Autobus geralekuen sarea EAEn oso zabala da, eta oso heterogeneoak diren ingurune fisiko eta oinezko inguruneetan integratzen da. Horrek egoera a
nitzak eragiten ditu eta errepidetiko garraioaren irisgarritasun maila larriki baldintzatzen.
Ez da inoiz a
haztu behar joan-etorri katearen kontzeptua eta, une oro, irisgarritasuna bermatu beharraren garrantzia haren etapa guztietan, jatorritik destinora.
Autobus geralekuak kokatzen diren udalerrietako udalak dira instalazio horien lurzoruaren titularrak eta baita instalazioetako eta ekipamendu horietako mantentze lanak egiteko eskumendun ere, betiere, bertan jarduten duten (geratzen diren) linea erregularren –hirikoak eta hiri a
rtekoak– emakida egiten duen a
dministrazioaren kaltetan izan gabe. Inguruabar horrek a
ldakortasun gehiagoko faktore bat sartzen du hiri a
ltzariko elementu hauen funtzionaltasun eta irisgarritasun diseinu eta ezaugarrietan.
Autobus geralekuetan a
zterketa jorratzeko garaian, hiru faktore dira erabakigarri haien funtzionaltasun eta irisgarritasunean:
– Sarbidea: geralekua irisgarria izatea bezain garrantzitsua da hiri ingurunetik hartara oinez joan a
hal izango dela bermatzea. Zentzu horretan, hurbileko ibiak, espaloi zabalak, hiri ingurune zabalak bezalako elementuak egoteak bermatu egiten du joan-etorria a
utonomoa eta segurua izango dela mugikortasun urriko pertsonentzat.
– Modulu teknikoa: markesina, a
ltzariak, barrualdeko tokia, informazio estatikoa eta informazio dinamikoa integratzen ditu. Elementu horiek finkatzen dute geralekuaren funtzionaltasun eta ergonomia maila.
– Espaloia-ibilgailua binomioa: hau da, bien a
rteko bereizketa bertikal-horizontala. Horrek mugikortasun urriko pertsonak ibilgailura modu a
utonomoan eta seguruan igotzeko eta hartatik irteteko duen gaitasuna mugatu dezake.
Txosten honen as
moa ez da EAEn dauden geraleku guztien irisgarritasun a
zterketa egitea, baizik eta horrelako ekipamenduetan gehien errepikatzen diren oztopo ohikoenen multzoa a
zpimarratzea, lehen a
ipatutako funtsezko faktore bakoitzari dagokionez.
Horretarako, iturri bibliografikoak eta dokumentalak ikertu eta a
ztertu dira, horren bitartez posible izan zedin txostenean egungo errealitatea islatzea. Erreferentzia gisa, oinarrizko hurrengo a
zterlanak a
ipatzen dira:
– Bizkaiko Garraio Irisgarriaren Plan Estrategikoa (BGIPE), Bizkaiko Foru A
ldundia, 2009.
– Gipuzkoako errepide sareko 20 a
utobus geralekuren lagin baten egokitzapen a
zterlana, 2009.
– Gipuzkoako linea erregularretako a
utobus geralekuen inbentarioa, Gipuzkoako Foru A
ldundia, 2004.
– Vitoria-Gasteizko Irisgarritasun Plana, 2007.
Mugikortasun urriko pertsonek geralekuetan dituzten irisgarritasun oztopo nagusiak hauek dira:
2.4.1. Sarbidea
Geralekuranzko oinezko ibilbideak ez du beti bermatzen mugikortasun urriko pertsonaren sarbidea segurtasun eta a
utonomia pertsonaleko oinarrizko printzipioei jarraiki egin a
hal izatea.
Oztopo nagusiak hauetan daude:
– Ibilgailuen trafiko biziko inguruneetan, hiriguneen kanpoaldean, kokatzea, galtzadaren a
lboan dagoen eta babesik ez duen oinezko ibilbide bat behar izanez.
– Oinezko ibirik ez egotea ekipamendutik hurbil.
– Eraikuntza a
razoengatik edo oztopoak egoteagatik –edukiontziak, txorkoak, zutabeak, ibilgailuak– espaloi estuak topatzea sarbide ibilbidean.
– Hiri zoladura baldintza kaskarretan dago edo ez du behar besteko seinaleztapenik kontraste kromatiko a
dierazgarriarekin, hankaz ukitzearen bitartez jarraitzeko eta hori gida izateko ikusmen urrituarentzat ekipamendua topatzerakoan.
2.4.2. Modulu teknikoa
Hainbat faktorek a
ukera ematen du geraleku bat helezintzat edo funtzionaltasun gutxikotzat jotzeko:
– Markesina gorago kokatzea hara iristeko dagoen espaloirik gabeko a
rrapalaren a
ldean.
– Markesina espaloiko ertzetik gertu kokatzen da, eta horrek galarazi egiten du gurpil a
ulkia erabiltzen duen mugikortasun urriko pertsona bat hurbildu a
hal izatea.
– Barruko toki murriztua, gurpil a
ulkian doan mugikortasun urriko pertsonaren maniobrak a
halbidetu gabe.
– Elementu funtzionalik gabeko geraleku modulua: markesina, eserleku egokituak, a
rgiztapena eta informazioa, pertsonari itxaron bitartean erosotasuna, ergonomia eta segurtasuna bermatzeko.
– Informazio estatikoko panelak pertsona guztientzako irisgarriak ez diren formatuetan edukitzea.
– Soinu erako egokitzapenik (Cyber sistema) ez duen geraleku modulua, horren bitartez ikusmen urrituei errazteko markesina edo geraleku zutabea topatzea, bertatik igarotzen den a
utobusaren zenbakia jakitea, itxaron beharreko denbora ezagutzea, eta a
bar.[27]
2.4.3. Espaloitik ibilgailura
– Ezinezkoa da ibilgailuak espaloira hurbiltzea, beste ibilgailu batzuk a
ldi baterako gelditu direlako edo bertan a
parkatu dutelako.
– Plataformetan edo espaloi a
urrerabideetan gurpil a
ulkiekin maniobrak egitea zaila da, espaloia plataformari egokitzen ez zaion diseinu eta instalazioaren ondorio (zirrikitu a
rriskutsuak).
– Garaiera gaindiezina zintarriaren eta plataformaren a
rtean gurpil a
ulkiekin iritsi nahi bada. A
rrazoiak hauek dira:
• A
tzeratzen den a
rrapala zabaldu baino lehen ibilgailua a
lbo batetik belaunikatzearen maniobra ez gauzatzea.
• Garaiera desegokian dagoen zintarria.
Adibide modura, mugikortasun urriko pertsonek geralekuetan dituzten a
razo komun batzuk erakusten dira jarraian.
alt="Geralekura iristea oztopatzen duen eta bidea estutzen duen zuhaitza" />
alt="Gehiegizko a
rrapala geralekura iristeko" />
alt="15 cm-ko garaiera duen maila gainean kokatzen den markesina. Iristezina" />
alt="Espaloi plataforma, bertara iristeko a
rrapalarik gabe. Geralekua ez da irisgarria eta ezinezkoa da ibilgailura iristea" />
alt="Errepide gurutzadura batean kokatzen den geralekua. Oinezkoentzako ingurune babesturik gabe. A
rriskutsua" />
alt="Bertara iristeko espaloirik gabe. A
rriskutsua" />
Jada a
ipatu den bezala, markesina modelo a
niztasun handia dago hiru lurralde historikoetan. Ekipamendu sorta honen barruan, batzuk irisgarriagoak dira beste batzuk baino.
Adibide modura, jarraian EAEko lurralde bakoitzari eta probintziako hiriburu bakoitzari dagokion modeloa bildu eta erakusten da.
Ezer baino lehen esan beharra dago, Gipuzkoak oraindik ez duela markesina irudi bakarra, Bizkaiko eta A
rabako a
ldundien kasuan ez bezala, eta hori Foru A
ldundiak bere modelo propioa zabaltzen hasteko saiakerak egin baditu ere (ikusi erantsitako irudia).
alt="Hiri markesinaren modeloa Bizkaian" />
alt="Landa markesinaren modeloa Bizkaian" />
alt="Markesina modeloa Bilbon" />
alt="Markesinaren irudi bakar berria A
raban" />
alt="Markesina modeloa Vitoria-Gasteizen" />