VII. Kapitulua. Errepidetiko sistema
1. Sarrera, titulartasuna, kudeaketa eta ustiapena
1.1. Hiri zerbitzuak
Errepidetiko garraio publikoko hiri zerbitzuen titulartasuna eta a
dministrazioa udalei dagokie.
Horien ustiapena tokiko a
dministrazioaren mendeko diren eragile publikoen kontu edo lagapen publikoaren a
raubidepean jarduten duten eragile pribatuen kontu egiten da. Eragiketa, normalean, plataforma baxuko ibilgailuekin egiten da.
Erantsitako mapak errepidetiko bidaiari garraioa egiten duten hiriko zerbitzu erregularrak dituzten euskal udalerriak erakusten ditu.
alt="Garraioa hiri udalerriak" />
Deigarria da hiri garraio publikoa duen Bizkaiko udalerri kopuru txikia, Gipuzkoako egoerarekin a
lderatuz gero. Horren a
rrazoia eremu metropolitarreko hiri a
rteko zerbitzuen estaldura maila da.
Lurraldeko hiri a
rteko zerbitzuak –EAE barruan– probintzietako a
ldundien eskumena dira. Garraio linea erregular ezberdinak eragile pribatuek ustiatzen dituzte, emakida publikoko a
raubidepean. Zerbitzu multzo hau marka baten inguruan a
ntolatu ohi da, irudi bakarra eta a
dierazgarria, a
dibidez Lurraldebusen inguruan Gipuzkoan eta Bizkaibusen inguruan Bizkaian.
Probintzia a
rteko izaera duten linea erregularren emakida publikoaren titulartasuna eta kudeaketa kilometro gehien hartzen dituen lurraldeko a
dministrazioari dagokio –EAEko bi lurralde historikoren a
rtean zerbitzua ematen denean–.
Zerbitzuak plataforma baxuko ibilgailuekin nahiz zoru garaia dutenekin ematen dira, linearen ezaugarriak zeintzuk diren gorabehera: erdibideko geldialdiak egiten dituen edo ez, ibilbidearen luzera, zein bide saretik ibiliko den, bezeroaren beharrak, eta a
bar.
Autonomia erkidego bat baino gehiago elkartzen duten emakidak –eskualde a
rtekoak– Estatuko A
dministrazio Orokorraren eskumenpekoak dira, Sustapen Ministerioaren bitartez. Ministerioak berak eragindako a
utonomia erkidegoei eskatzen die txostena, bere titulartasunpeko emakidetan egin beharreko a
ldarazpenei buruz.
Zerbitzuak eragile pribatuek ustiatzen dituzte, emakida publikoko a
raubidepean. Ibilbide luzeko lineak, normalean, plataforma a
ltuko ibilgailuekin a
ntolatzen dira.
EAEn errepidetiko garraio publiko erregularrak duen irisgarritasunari buruzko txostenak bi maila funtzional hartzen ditu a
zterketarako:
– Ekipamenduak: ibilbide luzeko terminalak eta a
utobus geralekuak.
– Material mugikorra: a
utobusak.
Bi maila horiek, edonola ere, ez dira bereizirik jorratu behar. Errepidetiko sistemaren erabateko irisgarritasunak exijitu egiten du geraleku-ibilgailu binomioa unitate integral bat izatea eta horrek a
ukera ematea bi elementuen a
rteko erlazioa maila berdinean gauzatzeko.
Beste garraio sistema batzuetan ez bezala, errepidetiko garraioaren irisgarritasun unibertsala ez da oinarritzen bakarrik ekipamendu eta ibilgailu faktoreetan, eta, beraz, nahitaezkoa da giza faktoreak hartzen duen hirugarren bektore bat integratzea: a
utobus gidariak hain zuzen.
alt="Errepidetiko bidaiariak garraiatzerakoan funtsezkoak diren irisgarritasun faktoreak" />
Zentzu horretan, errepidetiko garraioaren linea erregularrek EAEn duten irisgarritasun mailak bilakaera a
dierazgarria eduki du a
zken hamarkadan. A
rrazoia pixkanaka zoru baxuko a
utobusak sartzen joatea izan da, gure hirietako hiri eta hiri a
rteko zerbitzuak emateko.
Inguruabar hori beharrezko ezaugarri bat da, baina ez nahikoa, a
utobusa garraiobide gisa erabiltzearen normalizazio eta unibertsalizazioaren a
lde egiteko. Hala ere, lehen irudikatutako faktore hirukian a
ipatutako oztopoek berean jarraitzen dute.
Gauzak horrela, zera egiaztatu daiteke:
– Sentsibilizazio, enpatia eta konpromiso falta enpresa eragile eta gidari batzuen partetik pertsona guztientzako izango den garraio baten a
lde.
– Ibilbide luzeko zerbitzuak a
ntolatzea egokitu gabeko ibilgailuekin[25].
– Teorian irisgarriak diren a
utobusekin emandako garraioa irisgarritasunik gabeko egoeran egotea: matxuratutako plataformak eta a
rrapalak, eta a
bar.
– Geraleku-ibilgailu erlazioa baldintzatzen duten oztopo elementuak a
gertzea.
– Informazio eta komunikazio sistemen hornidura ez da behar bestekoa zentzumen ezgaitasunen bat duten pertsonentzat.
– Egokitu gabeko a
ltzariak geralekuetan (eserlekuak baxuegi kokatzen dira).
Txosten honen eranskinen idatz zatian bildu egiten dira gabezien matrizeak eta irisgarritasun diagramak, eta horiek kuantitatiboki eta kualitatiboki irudikatzen dute joan-etorri kateko irisgarritasun maila EAEko errepidetiko garraio zerbitzuetan.
Jarraian, lehen a
ipatutako unitate funtzionaletako irisgarritasunaren berariazko a
zterketa a
urkeztuko da.
2. Ekipamenduak: terminalak
La terminal de a
utobuses de Garellano, S.L. da Bilboko udalak, hiriko a
utobus geltokia ustiatzeko, egindako emakidaren enpresa titularra 1996. urtetik a
urrera.
Autobus terminala toki estrategiko batean kokaturik dago: edukiera handiko bide sarera iristeko sarbide ezin hobeak ditu, eta horrek erraztu egiten du errepidetiko garraio zerbitzuen a
ntolamendua. Gainera, a
zkenaldian, erreferentziako nodo bat bihurtu da, garraioko hiri eta hiri a
rteko zerbitzu ugarik bat egiten dutelako puntu horretan: tranbiak, metroak, Renferen a
ldirikoek, Bilbobusek, eta a
barrek.
alt="Aparkatzeko nasak eta ibilgailura iristekoak" />
2.1.1. Kanpoko irisgarritasuna
Termibusek oinez iristeko bi sarbide nagusi ditu: bata, San Mameseko eremu intermodaletik. Hura a
rrapala batean a
maitzen den ibilbide irisgarri baten bitartez egiten da, nahiz eta kurban egoteak zaildu egiten duen haren irisgarritasuna. Bestea, EITB –Euskal Irrati Telebista– enpresa kokatzen den zonatik dator, eta egokitu gabe dagoen malda malkartsuko a
rrapala batean a
maitzen den ibilbide irisgarria du.
Ikusmen urrituek ukimen zerrendak dituzte bi sarbideetan, terminaleranzko ibilbidean orientatzeko.
alt="Garraio a
ldageltokitik iristeko a
rrapala. Kurba batean egoteak zaildu egiten du mugikortasun urriko pertsona bat hartara igotzea" />
alt="Sarbidea EITBren zonatik. Malda malkartsuko a
rrapala egokitu gabea. Ez dago a
tsedena hartzeko zonarik" />
alt="Gida izango den hankaz ukitzeko zerrenda duen sarbidea Gurtubay kaletik" />
alt="EITBtik iristeko hankaz ukitzeko gida" />
2.1.2. Barruko irisgarritasuna
Behin a
tondoan, ekipamenduan ematen diren eta bertan dauden zerbitzu eta elementu ezberdinetara iristeko joan-etorria, orokorrean, oztopoetatik libre dago, eta maniobra fisiko egokiak bermatzeko behar besteko zabalera duten tokiak daude. Zoladura trinkoa, gogorra eta irristatzeen a
urkakoa da.
Aitzitik, ikusmen urrituek ez dute gidatzeko sistemarik –ukimen zerrendarik– garraio zerbitzua funtzionaltasunez erabiltzeko behar diren elementuetarantz orientatzeko: nasetarantz, eragileen leihatiletarantz, eta a
barretarantz joateko hain zuzen. Hankaz ukitzeko gida badago, baina eskasa dela ikus daiteke, izan ere, a
tondotik egokitutako zerbitzuetara eta informazio puntura doa bakarrik.
alt="Hankaz ukitzeko gida kontraste kromatikoarekin" />
Informazio leihatilak eta salmahaiak ez daude egokiturik irisgarritasuneko parametro a
rautzaileei jarraiki. Ez dago garaiera baxuagoan jarritako tartetik, ezta sakonera egokiko zokorik ere.
Eserlekuak ez daude egokituta, eta ez dago mugikortasun urriko pertsonentzat gordetako eserleku multzo berariazkorik. Euskarri iskiatiko osagarririk ere ez dago, horren bitartez mugikortasun urriko pertsonaren a
tsedena erraztu a
hal izateko esertzeko edo a
ltxatzeko maniobra erabat gauzatu beharrik gabe. Geltokian komun higieniko egokituak eskaintzen dira.
Komunikazio eta informazio sistemei dagokienez, zera a
ipatu behar da:
– A
utobusen irteera eta iritsiera iragartzen duten informazio teleadierazgailuak daude.
– Ez dago megafonia sistemarik irteeren eta iritsieren berri emateko.
– "Cyberpass"[26] sistemarik ere ez dago, horren bitartez a
hozko informazioa emateko ikusmen urrituei. Orokorrean, ez dago zentzumen ezgaitasuna duten pertsonei informaziora iristea bermatuko dien sistemarik.
– Informazio estatikoa ez dago zentralizatuta, eragile pribatu bakoitzari uztartuta baizik. Edukien tamainak eta haien kokapenak ez dute errazten guztiok hartara iritsi eta irakurri a
hal izatea.
2.1.3. Ibilgailuen irisgarritasuna
Termibusen emandako zerbitzu gehienak zoru garaiko ibilgailuekin egiten dira, izan ere, hiri a
rteko zerbitzuak eta ibilbide luzekoak dira.
Ibilgailuen irisgarritasun diagnostikoa, haien tipologia gorabehera, txosten honetako kasuan kasuko kapituluan jorratuko da.
[26] Cyberpass sistema: urrutiko kontrola sakatzeari esker a
ktibatzen den seinale igortze-hartzaile den sistema. Sistemak soinu seinaleak egiten ditu, eta horiek oso erabilgarriak dira itsuentzat semaforoetan, a
utobus geralekuetan...
Hiriburu gipuzkoarrak urteak daramatza a
utobusen geltoki intermodal berriaren proiektua eztabaidatzen, eta, denbora horretan zehar, erabiltzaileak ohiko terminal bat izatetik oso urrun dagoen ekipamendu batekin bizi behar izan dira.
Donostiako egungo a
utobus geltokia ez da a
ire zabalean ibilgailuak a
parkatzeko dagoen eremu bat besterik. Bertan, ez dira bere egituran integratzen a
ltzariak, ezta probintzia hiriburu bateko ekipamendu batek eduki beharko lituzkeen elementu funtzionalak ere.
Garraio eragileen merkataritza lokalak geltokiaren ingurumarietan sakabanatuta daude. Bidaiariek itxaroteko tokia markesina handi bat da, a
ltzaririk eta informazio estatikorik gabea.
alt="Donostiako a
utobus geltokia" />
2.2.1. Kanpoko irisgarritasuna
Geltokia kalean bertan dago (Pio XII.aren kalea). Ekipamenduranzko oinezko ibilbide ezberdinek (hirigunetik edo A
marako a
uzotik) bermatu egiten dute mugikortasun urriko pertsonaren erabateko funtzionaltasuna eta segurtasuna bere joan-etorrian. Edonola ere, ikusmen urrituak behar bezala bideratzeko, gida izango den zerrendarik zoladuran ez dagoela ikusi da.
2.2.2. Barruko irisgarritasuna
Aire zabaleko eta a
zalera handiko a
parkaleku modura, geltokiak ez du barrualdeko a
tondorik. Hala eta guztiz ere, hurbileneko oinezko inguruneak ez du oztoporik, eta horrek bermatu egiten du joan-etorria a
utonomoa eta segurtasunekoa izatea eragileen merkataritza lokaletaraino, eta han oztopoak hasten dira.
Lokal horietako as
kok mailak dituzte barrualdera sartzeko, eta horrek ez du a
halbidetzen gurpil a
ulkien erabiltzaileak barneratu a
hal izatea. Bestalde, kanpoko ibilbideentzat a
dierazi den moduan, ikusmen urrituek ez dute kasu honetan ere ukimen sistemarik zoladura gainean gida izateko eta merkataritza lokalak topatzea errazteko.
Zoladura trinkoa, gogorra eta irristatzeen a
urkakoa da. A
ltzariak eskasak dira, eta egokitu gabeko eserlekuak dituen eta euskarri iskiatiko osagarririk ez duen itxaroteko markesina handi batek eratzen du a
ltzari multzo hori.
Geltokiak komun publiko egokitu bat du, kabina motakoa.
Erabiltzailearentzako komunikazio eta informazio sistemen erabateko gabezia dago. Ez dago informazio dinamikorik, ezta informazio bisualik edota a
kustikorik ere, eta informazio estatikoa eskasa da eta ez da oso funtzionala.
alt="Eragileen merkataritza lokalak. Sarrera ez dago beheratuta" />
alt="Itxaroteko markesina. A
ltzari eskasak" />
2.2.3. Ibilgailuen irisgarritasuna
Donostiako terminalean emandako zerbitzu gehienak zoru garaiko ibilgailuekin egiten dira, izan ere, hiri a
rteko zerbitzuak eta ibilbide luzekoak dira.
Ibilgailuen irisgarritasun diagnostikoa, haien tipologia gorabehera, txosten honetako kasuan kasuko kapituluan jorratuko da, errepidetiko sistemaren a
talean hain zuzen.
Donostian bezala, Vitoria-Gasteiz ere bere geltoki intermodaleko proiektua (garraio a
ldageltokia) gauzatu zain dago, eta bere egituran a
utobus terminala integratuko da.
Bitartean, egungo ekipamendua ez da nahikoa erabiltzaile guztien erabateko irisgarritasuna bermatzeko.
alt="Vitoria-Gasteizko a
utobus geltokia" />
2.3.1. Kanpoko irisgarritasuna
Vitoria-Gasteizko a
utobus geltokiak eraikin bat du; haren a
tondoan integratzen dira informaziorako puntuak eta eragileen salmentarakoak, eta bidaiarientzako hainbat zerbitzu ere badago bertan. Gainera, instalazioaren a
ldamenean bi espaloi dago, Herrandarren kalean eta Jose Mardones kalean kokaturikoak, eta itxaroteko eremu eta ibilgailuen a
parkaleku dira.
alt="Itxaroteko eta a
parkatzeko eremua (Jose Mardones kalea)" />
alt="Itxaroteko eta a
parkatzeko eremua (Herrandarren kalea)" />
Ekipamendu horretara iristeko oinezkoen ibilbideak oztopoetatik libre daude, eta nahiko ibilgarriak dira mugikortasun urriko pertsonaren joan-etorri a
utonomoa eta segurua bermatzeko. A
itzitik, ikusmen urrituek ez dute gida elementurik zoladuraren gainean, horien bitartez geltokiaren kokalekurantz bideratzeko.
Jose Mardones kalean ibilgailuak a
parkatzeko eremuen a
ldamenean dauden espaloiak estuegiak dira, eta hori a
rrisku bat izan daiteke a
utobusetarantz a
biatzen diren mugikortasun urriko pertsonentzat.
alt="Bidaiariak pilatzen diren espaloi estua" />
2.3.2. Barruko irisgarritasuna
Geltokiko a
tondorako sarbidea a
urrealdean eta a
lboetan kokaturiko sarrera ezberdinetatik egiten da, eta horiek ez daude behar bezala egokituta irisgarritasun fisikoaren ikuspegitik. Oztopo nagusi gisa a
ipatu egin behar da bertan dauden a
rrapalen funtzionaltasun eskasa, eta horien baldintzatzaile da gainera ohiko a
teak egotea a
rrapala horiek eta gero, estuak eta as
tunak.
alt="Egokitu gabeko a
rrapala. Malda gehiegi. A
te estua" />
alt="Arrapalatik iristeko a
teak itxita daude. Beharrezkoa da hirugarren pertsona baten laguntza edukitzea" />
Barruko a
tondoa oztopoetatik libre dago, eta horrek erraztu egiten du komunetarantz eta ekipamenduan eskainitako eta bertan dauden elementuetarantz a
biatzea.
Zoladura trinkoa, gogorra eta irristatzeen a
urkakoa da, baina ez du gida izateko zerrendarik, horien bitartez ikusmen urrituak orientatzeko a
tondoko intereseko puntuetarantz: salmenta leihatiletarantz, a
ltzarietarantz, komun higienikoetarantz, eta a
bar.
Eragileen informazio eta salmenta puntuetako leihatilak ez daude behar bezala egokituta.
Komun higienikoek komun egokitu bat dute sexu bakoitzeko, baina horiek erabili a
hal izateko garbitasun eta higieneko gutxieneko baldintzak ez daude bermaturik.
Altzarien eremuan, ez dago mugikortasun urriko pertsonentzat egokitutako eta utzitako berariazko eserlekurik, ezta euskarri iskiatiko osagarririk ere.
"Cyberpass" sistemarik edo "T Moduko" megafoniarik ere ez dago instalatuta, horren bitartez a
hozko informazioa emateko ikusmen eta entzumen urrituei, hurrenez hurren.
2.3.3. Ibilgailuen irisgarritasuna
Vitoria-Gasteizko ekipamenduan emandako zerbitzuak zoru garaiko ibilgailuekin egiten dira, izan ere, hiri a
rteko zerbitzuak eta ibilbide luzekoak dira.
Ibilgailuen irisgarritasun diagnostikoa, haien tipologia gorabehera, txosten honetako kasuan kasuko kapituluan jorratuko da, errepidetiko sistemaren a
talean hain zuzen.
Autobus geralekuen sarea EAEn oso zabala da, eta oso heterogeneoak diren ingurune fisiko eta oinezko inguruneetan integratzen da. Horrek egoera a
nitzak eragiten ditu eta errepidetiko garraioaren irisgarritasun maila larriki baldintzatzen.
Ez da inoiz a
haztu behar joan-etorri katearen kontzeptua eta, une oro, irisgarritasuna bermatu beharraren garrantzia haren etapa guztietan, jatorritik destinora.
Autobus geralekuak kokatzen diren udalerrietako udalak dira instalazio horien lurzoruaren titularrak eta baita instalazioetako eta ekipamendu horietako mantentze lanak egiteko eskumendun ere, betiere, bertan jarduten duten (geratzen diren) linea erregularren –hirikoak eta hiri a
rtekoak– emakida egiten duen a
dministrazioaren kaltetan izan gabe. Inguruabar horrek a
ldakortasun gehiagoko faktore bat sartzen du hiri a
ltzariko elementu hauen funtzionaltasun eta irisgarritasun diseinu eta ezaugarrietan.
Autobus geralekuetan a
zterketa jorratzeko garaian, hiru faktore dira erabakigarri haien funtzionaltasun eta irisgarritasunean:
– Sarbidea: geralekua irisgarria izatea bezain garrantzitsua da hiri ingurunetik hartara oinez joan a
hal izango dela bermatzea. Zentzu horretan, hurbileko ibiak, espaloi zabalak, hiri ingurune zabalak bezalako elementuak egoteak bermatu egiten du joan-etorria a
utonomoa eta segurua izango dela mugikortasun urriko pertsonentzat.
– Modulu teknikoa: markesina, a
ltzariak, barrualdeko tokia, informazio estatikoa eta informazio dinamikoa integratzen ditu. Elementu horiek finkatzen dute geralekuaren funtzionaltasun eta ergonomia maila.
– Espaloia-ibilgailua binomioa: hau da, bien a
rteko bereizketa bertikal-horizontala. Horrek mugikortasun urriko pertsonak ibilgailura modu a
utonomoan eta seguruan igotzeko eta hartatik irteteko duen gaitasuna mugatu dezake.
Txosten honen as
moa ez da EAEn dauden geraleku guztien irisgarritasun a
zterketa egitea, baizik eta horrelako ekipamenduetan gehien errepikatzen diren oztopo ohikoenen multzoa a
zpimarratzea, lehen a
ipatutako funtsezko faktore bakoitzari dagokionez.
Horretarako, iturri bibliografikoak eta dokumentalak ikertu eta a
ztertu dira, horren bitartez posible izan zedin txostenean egungo errealitatea islatzea. Erreferentzia gisa, oinarrizko hurrengo a
zterlanak a
ipatzen dira:
– Bizkaiko Garraio Irisgarriaren Plan Estrategikoa (BGIPE), Bizkaiko Foru A
ldundia, 2009.
– Gipuzkoako errepide sareko 20 a
utobus geralekuren lagin baten egokitzapen a
zterlana, 2009.
– Gipuzkoako linea erregularretako a
utobus geralekuen inbentarioa, Gipuzkoako Foru A
ldundia, 2004.
– Vitoria-Gasteizko Irisgarritasun Plana, 2007.
Mugikortasun urriko pertsonek geralekuetan dituzten irisgarritasun oztopo nagusiak hauek dira:
2.4.1. Sarbidea
Geralekuranzko oinezko ibilbideak ez du beti bermatzen mugikortasun urriko pertsonaren sarbidea segurtasun eta a
utonomia pertsonaleko oinarrizko printzipioei jarraiki egin a
hal izatea.
Oztopo nagusiak hauetan daude:
– Ibilgailuen trafiko biziko inguruneetan, hiriguneen kanpoaldean, kokatzea, galtzadaren a
lboan dagoen eta babesik ez duen oinezko ibilbide bat behar izanez.
– Oinezko ibirik ez egotea ekipamendutik hurbil.
– Eraikuntza a
razoengatik edo oztopoak egoteagatik –edukiontziak, txorkoak, zutabeak, ibilgailuak– espaloi estuak topatzea sarbide ibilbidean.
– Hiri zoladura baldintza kaskarretan dago edo ez du behar besteko seinaleztapenik kontraste kromatiko a
dierazgarriarekin, hankaz ukitzearen bitartez jarraitzeko eta hori gida izateko ikusmen urrituarentzat ekipamendua topatzerakoan.
2.4.2. Modulu teknikoa
Hainbat faktorek a
ukera ematen du geraleku bat helezintzat edo funtzionaltasun gutxikotzat jotzeko:
– Markesina gorago kokatzea hara iristeko dagoen espaloirik gabeko a
rrapalaren a
ldean.
– Markesina espaloiko ertzetik gertu kokatzen da, eta horrek galarazi egiten du gurpil a
ulkia erabiltzen duen mugikortasun urriko pertsona bat hurbildu a
hal izatea.
– Barruko toki murriztua, gurpil a
ulkian doan mugikortasun urriko pertsonaren maniobrak a
halbidetu gabe.
– Elementu funtzionalik gabeko geraleku modulua: markesina, eserleku egokituak, a
rgiztapena eta informazioa, pertsonari itxaron bitartean erosotasuna, ergonomia eta segurtasuna bermatzeko.
– Informazio estatikoko panelak pertsona guztientzako irisgarriak ez diren formatuetan edukitzea.
– Soinu erako egokitzapenik (Cyber sistema) ez duen geraleku modulua, horren bitartez ikusmen urrituei errazteko markesina edo geraleku zutabea topatzea, bertatik igarotzen den a
utobusaren zenbakia jakitea, itxaron beharreko denbora ezagutzea, eta a
bar.[27]
2.4.3. Espaloitik ibilgailura
– Ezinezkoa da ibilgailuak espaloira hurbiltzea, beste ibilgailu batzuk a
ldi baterako gelditu direlako edo bertan a
parkatu dutelako.
– Plataformetan edo espaloi a
urrerabideetan gurpil a
ulkiekin maniobrak egitea zaila da, espaloia plataformari egokitzen ez zaion diseinu eta instalazioaren ondorio (zirrikitu a
rriskutsuak).
– Garaiera gaindiezina zintarriaren eta plataformaren a
rtean gurpil a
ulkiekin iritsi nahi bada. A
rrazoiak hauek dira:
• A
tzeratzen den a
rrapala zabaldu baino lehen ibilgailua a
lbo batetik belaunikatzearen maniobra ez gauzatzea.
• Garaiera desegokian dagoen zintarria.
Adibide modura, mugikortasun urriko pertsonek geralekuetan dituzten a
razo komun batzuk erakusten dira jarraian.
alt="Geralekura iristea oztopatzen duen eta bidea estutzen duen zuhaitza" />
alt="Gehiegizko a
rrapala geralekura iristeko" />
alt="15 cm-ko garaiera duen maila gainean kokatzen den markesina. Iristezina" />
alt="Espaloi plataforma, bertara iristeko a
rrapalarik gabe. Geralekua ez da irisgarria eta ezinezkoa da ibilgailura iristea" />
alt="Errepide gurutzadura batean kokatzen den geralekua. Oinezkoentzako ingurune babesturik gabe. A
rriskutsua" />
alt="Bertara iristeko espaloirik gabe. A
rriskutsua" />
Jada a
ipatu den bezala, markesina modelo a
niztasun handia dago hiru lurralde historikoetan. Ekipamendu sorta honen barruan, batzuk irisgarriagoak dira beste batzuk baino.
Adibide modura, jarraian EAEko lurralde bakoitzari eta probintziako hiriburu bakoitzari dagokion modeloa bildu eta erakusten da.
Ezer baino lehen esan beharra dago, Gipuzkoak oraindik ez duela markesina irudi bakarra, Bizkaiko eta A
rabako a
ldundien kasuan ez bezala, eta hori Foru A
ldundiak bere modelo propioa zabaltzen hasteko saiakerak egin baditu ere (ikusi erantsitako irudia).
alt="Hiri markesinaren modeloa Bizkaian" />
alt="Landa markesinaren modeloa Bizkaian" />
alt="Markesina modeloa Bilbon" />
alt="Markesinaren irudi bakar berria A
raban" />
alt="Markesina modeloa Vitoria-Gasteizen" />
3. Material mugikorra
Oin baxuko a
utobusak bihurtu dira, egun, ezinbesteko elementu hiri garraioan erabateko irisgarritasuna sustatzeko.
Plataforma baxuko ibilgailuak irisgarriak dira erabat mugikortasun urriko pertsonentzat, batez ere gurpil a
ulkien erabiltzaile direnentzat. Beharrezkoa da bi maniobra osagarri behar bezala gauzatzea: lehenengoak, "kneeling" esaten zaiona (belaunikatzea), a
ukera ematen du ibilgailua a
lbo batetik makurtzeko espaloirantz. Bigarrenak haren barrualdean instalaturik dagoen eta a
tzera egiten duen a
rrapala zabaltzeko gailua martxan jartzen du, eta derrigorrezkoa da sarbidea bermatzeko mugikortasun urriko pertsonaren erabateko segurtasun eta a
utonomiarekin.
Oin baxuko ibilgailuak EAEn erabiltzen dira hiri zerbitzu ia guztiak emateko eta neurri batean baita hiri a
rteko lurralde zerbitzuak emateko ere –EAE barruko joan-etorriak–.
Aldiz, oin a
ltuko ibilgailuen ezaugarria da plataformara eta sotora iristeko mailak edukitzea, eta horiek ohikoak dira ibilbide ertain eta luzeko hiri a
rteko zerbitzuak emateko (eskualde a
rtekoak). Zerbitzu horiek, beharrezkoa denez bidaiarientzat gauzak eta maletak garraiatzea, eskatu egiten dute toki osagarria hornitzea.
Gurpil a
ulkien erabiltzaileak ontziratu eta haietatik irteteko, beharrezkoa da nasaren eta plataformaren a
rteko erlazioan dagoen garaiera gainditzea a
halbidetuko duen plataforma igotzailea erabiltzea.
3.1. Hiri zerbitzuak
Garrantzitsua denez, diagnostikoa oinarritu egin da hiru euskal hiriburuetako a
utobusen egoeran.
Jarraian datorren taulak, toki a
dministrazioek eta haien kasuan kasuko hiri garraioko eragileek emandako datuetatik a
biatuz landutakoa, islatu egiten du zein den udal flota bakoitzaren egungo egokitzapen maila.
Hirikoak | Flota | Irisgarriak | % |
Bilbo | align="right">152 | align="right">138 | %91[28] |
Donostia | align="right">122 | align="right">122 | %100 |
Vitoria-Gasteiz | align="right">79 | align="right">79 | %100 |
Iturria: geuk egina.
Udal flotetara gehitzen diren a
utobus berri guztiak oin baxukoak dira.
Hiri flotetako a
utobusek geldialdia jakinarazteko sistema a
kustikoa dute (SIO)[29] eta hori a
ktibatu egiten da Cyberpass a
gintearen bitartez. Hala eta guztiz ere, bai Donostian, bai Vitoria-Gasteizen, sistema desaktibatuta dago eta ikusmen urrituak hala eskatzen duenean bakarrik a
ktibatzen da.
Hirietako parke mugikorren irisgarritasun gabezia nagusiek EAEn zerikusia dute zentzumen ezgaitasuna duten pertsonentzako komunikazio irisgarritasunarekin. Gabezia horiek hauetan zehazten dira:
– Mailak, a
teak eta sarbide plataformak behar bezala seinaleztatzea falta da zenbait ibilgailutan.
– Ukimen elementuak dituzten gida barrak falta dira, ikusmen urrituei eserlekuak topatzea errazteko.
– Hurrengo geldialdia ohartarazteko gailu a
kustikoak desaktibatuta daude Donostian eta Vitoria-Gasteizen.
[28] Egokitu gabeko a
utobusen banaketa Bilbon banatu egiten da erreserbaren eta zerbitzuaren a
rtean, biztanleriari ekarritako eragina a
halik eta gehien murrizten saiatuz. Hainbat unitateko lineei esleitzen zaizkie; horrela, oin baxuko a
utobus eskaerarik egongo balitz, geralekuan itxaron beharreko denbora laburragoa litzateke.
[29] SIO Sistema: A
hozko informazio sistema.
Jarraian datorren taulak hiri a
rteko garraio flotetan egokiturik dagoen egungo ibilgailu zerrenda islatzen du, probintzietako a
ldundiek emandako datuak gorabehera.
Hiriarteko zerbitzuak |
Flota | Irisgarriak | % | |
Bizkaibus | Bizkaia (BFA) | align="right">309 | align="right">281 | %91 |
Lurraldebus | Gipuzkoa (GFA) | align="right">198 | align="right">154 | %78 |
Araba[30] (AFA) | align="right">58 | align="right">25 | %43 |
Iturria: geuk egina.
Azken urteotan, foru a
dministrazioek lagundu egin dute modu a
dierazgarrian eragile pribatuen material mugikorra modernizatzen eta, ondorioz, garraio zerbitzuen irisgarritasuna osorik hobetzen, bai programa-kontratuen bitartez (AFA), bai ibilgailuak erosteko laguntza lerro berariazkoak jarriz (GFA, BFA).
Hala eta guztiz ere, oztopo nagusia oin a
ltuko ibilgailu oso zaharrak a
gertzea da, beren jardunaren mugan, edo, bestela, a
rrapala matxuraturik duten plataforma baxuko a
utobusak egotea (irisgarritasunik gabeko egoeran).
Euskal A
utonomia Erkidegoko erabilera orokorreko linea erregularren emakida mapa berritzeak, 2012. urtetik a
urrera, balio izan behar du funtsezko palanka gisa jarduteko material mugikorraren irisgarritasunaren hobekuntza osoan. Gauzak horrela, enpresa emakidadun berriek bete egin beharko dute irisgarritasunari buruz indarrean dagoen a
raudia. Eskakizun hori beren beregi eta a
raudiak finkatu bezala jasoko da emakidaren baldintza a
girietan. Inolako zalantzarik gabe, inguruabar horrek foru flotak egokitu beharra ekarriko du.
Halaber, idatz zati honetan hiri zerbitzuetarako xehatutako komunikazio irisgarritasuneko gabeziak a
plikatu behar dira.
[30] A
rabaren kasu berezian, a
zpimarratzekoa da zera: lurraldeko zerbitzuak ematen dituzten hiri inguruko a
utobus flotez gain, bada taxi flota bat eskaera gorabehera hiri a
rteko garraio zerbitzua ematen duena lurraldeko kuadrilletan eta 9 plaza bitarteko ibilgailuak dituena..
Gaur egun, ez dago daturik Estatuaren eskumeneko ibilbide luzeko flotaren egokitzapen mailan. A
itzitik, kontsultatutako iturri ezberdinek ziurtatu egiten dute orokorrean EAEn jatorria edo destinoa duten eskualde a
rteko garraio zerbitzuak ematen dituzten a
utobusak ez direla irisgarriak.
Estatuko emakiden mapa, ustiatzeko luzapenak ematen badira salbu, a
ldatu egin behar da nabarmen 2012. urtetik a
urrera, eta egungo emakiden %55ek denbora indarraldia a
maituko dute. Esleipen berriak lizitatzeko baldintza teknikoen a
giriek exijitu egin behar dute indarrean dagoen irisgarritasun a
raudia betetzea, errepidetiko hiri a
rteko garraioko zerbitzu erregularrak irisgarri jarriz.
Zerbitzu hauek bete beharreko berariazko baldintzak hauek dira:
– Irisgarritasuna beren gurpil a
ulkian bidaiatzen duten pertsonentzat, eta baita beharrezko baliabideak ere a
ulkian doan erabiltzailea ibilgailura iritsi a
hal izan dadin.
– Lokuzio eta testuak ibilgailuaren barrualdean, bidaiariak jakinaren gainean jartzea beharrezkoa denean.
– Doako tokia gordetzea tresnentzat, laguntza teknikoentzat, eta a
barrentzat.
4. Ondorioak
2012. urtea inflexio puntua izan behar da EAEn hiri a
rteko eta ibilbide luzeko zerbitzuen irisgarritasuna sustatzeko, hain zuzen ere hiri zerbitzuentzat plataforma baxuko a
utobusa sartzea izan zen bezala.
Zerbitzuen emakida mapa osorik berritzeak piztu egin behar du iraganarekin eteten dela, eta sarrerako a
tea izan behar da garraioaren garai berri batentzat. Garai berri horretan, kalitatea, modernotasuna eta zerbitzuen erabateko irisgarritasuna izango dira konpainia eragileen lehiakortasunak oinarri izango dituen zutabeak.
Horrekin batera, pixkanaka a
utobus geltoki eta geralekuak egokitu behar dira, horietara iristeko oinezkoen ibilbideak a
tondu, eta gidarien prestakuntza eta sentsibilizazio planak programatu eta burutu mugikortasun urriko pertsona taldeek dituzten behar berezien gainean.
5. Taxi zerbitzua: taxi egokituaren egoera EAEn
EAEn garraiobideek duten irisgarritasunaren egoerak hobekuntza a
dierazgarriak erakusten baditu ere, batez ere herrigune nagusietan, oraindik mugatu egiten du mugikortasun urriko pertsonek as
ke mugitzeko duten eskubidea. Egoera horretan, taxi egokituaren zerbitzuak a
re garrantzi handiagoa hartzen du, batez ere gure geografiako hiri eta herri txikietan bizi diren mugikortasun urriko pertsonentzat.
Taxi zerbitzua udalaren eskumena da. Udalak dira taxi lizentziak mugatu eta ematen dituztenak. Foru a
dministrazioek, bestalde, eskaria gorabehera baimentzen dute garraioko zerbitzu publikoa emateko a
ukera, horretarako kasuan kasuko garraio baimena emanez.
Irisgarritasuna sustatzeko a
benduaren 4ko 20/1997 Legean xedatutakoa garatzen duen a
pirilaren 11ko 68/2000 Dekretuak a
rau teknikoak biltzen ditu hiri inguruneetako, espazio publikoetako, eraikinetako eta informazio eta komunikazio sistemetako irisgarritasun baldintzei buruz, eta a
zpiegiturek eta material mugikorrak bildu beharreko irisgarritasuneko baldintza teknikoak finkatzen ditu. Zehazki, 4.6. a
rtikuluak zera finkatzen du:
"1.- Hiru milatik (3.000) gorako biztanle kopurua duten Euskal A
utonomia Erkidegoko udalerrietan, udalek gutxienez taxi egokitu bat izan dadin sustatuko dute eta eguneko 24 ordutan bermatu beharko da zerbitzua.
2.- Nolanahi ere, 20 taxi lizentzia baino gehiagoko udalerrietan, taxien lizentzien %5ek gutxienez gurpil-aulkidun erabiltzaileentzat egokituta egon beharko dute, Eranskin honetako 4.6.1 a
talean ezarritakoaren a
rabera".
Zein da euskal hiriburu eta lurraldeen errealitatea?
Erantsitako taula ikusita, Bilbok ez du betetzen ibilgailu egokituei a
txikitako lizentzien derrigorrezko %5 hori.
Iturria: geuk egina.
EAEn taxi egokituak bizi duen errealitateari buruzko datu partzial batzuk eskuratu a
hal izan dira, Taxiaren Euskal Federazioaren bitartez. Informazio iturrien kalitatea eta fidagarritasuna hor egonda ere, ez da posible izan lurralde historiko bakoitzeko informazio ildo homogeneo bat finkatzea.
Egoera horretan egonda, gaia ikuspegi holistikoago batetik jorratzea erabaki da, egiaztatu a
hal izan den egoera zehatzen batean indarra jarriz.
Zentzu horretan, hurrengo baieztapen orokorrak egin daitezke:
– 3.000 biztanletik gorako edota 20 lizentzia baino gehiagoko udalerri as
kok ez du betetzen legediko a
rtikulu multzoa, izan ere, udalerri horiek ez dute bermatzen eska daitekeen ibilgailu egokitu kopurua.
– Egoera horretaz jabetuta, Gipuzkoa eta A
rabako foru a
dministrazioak saiatu egin dira taxi egokituaren zerbitzua eskura dagoela bermatzen eskualde edo koadrila mailan. Zentzu horretan, eskualde edo koadrila bakoitzean gutxienez taxi egokitu bat egoteko saiakera egin da.
Ikuspegi berariazkoago batetik begiratuta, bereziki a
ipatu behar da taxi egokituak Bizkaia eta Gipuzkoako hiriburuen ondoren garrantzitsuen diren hirietan duen egoera, a
legia, Barakaldon eta Irunen.
Bi udalerri horiek, 100.000 eta 70.000 biztanlerekin ia hurrenez hurren eta bakoitza 20 taxi lizentzia baino gehiagorekin, 4 eta 3 ibilgailu egokitu eduki beharko lukete hurrenez hurren. Gaur egun, Barakaldok ez du ibilgailu egokitu bakar bat ere eta Irunek bi ditu bakarrik. Horiek, gainera, Bidasoaren eskualde osoari eman behar diote zerbitzua, eta baita Hondarribiko a
ireportuari ere. Baldintzatzaile horiek, a
rgi eta garbi, murriztu egiten dute mugikortasun urriko pertsonek eskatutako zerbitzua ematearen bermea.