Jada a
dierazi dugun moduan, a
zken bi hamarkadetako lege a
urrerapausoak –estatu eta nazioarte mailan– elementu eroalea izan dira eta haien gainean finkatu dira ezgaitasunen bat duten pertsonen a
ukera berdintasunerako eta bereizkeria ezerako eskubidearen gizarte a
itorpenaren a
ldeko estrategiak.
Irisgarritasunari buruzko lege esparruak finkatu egiten du pertsonaren mugikortasuna oinarrizko elementua dela egungo mundu ekonomikoan eta gizartekoan parte hartzeko. Irisgarritasunik ez edukitzeak baldintzatu egiten du ezgaitasunen bat duten pertsonek gizartean a
utonomiaz eta a
ukera berdintasunez parte hartzeko duten eskubidea.
Ondorioz, muina eratzen duen printzipio bat da, eta, nazioarteko eta batasuneko esparru juridikoaren bitartez, sartu egin da Estatuko ordenamendu juridikoan, esparru a
rautzaile zabal eta xehatu baten bitartez.
Nazioarte mailan, ezgaitasunaren a
lorreko erreferentziako esparru politikoa finkatu egin da Nazio Batuen testuinguruan a
rau uniforme batzuk a
ldarrikatzearen ondotik. Bertan, giza eskubideen ikuspegitik ezgaitasuna a
intzat hartzearen ezaugarria egonkortuz joan da pixkanaka.
Kontzeptuaren a
ldetik, a
raudiaren bilakaerak a
ldaketa a
dierazgarria ekarri du irisgarritasun politiketara; horrela, pertsonak "ezgaitutzat" hartzetik, inguruneak "ezgailetzat" hartzera igaro da.
1.1. Nazio Batuen Erakundea
Gizarte ereduaren esparruan, a
zpimarratzekoak dira hurrengo une garrantzitsuak Nazio Batuek a
dierazitako ekimenetan:
"Aukera Berdintasunari buruzko A
rau Bateratuak Ezgaitasunen bat duten Pertsonentzat", 1993ko a
benduaren 20ko 48/96 Ebazpenean bildutakoak. Ebazpen horren a
rtikuluetan ezarri egiten da zeintzuk diren parte-hartze berdintasunerako betekizunak, berdintasun hori zein eremutan gauzatu behar den, burutzapen neurriak eta ikuskapen mekanismoak.
Txosten honen esparruan, a
ipatzekoa da ebazpen horren 5. a
rtikulua. Bertan, sarbide a
ukerak a
rautzerakoan, zera finkatzen da:
"Estatuek a
itortu egin behar dute sarbide a
ukeren garrantzi orokorra, gizartearen maila guztietan a
ukera berdintasuna lortzeko prozesuaren barruan. Edozein eratako ezgaitasunen bat duten pertsonentzat, Estatuek zera egin behar dute: a
) ekintza programak finkatzea ingurune fisikoa irisgarria izan dadin, eta b) neurriak hartzea informaziorako eta komunikaziorako irisgarritasuna bermatzea a
ldera".
Bestalde, 2001eko a
zaroaren 30ean, Nazio Batuen Biltzar Nagusiak nazioarteko hitzarmena sustatzea erabaki zuen, horren bitartez ezgaitasunen bat duten pertsonen eskubideak eta duintasuna babestu eta sustatzeko, eta horrek, lehen a
dierazi dugun moduan, garrantzia eduki zuen Ezgaitasunen bat duten Pertsonen Eskubideei buruzko Nazio Batuen Nazioarteko Konbentzioan, 2006ko a
benduaren 13koa eta gure herrialdean 2008ko maiatzaren 3an indarrean jarri zena. Konbentzioak ezgaitasunen bat duten pertsonen eskubideak defendatu eta bermatzen ditu bizitzaren eremu guztietan (hezkuntza, osasuna, lana, kultura, a
isialdia, gizarte parte-hartzea eta parte-hartze ekonomikoa...), irisgarritasuna erakutsiz testuinguru hauetako bakoitzaren zeharkako elementu gisa.
Tresna berri honek ondorio garrantzitsuak eduki ditu ezgaitasunen bat duten pertsonentzat. Ondorio nagusien a
rtean, a
zpimarratzekoak dira herritar talde honen "ikuspena" Nazio Batuen giza eskubideen babes sistemaren barruan, ezgaitasuna giza eskubideen gai bat bezala nahitaez hartu beharra eta pertsona hauen eskubideak defendatzerakoan tresna juridiko loteslea edukitzea.
Konbentzioaren 9. a
rtikuluak zera zehazten du irisgarritasunari buruz:
"1. Ezgaitasunen bat duten pertsonak as
katasunez bizi a
hal izan daitezen eta bizitzaren a
lderdi guztietan erabateko parte-hartzea eduki a
hal izan dezaten, A
lderdi diren Estatuek neurri egokiak hartuko dituzte ezgaitasunen bat duten pertsonak ingurune fisikora, garraiora, informaziora eta komunikazioetara –informazioaren eta komunikazioaren sistema eta teknologikoetara barne– gainerakoen baldintza berdinetan iristen direla ziurtatzeko. Halaber, jendeari irekitako edo erabilera publikoa duten beste zerbitzu eta instalazio batzuetarako sarbidea ziurtatuko da, bai hiri inguruneetan, bai landa izaerakoetan. Neurri horiek, irisgarritasun oztopoak eta mugak identifikatzea eta deuseztatzea barne hartuko dutenak, a
plikatu egingo zaizkie, besteak beste, hauei:
a) Eraikinak, bide publikoak, garraioa eta bestelako kanpo eta barruko instalazioak, a
dibidez ikastetxeak, etxebizitzak, osasunaren a
lorreko instalazioak eta lantokiak.
b) Informazio, komunikazio eta bestelako zerbitzuak, zerbitzu elektronikoak eta larrialdikoak barne.
2. A
lderdi diren Estatuek, halaber, neurri egokiak hartuko dituzte honetarako:
a) Instalazioen edo jendeari irekitako edo erabilera publikoko zerbitzuen irisgarritasunari buruzko gutxieneko a
rauak eta jarraibideak garatu, a
ldarrikatu eta a
plikatzen direla ikuskatzeko.
b) Jendeari irekitako edo erabilera publikoko instalazio eta zerbitzuak ematen dituzten erakunde pribatuek ezgaitasunen bat duten pertsonentzako irisgarritasun a
lderdi guztiak a
intzat hartzen dituztela bermatzeko.
c) Ezgaitasunen bat duten pertsonek a
urre egin beharreko irisgarritasun a
razoetan esku hartzen duten pertsona guztiei prestakuntza eskaintzeko.
d) Eraikinei eta jendeari irekitako beste instalazio batzuei Braille moduan idatzitako eta irakurketa eta ulermen errazeko formatuetan idatzitako seinaleztapena emateko.
e) Giza laguntzako edo a
nimalia eta bitarteko laguntzako moduak eskaintzeko, gidak, irakurleak eta zeinu hizkuntzaren interprete profesionalak barne. Horren bitartez, jendeari irekitako eraikinetara eta beste instalazio batzuetara sartzea erraztu behar da.
f) Ezgaitasunen bat duten pertsonei laguntza eta babesa emateko beste modu egoki batzuk sustatzeko, horren bitartez informaziora iristen direla bermatzeko.
g) Ezgaitasunen bat duten pertsonak informazio eta komunikazio sistema eta teknologia berrietara iristen direla sustatzeko, Internet barne.
h) Etapa goiztiar batean informazio eta komunikazioaren sistema eta teknologia irisgarrien diseinua, garapena, ekoizpena eta banaketa sustatzeko, sistema eta teknologia horiek irisgarriak izan daitezen a
halik eta kostu txikienean".
1.2. Europako Kontseilua
Testuinguru europarrean, a
zpimarratu egin behar dira Europako Kontseiluak ezgaitasunen bat duten pertsonen eskubideen a
lde bideratutako ekimen hauek:
– 1992. urtean, elbarritasunen bat duten pertsonak gizarteratzeari buruzko politika koherente bati buruzko gomendioa onetsi zen.
– 1993. urtean, irisgarritasunaren gaiko printzipio eta gidalerroei buruzko gida bat landu zen.
– 1996. urtean, Gutun Sozial Europarrak jaso egin zuen ezgaitasunen bat duten pertsonek a
utonomiarako, gizarteratzeko eta komunitatearen bizitzan parte hartzeko eskubidea dutela, horretarako komunikazio eta mugikortasun oztopoak gainditzera zuzendutako neurriak hartuz nahiz pertsona horiei garraioetara, etxebizitzara eta kultura eta a
isialdi jardueretara iristea erraztuz.
– 2001. urtean, Tomarreko Ebazpenaren bitartez, Europako Kontseiluak irisgarritasun unibertsalaren filosofia gain hartu zuen (ResAP Ebazpena (2001)1.) honi buruz: "eraikitako ingurunearen esparruan lan egiten duen lanbide multzoaren prestakuntza programetan ideia unibertsalaren printzipioak sartzea".
1.3. Europar Batasuna
Europar Batasunaren esparruan hurrengo testuak a
ipatu beharko lirateke:
– 1996. urtean, a
benduaren 20ko Kontseiluaren baitan bildutako Europar Batasunaren Kontseiluaren, Gobernuetako ordezkarien eta Estatu kideen Ebazpena egin zen. Ebazpen hori elbarritasunen bat duten pertsonen a
ukera berdintasunari buruzkoa izan zen (EEAO 97/01/13) eta a
zpimarratu egin zuen beharrezkoa zela ezgaitasunen bat duten pertsonei erabateko herritar izatera iristea galarazten zieten oztopoak deuseztatzea.
– 2000. urtean, Batzordeak Kontseiluari, Europako Parlamentuari, Ekonomia eta Gizarte Lantaldeari eta Eskualdeetako Lantaldeari egindako Jakinarazpena onetsi zen: "Ezgaitasunen bat duten pertsonentzako oztoporik edukiko ez duen Europarantz". Brusela, 2000. urteko maiatzaren 12a (BATZ. 2000 – 284 a
maiera, EEAOn a
rgitaratu ez zena). Jakinarazpenak a
zpimarratu egiten zuen Europar Batasunak trakzio elementu gisa zuen papera, estatu kideen a
rteko lankidetza bultzatzeko, trukea sustatzeko eta egungo oztopoak deuseztatzera eramango duten praktika onenen garapenerako.
Batzordeak koordinazio handiagoa defendatzen du hurrengo esparruen a
rtean: enplegua, hezkuntza, lanbide heziketa, garraioa, barne merkatua, informazioaren gizartea, teknologia berriak eta kontsumitzaileen politika. Halaber, jarduteko ildo estrategiko batzuekin jarraitu beharreko ibilbidea finkatzen du: mugikortasunaren eta irisgarritasunaren hobekuntzarantz; guztion zerbitzura dagoen informazioaren gizarte baterantz; laguntza teknologiei dagokienez garapen gehiago edukiko duen merkatu komunerantz.
Bestalde, jakinarazpen honekin lortu nahi diren helburuak hauek dira:
• Mugikortasunaren a
lde egitea herritartasunaren osagai den heinean.
• Irisgarritasunaren gaian, sektore a
rteko politiken gabeziak estaltzea.
• Ezgaitasunen bat duten pertsonei informazioaren gizartean sartzea a
halbidetzea.
• Laguntza teknologien merkatua hobetzea.
• Merkatuan, ezgaitasunen bat duten kontsumitzaileen eskubideak eta interesak babestea.
– Urte horretan bertan, Kontseiluaren 2000/78/EE Zuzentaraua onetsi zen, 2000ko a
zaroaren 27koa, enpleguan eta lanbidean tratu berdintasunerako esparru orokorra finkatzeari buruzkoa. Bereizkeriaren a
urkako a
rau bat da, laneko irisgarritasun fisikoko gaiei buruzkoa.
2003. urtean "Ezgaitasunen bat duten Pertsonen Urte Europarrak" sortutako bultzada baliatuz, Batzordeak emaitza horiek a
probetxatu nahi izan zituen urte a
nitzeko ekintza plan bat ezartzearen bitartez. Ekintza plan honen helburua hau da: 2010. urtea baino lehen, ezgaitasunaren dimentsioa sartzea eragindako politika komunitarioetan eta ekintza zehatzak a
plikatzea oinarrizko eremuetan. Horrela, ezgaitasunen bat duten pertsonen integrazio ekonomikoa eta gizarteratzea hobetuko dira (Batzordeak Kontseiluari, Europako Parlamentuari, Ekonomia eta Gizarte Lantaldeari eta Eskualdeetako Lantaldeari urriaren 30ean egindako Jakinarazpena: "Aukera berdintasuna ezgaitasunen bat duten pertsonentzat: ekintza plan europar bat" (BATZ 2003-650 a
maiera, a
ldizkari ofizialean a
rgitaratu ez zena).
– 2006. urtean, Ministroen Batzordeak Rec(2006)5 Gomendioa onetsi zuen Estatu kideentzat. Gomendio hori Europako Kontseiluaren Ekintza Planari buruzkoa zen, ezgaitasunen bat duten pertsonen eskubideak sustatzeko eta haien parte-hartzea erabatekoa izateko gizartean: ezgaitasunen bat duten pertsonen bizi kalitatea hobetzea Europan 2006-2015.
– 2008. urtean, Kontseiluaren 2008ko martxoaren 17ko 2008/C75/01 Ebazpenak, Europar Batasunean ezgaitasunen bat duten pertsonen egoerari buruzkoa, gonbitea luzatzen die Estatu kideei eta Batzordeari zera berma dezaten: ezgaitasunen bat duten pertsonentzako irisgarritasuna; lan merkatuan duten parte-hartzea a
reagotzea, enplegu malguko planak, laneratze a
ktiboa eta laguntza teknologiak eta laguntza pertsonala erabiltzea bezalako neurri positiboak konbinatzearen bitartez; herritar guztiak informazioaren gizartean sartzen direla sustatzea, esparru digitalean sartzeari buruzko Rigako A
dierazpenarekin bat etorriz, informazio eta komunikazioko teknologia irisgarriak garatuz eta ezgaitasunen bat duten pertsonentzako laguntza teknologien bitartez.
Azkenik, epigrafe honetan beharrezkoa da irisgarritasuna sustatzeko beste tresna batzuk a
ipatzea, horiek garrantzi berezia baitute garraioaren sektorean:
Trenaren bitartez egindako garraioa
Lehenik eta behin, Europako Parlamentuaren 2008/164/EE Zuzentaraua a
ipatu behar dugu, hain zuzen ere Elkarreragingarritasuneko Zehaztapen Teknikoari (EZT) buruzkoa mugikortasun urria duten pertsonen kasuan, Europan zeharreko ohiko trenbide sistemetan eta a
biadura handikoetan (Europar Batasuneko A
ldizkari Ofiziala, 2008ko martxoaren 7koa).
Material mugikorraren irisgarritasunari buruzko EZTak zera finkatzen du:
"Tren guztiek, gutxienez, mugikortasun urriko pertsonei egokituriko a
te bat eduki beharko dute; a
te horrek sistemaren bat eduki beharko du kotxearen eta nasaren a
rteko distantzia estaltzeko, betiere, distantzia horiek hurrengoen a
rtean egonez gero:
Hutsune horizontala ≥ 75 mm
Hutsune bertikala ≥ 50mm".
Halaber, Europako Parlamentuaren eta Kontseiluaren 1371/2007 Erregelamenduak, urriaren 23koa, finkatu egiten ditu trenbideko nazioarteko bidaiarien eskubideak eta betebeharrak zeintzuk diren, eta hura zuzenean a
plikatzekoa da Estatu espainiarrean.
Erregelamendu horrek, hamargarren oinarrian, bildu egiten ditu trenbidez egindako garraioak eduki behar dituen baldintzak ezintasunen bat duten pertsonen irisgarritasuna errazte a
ldera; horren bitartez a
ukera berdintasuna bermatuko da garraiobide hau erabiltzeko garaian (V. kapitulua, 19.etik 25.era bitarteko a
rtikuluak).
Erregelamenduak ezarri egiten du bidaiariak trenbidez garraiatzeko zerbitzuak herritar guztientzako onuragarri izan behar direla. Horretarako, a
urreikusi egiten du ezintasunen bat duten pertsonek eta ezintasunen batengatik, a
dinagatik edo beste edozein faktorerengatik mugikortasuna urriturik duten pertsonek eduki egin behar dituztela trenez bidaiatzerakoan gainerako herritarrek dituzten a
ukera baliokideak. Halaber, gainerako pertsonek duten eskubide berdina dute mugikortasun as
katasunerako, a
ukeraketa as
katasunerako eta bereizkeriarik ez jasateko. Hori dela eta, enpresa eragileek eta trenbide sareen a
dministratzaileek bereizkeriarik gabeko irisgarritasun neurri batzuk finkatu behar dituzte talde honen garraioari a
plikatze a
ldera, eta, horretarako, ezgaitasunen bat duten pertsonen eta mugikortasun urriko pertsonen ordezkari diren erakundeen parte-hartze a
ktiboa eduki behar dute.
Errepidetiko garraioa
Europako Parlamentuaren eta Kontseiluaren 2001. urteko a
zaroaren 20ko 2001/85/EE Zuzentaraua, gidariaren eserlekuaz gainera beste zortzi toki dituzten eta bidaiariak garraiatzeko erabiltzen diren ibilgailuei a
plikatu beharreko xedapen bereziei buruzkoa. Horren bitartez, 70/156/EEE eta 97/27/EE zuzentarauak a
ldarazi ziren.
Besteak beste, zuzentarauak jaso egiten du gidarien betebeharra dela existitzen diren sistemak a
ktibatzea a
utobusaren zoruaren garaiera murrizteko.
Airetiko garraioa
1107/2006 EE Erregelamendua egin zen, a
iretiko garraioan ezgaitasunen bat duten pertsonen edo mugikortasun urria dutenen eskubideei buruzkoa (EBAO Ln, 204, a
rgitaratua 2006ko uztailaren 26an).
Erregelamendu hau kokatu egiten da garraio publikoko modu guztietan bidaiarien eskubideak indartzeko plan bateratu baten baitan. Ezgaitasunagatik, a
dinagatik edo beste faktoreren batengatik mugikortasun urriko desabantaila jasaten duten pertsonek gainerako herritarrek a
iretiko garraioa erabiltzeko dituzten a
ukera berdinak eduki behar dituzte. Erregelamenduak betebeharrak finkatzen ditu ezgaitasunen bat duten pertsonei laguntzearen a
lorrean, eta betebehar horiek hegazkin konpainientzat nahiz a
ireportuen kudeatzaileentzat dira.
Espainiako Konstituzioak, 9.2., 14. eta 49. a
rtikuluan ezarritako manuen bitartez, zera eskatzen die botere publikoei: Pertsonaren berdintasuna eta bakarkako garapena sustatzea; herritar guztiek bizitza politikoan, ekonomikoan, erlijioarenean, kulturalean eta gizartearenean parte hartzen dutela bultzatzea; haien osotasuna zailtzen duten oztopoak deuseztatzea, eta irisgarritasuna erraztea pertsona guztientzat, horretarako ezgaitasunen bat duten pertsonen prebentzio, tratamendu, errehabilitazio eta gizarteratzeko politikak eginez.
Konstituzio testuaren 49. a
rtikulua Elbarriak Gizarteratzeko a
pirilaren 7ko 13/1982 Legearen (ELGL) oinarri zuzena da. Lege hori esparru lege bat bezala a
ntolatu zen, eta, ondorioz, ezintasunen bat zuten pertsonak gizartean erabat sartzea posible izateko oinarriak finkatu ziren.
Hala eta guztiz ere, ELGLk indarrean bi hamarkada eginda ere, gizartean desberdintasunak nabarmenki a
geri ziren oraindik, eta batasunaren esparruan ezgaitasunaren a
dieran gertatutako a
ldaketetatik (bereizkeriaren a
urkako borroka, irisgarritasun unibertsala) etorritako estrategiek –gizarte mugak espresuki a
itortuta– eskatu egiten zuten legediak bilakaera edukitzea printzipio berri horiei jarraiki. Hori Estatu mailako A
ukera berdintasunari, Bereizkeria ezari eta Irisgarritasun Unibertsalari buruzko 51/2003 Legea (ABBEIUL) a
ldarrikatzearekin gauzatu zen. A
rau horrek, ELGL indargabetzen ez duena, a
ldaketa sakona ekarri zuen ezgaitasunaren fenomenoa jorratzeko modura, izan ere, hura giza eskubideen gai bat bezala hartzea planteatu zuen.
Lege testu honetan irisgarritasun unibertsalaren eta bereizkeria ezaren jada a
ipatutako korronteak a
geri dira, eta horrek esparru bat eratzen du. Esparru horretan, jada ezaguna den helburu bat bitarteko berriekin eskuratzea bilatzen duen xedapen multzo bat islatzen da. Helburu hori honakoa litzateke: ezgaitasunen bat duten pertsonei a
ukera berdintasunerako eskubidea eta bizitza politikoaren, ekonomikoaren, kulturalaren eta sozialaren eremuetan parte hartzeko duten eskubidea bermatu eta onartzea.
ABBEIULek ezartzen dituen printzipio estrategikoak hauek dira:
– Bizitza independentea: erabaki a
halmena eta gizarte parte-hartzea.
– Normalizazioa: gainerako herritarren baldintza berdinetan iristea.
– Irisgarritasun unibertsala: ondasunen, prozesuen, inguruneen, zerbitzuen... baldintza orokorra.
– Guztiontzako diseinua: irisgarritasun unibertsal horren jatorritik egindako proiekzioa.
– Elkarrizketa zibila: ezgaitasunen bat duten pertsonen parte-hartzea eragiten dieten politiketan.
– Zeharkakotasuna: Politiken eta ekintza ildo publikoen ideia orokorra.
Aplikazio eremuak hauek dira: telekomunikazioak eta informazioaren gizartea; hiri esparru publikoak, a
zpiegiturak eta eraikuntza; garraioa; jendearen esku jarritako ondasun eta zerbitzuak, eta herri-administrazioekin garatutako harremanak.
ABBEIUL indarrean jartzea eta ondoren hura garatzeko a
rauak egin izana bultzada garrantzitsua izan da ezgaitasunen bat duten pertsonek eta elkarte mugimenduak behin eta berriro eskatutako kontzeptu berrientzat. Proiektu hau a
plikatzeko eremuari dagokionez, a
zpimarratzekoa da lege multzo hau:
1.a 505/2007 Errege Dekretua, a
pirilaren 20koa, ezgaitasunen bat duten pertsonak espazio publiko hirituetara eta eraikinetara sartu eta horiek erabiltzeko behar dituzten oinarrizko irisgarritasun eta bereizkeria ezeko baldintzak onesten dituena.
A
rau honek hiri esparru publikoan eta eraikinetan a
rautzen ditu irisgarritasun baldintzak, eta pertsona guztiei bermatzen zaie haien gaineko erabilera independentea eta segurua. Halaber, terminoak eta parametroak harmonizatu eta bateratzeko beharrari erantzun egiten zaio, eta ekintza positiboko neurriak ezartzekoari ere bai, horren bitartez ezgaitasunen bat duten pertsonei eraikitako ingurunearen eta hiri espazioen erabilera normalizatua egitea a
halbidetuz.
Bestalde, guztiontzako diseinuan eta a
utonomia pertsonalean oinarritzen den irisgarritasunaren ikuspegiari egokituriko a
raudia eskaintzen da, eta, halaber, dauden beharretara irekiago dagoena, ezgaitasunaren barruan pluraltasuna gain hartuz.
2.a 1544/2007 Errege Dekretua, a
zaroaren 23koa, ezgaitasunen bat duten pertsonak garraio moduetara iritsi eta horiek erabiltzeko behar dituzten oinarrizko irisgarritasun eta bereizkeria ezeko baldintzak onesten dituena.
A
rau honek irisgarritasuneko oinarrizko baldintzak eta bereizkeria ezekoak finkatzen ditu, ezgaitasunen bat duten pertsonek trenbideen garraio moduak, itsasotikoak, a
iretikoak, errepidetikoak, hiri eta hiri inguruko a
utobusezkoak, trenbide metropolitarrekoak, taxi eta garraio bereziko zerbitzuetakoak erabil ditzaten. Horretarako, ezarpen egutegia finkatzen da a
benduaren 2ko 51/2003 Legearen zortzigarren a
zken xedapenean ezarritakoaren esparruan.
Halaber, hiru urtetik gorakoa ez den epea finkatzen du (2010eko a
zaroa), errege dekretua indarrean jartzen denetik a
urrera, Sustapen Ministerioak edo kasuan kasuko organoak gidaliburu tekniko osagarriak onetsi ditzan a
zpiegituretako irisgarritasunari eta material mugikorrari buruz errege dekretu honek eragindako garraiobide eta moduetan.
3.a 49/2007 Legea, a
benduaren 26koa, ezgaitasunen bat duten pertsonen a
ukera berdintasunaren, bereizkeria ezaren eta irisgarritasun unibertsalaren gaian a
rau-hauste eta zehapen a
raubidea finkatzen duena.
Irisgarritasunaren gaian onetsitako estatu mailako a
rau hau osagarri modura a
plikatzen da legedi a
utonomikoa eta gero. A
utonomia erkidegoek beren legeak a
ldarrikatu dituzte irisgarritasun unibertsalaren printzipioak bermatze a
ldera.
4.a A
zkenik, beharrezkoa da Zirkulazioko Kodea a
ipatzea –1428/2003 Errege Dekretua–. Izan ere, betebeharrak finkatzen ditu garraio enpresentzat eta horietan gidari diren langileentzat errepidetiko garraio zerbitzuen irisgarritasuna eta erabilera errazteari dagokienez. Gauzak horrela, esan dezakegu gidariak behartu egiten dituela espaloira hurbiltzera, horrela errazagoa izan dadin a
utobusera igotzea eta hartatik jaistea.
Halaber, a
utobusen geldialdiak eta berriro a
biatzeak as
tindu edota mugimendu zakarrik gabe egiteko betebeharra dago, bidaiak iraun bitartean nahiz a
utobusera igo eta jaisterakoan pertsonen segurtasuna zainduz.
EAEk, ELGL onetsi a
urretik, bere jarrera a
dierazia zuen hirigintza irisgarritasunaren gaian, hain zuzen ere Hirigintza-oztopoak kentzeko a
raudiari buruzko martxoaren 24ko 59/1981 Dekretuaren bitartez. Hala eta guztiz ere, eraikinetako irisgarritasunaren a
raudia ez zen euskal a
rautegian 1983. urtearen a
maierara a
rte finkatu, hain zuzen ere A
rkitektura-oztopoak kentzeko a
raudiari buruzko a
benduaren 19ko 291/1983 Dekretuaren onespenarekin. Xedapen horren izaera a
urrerakoia zen erabat garai hartarako, izan ere, xedea definitzerakoan, zera a
ipatzen zuen: "ezgaitasun iraunkor nahiz behin-behineko izan dezaketen guztiek –haur, haurdun dauden emakume, zama-eramaile, eta a
bar–". Beste era batera esatearren, nolabait diseinu unibertsalaren oinarrizko postulatuetako bat biltzen zuen, hain zuzen ere ingurunea guztion beharretara egokitzean zetzana.
Arau horrek, egun indarrean dagoen a
raudiaren a
urrekari zuzena, oinarrizko a
kats bat zuen: hura bete beharra ekartzeko zehapen sistemarik ez zuen.
Gaur egun, Euskal A
utonomia Erkidegoan irisgarritasunaren gaian indarrean dagoen a
raudia honela egituratzen da:
1.a. Jarduteko esparru orokorra, Irisgarritasuna Sustatzeko a
benduaren 4ko 20/1997 Legeak definitzen duena da. Esparru honek zera jasotzen du:
– Legearen xedea eta hura a
plikatzeko esparru materiala.
– Neurrien definizioa lau esku-hartze eremuetan irisgarritasuna bermatzeko –hiri inguruneak eta espazio publikoak, eraikinak, informazio eta komunikazio sistemak eta garraioak–; definizio horretan, batetik, baldintza orokorrak sartzen dira eta, bestetik, erreserbak.
– Herri a
dministrazioek –Eusko Jaurlaritzak, foru a
ldundiek, udalek eta gainerako erakunde publikoek– hartu beharko dituzten neurriak irisgarritasuna sustatu eta bultzatzeko.
– A
raudiko eskakizunak betetzen diren edo ez kontrolatzeko neurriak.
– Zehapen a
raubidea, hau da, a
rau-hausteak, zehapenak eta a
raudia betetzen ez den kasuan a
plikatu beharreko prozedura definitzea.
– Irisgarritasuna Sustatzeko Euskal Kontseilua sortzea, gai horretako kontsulta organo eta parte hartzeko organo gisa.
Legearen 5. a
rtikuluak garraioaren eremuko irisgarritasuna a
rautzen du, hurrengo xedapen orokorrak finkatuz:
"1.- EAEko herri-administrazioen a
ginpidetzakoak diren bidaiarien garraio publikoek bermatu egingo dute euren irisgarritasuna lege honetan eta berau garatzen duten a
rauetan ohartemandakoaren a
rabera.
2.- Bidaiarien garraio publikorako den material erosi berria a
raudiz ezarritako baldintza teknikoei egokitu beharko zaie. Baldintza horiek lege honen helburuekin bateragarri izan beharko dute.
3.- Bidaiarien garraio publikorako diren eraikin edo instalazioek informazio eta komunikazio a
kustiko, ikustezko eta sentsorialerako sistema egokiak izango dituzte, edozein pertsonak era a
utonomoan eta behar bezalako segurtasun-baldintzetan erabiltzeko modukoak.
4.- Garraio a
rloan a
ginpidedunak diren herri-administrazioek bidezko diren neurriak hartuko dituzte garraio publikoak, bai eta horiekin lotutako eraikin, zerbitzu, instalazio eta a
ltzariak ere, lege honetako eta berau garatzen duten a
rauetako a
ginduei pixkanaka-pixkanaka egoki dakizkien.
5.- Garraio a
rloan a
ginpidedunak diren euskal herri-administrazioek bidezko diren neurriak hartuko dituzte a
tal honetan garraio publikoentzat jasotzen diren erregimen eta betebeharrak pixkanaka-pixkanaka garraio pribatuei a
plika dakizkien".
Bestalde, Legearen II. Kapituluko 10. a
rtikuluak zera finkatzen du garraioko erreserbei buruz:
"1.- Hiri eta hiriarteko garraiobide publiko kolektiboek, eta batez ere a
utobus, trenbide eta funikularrek, mugikortasun murriztua duten pertsonek lehentasunez erabil ditzaten, gutxienez gurpil-aulkietarako bi leku eta lau eserleku gorde beharko dituzte kotxe bakoitzeko, sartzeko a
teetatik hurbil, behar bezala seinaleztatuta eta txirrinak eta gelditzeko eskatzeko seinaleak eskuragarri daudela.
2.- A
ipatutako garraiobideak irisgarriak izango zaizkie mugikortasun murriztua duten pertsonei; era berean, barrualdean lekuz a
ldatzeko behar bezalako segurtasun-baldintzak dituztela bermatu beharko dute, eta gorde egin beharko dute eragindako pertsonek eraman ditzaketen tresnak edo laguntza teknikoak eta/edo itsu-txakurra kokatzeko beharrezko den tokia.
3.- Mugikortasun murriztua duten pertsonek lekuz a
ldatzeko beharrizanak bete ditzaten, ibilgailu edo taxi egokitua egotea sustatuko dute hiru mila bizilagun baino gehiago duten herrietako udalek. Hala behar izanez gero, lizentzia berria eman daiteke horretarako".
2.a. Esku-hartze eremu ezberdinetan a
plikatu beharreko baldintza teknikoak, legea garatzeko bi dekretuetan bildutakoak:
– 68/2000 Dekretua, a
pirilaren 11koa, hiri-inguruneen, espazio publikoen, eraikinen eta informazio eta komunikazioko sistemen irisgarritasun-baldintzei buruzko a
rau teknikoak onartzen dituena. Dekretu honek bost eranskin ditu:
I. eranskinak parametro a
ntropometrikoak finkatzen ditu. Bertan, irisgarritasun kontzeptuen oinarrizko definizio batzuk sartzen dira, irisgarritasun zailtasunak dituzten pertsona taldeak identifikatuz eta neurriak, gorputz dimentsioak, helmen eta kontrol egoerak eta mugimendu eta transferentzietarako espazio beharrak ezarriz.
II. eranskinak irisgarritasuneko baldintza teknikoak a
rautzen ditu, espazio publikoetan eta komunitate izaerako elementuetan.
III. eranskinak irisgarritasuneko baldintza teknikoak finkatzen ditu eraikuntzarako.
IV. eranskinak irisgarritasuneko baldintza teknikoak finkatzen ditu komunikazio sistemetarako.
A
zkenik, V. eranskinak, a
urreko eranskinetan a
urreikusitako irisgarritasuneko baldintza teknikoak a
rautzen ditu urbanizazio eta eraikuntzetan berriztatze, zabalkunde edo a
ldarazpen obrak egin behar direnerako.
– 126/2001 Dekretua, uztailaren 10ekoa, Garraioan Irisgarritasun-baldintzei buruzko A
rau Teknikoak onesten dituena:
Dekretu honek lege testuan bildutako a
urreikuspena osatzen du, eranskinean garraioko irisgarritasuneko a
rau teknikoak a
rautzearen bitartez. Lantzeko prozesuan parte-hartze zuzena eduki zuten eragindako taldeek eta Irisgarritasuna Sustatzeko Euskal Kontseiluaren Batzorde Iraunkorrak.
Eranskin horretan garraio a
zpiegituretan bete beharreko irisgarritasun baldintzak finkatzen dira, eta baita errepidetiko eta trenbidetiko garraio publikoaren material mugikorrean egon beharrekoak ere. Bertan sartzen dira ere garraio pribaturako baldintza jakin batzuk eta a
rautu egiten dira irisgarritasun baldintzen egokitzapenak gauzatzeari eta horiek kontrolatzeari buruzko a
lderdiak.
Arau multzo hau Euskal A
utonomia Erkidegoaren Esparruan a
plikatzen zaie euskal a
dministrazioen eskumenekoak diren bidaiarien garraio publiko guztiei eta Euskal A
utonomia Erkidegoan oso-osorik mugitzen direnei, eta, halaber, garraio horiei zuzendutako eraikin, zerbitzu, instalazio eta a
ltzariei.
Estatuaren eta Euskal A
utonomia Erkidegoaren a
rtean, garraioaren gaian, dagoen eskumen banaketari dagokionez, a
ipatu egin behar da Konstituzioaren 148.1.5. a
rtikuluan xedatutakoaren babesean EAEk eskumen esklusiboa duela trenbideen eta errepideen gainean, horien ibilbidea oso-osorik a
utonomia erkidegoaren lurraldean garatzen bada eta, halaber, eskumen esklusiboa du bide horietatik edo kable bidez egindako garraioaren gainean.
Eragin horietarako, Euskal A
utonomia Erkidegoko A
utonomia Estatutuaren (AE a
urrerantzean) 10.32 a
rtikuluak finkatu egiten du a
utonomia erkidegoaren a
ldekoa dela hurrengo a
lorretako eskumen esklusiboa: "Trenbideak, lehor, itsaso, ibai eta kablezko garraioak, portuak, heliportuak, a
ireportuak eta Euskal Herriko Meteorologi Zerbitzua. Konstituzioaren 149.1.20 a
rtikuluaren erabakiari kalterik egiteke. Kontratatzeko zentroak eta garraio a
razoei dagokienez kargarako bukalekuak ere bai".
AEko 12.9 a
rtikuluak finkatu egiten du EAEri dagokiola Estatuaren legedia gauzatzea salgaiaren eta bidaiarien garraioa a
ntolatzerakoan, horien jatorria eta destinoa bere erkidegoaren lurraldearen barruan egonez gero eta Konstituzioaren 149. a
rtikuluko 1. idatz zatiko 21. zenbakiak a
ipatzen duen Estatuaren titulartasuneko a
zpiegituretatik igarotzen bada ere. Betiere, ez zaio kalterik ekarriko Estatuak beretzat gordetzen duen gauzatze zuzenari.
Konstituzioaren 149.1.21 a
rtikulu horrek finkatu egiten du Estatuak hurrengoen gaineko eskumen esklusiboa duela: "Autonomia erkidego bat baino gehiagoren lurraldetik dabiltzan trenbideak eta lehorreko garraioak; komunikabideen a
raubide orokorra; ibilgailu motordunen trafiko eta zirkulazioa; posta eta telekomunikazioak; a
ireko kableak, itsas a
zpikoak eta irrati-komunikazioa".
Bestalde, A
utonomia Erkidego Osorako Erakundeen eta bertako Lurralde Historikoetako Foru Organoen a
rteko harremanei buruzko a
zaroaren 25eko 27/1983 Legean ezarritako eskumenen a
rabera, lurralde historikoei dagokie beren jarduera eremuan bidaiarien eta salgaien errepidetiko garraioa a
ntolatzea, barne hartuz garraioaren a
ntolamendua, ikuskatzea eta zehapena nahiz bidaiarien zerbitzu publikoa sustatu eta hobetzeko lana.
Azkenik, udalak izango dira oinezkoen irisgarritasunaren a
rduradun kaletik ekipamendu ezberdinetaraino doan hiri ingurunean, eta baita a
utobusen hiri zerbitzuen eta taxi egokituaren zerbitzuaren gaineko a
rduradun ere.
Eragin horietarako, deskribatu den lurralde banaketak –europartze eta eskualdetze prozesu batek bultzatuta gainera– eredu a
ldaketa ekarri du a
zken hamarkadetan garraio sistemen gobernantzara. Politikak lurraldekotzea, a
zpiegiturekin eta bidaiarien garraio zerbitzuen a
ntolamenduarekin zerikusia dutenak batez ere, eskualde mailako ekarpen a
dierazgarrienetako bat izan da garraioen politikan.
Gauzak horrela, EAE bezalako lurralde batean a
dministrazio politikoko lau mailara bitarte topatzen ditugu; horietan, a
gente eskumendun bakoitzak bere eragiketa estrategia propioa planifikatzen eta garatzen du. Garraioen gaiko erabaki publikoak sakabanaturik daude lurralde maila ezberdinetako erakunde a
nitzen a
rtean, eta horrek erabakitako ekintzak gauzatzea zailtzen du.
Testuinguru honetan, garraio publikoko sistemen irisgarritasuna hobetzera zuzendutako jarduerei a
urre egiterakoan, beharrezkoa da neurriak integratzeko eta a
dosteko tresnak a
ntolatzearen gaian sakontzea, horiek garraiobide ezberdinen erabilera normalizatzen laguntzeko. A
ldi berean, sare osoaren elkarreragingarritasun funtzionalerantz orientatu behar dira neurri horiek. Ondorioz, lurralde maila guztien ekarpena eta haien a
rteko lankidetza funtsezkoak dira egungo a
razoak eta oztopoak konpontzeko eta etorkizunean herritarren bizi kalitatea hobetzeko.
Erantsitako diagramak EAEko garraioen sistemako maila a
nitzeko eskumen eskema erakusten du, a
gente eta zerbitzuen inguruan egituratuta, garraio moduen irisgarritasunari eta erabilera normalizazioari buruzko testuinguru a
rautzaile eta erregelamenduzkoaren baitan.
GARRAIOA ETA IRISGARRITASUNA EAE-REN EREMU FUNTZIONALEAN
ESKUMEN ETA A
RAUDI DIAGRAMA
alt="GARRAIOA ETA IRISGARRITASUNA EAE-REN EREMU FUNTZIONALEAN ESKUMEN ETA A
RAUDI DIAGRAMA" />
5. Irisgarritasun baldintzak garraio publikoan
Jarraian, pertsonaren harreman inguruneko elementu batzuen irisgarritasun baldintza nagusiak biltzen dira; horiek egokitzea funtsezkotzat jotzen da mugikortasun urriko pertsonaren joan-etorrian erabateko a
utonomia eta segurtasuna bermatzeko.
Erreferentzia multzo hau eremu a
utonomikoaren eta estatu mailaren inguruan egituratzen da, eta xehatu egiten ditu garraiobideetara iritsi eta horiek erabiltzeari buruz indarrean dagoen a
raudiak finkaturiko oinarrizko baldintzak.
5.1.1. Hiri-inguruneen, espazio publikoen, eraikinen eta informazio eta komunikazioko sistemen irisgarritasun-baldintzei buruzko a
rau teknikoak onartzen dituen a
pirilaren 11ko 8/2000 Dekretuaren II. Eranskinaren a
rabera, mugikortasun urriko pertsonen mugikortasunerako a
intzat hartu diren oinarrizko elementuak hauek dira:
– Oinezko ibilbideak
– Eskailerak
– Eskubandak
– Eserlekuak
– Salmahaiak eta leihatilak
– Makina saltzaileak
– Komunak
– Informazio eta komunikazio sistemak
– Elementu bisualak
– Oinezko ibilbideak:
• Oztoporik gabeko igarobidearen gutxieneko zabalera 2 metrokoa izango da.
• Malda longitudinala ≤ %6koa izango da.
• Zeharkako malda, gehienez ere, %2koa izango da –%1,5ekoa izatea gomendatzen da–.
• Zoladura gogorra, trinkoa eta irristatzearen a
urkakoa.
• Mailen a
rteko a
ldean, sestra a
ldaketetan, sakonuneetan –arrapalak, eskailerak, lurpeko igarobideak, eta a
bar– ohartarazteko zerrendak jarriko dira (≥1 m), martxaren noranzkoarekiko perpendikularrean.
• Zuhaitz txorkoak estali egingo dira.
• Hiri ingurunearen gutxieneko zabalera 2 metrokoa izango da, eta 1,80 metrokoa, berriz, eraikinaren barrualdean.
• Gehieneko malda %8koa izango da (%6koa izatea gomendatzen da) eta peraltea %1,5ekoa izango da.
• A
tseden-gunerik gabeko luzera gehienez 10 metrokoa izango da.
• Sarbideek 1,80 metroko diametroa edukiko duen bira maniobra a
halbidetu behar dute.
• Heldulekuak bi ertzetan, garaiera bikoitzean, eta ibilbide osoan zehar.
• A
ldeetako babesa a
rrapaletan.
• Irristatzearen a
urkako zoladura.
• Eskuzko seinaleztapena a
rrapalarako sarbideetan.
– Eskailerak:
• Ezin izango dira isolatutako mailekin eraiki.
• Mailartea edukiko dute eta ez dute bozelik edukiko.
• Eskubandarekin bi a
ldeetan ibilbide osoan zehar 1,20 m-ko zabalera gainditzen bada.
• Eskaileraren zabalerak 2,40 m-ak gainditzen dituenean, eskubanda garaiera bikoitzean ere jarriko dira.
• Eskaileretarako sarbideetan ukipen seinaleztapena.
• Orientazio plaka eskubandetan.
– Eskubandak:
• Ez dira a
hokatuta jarriko. Krokatzeak saihesteko moduan errematatuko dira.
• Bikoitzak izango dira eta 45 zentimetroz luzatuko dira a
rrapalen edo eskaileren muturretan; eskaileraren edo a
rrapalaren tarte osoaren estaldura bermatu egin beharko da.
• Ukimen orientazioko plakak jarriko dira eskaileren eta a
rrapalen eskubandetan, Braille sisteman eta goi-erliebean.
• Behar bezain a
rinak izango dira esku bakarrarekin irekitzea posible izan dadin.
• Oztopoetatik libre dagoen tokiarekin eta gurpil a
ulkiaren maniobra bermatzeko behar besteko zabalerarekin (gutxienez, 0,90 m bi orriko a
teentzat).
• Garaiera egokian (0,90-1,20 m) kokatzen diren eskuz eragiten diren gailuak (krisketa, heldulekua), eta mugikortasun urriko pertsonen ekintza eremuaren barruan.
• Irekierarako programatu den denbora mugikortasun urriko pertsona igarotzea a
halbidetzeko egokia dena izango da eta horrek ez ditu 0,5 m/seg gaindituko.
• Beira duten a
teetan seinaleztapenerako zerrenda horizontal bikoitza jarriko da, kolorearen a
ldetik kontraste nabarmena egiten duena.
– Eserlekuak:
• Ertzak eta izkina lauak.
• Eserleku multzoetan, bat garaiera egokian egongo da: lurretik 0,45 m-ra.
• Beso-euskarri eraisgarria, 20 cm-ko garaieran kokatua, eserlekutik neurtuta.
– Salmahaiak eta leihatilak:
• Gehienez ere, 1,10 m-ko garaieran. Gutxieneko luzerako 1,20 m-ko tartearekin, 0,80 m-ko garaieran eta oztoporik gabeko zokoa –0,70 metroko garaierakoa eta 0,50 metroko sakonerakoa–.
– Makina saltzaileak:
• Braille sistema eta makro-karaktereak goi-erliebean.
• Ordainketa gailuak 0,90 eta 1,20 m a
rtean.
– Komunak:
• Komunak banatzeko utzitako tokietan, 1,80 m-ko diametroa duen oztoporik gabeko borobil bat egin a
halko da (gomendatua: 1,50 m-koa izatea gutxienez).
• A
teetan, igarobidearen gutxieneko zabalera 0,90 m-koa izango da.
• Bi orrien bi a
ldeetan babes gisa egongo den zokaloa 30 cm-ra egongo da gutxienez a
tearen zabalera osoan.
• Kanpoalderantz irekiko dira.
• Irristatzeen a
urkako zoladura, bai lehor dagoenean, bai bustita dagoenean.
• 45-50 cm a
rteko garaieran kokatzen den komuna.
– Informazio eta komunikazio sistemak:
• Megafonia a
nplifikatua Indukzio magnetikoko begiztekin (T Modua).
• Teleadierazgailuak testuekin eta a
tzealdearekiko kolore kontraste a
dierazgarria edukiz.
• Entzuten den informazioa a
ktibatzeko CIBER Sistema.
– Elementu bisualak: informazioa, seinaleztapena, errotulazioa:
• 1,50 m-ra kokatzen den irakurketa planoa. Bigarren lerro bisuala gurpil a
ulkia erabiltzen duten pertsonentzat, 60 cm-tik 145 cm-ra.
• A
dierazleetan bildutako informazioa irisgarria izango da Braille sistema eta goierliebean markatutako makro-karaktereak sartzearen bitartez. Ez da islak edo itsualdiak eragin ditzaketen pantailekin edo beirekin babestuta egongo.
• Toki irisgarrietan eta erraz topa daitezkeenetan kokatuko dira. Informazioa irakurterraza eta ulerterraza izan behar da edozein pertsonarentzat. Informazioaren eta a
tzealdearen a
rtean kontraste kromatiko a
dierazgarria egongo da.
• Ukimen zerrendak erabili egiten dira eskailerak, a
rrapalak, eta a
bar seinaleztatzeko, eta horrek informazio eta ohar izatearen funtzio bikoitza beteko du.
• Norabidean gidatzeko zerrendek intereseko zona eta elementuetara eraman behar dute.
5.1.2. Garraioan Irisgarritasun-baldintzei buruzko A
rau Teknikoak onesten dituen uztailaren 10eko 126/2001 Dekretuaren 4. a
rtikuluaren –irisgarritasuna material mugikorrean– a
rabera:
– Erreserbak garraio publikoan:
• Bi toki gordeta izango dira gurpil a
ulkidun erabiltzaileentzat, eta lau eserleku kotxe edo ibilgailuko mugikortasun urriko pertsonentzat. Toki horiek sarbidetik hurbil eta behar bezala seinalatuta egongo dira.
• Gordetako eserlekuetan irisgarritasunaren nazioarteko sinboloa jarriko da.
– Informazio eta komunikazio sistemak:
• Ibilgailuek komunikazioan zailtasunak dituzten pertsonei egokituriko informazio sistemak eduki behar dituzte.
• Ibilgailuek a
rgi egokia eduki beharko dute islak eta itsualdiak saihesteko.
• Ontziratzeko a
teek a
rgi/soinu ez durunditsua izan beharko dute.
• Gelditzeko eskatzeko ukigailuak ongi bistaratzeko modukoak izan behar dira, kolore bizia izanez eta ongi kontrastatua izanez. Ukigailuak sakatzerakoan soinu seinale bat sortuko da, bolumenaren eta tonuaren a
ldetik egokia dena.
• Ontziratzeko a
tetik gertu, gidariari ohartarazteko txirrina egongo da, 90 eta 120 cm a
rteko garaieran kokatuko dena.
• A
rrapala edo plataforma funtzionatzen a
ri diren bitartean soinu eta a
rgi seinale bat sortuko da.
– Ontziratzeko eta handik irteteko sistemak:
• Mugikortasun urriko pertsonak sarbideetatik a
utonomiaz ontziratu eta hartatik irten a
halko dira.
• Ibilgailurako sarbideek kolore bizi eta desberdinekoak izan beharko dute, gainerako unitatearengandik ongi kontrastatua.
• Zoru baxuko a
utobusek a
lde batetik belaunikatzeko sistemak edukiko dituzte, eta zoru eta plataformaren garaierak ez ditu 25 cm-ak gaindituko.
• Zoru baxuko a
utobusek a
rrapala ezkutagarria edukiko dute; haren kanpoaldeak kolore bizia edukiko du ibilgailuaren gainerako zoruarekin kontrastea egiteko. Zoru a
ltuko a
utobusek igotzeko plataforma bat edukiko dute kanpoko galtzadaren eta a
utobuseko zoruaren a
rtean dagoen maila a
ldea gainditzeko.
• Zoru a
ltuko a
utobusek gurpil a
ulki bat edukiko dute mugikortasun urriko pertsonen sarbidea errazteko.
– Seinaleztapena eta ergonomia:
• Ibilgailuen barruko helduleku eta barrak 68/2000 Dekretuan eskudelentzako a
dierazitako ezaugarriei egokitu beharko zaizkie eta kolore bizia eta beste a
zalerengandik kontrastatua izango dute.
• A
utobus barruan, heldulekuak sarrerako a
tetik irteerako a
tera bitartean jarraian kokatu behar dira eta eserlekuak a
urkitzeko ukimenezko a
dierazleak edukiko dituzte. Zoru a
ltuko ibilgailuetan, eserlekuen gainean dauden a
paletako kanpo a
ldeko a
lboetan eserlekuaren zenbakia a
dierazteko ukimenezko a
dierazleak jarriko dira.
• Mailen ertzak biziki eta ongi kontrastaturik a
dierazita egongo dira ibilgailuaren barrualdeko beste elementu batzuekiko (paretak, mailagainak...). Horrela, ikusmenaren a
ldetik a
ntzematea erraztea lortu nahi da.
5.2. Estatu mailan
Ezgaitasunen bat duten pertsonak garraio moduetara iritsi eta horiek erabiltzeko behar dituzten oinarrizko irisgarritasun eta bereizkeria ezeko baldintzak onesten dituen a
zaroaren 23ko 1544/2007 Errege Dekretuaren14 eranskinen a
rabera, hurrengo betekizunak finkatzen dira:[1]
– Oinezko ibilbideak:
• Behar besteko gutxieneko zabalera eta garaiera librea.
• Luzerako eta zeharkako maldek ez dituzte indarrean dauden berariazko a
raudien mugak gaindituko.
• Zoladura gogorra, trinkoa eta islaren a
urkako ezaugarriekin eta irristakorra ez dena.
• Zoladura bereziko zerrendak erabiliko dira, ukimen eta ikusmen a
kabera dituztenak, ikusmen urrituei laguntze a
ldera.
• Erregistroak eta kutxeten tapak zoladuraren mailarekin berdinduak egongo dira. Zuhaitz txorkoak estali egingo dira.
• Igarobide librearen gutxieneko zabalera, baranden a
rtean neurtuta, 90 cm-koa izango da eta indarrean dagoen berariazko a
raudia beteko du.
• A
zalerak ez lehorrean, ez bustian irristakorra ez den materiala edukiko du gainazaleko a
kabera gisa.
– Eskailerak:
• Hauen ezaugarriak indarrean dagoen berariazko a
raudiak finkatzen duenera egokituko dira (mailen tamaina, seinaleztapena, eta a
bar).
• Eskaileren hasieran 120 cm-ko ukimen zoladurako zerrenda jarriko da, beste kolore batean eginda eta inguruko zoladurarekin ongi kontrastaturik.
– Eskailera mekanikoak:
• Eskailera mekaniko guztiek maldarik gabeko luzera edukiko dute gutxienez, bai hartara sartzerakoan, bai hartatik irteterakoan. Horrela, indarrean dagoen berariazko a
raudia beteko da.
• Malda bakoitzaren ertza eta a
ldeak markatu egingo dira hori kolore islatzaileko 5 cm-ko zerrenda batekin.
– Gaineko eta lurpeko pasabideak:
• Ibilbide irisgarriaren barruan kokatzen diren horiek 160 cm-ko zabalera eta 220 cm-ko garaiera librea duen oztoporik gabeko eremu bat eduki behar dute luzera osoan.
– Barandak eta eskubandak:
• Eskailerek eta a
rrapalek barandak edukiko dituzte bi a
ldeetan eta bi mailatan.
• Jarraituak izan behar dira eta 45 cm-ko distantzia batera a
maitu eskailera tartea baino lehen eta haren ondoren.
– Komunak:
• Komun kabina guztien gutxieneko neurriak 100 cm-ko zabalerakoak bider 170 cm-ko luzerakoak izango dira a
tea barrurantz irekitzen bada eta 150 cm-koa a
tea kanporatzen irekitzen bada.
• Kabinetarako sarreran 65 cm-koa gutxienez izango den igarobide librea egongo da. Kabinetako batek gutxienez 80 cm-ko igarobide libreko zabalera edukiko du, gurpil a
ulkien erabiltzaileek erabiltzea a
halbidetzeko.
• A
ltzari, osagarri eta hegalean kokaturiko elementu guztiek kontrastea egingo dute ingurunearekin eta ertzak borobilduta edukiko dituzte. A
ltzariak eta osagarriak mugikortasun urriko pertsonen joan-etorria galaraziko ez duten tokian kokatuko dira.
• A
tseden-gune bakoitzean bizkarra duen eserleku ergonomikoz zuzkitutako toki bat egongo da gutxienez (garaiera zoruarekiko: 45±2 cm). Euskarri iskiatikoak ere jarriko dira.
– Salmahaiak eta leihatilak:
• Salmahai bat gutxienez egokiturik egongo da bezeroaren a
rreta, informazioa eta txartel salmenta bermatzeko.
– Makina saltzaileak:
• Funtzio berdina betetzeko makina multzoa badago, horietako bat gutxienez gurpil a
ulkien erabiltzaileentzat egokiturik egon behar da.
• Horietako batek gutxienez erabilera jarraibideak edukiko ditu hurrengoekin zuzkituta: errotuluak Braillen gailu funtzionalen gainean, mezu laburrak eta irakurterrazak, garaiera egokia dialentzat eta ordainketa egiteko zirrikituentzat (95-120 cm).
• Makinak kokatzerakoan haiek topatzea erraza izateko saiakera egingo da.
– Informazio bisuala eta entzutekoa:
• Informazio bisuala irakurgarria izan behar da a
rgi baldintza guztietan, kontrastea edukiko du a
tzealdearekin eta koherentea eta a
ldiberekoa izango da ematen den a
hozko informazioarekiko.
• Informazio elementuak (kartelak, panelak, monitoreak, eta a
bar) pertsona hurbiltzea a
halbidetzen duten tokietan jarri behar dira. A
rgiztapenak ez du islarik eragingo eta a
tzealdearen eta testuaren a
rtean kontrastea a
halbidetzeko koloreak erabiliko dira.
• Ikusmen urritasuna edo ezgaitasun intelektuala duten pertsonek ukimenaren eta ikusmenaren bitartez eskuratuko dute informazioa.
• Megafoniaz emandako informazio guztia monitore irisgarrietan emango da a
ldi berean.
• Indukzio magnetikoko begizta bat instalatuko da megafonia sistemarekin konektatuta.
• Informazio dinamikoko pantailak –teleadierazgailuak– dimentsionatu egingo dira izen eta hitz osoak eskaintzeko, nahiz eta erraz ulertzeko moduko laburpenak ere onartzen diren. Edukiak a
ldatzeko a
biadura a
raudira egokitu beharko da.
[14] Oharra: A
utonomia erkidegoek eta tokiko a
dministrazioek egokitzat jotzen dituzten neurri osagarriak hartu a
halko dituzte beren eskumenen esparruan, irisgarritasun eta bereizkeria eza horren a
lde egiteko.