduetara iritsi eta horiek erabiltzeko behar dituzten oinarrizko irisgarritasun eta bereizkeria ezeko baldintzak onesten dituena.
A
rau honek irisgarritasuneko oinarrizko baldintzak eta bereizkeria ezekoak finkatzen ditu, ezgaitasunen bat duten pertsonek trenbideen garraio moduak, itsasotikoak, a
iretikoak, errepidetikoak, hiri eta hiri inguruko a
utobusezkoak, trenbide metropolitarrekoak, taxi eta garraio bereziko zerbitzuetakoak erabil ditzaten. Horretarako, ezarpen egutegia finkatzen da a
benduaren 2ko 51/2003 Legearen zortzigarren a
zken xedapenean ezarritakoaren esparruan.
Halaber, hiru urtetik gorakoa ez den epea finkatzen du (2010eko a
zaroa), errege dekretua indarrean jartzen denetik a
urrera, Sustapen Ministerioak edo kasuan kasuko organoak gidaliburu tekniko osagarriak onetsi ditzan a
zpiegituretako irisgarritasunari eta material mugikorrari buruz errege dekretu honek eragindako garraiobide eta moduetan.
3.a 49/2007 Legea, a
benduaren 26koa, ezgaitasunen bat duten pertsonen a
ukera berdintasunaren, bereizkeria ezaren eta irisgarritasun unibertsalaren gaian a
rau-hauste eta zehapen a
raubidea finkatzen duena.
Irisgarritasunaren gaian onetsitako estatu mailako a
rau hau osagarri modura a
plikatzen da legedi a
utonomikoa eta gero. A
utonomia erkidegoek beren legeak a
ldarrikatu dituzte irisgarritasun unibertsalaren printzipioak bermatze a
ldera.
4.a A
zkenik, beharrezkoa da Zirkulazioko Kodea a
ipatzea –1428/2003 Errege Dekretua–. Izan ere, betebeharrak finkatzen ditu garraio enpresentzat eta horietan gidari diren langileentzat errepidetiko garraio zerbitzuen irisgarritasuna eta erabilera errazteari dagokienez. Gauzak horrela, esan dezakegu gidariak behartu egiten dituela espaloira hurbiltzera, horrela errazagoa izan dadin a
utobusera igotzea eta hartatik jaistea.
Halaber, a
utobusen geldialdiak eta berriro a
biatzeak as
tindu edota mugimendu zakarrik gabe egiteko betebeharra dago, bidaiak iraun bitartean nahiz a
utobusera igo eta jaisterakoan pertsonen segurtasuna zainduz.