4. Gaixo kronikoak
Aurrekariak
Gaixo kronikoek berariazko premiak izaten dituzte, eta horiek euskal herri-administrazioek artatu behar dituzte ezinbestean. Iraupen luzeko gaixotasunak direnez eta, oro har, motel egiten dutenez aurrera, sendagarriak direnak ez bezalako tratamendu edo zaintzetan oinarritutako arreta behar izaten dute batez ere, pertsona horien bizi kalitatea bermatzen duen arreta soziosanitarioan oinarritutakoak gehienbat, autonomia eta zaintza sustatuz, narriadura prebenituz eta tratuen eta aukeren berdintasuna eskainiz.
1. Kexarik aipagarrienak
1.1.Arartekoaren 2014ko uztailaren 28ko ebazpena, bukatutzat ematen duena Arartekoaren jarduera Arabako Foru Aldundiak ezinduentzat ematen dituen laguntza publikoak ukatu izanagatik herritar batek aurkeztu duen kexa-espedientean. Gainera, zenbait gomendio ematen dizkio Arabako Foru Aldundiari, interesatuari laguntza horiek emateko eta araudiaren alda
keta sustatzeko.
Erreklamaziogileak, beste patologia batzuen artean, sentiberatasun kimiko anizkoitza (SKA) zuen. Arartekoak, gomendio horretan, Administrazioaren jarduna berrikusteko beharra ikuspegi juridikotik aldezteaz gainera, azterketa egiten du SKAren gaineko dokumentazio espezializatuari buruz eta gure administrazio publikoek gaitz hori duten pertsonei euren bizi kalitatea hobetuko duen laguntza osoa eta eraginkorra eskaini beharrari buruz. Pertsona horiek ia ezin dira leku publikoetan ibili, faktore abiarazleen eraginpean behin eta berriz ez jartzeko, bestela sentiberatasun mekanismoa areagotu egiten zaielako eta kroniko bihurtzen delako.
Arartekoak dio pertsona horiei zeharbidez bereizkeria egiten zaiela, desgaitasun egoera aitortua duten pertsonentzako banakako laguntzen deialdi publikoen azterketan oinarrituta.
Beste kontu batzuen artean, berretsi egiten dira Desgaitasuna duten pertsonentzako CEAPATen (Autonomia Pertsonalerako eta Laguntza Teknikoetarako Estatuko Erreferentzia Zentroa, Osasun, Gizarte Zerbitzu eta Berdintasun Ministerioko IMSERSOren mendekoa) Katalogoan benetan jasorik zeuden produktuak. Katalogo horrek oinarritzat du UNE-EN ISO 9999 araua, desgaitasuna duten pertsonentzako laguntza-produktuen sailkapenari eta terminologiari buruzkoa.
Emandako bigarren gomendioari, arau alda
keta sustatzeko eskatzen duen horri erantzunez, Arabako Foru Aldundiko Gizarte Zerbitzuen Sailak hau adierazi digu: “gai hori aztertuko da desgaitasun egoera aitortua duten pertsonentzako banakako laguntzen 2015eko ekitaldiko araudiari begira, erakunde horren gomendioan, bertan aipatzen den araudian eta SKAri buruz dagoen literaturan jasotakoa betez”.
1.2. Herritar baten kexa izapidetu izanak berriro ere agerian jarri du garuneko kaltea duten pertsonentzako baliabide espezializatuen urritasuna.
2. Araudi- eta gizarte- testuingurua
2.1. Arauen arloko berritasun nagusiak osasun publikoaren arlo orokorrean izan dira. Beraz, osasun arloari buruzko II.12 kapituluko 3. atalean jaso da horien gaineko azterketa.
2.2. AGINDUA, 2014ko uztailaren 23koa, Osasun sailburuarena, zeinarekin, batetik, erregistra daitekeen kasuaren definizioa ezartzen baita, eta, bestetik, Euskal Autonomia Erkidegoko Gaixotasun Arraroen Erregistroari kasuen deklarazioan jaso beharreko alda
gaiak. Agindu horren helburua hauxe da: Euskal Autonomia Erkidegoko Gaixotasun Arraroen Erregistroan jasoko diren datuei dagokienez, erregistra daitekeen kasua eta alda
gaiak definitzeko irizpideak ezartzea da agindu honen helburua, eta, halaber, haien definizioak, kodetze-sistemak, formatuak, euskarriak, maitasuna eta transmisio-sistemak. Guzti ere, Euskal Autonomia Erkidegoko Gaixotasun Arraroen Erregistroaren sortzeari eta funtzionamenduari buruzko abenduaren 30eko 473/2013 Dekretuko 4.2 eta 5. artikuluetan xedatutakoa garatzearren.
Besteak beste erregistro hori sortzea zuen helburu Gaixotasun Arraroetarako Estrategiaren Euskal Autonomia Erkidegoko Ekintza Planak (EAEn gaixotasun arraroen ezagutza, arreta eta koordinazioa hobetzeko neurrien multzoa, Osasun, Gizarte Politika eta Berdintasun Ministerioak Gaixotasun Arraroetarako Osasun Sistema Nazionalaren Estrategiari loturik aurkeztutako 2011-2012 urteetarako Lan Planean oinarritua).
2.3. Osakidetzak emandako informazioaren arabera, 2014ko maiatzean honako gaixotasun hauek sartu ditu bere Jaioberrien Bahetze Programan: astigar-jarabearen usaineko gernuaren gaixotasuna, homozistinuria, I. motako aziduria glutarikoa, azidemia isobalerikoa eta kate luzeko azil CoA deshidrogenasaren (LCHAD) eskasia.
3. Jarduera-planaren esparruko bestelako esku-hartzeak
Erakundeak 2014. urtean egindako jarduketa nagusiak azalduko ditugu jarraian:
3.1. Arreta soziosanitarioa: esparru kontzeptuala eta nazioarteko eta autonomietako aurrepausoak. Hurbilketa izenburuko txosten bereziaren jarraipena
Aurten Osasun Sailera jo dugu EAEko arreta soziosanitarioaren bost ildo estrategikoen inguruan egin diren aurrerapauso nagusien berri eskatzeko. Honako informazio hau eman digu Osasun Administrazioak:
1. ildoa:
zerbitzu soziosanitarioen zorroa zehaztea.
Osasun Administrazioak adierazi digu zerbitzu soziosanitarioen zorroa prestatu dela eta Arreta Soziosanitarioko Euskal Kontseiluari (ASEK) aurkeztu zaiola.
2. ildoa:
informazio eta komunikazio soziosanitarioko sistema bat ezartzea.
• Osakidetzako historia klinikoa (OSABIDE OROKORRA) ezarri da hiru foru egoitzatan: Birjinetxen (BFA), Egogainen (GFA) eta Zadorran (AFA). Horrenbestez Osakidetzaren eta egoitzetako osasun langileen arteko erabateko elkarreragingarritasuna eta datu trukea lortu dira. 2015ean beste egoitza batzuetara hedatzekoa da.
• Elkarreragingarritasunerako RAI-CA tresnaren pilotajea burutu da eta ASEKek beraren ezarpena onetsi du, etorkizuneko historia soziosanitarioaren ardatz gisa.
• Bizkaian bulego soziosanitario birtuala sortu da kasu soziosanitarioak koordinatzeko. Osasun Sailak, Osakidetzak eta Bizkaiko Foru Aldundiak parte hartzen dute.
• ASEKek etika asistentzialaren koordinazio batzordea onetsi du, gizarte eta osasun arloetako etika batzordeak batu eta koordinatzeko.
3. ildoa:
akordio soziosanitarioak formalizatzea sektoreen artean.
•Lehen mailako arreta soziosanitarioko lantaldeak ezartzeko prozesuari dagokionez: eskaintza hedatu egin da protokolo hori lehendik bazuten beste kolektibo batzuetara (Uribeko eskualdea – Egoitzetan bizi diren adinekoak); beste lankidetza-protokolo batzuk sinatu dira lantalde horiek garatzeko (Bilbo-Basurtuko ESIa Bilboko Udalarekin; Arabako Foru Aldundia eta Arabako Eskualdea); lehen mailako arreta soziosanitarioaren kontzeptua garatu da hainbat esperientziatan, erreferentziako erizainak ardatz izanik, eta lehen mailako arreta soziosanitarioko lantaldeen garapenerako protokoloaren berri zabaldu da, beharrezkoa baita, ESIetan eta lurraldeetan sortzen ari diren ekimenak uztartzeko.
•Lekuen kopurua handitu da Bizkaiko eta Arabako egoitza-unitate soziosanitarioetan.
•Lekuak gehitu dira buru-nahasmendu larria duten pertsonentzako egoitza txikian, Bizkaian.
•Ekintza plan soziosanitarioak landu dira -erabat garatu dira Gipuzkoan eta eskema egin da Araban eta Bizkaian-.
•ASEK eratzeko dekretu berri bat egiteko aukera planteatu da.
• Sendotu egin da Osasun Sailaren, Bizkaiko Foru Aldundiaren eta Bilboko Udalaren arteko lankidetza, bazterketa egoera larrian dauden eta toxikoak kontsumitzen dituzten pertsonentzako baliabideak finantzatzeko.
4. ildoa:
xede-kolektiboentzako garapen plana.
• Adinekoen aurkako tratu txar fisiko eta ekonomikoak detektatzeko tresna argitaratu eta pilotatu da.
• Umeenganako tratu txarren aurkako lankidetza akordioa sinatu dute Osakidetzako Zuzendaritza Nagusiak eta Gipuzkoako Foru Aldundiak.
• Premia bereziak dituzten haurrentzako 0-6 urte bitarteko arreta goiztiarraren ereduaren ezarpen progresiboari dagokionez, prozesua hedatzen ari da Bizkaian, berariazko kolektiboekin (ume gorrak) lan egitea xede duen fase aurreratu batean. Dagoeneko lurralde osoan ezarri da. Arreta goiztiarraren eredua ezartzen ari da Gipuzkoako Foru Aldundiak eta Bidasoako ESIak garatutako proiektu batean.
5. ildoa:
prestakuntza, berrikuntza eta ezagutzaren transferentzia.
• Aurreikusten da 2014aren amaierarako emango dela behin betiko ebaluazio txostena Etorbizik finantzatutako proiektuetarako.
3.2. Linfedema primarioa edo sekundarioa duten pertsonentzako arretaren jarraipena
Aurten Arartekoaren 2014ko abenduaren 18ko ebazpena eman da; horren bidez, linfedema primarioa eta sekundarioa dituzten pertsonei ematen zaien arretaren analisiari dagokionez 2010etik egindako jarraipena jaso eta azterketa horren gaineko zenbait ondorio ematen ditu.
3.3. Sentikortze zentraleko gaixotasunak -fibromialgia (FBM), neke kronikoa (NK), sentiberatasun kimiko anizkoitza (SKA), lektrohipersentikortasuna
(EHS)- dituzten pertsonei ematen zaien arretaren jarraipena
3.3.1. Arartekoak arlo honetan egindako jarduketak euren testuinguruan kokatzeko, ikusi honako hauek: Eusko Legebiltzarrarentzako 2011ko txostenaren III.4 kapituluko III.5 atala, Eusko Legebiltzarrarentzako 2012ko txostenaren III.4 kapituluko 3.1.2 eta 3.2.1 atalak eta Eusko Legebiltzarrarentzako 2013ko txostenaren III.4 kapituluko 3.4 atala.
3.3.2. Fibromialgia edota neke kronikoa duten pertsonentzako arretari dagokionez, ukitutako pertsonen hiru elkartek aurkeztutako kexa bat izapidetu du Arartekoak, osasun arloko profesionalei eta gaixoei ematen ari zaien prestakuntza dela-eta. Txosten hau itxi den egunean, erakunde honek igorritako bigarren informazio-eskaerari erantzunez Administrazioak emandako informazioa aztertzen ari da.
3.3.3. Sentiberatasun kimiko anizkoitza (SKA) duten pertsonentzako arretari dagokionez, azpimarratzekoa da ASENKI elkartea sortu dela (Sentsibilitate Kimiko Anizkoitzaren Gaitzak jotako Pertsonen Euskadiko Elkartea). Elkarte horrekin eta Osasun Administrazioarekin bilera bat egin dugu, eta horren berri ematen dugu kapitulu honetako 4.1 atalean.
Administrazioak hartutako konpromisoak ikusirik, jarraipena egin nahi izan diegu Sentikortze zentraleko gaixotasunak dituzten pertsonentzako arretaren ingurukoak. Sentiberatasun kimiko anizkoitzaren aipamen berezia izenburuko dokumentuan jasotako hobekuntza-proposamenei (dokumentu horren aurrerapena eman genuen 2013ko maiatzaren 15ean eta laburpena jaso dugu gaixotasun kronikoa duten pertsonentzako arretari buruzko kapituluko 3.4.3 atalean). Horretarako, honako hauei buruzko informazioa eskatu dugu:
a) Proposamenen balorazioa.
b) Egindako aurrerapenak, kolektiboarentzako arretari da-
gokionez.
c) Proiektatutako jarduketak, sentiberatasun kimiko anizkoitza duten pertsonentzako arretari dagokionez.
d) Gaiari buruz Sailak sustatu nahi duen lan mahaiak izango lukeen kronograma.
Osasun Administrazioak jakinarazi digu bere kliniko guztien eskura dagoela Osasun, Gizarte Politika eta Berdintasun Ministerioak 2011n onetsi zuen adostasun dokumentuan jasotako informazioa.
Adierazi digu arnasteko maskarak eta iragazkiak ez direla osasun produktuak, mediku-errezetaren bidez edo osasun nahiz ortoprotesi produktuen errezetaren bidez agindu daitezkeen horietarikoak.
Haren esanetan, “hurrengo hilabeteetan lantalde teknikoa eratuko da planteatu diren gaiak baloratzeko, eta gutxienez zeregin hauek izango ditu:
• Sentikortze zentralaren sindromea deritzonak barruan hartzen dituen gaitzen diagnostikoari, pronostikoari eta tratamenduari (prebentziozkoa, sendagarria eta aringarria) buruzko ebidentzia aztertzea.
• Gaitzari heltzeko estrategiak proposatzea. Zabalkundea, sentsibilizazioa, prestakuntza.
• Eritrozitoetako mikronutrienteen probaren bideragarritasuna, kostua eta eraginkortasuna aztertzea”.
Lantalde horrek egingo duen balorazio teknikoagoa albora utzita, Administrazioak sustatu nahi dituen jarduketa batzuen berri eman digu:
• Osasun arloko profesionalen artean (batez ere medikuen artean) SKAri buruzko zabalkunde eta sentsibilizazio lana egitea (“Osakidetzako intranetean eskura jarriko da adostasun dokumentua, bai eta aurrerapenak eta ebidentziak ere, agertu ahala”).
• Familiako medikuei prestakuntza zehatzago eta sakonagoa emango zaie: “lantalde teknikoaren iritzipean jarriko da nola sor daitezkeen ahalik eta jarduketarik onenak gai honi dagokionez”.
• “Ez da baztertzen horrelako edozein gaixori zentro pribatu batean emandako osasun laguntza finantzatzeko aukera, betiere ezin bazaio laguntza hori eman Osakidetzaren edo Osasun Sistema Nazionalaren osasun zentro publikoren batean”. Horrelako kasuetan “aurretiazko baimenaren bidez izapidetu behar da arreta. Hau da, Osakidetzako mediku batek arreta hori eskatu behar dio kasuan kasuko Osasuneko Lurralde Ordezkaritzako ikuskaritza medikoari, eta horrek baimena eman behar du, beharrezkoa dela eta zentro publiko batean ezin dela eman egiaztatu ondoren”.
• “Herritarrentzako informazio gisa, Osasun Sailaren eta Osakidetzaren web orrian sindrome horri buruzko argibideak eta egiaztatutako gomendio batzuk jartzeko aukera baloratuko da”.
3.3.4. 2014an, elektrohipersentikortasuna duten pertsonentzako arretarekin zerikusia duten jarduketak ingurumenaren babesaren arloan kokatu dira, telefonia mugikorreko antenetatik datorren kutsadura elektromagnetikoaren aurkako babesaren arloan hain zuzen. Eremu elektromagnetikoek osasun publikoarentzat sortzen duten arriskua kudeatu beharra dagoela eta zuhurtasunaren printzipioa aplikatzea komeni dela azpimarratu dugu. Hala, nabarmentzekoa da Arartekoaren 2014ko abenduaren 1eko ebazpena, eremu elektromagnetikoek eskola batean dituzten immisio mailen administrazio-kontrolari buruzkoa.
Gai horren azterketa zehatzagoa egiten da ingurumen arloari buruzko II.6 kapituluko 2.6 atalean.
3.4. Jaiotzetiko metabolismo-gaixotasunak dituzten pertsonei ematen zaien arretaren jarraipena
Aurten Arartekoaren 2014ko abenduaren 15eko ebazpena eman da; horren bidez, jaiotzetiko metabolismo-gaixotasunak dituzten pertsonei ematen zaien arretari dagokionez 2011tik egindako jarraipena jaso eta azterketa horren gaineko zenbait ondorio ematen ditu.
3.5. Prebalentzia txikiko gaixotasunak (gaixotasun arraroak) dituzten pertsonei ematen zaien arretaren jarraipena
Aurreko atalean aipatutako ebazpenean modu orokorrean ekiten zaio jarraipen horri.
Eusko Legebiltzarrak, Gaixotasun Arraroen Munduko Eguna dela eta egindako adierazpen instituzionalean, planteatutako helburuak lortzeko bere konpromisoa agertu du, gaixotasun arraroak dituzten pertsonen eta haien familien bizi kalitatea hobetze aldera EGEFek egindako 14 proposamenak direla medio.
3.6. Beste jarduera batzuk
Sentsibilizazio zentralari lotutako gaitzak dituzten pertsonen nazioarteko eguna dela eta egindako erakunde-adierazpenean Arartekoak berriro ere agertu zien bere elkartasuna eta enpatia fibromialgia, neke kronikoaren sindromea, sentiberatasun kimiko anizkoitza, elektrohipersentikortasuna eta horrelako gaitzak dituzten pertsona guztiei, bai eta haien familia- eta gizarte-ingurunean gaitz horien zuzeneko eragina jasaten duten beste hainbati ere.
4. Administrazio eta elkarteekiko bilerak
4.1. Osasun Saileko Aseguramendu Sanitarioko Zuzendaritza eta Osakidetzako Asistentzia Sanitarioko Zuzendaritza eta ASENKI (Sentsibilitate Kimiko Anizkoitzaren Gaitzak jotako Pertsonen Euskadiko Elkartea)
Elkarteak, bilera egin aurretik, ukitutako pertsonek prestatutako dokumentu bat aurkeztu zuen: Sentikortze sindromeak ukitutako pertsonen elkarteek egindako arreta-proposamena izenburukoa. Elkartearen ordezkariak dokumentu horretako gai nagusiak aurkeztu zituen.
Arartekoaren ordezkariak, berriz, erakunde honek gaiari buruz adierazi izan duen iritzia azaldu zuen. Bereziki azpimarratu zituen Sentikortze zentraleko gaixotasunak dituzten pertsonentzako arretaren ingurukoak. Sentiberatasun kimiko anizkoitzaren aipamen berezia izenburuko dokumentuan Sailari aurkeztu genizkion proposamenak; dokumentu horren aurrerapena eman genuen 2013ko maiatzaren 15ean, eta bertako proposamenak laburbilduta jaso ziren 2013. urteko txostenaren III.4 kapituluko 3.4.3 atalean.
Gai horiei guztiei heltzea zaila zenez eta Osasun Administrazioko beste ordezkari batzuek ere parte hartzea beharrezkoa zenez, Arartekoaren ordezkariak lan mahai bat sortzea proposatu zuen, ukitutako pertsonentzako arreta egokiaren gaiari ekin ahal izateko; erakundeen ordezkariak eta elkarte-sarearenak bilduko ziren mahai horretan.
Osasun Administrazioaren ordezkarien iritziz, gai tekniko-medikoak albora utzita (horien gainean zientzia esparruan eztabaida sortu baita, orain dela gutxi plazaratu den SKAren deskribapena dela eta), eskura dauden tresnak erabili beharra dago, ukitutako pertsonen beharrizanei ahal den neurrian aurre egiteko.
Ezagutzen dute Osasun, Gizarte Zerbitzu eta Berdintasun Ministerioak 2011. urtean egindako adostasun dokumentua, gaiari buruzko jakintzaren egoera labur azaltzen duena eta, ahalik eta ebidentzia zientifikorik onenetik abiatuta, sindromearen ezagutza sakonagoa planteatzen duena, bai eta osasun arloko langileentzako jarraibideak ere, patologia horrek erasandako pertsonei osasun laguntza bidezkoagoa eta kalitate handiagokoa eskaini ahal izateko.
Egokitzat jotzen dute proposatutako lan mahaia sustatzea, eta prest daude profesionalen prestakuntzaren inguruko zenbait proiekturi ekiteko.
Deribazio-ibilbideak, halakorik egonez gero, argitzearen garrantzia azpimarratzen dute.
5. Herritarren eskubideen egoeraren balorazioa
5.1. Osasun Administrazioa behar bezala gobernatzeko, herritarrek parte har dezaten lortu nahi da, eta horretarako EAEko osasun publikoaren erdigunean jarri behar dira gaixoak eta herritarrak. Osasun publikoak modu proaktiboan indartu behar ditu gaixoen, zaintzaileen, senideen eta herritar guztien beharrizanak, eskariak eta lehentasunak identifikatzeko erabiliko dituen tresnak, zerbitzuekiko gogobetetze maila neurtu behar du eta informazio hori gizartearen esku jarri behar du gardentasunik handienaz.
Herritarren parte-hartzeak, gobernu ona ahalbidetzen duen mekanismo gisa, parte hartzeko bide arautua izan behar du hirugarren sektorearen inguruan antolatutako herritarrengan. Bide horrek erraztu egin behar du eskatzeko, ekiteko, esku hartzeko eskubideen eta abarrekoen arauketa; bai eta sektorearekiko elkarrizketa eta gaixo, zaintzaile nahiz elkarteek parte hartzeko bide berrien sustapena ere.
Ukitutako pertsonen beharrizanak zuzen-zuzenean ezagutzeko elkarte-sareak eskaintzen dion aukera baliatzen jakin behar du Osasun Administrazioak.
5.2. Irabazi asmorik gabeko gizarte ekimenak egiten dituzten eta gaixo kronikoen eta haien familien bizi-kalitatea hobetu nahi duten erakundetarako laguntza areagotu behar da, frogatuta baitago eragindakoengan eta horien familia- eta gizarte-ingurumenean nork bere burua zaintzea, autonomia eta ahalduntzea sustatzen eraginkorrak direla eta prestakuntza, informazioa eta laguntza psikologikoa ematen dituztela. Haien proposamenak kontuan hartu, haien ekimenak sustatu eta aurrekontu-zuzkidurak handitu behar dira. Era berean, zuzentzen dituzten zerbitzuen eta programen egonkortasuna eta jarraitutasuna bermatu behar da, deialdiak urteko lehenengo hilabeteetan argitaratuz eta ebatziz eta laguntzarako eta lankidetzarako bideak bultzatuz. Bide horiek aurrekontu-urtearen denbora-esparru laburra gainditu eta segurtasun handiagoa eskaini behar dute (urte anitzeko konpromiso-kredituak, epe ertaineko hitzarmenak, e.a.).
5.3. Sentikortasun kimiko anizkoitza duten pertsonentzako arretari dagokionez, azpimarratu behar dugu behar-beharrezkoa dela gizarte sistematik bide egokiak antolatzea pertsona horiek produktu lagungarriak eskuratu ahal izan ditzaten. Pertsona horiek ezinbestekoak dituzte horrelako produktuak euren bizi kalitatea hobetzeko eta euren autonomia, garapen pertsonala eta gizarteratzea errazteko.
Modu positiboan baloratzen dugu osasun arlotik hartutako konpromisoa, alegia, lantalde tekniko bat osatzeko konpromisoa, Arartekoak eta elkarte-sareak planteatutako gaiak balora ditzan, ukitutako pertsonentzako osasun arreta dela eta; bai eta profesionalen eta herritar guztien artean SKAri buruzko prestakuntza eta informazioa sustatzeko agertutako asmoa ere. Aurreikuspen horiek benetan gauzatzen ote diren ikusteko jarraipena egin beharko da.
5.4. Garuneko kalte hartua duten pertsonentzako baliabideen urritasunaren aurrean, gure administrazio publikoek baliabide berriak abian jarri behar dituzte, eta egungo baliabideei eutsi eta jarraipena eman behar diete.
5.5. 2014an hainbat aurrerapauso egin dira espazio soziosanitarioaren garapenean. Behin eta berriz errepikatu behar dugu, ordea, zerbitzu soziosanitarioen zorroa eta dagozkion mapak onesteko prozesua burutzeko premia dagoela, eta, halaber, lurraldeetako ekintza planetarako egitura bateratu baten ezarpena bermatu beharra dagoela.
Beharrezkoa da, halaber, bi inguruneen erabateko elkarreragingarritasuna bermatzea, xede-biztanleentzako zainketa soziosanitarioak planifikatzeko balorazio integralerako tresna orokor bat balidatuz, baliabide soziosanitario guztien eskuragarritasun bidezkoa ahalbidetuko duena eta egin beharreko ibilbide soziosanitarioa zehaztuko duena.
Lehen mailako arreta soziosanitarioko lantaldeak ezartzeko prozesuan sakondu beharra dago.
Nahiz eta 2014an lekuen kopurua handitu den, ikusi dugu leku gutxiegi daudela buru-nahasmendu larria duten pertsonentzako egoitza txikietan eta egoitza-unitate soziosanitarioetan.