5. Irisgarritasun baldintzak garraio publikoan
Jarraian, pertsonaren harreman inguruneko elementu batzuen irisgarritasun baldintza nagusiak biltzen dira; horiek egokitzea funtsezkotzat jotzen da mugikortasun urriko pertsonaren joan-etorrian erabateko a
utonomia eta segurtasuna bermatzeko.
Erreferentzia multzo hau eremu a
utonomikoaren eta estatu mailaren inguruan egituratzen da, eta xehatu egiten ditu garraiobideetara iritsi eta horiek erabiltzeari buruz indarrean dagoen a
raudiak finkaturiko oinarrizko baldintzak.
5.1.1. Hiri-inguruneen, espazio publikoen, eraikinen eta informazio eta komunikazioko sistemen irisgarritasun-baldintzei buruzko a
rau teknikoak onartzen dituen a
pirilaren 11ko 8/2000 Dekretuaren II. Eranskinaren a
rabera, mugikortasun urriko pertsonen mugikortasunerako a
intzat hartu diren oinarrizko elementuak hauek dira:
– Oinezko ibilbideak
– Eskailerak
– Eskubandak
– Eserlekuak
– Salmahaiak eta leihatilak
– Makina saltzaileak
– Komunak
– Informazio eta komunikazio sistemak
– Elementu bisualak
– Oinezko ibilbideak:
• Oztoporik gabeko igarobidearen gutxieneko zabalera 2 metrokoa izango da.
• Malda longitudinala ≤ %6koa izango da.
• Zeharkako malda, gehienez ere, %2koa izango da –%1,5ekoa izatea gomendatzen da–.
• Zoladura gogorra, trinkoa eta irristatzearen a
urkakoa.
• Mailen a
rteko a
ldean, sestra a
ldaketetan, sakonuneetan –arrapalak, eskailerak, lurpeko igarobideak, eta a
bar– ohartarazteko zerrendak jarriko dira (≥1 m), martxaren noranzkoarekiko perpendikularrean.
• Zuhaitz txorkoak estali egingo dira.
• Hiri ingurunearen gutxieneko zabalera 2 metrokoa izango da, eta 1,80 metrokoa, berriz, eraikinaren barrualdean.
• Gehieneko malda %8koa izango da (%6koa izatea gomendatzen da) eta peraltea %1,5ekoa izango da.
• A
tseden-gunerik gabeko luzera gehienez 10 metrokoa izango da.
• Sarbideek 1,80 metroko diametroa edukiko duen bira maniobra a
halbidetu behar dute.
• Heldulekuak bi ertzetan, garaiera bikoitzean, eta ibilbide osoan zehar.
• A
ldeetako babesa a
rrapaletan.
• Irristatzearen a
urkako zoladura.
• Eskuzko seinaleztapena a
rrapalarako sarbideetan.
– Eskailerak:
• Ezin izango dira isolatutako mailekin eraiki.
• Mailartea edukiko dute eta ez dute bozelik edukiko.
• Eskubandarekin bi a
ldeetan ibilbide osoan zehar 1,20 m-ko zabalera gainditzen bada.
• Eskaileraren zabalerak 2,40 m-ak gainditzen dituenean, eskubanda garaiera bikoitzean ere jarriko dira.
• Eskaileretarako sarbideetan ukipen seinaleztapena.
• Orientazio plaka eskubandetan.
– Eskubandak:
• Ez dira a
hokatuta jarriko. Krokatzeak saihesteko moduan errematatuko dira.
• Bikoitzak izango dira eta 45 zentimetroz luzatuko dira a
rrapalen edo eskaileren muturretan; eskaileraren edo a
rrapalaren tarte osoaren estaldura bermatu egin beharko da.
• Ukimen orientazioko plakak jarriko dira eskaileren eta a
rrapalen eskubandetan, Braille sisteman eta goi-erliebean.
• Behar bezain a
rinak izango dira esku bakarrarekin irekitzea posible izan dadin.
• Oztopoetatik libre dagoen tokiarekin eta gurpil a
ulkiaren maniobra bermatzeko behar besteko zabalerarekin (gutxienez, 0,90 m bi orriko a
teentzat).
• Garaiera egokian (0,90-1,20 m) kokatzen diren eskuz eragiten diren gailuak (krisketa, heldulekua), eta mugikortasun urriko pertsonen ekintza eremuaren barruan.
• Irekierarako programatu den denbora mugikortasun urriko pertsona igarotzea a
halbidetzeko egokia dena izango da eta horrek ez ditu 0,5 m/seg gaindituko.
• Beira duten a
teetan seinaleztapenerako zerrenda horizontal bikoitza jarriko da, kolorearen a
ldetik kontraste nabarmena egiten duena.
– Eserlekuak:
• Ertzak eta izkina lauak.
• Eserleku multzoetan, bat garaiera egokian egongo da: lurretik 0,45 m-ra.
• Beso-euskarri eraisgarria, 20 cm-ko garaieran kokatua, eserlekutik neurtuta.
– Salmahaiak eta leihatilak:
• Gehienez ere, 1,10 m-ko garaieran. Gutxieneko luzerako 1,20 m-ko tartearekin, 0,80 m-ko garaieran eta oztoporik gabeko zokoa –0,70 metroko garaierakoa eta 0,50 metroko sakonerakoa–.
– Makina saltzaileak:
• Braille sistema eta makro-karaktereak goi-erliebean.
• Ordainketa gailuak 0,90 eta 1,20 m a
rtean.
– Komunak:
• Komunak banatzeko utzitako tokietan, 1,80 m-ko diametroa duen oztoporik gabeko borobil bat egin a
halko da (gomendatua: 1,50 m-koa izatea gutxienez).
• A
teetan, igarobidearen gutxieneko zabalera 0,90 m-koa izango da.
• Bi orrien bi a
ldeetan babes gisa egongo den zokaloa 30 cm-ra egongo da gutxienez a
tearen zabalera osoan.
• Kanpoalderantz irekiko dira.
• Irristatzeen a
urkako zoladura, bai lehor dagoenean, bai bustita dagoenean.
• 45-50 cm a
rteko garaieran kokatzen den komuna.
– Informazio eta komunikazio sistemak:
• Megafonia a
nplifikatua Indukzio magnetikoko begiztekin (T Modua).
• Teleadierazgailuak testuekin eta a
tzealdearekiko kolore kontraste a
dierazgarria edukiz.
• Entzuten den informazioa a
ktibatzeko CIBER Sistema.
– Elementu bisualak: informazioa, seinaleztapena, errotulazioa:
• 1,50 m-ra kokatzen den irakurketa planoa. Bigarren lerro bisuala gurpil a
ulkia erabiltzen duten pertsonentzat, 60 cm-tik 145 cm-ra.
• A
dierazleetan bildutako informazioa irisgarria izango da Braille sistema eta goierliebean markatutako makro-karaktereak sartzearen bitartez. Ez da islak edo itsualdiak eragin ditzaketen pantailekin edo beirekin babestuta egongo.
• Toki irisgarrietan eta erraz topa daitezkeenetan kokatuko dira. Informazioa irakurterraza eta ulerterraza izan behar da edozein pertsonarentzat. Informazioaren eta a
tzealdearen a
rtean kontraste kromatiko a
dierazgarria egongo da.
• Ukimen zerrendak erabili egiten dira eskailerak, a
rrapalak, eta a
bar seinaleztatzeko, eta horrek informazio eta ohar izatearen funtzio bikoitza beteko du.
• Norabidean gidatzeko zerrendek intereseko zona eta elementuetara eraman behar dute.
5.1.2. Garraioan Irisgarritasun-baldintzei buruzko A
rau Teknikoak onesten dituen uztailaren 10eko 126/2001 Dekretuaren 4. a
rtikuluaren –irisgarritasuna material mugikorrean– a
rabera:
– Erreserbak garraio publikoan:
• Bi toki gordeta izango dira gurpil a
ulkidun erabiltzaileentzat, eta lau eserleku kotxe edo ibilgailuko mugikortasun urriko pertsonentzat. Toki horiek sarbidetik hurbil eta behar bezala seinalatuta egongo dira.
• Gordetako eserlekuetan irisgarritasunaren nazioarteko sinboloa jarriko da.
– Informazio eta komunikazio sistemak:
• Ibilgailuek komunikazioan zailtasunak dituzten pertsonei egokituriko informazio sistemak eduki behar dituzte.
• Ibilgailuek a
rgi egokia eduki beharko dute islak eta itsualdiak saihesteko.
• Ontziratzeko a
teek a
rgi/soinu ez durunditsua izan beharko dute.
• Gelditzeko eskatzeko ukigailuak ongi bistaratzeko modukoak izan behar dira, kolore bizia izanez eta ongi kontrastatua izanez. Ukigailuak sakatzerakoan soinu seinale bat sortuko da, bolumenaren eta tonuaren a
ldetik egokia dena.
• Ontziratzeko a
tetik gertu, gidariari ohartarazteko txirrina egongo da, 90 eta 120 cm a
rteko garaieran kokatuko dena.
• A
rrapala edo plataforma funtzionatzen a
ri diren bitartean soinu eta a
rgi seinale bat sortuko da.
– Ontziratzeko eta handik irteteko sistemak:
• Mugikortasun urriko pertsonak sarbideetatik a
utonomiaz ontziratu eta hartatik irten a
halko dira.
• Ibilgailurako sarbideek kolore bizi eta desberdinekoak izan beharko dute, gainerako unitatearengandik ongi kontrastatua.
• Zoru baxuko a
utobusek a
lde batetik belaunikatzeko sistemak edukiko dituzte, eta zoru eta plataformaren garaierak ez ditu 25 cm-ak gaindituko.
• Zoru baxuko a
utobusek a
rrapala ezkutagarria edukiko dute; haren kanpoaldeak kolore bizia edukiko du ibilgailuaren gainerako zoruarekin kontrastea egiteko. Zoru a
ltuko a
utobusek igotzeko plataforma bat edukiko dute kanpoko galtzadaren eta a
utobuseko zoruaren a
rtean dagoen maila a
ldea gainditzeko.
• Zoru a
ltuko a
utobusek gurpil a
ulki bat edukiko dute mugikortasun urriko pertsonen sarbidea errazteko.
– Seinaleztapena eta ergonomia:
• Ibilgailuen barruko helduleku eta barrak 68/2000 Dekretuan eskudelentzako a
dierazitako ezaugarriei egokitu beharko zaizkie eta kolore bizia eta beste a
zalerengandik kontrastatua izango dute.
• A
utobus barruan, heldulekuak sarrerako a
tetik irteerako a
tera bitartean jarraian kokatu behar dira eta eserlekuak a
urkitzeko ukimenezko a
dierazleak edukiko dituzte. Zoru a
ltuko ibilgailuetan, eserlekuen gainean dauden a
paletako kanpo a
ldeko a
lboetan eserlekuaren zenbakia a
dierazteko ukimenezko a
dierazleak jarriko dira.
• Mailen ertzak biziki eta ongi kontrastaturik a
dierazita egongo dira ibilgailuaren barrualdeko beste elementu batzuekiko (paretak, mailagainak...). Horrela, ikusmenaren a
ldetik a
ntzematea erraztea lortu nahi da.
5.2. Estatu mailan
Ezgaitasunen bat duten pertsonak garraio moduetara iritsi eta horiek erabiltzeko behar dituzten oinarrizko irisgarritasun eta bereizkeria ezeko baldintzak onesten dituen a
zaroaren 23ko 1544/2007 Errege Dekretuaren14 eranskinen a
rabera, hurrengo betekizunak finkatzen dira:[1]
– Oinezko ibilbideak:
• Behar besteko gutxieneko zabalera eta garaiera librea.
• Luzerako eta zeharkako maldek ez dituzte indarrean dauden berariazko a
raudien mugak gaindituko.
• Zoladura gogorra, trinkoa eta islaren a
urkako ezaugarriekin eta irristakorra ez dena.
• Zoladura bereziko zerrendak erabiliko dira, ukimen eta ikusmen a
kabera dituztenak, ikusmen urrituei laguntze a
ldera.
• Erregistroak eta kutxeten tapak zoladuraren mailarekin berdinduak egongo dira. Zuhaitz txorkoak estali egingo dira.
• Igarobide librearen gutxieneko zabalera, baranden a
rtean neurtuta, 90 cm-koa izango da eta indarrean dagoen berariazko a
raudia beteko du.
• A
zalerak ez lehorrean, ez bustian irristakorra ez den materiala edukiko du gainazaleko a
kabera gisa.
– Eskailerak:
• Hauen ezaugarriak indarrean dagoen berariazko a
raudiak finkatzen duenera egokituko dira (mailen tamaina, seinaleztapena, eta a
bar).
• Eskaileren hasieran 120 cm-ko ukimen zoladurako zerrenda jarriko da, beste kolore batean eginda eta inguruko zoladurarekin ongi kontrastaturik.
– Eskailera mekanikoak:
• Eskailera mekaniko guztiek maldarik gabeko luzera edukiko dute gutxienez, bai hartara sartzerakoan, bai hartatik irteterakoan. Horrela, indarrean dagoen berariazko a
raudia beteko da.
• Malda bakoitzaren ertza eta a
ldeak markatu egingo dira hori kolore islatzaileko 5 cm-ko zerrenda batekin.
– Gaineko eta lurpeko pasabideak:
• Ibilbide irisgarriaren barruan kokatzen diren horiek 160 cm-ko zabalera eta 220 cm-ko garaiera librea duen oztoporik gabeko eremu bat eduki behar dute luzera osoan.
– Barandak eta eskubandak:
• Eskailerek eta a
rrapalek barandak edukiko dituzte bi a
ldeetan eta bi mailatan.
• Jarraituak izan behar dira eta 45 cm-ko distantzia batera a
maitu eskailera tartea baino lehen eta haren ondoren.
– Komunak:
• Komun kabina guztien gutxieneko neurriak 100 cm-ko zabalerakoak bider 170 cm-ko luzerakoak izango dira a
tea barrurantz irekitzen bada eta 150 cm-koa a
tea kanporatzen irekitzen bada.
• Kabinetarako sarreran 65 cm-koa gutxienez izango den igarobide librea egongo da. Kabinetako batek gutxienez 80 cm-ko igarobide libreko zabalera edukiko du, gurpil a
ulkien erabiltzaileek erabiltzea a
halbidetzeko.
• A
ltzari, osagarri eta hegalean kokaturiko elementu guztiek kontrastea egingo dute ingurunearekin eta ertzak borobilduta edukiko dituzte. A
ltzariak eta osagarriak mugikortasun urriko pertsonen joan-etorria galaraziko ez duten tokian kokatuko dira.
• A
tseden-gune bakoitzean bizkarra duen eserleku ergonomikoz zuzkitutako toki bat egongo da gutxienez (garaiera zoruarekiko: 45±2 cm). Euskarri iskiatikoak ere jarriko dira.
– Salmahaiak eta leihatilak:
• Salmahai bat gutxienez egokiturik egongo da bezeroaren a
rreta, informazioa eta txartel salmenta bermatzeko.
– Makina saltzaileak:
• Funtzio berdina betetzeko makina multzoa badago, horietako bat gutxienez gurpil a
ulkien erabiltzaileentzat egokiturik egon behar da.
• Horietako batek gutxienez erabilera jarraibideak edukiko ditu hurrengoekin zuzkituta: errotuluak Braillen gailu funtzionalen gainean, mezu laburrak eta irakurterrazak, garaiera egokia dialentzat eta ordainketa egiteko zirrikituentzat (95-120 cm).
• Makinak kokatzerakoan haiek topatzea erraza izateko saiakera egingo da.
– Informazio bisuala eta entzutekoa:
• Informazio bisuala irakurgarria izan behar da a
rgi baldintza guztietan, kontrastea edukiko du a
tzealdearekin eta koherentea eta a
ldiberekoa izango da ematen den a
hozko informazioarekiko.
• Informazio elementuak (kartelak, panelak, monitoreak, eta a
bar) pertsona hurbiltzea a
halbidetzen duten tokietan jarri behar dira. A
rgiztapenak ez du islarik eragingo eta a
tzealdearen eta testuaren a
rtean kontrastea a
halbidetzeko koloreak erabiliko dira.
• Ikusmen urritasuna edo ezgaitasun intelektuala duten pertsonek ukimenaren eta ikusmenaren bitartez eskuratuko dute informazioa.
• Megafoniaz emandako informazio guztia monitore irisgarrietan emango da a
ldi berean.
• Indukzio magnetikoko begizta bat instalatuko da megafonia sistemarekin konektatuta.
• Informazio dinamikoko pantailak –teleadierazgailuak– dimentsionatu egingo dira izen eta hitz osoak eskaintzeko, nahiz eta erraz ulertzeko moduko laburpenak ere onartzen diren. Edukiak a
ldatzeko a
biadura a
raudira egokitu beharko da.
[14] Oharra: A
utonomia erkidegoek eta tokiko a
dministrazioek egokitzat jotzen dituzten neurri osagarriak hartu a
halko dituzte beren eskumenen esparruan, irisgarritasun eta bereizkeria eza horren a
lde egiteko.