I. Kapitulua. Sarrera: helburua, proiektuaren helmena, metodologia
1. Proiektuaren helburua eta helmena
Txosten honen helburua EAEn garraioen sistema publikoak a
geri dituen irisgarritasun gabeziak identifikatzea da. Horretarako, funtsezkoa izango da a
ztertzea joan-etorrien segurtasuna eta funtzionaltasuna nahiz mugikortasun urriko pertsona-taldearentzako sisteman a
geri diren elementuen erabilera ergonomikoa.
Diagnostikoaren as
moa eremu honetako egungo egoeraren benetako irudia ematea da, eta baita a
gertoki objektibo bat izatea ere, esku hartzen duten a
gente eta herri-administrazioei ebaluazio jarraibideak beren a
urreikuspenetara sartzea a
halbidetu diezaien. Horren bitartez, posible izango da pixkanaka beharrezko irisgarritasun egoerak hartzen joatea, gure a
utonomia erkidegoan garraio publikoko sistema hobetzen dela bermatzeko.
Azkenik, zehaztu egin behar dugu a
zterlan honekin erakundeen, enpresen eta gizartearen kontzientziazioa ere sustatu nahi dela, garraioan irisgarritasun neurriak hartzeko dagoen presazko beharraren gainean. Horretarako, eskuratzen diren emaitzak barreiatzeko eta sentsibilizaziorako kanpaina bat bideratuko da.
2. Txostenaren edukia eta egitura
Txostenaren helmena eta izaera finkatzeko, beharrezkoa da bi a
lderdi funtzional a
ztertzea: irisgarritasunean zailtasunak dituzten pertsona taldeak –mugikortasun urriko pertsonak– eta Euskal A
utonomia Erkidegoan bidaiarien garraio sistemari dagokion eremu funtzionala.
Garraioaren a
lorrean mugikortasun urria duen pertsonaren kontzeptuak bildu egiten ditu joan-etorriak egiteko eta garraio sistemak modu a
utonomoan eta funtzionalean erabili a
hal izateko zailtasunak dituzten pertsona guztiak.
Joan-etorriak egiteko gaitasunean murrizketa, iragankorra edo a
ldi baterakoa izan, ezgaitasun fisiko, psikiko edo sentsorial batek eragindakoa da, nahiz eta beste motaren bateko faktoreek eragindakoa ere izan daitekeen, a
dibidez a
dinak eragindakoa edo une jakin batean kargak, maletak, eta a
bar lekuz a
ldatzeko beharrak eragindakoa.
Zehazki, mugikortasun urria duen pertsona definitzen duten inguruabar nagusiak hurrengo a
dieretan biltzen dira:
1. Joan-etorriak egiteko gurpil a
ulkia behar duten pertsonak. Bidaiatzeko benetako zailtasunak dituzte, mugitzeko oztopo ugari gainditu behar dituztelako: eskailerak, beheragunerik gabeko espaloiak, zoladura irregularrak, eta a
bar.
2. Zentzumen ezgaitasunen bat duten pertsonak, ohiko garraio zerbitzua erabiltzeko a
razo garrantzitsuak badituzte: txartela erosteko, geltokira iristeko, ibilgailuan sartu eta hartatik irteteko, a
genteei kontsulta egiteko, eta a
bar.
3. Ezgaitasunik gabeko a
dinekoak[2].
4. A
nputazioren bat jasan izanagatik edo a
rtritisa edukitzeagatik gorputzeko a
talen batean mugikortasun funtzionalik ez duten pertsonak eta joan-etorriak egiteko benetako zailtasunak topatzen dituztenak: espaloiak igo eta jaisteko, ibilgailuetara sartu eta haietatik irteteko, eta a
bar.
5. Gutxiegitasun kardiakoa edo a
rnasakoa duten pertsonak.
6. Joan-etorri normalak egitea galarazten duen gaixotasunen bat duten pertsonak, a
dibidez giro berrietara egokitzeko a
razoak topa ditzaketen a
lergia prozesuak dituzten pertsonak.
7. Modu iragankorrean mugikortasun galeraren bat duten pertsonak: haurdun dauden emakumeak, gorputz a
talen bat igeltsatuta edukitzeagatik makuluekin ibili behar diren pertsonak; karga as
tunak daramatzaten pertsonak, a
dibidez haurrak besoetan edo haur kotxeetan daramatzatenak, eta a
bar.
Irisgarritasunean zailtasunak dituzten pertsonen multzoak, horiek mugikortasunagatik edo komunikazioagatik eragindakoak izan a
lde batera utzita, Hiri-inguruneen, espazio publikoen, eraikinen eta informazio eta komunikazioko sistemen irisgarritasun-baldintzei buruzko a
rau teknikoak onartzen dituen a
pirilaren 11ko 68/2000 Dekretuaren I. Eranskineko 3. a
rtikuluan definiturik daude.
Azterlan hau egiteko, bost kategoriatan sailkatu dira lehen a
ipatutako mugikortasun urriko pertsonak: a
dinekoak; ezgaitasun iraunkorra duten pertsonak, horien a
rtean gurpil a
ulkia erabiltzen dutenak sartuz; a
ldi bateko ezgaitasun fisikoa duten pertsonak; haurdun dauden emakumeak, eta modu iragankorrean jarduera mugatzaileak egiten a
ri diren pertsonak.
Garraiobideetara iristerakoan talde horrek topa ditzakeen a
razo nagusiak hauek izan daitezke:
– Izaera fisikoa dutenak: a
zpiegituretara iristeko mailen a
rteko a
ldeak, maldak eta eskailerak gainditzea ezinezkoa izateagatik; igarobide estuetan eta bira egiteko tokirik ez dutenetan barrena a
biatzea ezinezkoa izateagatik; a
teak ireki eta ixtea zaila izateagatik; a
ldi berean bi eskuak erabiltzea behar duten mekanismoak martxan jartzea zaila izateagatik, eta a
bar.
– Zentzumen izaera dutenak: botoi multzoak edo errotuluak bezalako gauzak identifikatzea ezinezkoa izateagatik edo mailen a
rteko a
ldeak edo irtenguneak bezalako oztopoak identifikatu ezinagatik; norabideak eta ibilbideen jarraipena finkatzeko informazioa falta izateagatik; zailtasunak edukitzeagatik seinale a
kustikoak eta a
rgi seinaleak identifikatzeko, a
dibidez a
larmak, txirrinak, eta a
bar.
Egindako diagnostikoaren eremu funtzionalari[3] dagokionez, a
zpimarratzekoa da honela egituratuta geratzen dela:
1. Euskal A
utonomia Erkidegoan jarduten duten garraio sistemak.
1.1. Bidaiarien garraio publikoko zerbitzu erregularrak.
1.1.1. Erabilera orokorrekoa
1.1.2. Jatorria edo destinoa EAEn edukita
1.1.2.1. Garraio a
zpiegitura eta ekipamenduak
1.1.2.2. Material mugikorra
1.2. Taxi egokituaren lineaz kanpoko zerbitzua
2. A
zterketatik kanpo utzi dira EAEn ematen diren itsas garraioko zerbitzu batzuk eta baita kable bidezko garraioak, funikularra eta zubi esekia ere.
[2] Irisgarritasunaren Plan Nazionala 2004-2012 (IMSERSO) delakoak ezgaitasuna ez duten a
din a
urreratuko pertsonak (65 urte edo gehiago) hartzen ditu inguruneko oztopoak ezabatzearen onuradun izan daitezkeen pertsona gisa.
[3] A
ldez a
urretiko oharra: EAEn dauden a
utobus geltokien irisgarritasun egoeraren diagnostikoa ez da oinarritu ekipamendu lagin baten berariazko a
zterketa batean. A
ldiz, erreferentziako a
zterlan ezberdinetan oinarritu da. Horrela, txostenean ekipamendu hauetan ohikoen diren oztopo fisikoak eta komunikaziokoak a
zalduko dira.
Mugikortasun urria duen biztanleria zenbatzeko a
intzat hartu da inguruneko oztopoek ez dietela bakarrik eragiten a
ldi batez edo iraunkorki ezgaitasunen bat duten pertsonei, baizik eta, baita ere, ezgaitasuna eduki ez a
rren mugimendu jakin batzuk burutzeko a
razoak dituztenei, a
dibidez haurdun dauden emakumeei, a
dinekoei, igeltsatuta dauden pertsonei, eta a
bar.
Kalkulua egiteko estatistika eta a
giri iturri ezberdinak erabili dira a
intzat hartutako mugikortasun urriko pertsona kategoria bakoitzeko:
(*) Egile ezberdinak kuantitatiboki zera zenbatesten saiatu dira: une jakin batean mugikortasuna a
ldi batez zaildurik duen pertsona kopurua, a
dibidez haur kotxeetan haurrak garraiatzen direnean, pisu handiko gauzak garraiatzen direnean, erosketetako poltsak eramaten direnean, eta a
bar.
Zentzu horretan, bi talde finka daiteke mugikortasun urriko pertsonak hartzen dituen biztanleria multzoaren barruan:
– Mugikortasun urri iraunkorra: a
dinagatik edo izaera fisikoko edo zentzumen izaerako ezgaitasunengatik joan-etorri a
utonomoak egiteko gaitasuna mugaturik ikusi duten gizabanakoei heltzen die honek. Talde honetan a
dinekoak[4] eta izaera iraunkorrarekin ezgaitasunen bat duten pertsonak sartzen dira.
– Mugikortasun urri iragankorra: a
ldi batez joan-etorri a
utonomoak egiteko gaitasuna murrizturik ikusten duten gizabanakoei heltzen die. Talde honen barruan haurdun dauden emakumeak, a
ldi bateko ezgaitasunen bat duten pertsonak eta a
ldi batez mugatzaileak diren jarduerak egiten dituen biztanleria sartuko lirateke.
Izaera iragankorreko joan-etorri zailtasunak dituen biztanleria bolumenaren zenbatespenak a
ukera ematen du a
zterketan denbora eskala berri bat definitzeko:
– Haurdun dauden emakumeak: urteko denbora eskala bat gorabehera ematen da datua, a
zken 5 urteetako serie kronologikoetan oinarritutako batez bestekoaren emaitza.
– Aldi bateko ezgaitasuna: datua a
zken 5 urteetako serie kronologikoetan oinarritutako batez besteko bati jarraiki ematen da. Eguneroko denbora eskala a
plikatu da, ezintasuna dakarren lesioaren 15 eguneko batez besteko iraupena zenbatetsiz.
– Gainerako biztanleria (jarduera mugatzaileak): a
ldi batez mugikortasuna baldintzatzen duten jarduerak egiten dituen pertsona multzoari buruzkoa da. A
zterlan ezberdinen a
rabera[5], ezgaitasunik ez duen biztanleriaren %17,7 egoten da une jakinen batean pertsonaren joan-etorri normala modu iragankorrean zailtzen duten inguruabarretan.
Premisa horiek oinarri hartuta, erantsi diren grafiko eta taulek erakutsi egiten dute zein den EAEn mugikortasun urria duen biztanleriaren bolumena, a
intzat hartutako talde ezberdinak gorabehera banatuta[6]:
Iturria: geuk egina.
MUP TALDEEN BANAKETA EAE-N LURRALDE HISTORIKOA GORABEHERA
alt="MUP taldeen banaketa EAE-n lurralde historikoa gorabehera" />
Lurralde historikoak gorabehera banatutako datu erlatiboek a
gerian uzten dute mugikortasun urri iraunkorra nahiz iragankorra duten pertsonen a
rtean banaketak baliokideak direla. Hala eta guztiz ere, deigarria da Bizkaian bizi den eta izaera iraunkorreko mugikortasun urria duen biztanleria portzentajea. Hori, biztanle kopuruaren a
ldetik, ehuneko puntu bat eta erdi gehiagoko balioa da Gipuzkoaren gainetik eta ehuneko bi puntu baino gehiagoko a
ldea A
rabako probintziaren gainetik. A
lde hori, nagusiki, a
dinekoen taldean a
geri da.
Iturria: geuk egina.
Datu orokorretara joz gero, esan daiteke egun EAEn bizi den biztanleriaren %37,5ek mugikortasun urria duela batez besteko egun bateko une jakin batean. Lehendik a
ipatutako a
ntzeko beste a
zterlan batzuetan islatutako irisgarritasun oztopoak ezabatzearen onuradun den biztanleriaren portzentajeen a
ntzekoa da datu hori.
Kopuru erlatiboek ere a
ukera ematen dute lurralde historikoak gorabehera a
ntzekotasunak ikusteko, nahiz eta Bizkaian mugikortasun urriko pertsona portzentajehandiagoa islatzen den. Hori lehen a
zaldu diren a
ldeen ondorio da.
EAE bezalako lurralde batek a
geri duen a
gertoki soziodemografikoaren joeran mugikortasun urriko biztanleriaren datuak testuinguruan kokatzea oso a
dierazgarria da.
Ariketa hori egiteak a
gerian uzten du zahartzeko joera nabarmena duen gizarte batean bizi garela. Jaiotza tasaren beherakada a
dierazgarria, 1,8an kokatzen dena gaur egun, kezkagarria bihurtzen a
ri da a
zken urteotan EAEn. Horrek, biztanleriaren bizi itxaropenaren hazkundeari uztartuta, gizarte ziurtasun ezeko a
gertokiak proiektatu besterik ez du egiten, a
lderantzikako biztanleria piramide batekin. Bertan, biztanleriaren portzentaje a
ltuak mugikortasun urriko pertsonatzat hartuko dira, a
din a
urreratukoak izateagatik.
Zahartze tasaren proiekzioa EAE-n
alt="Zahartze tasaren proiekzioa EAE-n" />
Iturria: Eustat.
Erantsitako irudian erakutsitako denbora horizonteak hazkunde a
dierazgarria a
geri du zahartze tasan datorren bosturtekorako[7]. Proiekzioaren a
rabera, hiru lurralde historikoak 1975. urtean erregistratutako biztanle kopuruaren a
ntzekora iritsiko dira 2015. urtean. Gaur egun, lehen a
zaldutako taula ikusita, EAE osoko biztanleriaren zahartze tasa %20 ingurukoa dela ikus daiteke.
Azterketa mugikortasun urriko pertsonen kategoriari bakarrik a
plikatuz gero, portzentajea %50eraino iristen da, erantsitako taula eta grafikoetan islatu bezala. Beste era batera esanda, EAEn batez besteko egun batean irisgarritasun zailtasunak dituzten pertsonen erdia a
dinekoen taldekoa da.
Azpimarratzekoa da ezgaitasunik ez duten baina a
ldi batez mugatzaileak diren jarduerak egiteagatik a
bagune batean mugikortasun zailtasunak dituzten pertsonek mugikortasun urria duen biztanleriaren barruan hartzen duten –portzentaje a
ltua –%36,5–.
Ondorioz, joera a
ldaketarik gertatu ezean, biztanleriaren zahartzea mantendu egingo da datozen 15 urteetan; horrela, mendetasun tasa –65 urtetik gorako a
dinekoak biztanleria a
ktiboari dagokionez– %50 inguruko balioetan kokatu liteke (%48,4). Mendetasun europarraren eskualdeko batez besteko kopurua baino ia zazpi puntu a
ltuagoa den tasa da, izan ere 2004ko %25etik 2030eko %41era igarotzea a
urreikusi da (Eurostat, 2008). Halaber, kalkulatu egiten da 2020. urtean lau euskaldunetik batek 65 urte baino gehiago edukiko duela[8].
Iragarpen hauek derrigorrezko egiten dute irisgarritasun baldintzak betetzea, garraio sistemetara sartu eta horiek normal erabiltzeko baldintzak betetzea eta horiek erakundeen eta a
gente eskudunen a
gendetan nahiz haien inbertsio programetan a
halik eta lasterren sartzea. Helburua pertsonek mugikortasunerako duten eskubidea baldintzatzen duten oztopo fisikoak eta komunikaziokoak eraginkortasunez ezabatzea izango da.
Erantsitako eskemak xehatu egiten du EAEko garraio publikoaren eskaintza, hain zuzen ere a
zterlan honen a
zterketaren xede dena.
[4] Zenbatzeko, kontsultatu diren iturriei jarraiki (legedia, irisgarritasun planak, OMEren txostenak, eta a
bar) 65 urtetik a
urrerako pertsona taldean finkatu da zenbaketa tartea.
[5] IMSERSOren garraio irisgarriko programaren ebaluazioa, MTASek a
rgitaratutakoa (Madril, 1999). La Seguridad Vial y las PMR. Juan F. Dols – Valentziako Unibertsitate Politeknikoa (2003). Irisgarritasunaren I. Plan Nazionala (2004-2012). IMSERS0 (2003).
[6] OMEk zahartzeari eta osasunari buruz 1998. urtean egindako txosten batek zera zioen: "Ekintza planen diseinatzaileak, mugikortasunaren murriztapenak a
ztertzen saiatzen direnean, pertsonek beren funtzio mugak a
itortzearen mendeko dira. Mugikortasun urriaren kopurua biztanleria osoan (adinekoak barne) sistematikoki gutxiesten a
ri da ziurrenik".
7] Zahartze tasak 65 urtetik gorako pertsona portzentajeari heltzen dio biztanleria osoari dagokionez eta lurralde eremu jakin baten baitan.
[8] CIDEC. Lan Koadernoa, 44. a
lea. – Zahartze a
ktiboa: perspektibak eta estrategiak.
4. Irisgarritasun katea
EAEn garraio publikoko a
zpiegituren eta ekipamendu eta ibilgailuen irisgarritasun egoeraren diagnostikoa egituratu egin da funtzionalki lurralde historiko bakoitzean jarduten duen garraiobidearen inguruan eta irisgarritasun katea izena duen hori osatzen duten segmentuak gorabehera, hau da, edozein ibilbide jatorri batetik destino bateraino zatitzen den etapa multzoa gorabehera.
Garraio sistemaren bat erabiltzea dakarren jatorri batetik destino baterainoko ibilbide baten Irisgarritasun katearen funtsezko elementuak hauek dira:
– Sarbide ibilbidea: hurbileneko hiri ingurunea garraioko a
zpiegitura edo ekipamenduarekin (trenbide geltokia, a
utobus geltokia, eta a
bar) lotzen duen oinezkoentzako ibilbideari heltzen dion etapa da. Garraio ekipamendura iristeko dagoen kanpoko ibilbidearen irisgarritasunaren[9] eta pasatzeko modukoa izatearen[10] gaineko a
zterketa hartzen du. Udalei dagokie etapa honetan irisgarritasuna bermatzea.
– Garraio ekipamendua: a
zpiegituraren barruko elementuetan joan-etorri eta erabilera baldintzei buruzko etapa. Hurrengoak hartzen ditu: eraikinerako sarbidea, halakorik egonez gero; joan-etorria instalazioaren barrualdean; ekipamendutik emandako eta bertan a
geri diren zerbitzu publikoak normaltasunez eskuratzea eta horien erabilera ergonomikoa, eta ontziratze eta hartatik irtete segurua eta funtzionala a
zpiegitura-ibilgailua-azpiegitura erlazioan. Garraio a
zpiegitura eta ekipamenduaren kudeatzailearen eta garraio eragilearen beraren eskumena da katearen fase honetan irisgarritasun baldintzak betetzen direla bermatzea.
– Ibilgailua[11]: irisgarritasun katearen hirugarren segmentuak garraio ibilgailuaren barruko joan-etorri baldintzei heltzen die, hau da, joan-etorriaren segurtasunari eta erosotasunari buruzko gaiei, ibilgailuaren barrualdetik funtzionalki mugitzeko gaitasunari eta hartan a
geri diren erabilera publikoko elementuen erabilera normalizatuari: txartela baliogabetzea, gelditzea eskatzeko txirrina, komunak... Etapa honen gaineko eskumena garraio eragilearena da bakar-bakarrik.
Jatorritik destinora doan ibilbidea irisgarria izan behar da kateko segmentu guztientzat joan-etorriaren a
rrakasta bermatu nahi bada. Zentzu horretan, a
ipatutako etapez gain, ibilbide honek bizitokiaren eta ingurune publikoaren a
rteko lotura gehitu behar du, komunikazio izaerako beste elementu batzuekin batera. Horiek informazioa eskuratzen dela eta hura erabat ulertzen dela, bidaia behar bezala planifikatzen dela eta hura ezustekorik gabe burutzen dela bermatu behar dute.
"Destinora iristeko a
ukerak benetan zalantzan jartzen dituen edozein pertsonak a
tzera egingo du eta ez dio ibilbideari ekingo. Zalantza horren ñabartasunean ezkutatzen da as
kotan ezgaitasunen bat duten pertsonen a
urkako bereizkeria sakonena, eta, horregatik, irisgarritasun jardueretan a
urrerantz jarraitzea eta haiekiko hurbil mantentzea oso garrantzitsua da".
Iturria: Espainiako Irisgarritasunari buruzko Liburu Berdea
Jarraian datorren taulak a
intzat hartutako lurralde eremu bakoitzeko (lurralde historikoa) a
zterketak emandako xehetasunak erakusten ditu:
[9] Irisgarritasuna: Ibilbide bat irisgarria (egokitua) dela esaten da horri buruzko a
raudian bildu diren funtzionaltasun eta dimentsio betekizunak betetzen dituenean, mugikortasun urriko pertsonen joan-etorrien a
utonomia eta segurtasuna bermatuz.
[10] Pasatzeko modukoa izatea: Irisgarria ez den ibilbidea, ez dituelako lege ezarpen guztiak betetzen. A
itzitik, behar bezain funtzionala eta segurua da pertsonaren joan-etorria a
halbidetzeko.
[11] Ibilgailu bat irisgarria dela esaten da mugikortasun urriko pertsona bat barrura sartu daitekeenean inolako laguntzarik gabe.
5.1. Ikerkuntza-dokumentazioa
Irisgarritasun diagnostikoari ekin baino lehen, ikerkuntza lan xehatua egin da inguruneko irisgarritasun a
razoren bat eta, zehazkiago esatearren, garraiobideetako irisgarritasuna jorratu eta a
rautu duten lege eta dokumentu iturrien gainean.
Hurrengoak ikertu eta dokumentatu dira: esparru juridiko a
utonomikoa, estatu mailakoa eta nazioartekoa; estatu mailako irisgarritasun planak; gizarte bazterkeriari eta ezgaitasunari buruzko berariazko txostenak; a
ukera berdintasuna eta bereizkeria eza sustatzeko programak; gizarte baliabideen mapak; ezgaitasunari eta mugikortasun urriari buruzko a
zterlanak, eta mugikortasun urria duten pertsonentzako irisgarritasun eta garraio konponbide zehatzak. Informazio multzo hori oso erabilgarria izan da diagnostikoa egiteko elementu gisa eta ondoren garraio sistema bakoitzean gomendio programa egiteko gida bezala.
Bibliografiaren idatz zatian xehetasunez jaso da kontsultatutako iturri tekniko eta juridikoen zerrenda.
5.2. Diagnostikoa egiteko tresnak
EAEko garraio sistema publikoaren irisgarritasuna ebaluatzeko prozesua landa kanpaina xehatu baten inguruan a
ntolatzen da. Hura hurrengo bitartekoek eusten dute:
– A
urrez a
urreko elkarrizketak erakundeen ordezkariekin, ezgaitasunaren gizarte a
genteekin eta EAEn garraioaren plangintzari, kudeaketari eta eragiketari uztartuta dauden erakunde publiko eta pribatuekin. Elkarrizketa horiek a
ukera ematen dute lehen eskutik ezagutzeko zeintzuk diren irisgarritasuna hobetzearekin zerikusia duten a
genteek beren eskumenen esparruan dituzten jarduera programak.
– Ekipamenduak eta garraiorako ibilgailuak behatzea; horrela, elkarrizketen fasean zehar bildutako informazioa a
lderatu eta osatzea a
halbidetu da. Ikuskatze lanak, halaber, froga grafikoak eta a
giri bidezkoak eman dizkigu zerbitzuak ematerakoan topatutako irisgarritasun gabezien gainean.
– Telefono bidezko inkestak edo "mailing" bidezkoak, lehen mailako iturrietan eskuratutako informazioan sakontzeko.
Orokorrean, 25 elkarrizketa pertsonal egin da guztira, eta EAEko tren geltoki, a
utobus terminal, a
ireportu eta metro eta tranbia geraleku guztiak bisitatu dira. Horien gaineko behaketa prozesua landa laneko 100 orduraino iritsi da ia.
Erantsitako tauletan tokian bertan egindako elkarrizketa pertsonalen eta ikuskatzeen zerrenda xehatu da:
ERAKUNDEA
Eusko Jaurlaritza – Garraio eta Herri Lan Saila
Donostiako Udala / d-bus
Renfe A
ldirikoak Bizkaia-Gipuzkoa
ELKARTU
Bilboko Udala / Bilbobus
ADIF
Bizkaiko Foru A
ldundia / Bizkaibus
Euskal Trenbide Sarea (ETS) - EuskoTren
Gipuzkoako Foru A
ldundia / Lurraldebus
Gipuzkoako Garraioaren Lurralde A
gintaritza
Vitoria-Gasteizko Udala / TUVISA
ONCE - FEKOOR - EDEKA
FEVE
Bizkaiko Garraio Partzuergoa
AENA - Vitoria-Gasteizko A
ireportua
Landa lanaren kanpaina
Ikuskatze lan guztiaren oinarrian elementu grafikoak (argazkiak, a
legia) eta a
uditoretza fitxa izenekoak osatzea dago. Fitxa horiek lege eta eskumen esparrua a
ztertzearen ondotik eraikitzen dira, eta, bertan, behaketetan kontrolatu beharreko oinarrizko a
lderdi guztiak xehatzen dira.
Adibide modura, ikuskatze fitxa baten eredua erantsi da:
Deskargatu ikuskatze fitxa baten eredua
Txostenaren CD formatuan, behaketa kanpainatik etorritako a
uditoretza fitxa guztiak sartzen dira, garraio sistemak gorabehera a
ntolatuta.
5.3. Eskuratutako datuen ustiapena
Landa laneko (behaketak eta elkarrizketak) kanpainatik etorritako informazioaren ustiapena jarraian datozen oinarrizko printzipioei jarraiki egituratu da:
– Hierarkia printzipioa: ekipamenduen eta material mugikorraren ezaugarriak finkatzeko saiakera egin da haien irisgarritasun maila gorabehera, baina, betiere, garraioetara iristea eta haiek normaltasunez erabiltzea baldintzatzen duten oinarrizko bi irizpideak a
intzat hartuta balorazioan, a
legia, joan-etorriaren segurtasuna eta funtzionaltasuna (autonomia).
– Homogeneizazio printzipioa: informazioaren a
zterketa eta ustiapen metodologia bat hartzeko saiakera egin da, horrek ondoren a
ukera eman zezan garraio sistemen eta lurralde eremuen izaera kuantitatibo eta kualitatiboko a
lderaketak ezartzeko.
Printzipio gidari horiek informazioaren tratamenduan sartzeko, metodologia berritzailea hartu da. Horrek, parametro komun batzuen ebaluaziotik a
biatuta, a
ukera eman du tresna grafikoak lantzeko eta horien bitartez garraio sistemen irisgarritasun ezaugarriak kuantitatiboki eta kualitatiboki ikusteko.
Garraio a
zpiegitura eta ekipamenduen diseinua eta funtzionaltasuna heterogeneoa denez, tresna grafiko horien erabilerak erraztu egiten du instalazioen, garraio moduen eta lurralde eremuen a
rteko a
lderaketa egin a
hal izatea.
Bi dira ezaugarriak a
teratzeko prozesuan eta ebaluazio a
lderatua egitekoan erabiltzen diren tresnak:
– Gabezien matrizea
– Irisgarritasun diagrama
5.3.1. Gabezien Matrizea[12]
Izaera kuantitatiboko tresna bat da, eta informazio osoa eta a
lderatua ematen du a
intzat hartutako garraio sistemarentzako dagoen joan-etorri katearen irisgarritasunaren ezaugarriei buruz.
Horretarako, Irisgarritasun Indizea (II) izena duen a
dierazle sintetiko bat sortzen da. Horrek, garraio ekipamendu bakoitzarentzat (trenbide geltokia, a
utobus terminala, a
ireportua) bateratuak izango diren parametro batzuk a
ztertu eta baloratzearen ondotik, a
ukera ematen du objektibotasunez zenbatu eta a
lderatu a
hal izateko oinezko ingurunearen eta instalazioen irisgarritasun maila. Katearen etapa guztietan joan-etorriak duen segurtasunaren eta a
utonomiaren (funtzionaltasuna) ikuspegitik egiten da a
zterketa.
Parametro hauetako bakoitzaren balorazioarekin, irisgarritasun a
lderdiak izena dutenak, eta ekipamendu bakoitzerako irteten diren irisgarritasun indizeekin, Gabezien Matrizea eraikitzen da. Horri esker posible da joan-etorri kate osoaren irisgarritasun egoera ikustea (ingurunea-ekipamendua-material mugikorra).
Bi irizpide finkatzen da joan-etorri katearen irisgarritasun a
lderdien balorazioa egiteko.
– Segurtasuna
Segurtasun bezala ulertzen da mugikortasun urriko pertsonak duen gaitasuna kasuan kasuko ekipamenduan edo ibilgailuan a
geri diren elementuetara iritsi eta horiek erabiltzeko, segurtasun fisikoko, erosotasuneko eta duintasun pertsonaleko baldintza egokietan.
– Funtzionaltasuna
Funtzionaltasuna esaten denean ulertzen dena da mugikortasun urriko pertsonak duen gaitasuna kasuan kasuko ekipamenduan edo ibilgailuan a
geri diren elementuetara a
utonomiaz iritsi eta horiek erabiltzeko.
Bi irizpideentzat hiru balorazio maila finkatu da metodologiaren a
ldetik:
– 0: egoera ezin hobea: segurtasuna duena eta funtzionala.
– 1: segurtasunaren a
ldetik nolabaiteko zailtasuna a
geri duen egoera eta joan-etorrirako eta erabilera a
utonomorako oztopoak dituena.
– 2: egoera kritikoa segurtasunaren a
ldetik eta disfuntzionaltasunekin, joan-etorrietan eta elementuen erabileran a
utonomia a
halbidetzen ez dutenak.
Horrela, irizpide horiek oinarri hartuta, topatu diren gabeziak kritikotasuneko zazpi mailatan a
ntolatuta geratzen dira erantsi den taularen ondotik:
Iturria: geuk egina.
Segurtasun eta funtzionaltasun irizpideak a
plikatzeko kontuan hartzen diren irisgarritasuneko hamabi alderdiak a
ntolatu egiten dira garraiora iristeko eta hura normaltasunez erabiltzeko funtsezko izaera edukitzearen a
rabera. Gauzak horrela, irisgarritasun a
lderdiak lehen mailakoetan eta bigarren mailakoetan bereizten dira.
– Lehen mailako izaera: a
lderdi hauen kasuan baldintza ezin hobetan egotea ezinbestekoa da erabat, mugikortasun urriko pertsonaren joan-etorri segurua eta a
utonomoa bermatzeko garaian irisgarritasun kate osoan zehar.
Lehen mailako izaera duten irisgarritasun a
lderdien zerrenda:
• Kanpoko irisgarritasuna: oinezko ibilbidea, a
teak, a
rrapalak, eskailerak...
• Barne joan-etorria ekipamenduan: a
teak, eskailerak, oztopoak, zoladura, gidari izateko seinaleztapena, eta a
bar.
• Segurtasuneko seinaleztapena: zerrenda kromatikoak, botoiak...
• Ibilgailura sartzea eta hartatik irtetea.
• Joan-etorria ibilgailuaren barrualdean: oztopoak, a
inguratzeak, barrak, eta a
bar.
• Informazio eta komunikazio sistemak instalazio eta ibilgailuetan: megafonia, zutabe estatikoak, teleadierazgailuak, eta a
bar.
– Izaera osagarria: A
lderdi hauek ezin hobeak izatea ez da erabakigarria mugikortasun urriko pertsonaren joan-etorriaren segurtasuna eta funtzionaltasuna bermatzeko.
Izaera osagarria duten irisgarritasun a
lderdien zerrenda:
• Komunak.
• Leihatilak, salmahaiak.
• Zerbitzu osagarriak (telefonoa, kutxazainak, kafetegia...).
Ondorioz, kontuan hartutako irisgarritasun a
lderdiek 0 (egoera ezin hobea) eta 4 (egoera kritikoena) a
rteko balioak har ditzakete, balorazioan erabilitako segurtasun eta funtzionaltasun irizpideei jarraiki. Irisgarritasun Indizea irisgarritasun a
lderdi bakoitzaren balorazioaren baturaren eta baloratutako a
lderdi kopuruaren a
rteko zatiduraren emaitza izango da.
Matrizeak bi II balio edukiko du ekipamendu bakoitzeko: bata, irisgarritasun a
lderdi guztien baloraziotik datorrena eta, bestea, garrantzitsuagoa, lehen mailako irisgarritasun a
lderdiak bakar-bakarrik a
intzat hartzetik etorritako emaitza izango dena.
Instalazioen ezaugarriak a
tera eta a
ldez a
urretik sailkatze honek lagundu egiten du ondoren egingo diren gomendioak hierarkizatzen. Zentzu horretan, ekipamendu jakin batzuetan lehentasunezko esku-hartzearen beharra a
re a
rgiago geratzen da Irisgarritasun Indizearen balioa instalazio bakoitzean dagoen bidaiari eskaerarekin gurutzatzen denean.
Osatu gabeko matrizea a
zaltzeko eredua erantsi da.
Deskargatu matrizea a
zaltzeko eredua
Gabezien Matrizeko irisgarritasun a
lderdien balorazio guztiak hartu eta irisgarritasuneko indize sintetikoak kalkulatzen direnean, emaitza honela geratzen da:
– II≥2 a
geri duten instalazio guztiak egoera kritikoan daudela uste da. Kasu hauetan, IIren balioa gorriz itzaleztatuta geratzen da matrizean.
– II≤1 a
geri duten instalazio guztiak "irisgarritzat" jotzen dira[13]. Kasu hauetan, IIren balioa berdez itzaleztatuta geratzen da matrizean.
– 1 eta 2 a
rtean kokatzen den Irisgarritasun Indizea duten instalazio guztiak (1>II<2) oso funtzionaltasun gutxikotzat jotzen dira.
– Bestalde, eskarian oinarrituta, geltokia bereziki garrantzitsua bada a
intzat hartutako biztanleria gunean, IIren balioa gorriz seinaleztatuta geratzen da.
Jada eraikitako matrizea a
zaltzeko eredua erantsi da.
Deskargatu jada matriz eraikita a
zaltzeko eredua
5.3.2. Irisgarritasun Diagrama
Irisgarritasun Diagrama izaera kualitatiboko irudikapen grafiko bat da; bertan, a
intzat hartutako mugen ezaugarriak eta tipologia gorabehera (fisikoak eta komunikaziokoak) eta joan-etorri kateko segmentu bakoitzerako, islatu egiten da zein den ebaluatzen a
ri den garraio sistemaren irisgarritasun egoera.
Irisgarritasun Diagramak irisgarritasun maila baloratzeko hiru kategoria ditu: irisgarria, funtzionala eta eskuraezina. Horiek bat datoz hiru irudikapen kolorerekin: berdea, a
nbarra eta gorria. Balorazio maila hauek a
plikatu egiten dira garraio modu bakoitzeko irisgarritasun fisikoaren eta komunikaziokoaren ebaluazioan. Ebaluazioa joan-etorri katea gorabehera egiten da, kualitatiboki baloratuz ingurunearen egoera etapa ezberdinetan: Ingurunea, ekipamendua eta ibilgailua, eta, horrekin batera, baita puntu kritikoak ere, a
legia, kanpoko ingurunearen eta garraio ekipamenduaren eta garraio ekipamenduaren eta ibilgailuaren a
rteko loturak.
Emaitza diagrama bisual bat da, eta bertan irisgarritasunaren egoeraren gaineko a
lderaketak ezartzerik dago trenbide korridoreak, a
ireportuak, errepidetiko garraio zerbitzuak, lurralde eremuak, eta a
bar gorabehera.
Jada beteta dagoen Irisgarritasun Diagrama baten eredu bat erantsi da.
alt="Irisgarritasun diagrama" />
Diagnostikoaren emaitzak (matrizeak eta diagramak) nahiz txosteneko ondorio eta gomendioak garraio sistemak gorabehera a
ntolatzen dira, EAEko eremu funtzional ezberdinetan dagoen garraio publikoko eskaintzari jarraiki.
Premisa horiek oinarri hartuta, diagnostiko txostenaren eta ekintza planen idazketa hurrengo garraio sistemei eta zerbitzu elkartuei jarraiki egituratzen da:
[12] A
zterlan honen esparruan, Gabezien Matrizea hurrengo sistemei a
plikatu zaie: trenbideenari, errepideenari eta a
iretikoari.
[13] Ohikoa da ekipamendu hauetan eta guzti gabeziak topatzea, baina ez dira kritikotzat jotzen garraiobide bat segurtasunez eta funtzionaltasunez erabili a
hal izateko.