Mugikortasun urria duen biztanleria zenbatzeko a
intzat hartu da inguruneko oztopoek ez dietela bakarrik eragiten a
ldi batez edo iraunkorki ezgaitasunen bat duten pertsonei, baizik eta, baita ere, ezgaitasuna eduki ez a
rren mugimendu jakin batzuk burutzeko a
razoak dituztenei, a
dibidez haurdun dauden emakumeei, a
dinekoei, igeltsatuta dauden pertsonei, eta a
bar.
Kalkulua egiteko estatistika eta a
giri iturri ezberdinak erabili dira a
intzat hartutako mugikortasun urriko pertsona kategoria bakoitzeko:
(*) Egile ezberdinak kuantitatiboki zera zenbatesten saiatu dira: une jakin batean mugikortasuna a
ldi batez zaildurik duen pertsona kopurua, a
dibidez haur kotxeetan haurrak garraiatzen direnean, pisu handiko gauzak garraiatzen direnean, erosketetako poltsak eramaten direnean, eta a
bar.
Zentzu horretan, bi talde finka daiteke mugikortasun urriko pertsonak hartzen dituen biztanleria multzoaren barruan:
– Mugikortasun urri iraunkorra: a
dinagatik edo izaera fisikoko edo zentzumen izaerako ezgaitasunengatik joan-etorri a
utonomoak egiteko gaitasuna mugaturik ikusi duten gizabanakoei heltzen die honek. Talde honetan a
dinekoak[4] eta izaera iraunkorrarekin ezgaitasunen bat duten pertsonak sartzen dira.
– Mugikortasun urri iragankorra: a
ldi batez joan-etorri a
utonomoak egiteko gaitasuna murrizturik ikusten duten gizabanakoei heltzen die. Talde honen barruan haurdun dauden emakumeak, a
ldi bateko ezgaitasunen bat duten pertsonak eta a
ldi batez mugatzaileak diren jarduerak egiten dituen biztanleria sartuko lirateke.
Izaera iragankorreko joan-etorri zailtasunak dituen biztanleria bolumenaren zenbatespenak a
ukera ematen du a
zterketan denbora eskala berri bat definitzeko:
– Haurdun dauden emakumeak: urteko denbora eskala bat gorabehera ematen da datua, a
zken 5 urteetako serie kronologikoetan oinarritutako batez bestekoaren emaitza.
– Aldi bateko ezgaitasuna: datua a
zken 5 urteetako serie kronologikoetan oinarritutako batez besteko bati jarraiki ematen da. Eguneroko denbora eskala a
plikatu da, ezintasuna dakarren lesioaren 15 eguneko batez besteko iraupena zenbatetsiz.
– Gainerako biztanleria (jarduera mugatzaileak): a
ldi batez mugikortasuna baldintzatzen duten jarduerak egiten dituen pertsona multzoari buruzkoa da. A
zterlan ezberdinen a
rabera[5], ezgaitasunik ez duen biztanleriaren %17,7 egoten da une jakinen batean pertsonaren joan-etorri normala modu iragankorrean zailtzen duten inguruabarretan.
Premisa horiek oinarri hartuta, erantsi diren grafiko eta taulek erakutsi egiten dute zein den EAEn mugikortasun urria duen biztanleriaren bolumena, a
intzat hartutako talde ezberdinak gorabehera banatuta[6]:
Iturria: geuk egina.
MUP TALDEEN BANAKETA EAE-N LURRALDE HISTORIKOA GORABEHERA
alt="MUP taldeen banaketa EAE-n lurralde historikoa gorabehera" />
Lurralde historikoak gorabehera banatutako datu erlatiboek a
gerian uzten dute mugikortasun urri iraunkorra nahiz iragankorra duten pertsonen a
rtean banaketak baliokideak direla. Hala eta guztiz ere, deigarria da Bizkaian bizi den eta izaera iraunkorreko mugikortasun urria duen biztanleria portzentajea. Hori, biztanle kopuruaren a
ldetik, ehuneko puntu bat eta erdi gehiagoko balioa da Gipuzkoaren gainetik eta ehuneko bi puntu baino gehiagoko a
ldea A
rabako probintziaren gainetik. A
lde hori, nagusiki, a
dinekoen taldean a
geri da.
Iturria: geuk egina.
Datu orokorretara joz gero, esan daiteke egun EAEn bizi den biztanleriaren %37,5ek mugikortasun urria duela batez besteko egun bateko une jakin batean. Lehendik a
ipatutako a
ntzeko beste a
zterlan batzuetan islatutako irisgarritasun oztopoak ezabatzearen onuradun den biztanleriaren portzentajeen a
ntzekoa da datu hori.
Kopuru erlatiboek ere a
ukera ematen dute lurralde historikoak gorabehera a
ntzekotasunak ikusteko, nahiz eta Bizkaian mugikortasun urriko pertsona portzentajehandiagoa islatzen den. Hori lehen a
zaldu diren a
ldeen ondorio da.
EAE bezalako lurralde batek a
geri duen a
gertoki soziodemografikoaren joeran mugikortasun urriko biztanleriaren datuak testuinguruan kokatzea oso a
dierazgarria da.
Ariketa hori egiteak a
gerian uzten du zahartzeko joera nabarmena duen gizarte batean bizi garela. Jaiotza tasaren beherakada a
dierazgarria, 1,8an kokatzen dena gaur egun, kezkagarria bihurtzen a
ri da a
zken urteotan EAEn. Horrek, biztanleriaren bizi itxaropenaren hazkundeari uztartuta, gizarte ziurtasun ezeko a
gertokiak proiektatu besterik ez du egiten, a
lderantzikako biztanleria piramide batekin. Bertan, biztanleriaren portzentaje a
ltuak mugikortasun urriko pertsonatzat hartuko dira, a
din a
urreratukoak izateagatik.
Zahartze tasaren proiekzioa EAE-n
alt="Zahartze tasaren proiekzioa EAE-n" />
Iturria: Eustat.
Erantsitako irudian erakutsitako denbora horizonteak hazkunde a
dierazgarria a
geri du zahartze tasan datorren bosturtekorako[7]. Proiekzioaren a
rabera, hiru lurralde historikoak 1975. urtean erregistratutako biztanle kopuruaren a
ntzekora iritsiko dira 2015. urtean. Gaur egun, lehen a
zaldutako taula ikusita, EAE osoko biztanleriaren zahartze tasa %20 ingurukoa dela ikus daiteke.
Azterketa mugikortasun urriko pertsonen kategoriari bakarrik a
plikatuz gero, portzentajea %50eraino iristen da, erantsitako taula eta grafikoetan islatu bezala. Beste era batera esanda, EAEn batez besteko egun batean irisgarritasun zailtasunak dituzten pertsonen erdia a
dinekoen taldekoa da.
Azpimarratzekoa da ezgaitasunik ez duten baina a
ldi batez mugatzaileak diren jarduerak egiteagatik a
bagune batean mugikortasun zailtasunak dituzten pertsonek mugikortasun urria duen biztanleriaren barruan hartzen duten –portzentaje a
ltua –%36,5–.
Ondorioz, joera a
ldaketarik gertatu ezean, biztanleriaren zahartzea mantendu egingo da datozen 15 urteetan; horrela, mendetasun tasa –65 urtetik gorako a
dinekoak biztanleria a
ktiboari dagokionez– %50 inguruko balioetan kokatu liteke (%48,4). Mendetasun europarraren eskualdeko batez besteko kopurua baino ia zazpi puntu a
ltuagoa den tasa da, izan ere 2004ko %25etik 2030eko %41era igarotzea a
urreikusi da (Eurostat, 2008). Halaber, kalkulatu egiten da 2020. urtean lau euskaldunetik batek 65 urte baino gehiago edukiko duela[8].
Iragarpen hauek derrigorrezko egiten dute irisgarritasun baldintzak betetzea, garraio sistemetara sartu eta horiek normal erabiltzeko baldintzak betetzea eta horiek erakundeen eta a
gente eskudunen a
gendetan nahiz haien inbertsio programetan a
halik eta lasterren sartzea. Helburua pertsonek mugikortasunerako duten eskubidea baldintzatzen duten oztopo fisikoak eta komunikaziokoak eraginkortasunez ezabatzea izango da.
Erantsitako eskemak xehatu egiten du EAEko garraio publikoaren eskaintza, hain zuzen ere a
zterlan honen a
zterketaren xede dena.
[4] Zenbatzeko, kontsultatu diren iturriei jarraiki (legedia, irisgarritasun planak, OMEren txostenak, eta a
bar) 65 urtetik a
urrerako pertsona taldean finkatu da zenbaketa tartea.
[5] IMSERSOren garraio irisgarriko programaren ebaluazioa, MTASek a
rgitaratutakoa (Madril, 1999). La Seguridad Vial y las PMR. Juan F. Dols – Valentziako Unibertsitate Politeknikoa (2003). Irisgarritasunaren I. Plan Nazionala (2004-2012). IMSERS0 (2003).
[6] OMEk zahartzeari eta osasunari buruz 1998. urtean egindako txosten batek zera zioen: "Ekintza planen diseinatzaileak, mugikortasunaren murriztapenak a
ztertzen saiatzen direnean, pertsonek beren funtzio mugak a
itortzearen mendeko dira. Mugikortasun urriaren kopurua biztanleria osoan (adinekoak barne) sistematikoki gutxiesten a
ri da ziurrenik".
7] Zahartze tasak 65 urtetik gorako pertsona portzentajeari heltzen dio biztanleria osoari dagokionez eta lurralde eremu jakin baten baitan.
[8] CIDEC. Lan Koadernoa, 44. a
lea. – Zahartze a
ktiboa: perspektibak eta estrategiak.