V. Kapitulua. Sistema Metropolitarra
1. Sarrera, titulartasuna, kudeaketa eta ustiapena
Metro Bilbaoren sareak Bilboko trenbide metropolitarra eta Bilbo Handiranzko distantzia laburreko hiri a
rteko zerbitzua hartzen ditu. Eremu metropolitar hori Bilboko itsasadarraren bi ertzetan zehar zabaltzen da, eta, gutxi gorabehera, milioi bat biztanle pilatzera iristen da.
"Y" itxura duen trazatua du, itsasadarraren bi ertzetatik doazen bi linearekin; horiek Bilbo hegoalderaino iristen den trazatu komun batekin bat egiten dute. Guztira, metroak 40,61 km-ko luzerako trazadura du (2009. urtean), 38 geltokirekin guztira. Horietatik 22 lurpekoak dira eta 16 gainazalekoak.
Bilboko metroaren a
zpiegitura lanak gauzatzea Eusko Jaurlaritzaren eskumena da, eta hori Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailaren eta Euskal Trenbide Sarea (ETS) sozietate publikoaren bitartez egiten du.
Egitura eskergen lanak eta material mugikorra jartzea Bizkaiko Garraio Partzuergoaren (BGP a
urrerantzean) eskumena da. "Bilboko Trenbide Metropolitarra" izeneko garraio publikoko zerbitzuaren kudeaketa zuzena eta ustiapena BGPk egiten du ere. A
zken xede horretarako, Metro Bilbao SA enpresa sortu zen.
2. Bilboko metroko irisgarritasunaren diagnostikoa
Eranskinen idatz zatian irisgarritasunaren diagrama bildu da; bertan, kualitatiboki erakusten da joan-etorri katearen irisgarritasun maila Bilboko metroaren sisteman.
2.1. Kanpoko irisgarritasuna
Joan-etorri kateko segmentu guztietan erabateko irisgarritasuna bermatzeko xedearekin, lehentasunezkoa da metro sarea igarotzen den udalerrietako udalek inbertsioa egitea a
rkitektura-oztopoak ezabatzeko eta geltokietarako sarbideetako oinezko ibilbideen irisgarritasun integrala hobetzeko.
Ikusmen urritasunen bat duten pertsonak metro sarean sartzen direla errazteko, beharrezkoa da elementu mekanikoetarantz –igogailuak– eta eraikuntza elementuetarantz –eskailerak eta a
rrapalak– doazen oinezko ibilbideak ukimen elementuekin markaturik egotea. Ukimen elementu horiek zoladuran egongo lirateke eta bideratzeko zerrendekin gauzatuko.
Zentzu horretan, zera a
zpimarratu behar da: igogailuen hurbileneko inguruneetan botoiez eratutako ukimen zerrenda bat izaten bada ere kaletik a
terantz orientatzeko, botoi horiek ez dira iristen espaloiko hormaraino, beraz, ikusmen urrituek horiek topatzea zaila izan daiteke.
Bestalde, sarbideko eskaileretarantz doan oinezko ibilbideak ere ez du hankaz ukitzearen bitartez gidatzeko sistemarik.
2.2. Barruko irisgarritasuna
BGPk emandako informazioaren a
rabera, hauek dira Bilboko hiri a
zpiko instalazioen irisgarritasun ezaugarri nagusiak:
– Metro sare osoan igogailuak eskura edukitzea.
– Goiko igarobideak dituzten geltokiek sartzeko a
rrapalak dituzte, malda egokiarekin gurpil a
ulkien erabiltzaileen zirkulazioa a
halbidetzeko.
– Sarbide motzak eta seguruak.
– Irakurterrazak diren seinaleak, bai tamainaren a
ldetik eta bai kontraste kromatikoaren a
ldetik.
– Lurzoru zimurra nasaren ertzean.
– Braille sistema edota makrokaraktereak goi-erliebean igogailuetan.
– Megafonia geltokietan.
– Makina baliogabetzailea mugikortasun urriko pertsona taldeentzat –zabalagoa, a
legia– balioztatze lerroetan.
– Koskak txarteletan makina baliogabetzaileetan nola sartu jakiteko.
– Garraio txartelak saltzeko makinak egokitzea.
– Zona ilunik edota itsurik a
halbidetzen ez duen a
rgiztapen sistema, eta, batez ere, horiek edukitzea baliogabetzaileetan, eskaileretan eta nasetan.
– Ukimen gida instalatzea a
tondoa eta nasa komunikatzeko eskaileren a
zpian; horrela, itsuek edota ikusmen urrituek eskaileraren kokalekua topatu a
hal dute.
– Barra estatiko bat jartzea informazio euskarrien behealdean (geltokiaren kokaleku planoak, linearen deskripzioa...).
2.2.1. Geltokiko a
tondorako sarbidea
Kaletik geltoki barruko a
tondoraino doan sarbidea gauzatu egiten da sistema mekanikoen bitartez –igogailuak, eskailera mekanikoak– edo eraikuntza elementuen bitartez –ohiko eskailerak–.
Igogailuak:
Hiri a
zpiko instalazioek kanpoko 28 igogailu dituzte eta lurpeko 22 geltoki.
Kaleko mailatik bertaratzeko, igogailu bakarra dago geltoki bakoitzeko. Igogailu horiek banaketa egiten den a
tondoraino eramaten dituzte bidaiariak. Bi igogailu mailaren konbinazioak –kaletik barruko a
tondora eta a
tondotik nasara– bermatu egiten du mugikortasun urriko pertsona taldeak bertara iristen direla.
Hala eta guztiz ere, ikusi da beharrezkoa dela igogailuak erabiltzeko lehentasunak behar bezala a
rautu eta seinaleztatzea, eta, horrekin batera, baita horien kopurua eta edukiera a
reagotzea ere geltoki berrietan, izan ere, geltoki nagusietan igartzen den erabilera eskariak baldintzatu egiten du hura lehentasunez erabiltzea mugikortasun urriko taldeen partetik.
Eskailera mekanikoak:
Metro sarearen erabiltzaileak igo eta garraiatzeko ohiko baliabidea da.
Metro geltokiak bi garaieratan banatuta daude: maila bat nasek eratzen dute, trenera iritsiz bertan; bestea, gorago kokatzen da, nasen gainean, eta bertan harrerako, txartel salmentako eta bidaiariak beren joan-etorrien noranzkoetara banatzeko a
tondoak kokatzen dira.
alt="Bi banaketa maila geltokietan" />
Barruko a
tondoak toki zabalak ditu, oztoporik gabekoak, eta horrek bermatu egiten du mugikortasun urriko pertsonek ekipamenduan a
geri diren zerbitzu eta elementu ezberdinetara iristeko egin behar duten joan-etorriaren funtzionaltasuna, a
dibidez hauetara iristeko: txartelak, bezeroarentzako a
rreta, nasetara jaisteko igogailuak, eta a
bar.
Ikusmen urrituek a
razoak eduki ditzakete barruko a
tondotik joan-etorri a
utonomoa egiterakoan hurrengo komunikazio oztopoak ikusita:
– Ez dago Braille sisteman eta goi-erliebeko karaktereetan idatzitako gida elementurik (plakak) eskaileretako eskubandetan, horien bitartez ikusmen urritua orientatzeko berak hartu nahi duen linearen zirkulazio noranzkorantz.
– Kontraste kromatiko oneko makrokaraktereetan, goi-erliebean eta Braille sisteman a
dierazitako errotulaziorik ez dago instalazioetan.
– A
tondoko zoladuran ez dago gidatzeko zerrendarik, horren bitartez orientazioa errazteko igogailuaren irteeratik makina saltzaileetarantz, bidaia baliogabetzaileetarantz, nasara iristeko igogailuetarantz, informazio zutabeetarantz, eta a
barretarantz.
2.2.2. Nasarako sarbidea. Nasen a
rteko joan-etorria
Banaketa egiten duten a
tondoetan bi igogailu egoten da, bata noranzko bakoitzeko, eta horiek pertsonak eramaten dituzte kasuan kasuko nasetaraino. Hiri a
zpiko sistemak nasako 52 igogailu ditu.
alt="Atondoa nasarekin komunikatzen duen igogailua" />
Gainazaleko geltokietan, nasen a
rteko igarotzea goiko igarobideen bitartez konpontzen da, pasabidera iristeko igogailu edo a
rrapala egokituak edukiz (Lamiako, As
trabudua eta Urduliz).
alt="Lutxana: goiko igarobidea nasen a
rtean" />
Ikusmen urrituek nasen a
rtean egiten duten joan-etorriari dagokionez, hurrengo komunikazio oztopoak topatu dira:
– Nasarako sarbideak ez du ukimen sistemarik pertsona jakinaren gainean jarri eta orientatzeko hartu nahi duen zirkulazioaren noranzkoari buruz (Etxebarrirantz edo Plentzia/Santurtzirantz).
– Unitate mugikorrera iristeko a
teak kokatzen diren lekurantz orientatzen duen zerrenda bideratzailerik ez dago (urruneko a
teak). Zentzu horretan, beharrezkoa da a
zpimarratzea garrantzitsua dela sartzeko a
teen kokalekua bermatzea metro unitate motzenetan.
2.2.3. A
tondoko / nasako zoladura. Segurtasuneko seinaleztapena
Orokorrean, a
tondo eta nasetako zoladurak propietate egokiak ditu trinkotasunari, gogortasunari eta irristatzeen a
urkako ezaugarriei dagokienez.
Nasetako segurtasun seinaleztapenari dagokionez, a
zpimarratu egin behar da Metro Bilbaoren geltokietan nasaren ertza ongi markatuta dagoela, bai ukimenaren a
ldetik (botoiak), bai kolorearen a
ldetik (zerrenda horiak). Hala eta guztiz ere, geldialdian, ez da jakinarazten metro unitate laburrenen a
maiera non kokatzen den.
2.2.4. A
ltzariak eta txartelak
Garraio txartelak saltzeko makinek ukimen pantaila dute, eta horrek salmenta mekanika sinpleago egiten du. Gainera, makina berrietako botoiak garaiera baxuagoan kokatu dira, horren bitartez erabileraren unibertsaltasuna errazteko.
Hala eta guztiz ere, horiek ez daude egokituta ikusmen urrituentzat, haiek ezin baitute erosketa mekanika ukimenaren bitartez erabili, eta ez dute laguntzeko bestelako sistemarik eskura (soinu gailua, makrokaraktereak, Braille / goi-erliebeko sistemak). Gainera, a
utosalmentako makina guztiak ez dira berdinak, izan ere, batzuk kokaleku ezberdinetan dituzte ordainketa egiteko gailuen zirrikituak.
Balioztatze lerroetan, gainerako gailuak baino zabalagoa den makina baliogabetzailea dago, horren bitartez gurpil a
ulkien igarotzea, haur kotxeena, eta a
bar errazteko. Finkatutako denbora erregulaturik dago erabiltzaileak igarotzeko, horren bitartez erabateko irisgarritasuna bermatzeko.
Eserlekuei dagokienez, geltoki ezberdinetako egungo modeloek ez dituzte betetzen indarreko a
raudiak exijituriko irisgarritasun parametroak. Mugikortasun urriko pertsonentzat utzitako berariazko eserleku multzorik ez dago, ezta euskarri iskiatiko osagarririk ere.
alt="Makina saltzaileen modeloa" />
2.2.5. Informazio eta komunikazio sistemak
Metroko geltokiek megafonia sistemak eta teleadierazgailuak dituzte erabiltzaileari informazioa emateko. Eragilearen kudeaketa zentroarekin komunikatzeko interfono bidezko sistema bat instalatuta dago, eta a
rreta iraunkorra da. Osagarri modura, informazio estatikoko panelak daude, tamaina handiko edukiekin eta kontraste kromatiko a
dierazgarriarekin.
3. Ibilgailuen irisgarritasuna
Metro sistemak erabateko irisgarritasuna bermatzen du nasa-kotxe erlazioan, izan ere, hura maila berdinean gertatzen da (bereizketa tartea ia ezereza da). Unitate mugikorren eta nasen diseinua hasieratik orientatu zen lehentasunezko helburu honen bilaketara.
Metroaren ibilgailu flota UT-500 eta UT-550 serieetako 37 unitatek eta UT-600 Serieko 9 unitate berrik eratzen dute.
Unitatea eratzen duten lau kotxeak elkarri a
koplatuta daude, a
te edota bestelako bereizketarik gabe. Horrela, tren barruan pertsonei mugikortasun handiagoa ematen dien toki bakarra lortzen da, eta baita banaketa eta erosotasun hobeak ere.
Estetikaren a
ldetik, UT-600 Serie berriak ez du a
lde handiegirik jada existitzen ziren horiekin a
lderatuz gero, nahiz eta funtzionaltasunaren a
ldetik hobekuntza a
dierazgarriak sartzen dituen, batez ere intsonorizazioaren eta bezeroarentzako informazioaren a
lorretan.
Barrualdean, informazio teleadierazgailu bat instalatu da kotxeen a
rteko lotunean; horrekin, zerbitzuaren a
lderdiei buruzko informazioa eman nahi zaie bidaiariei. Sistema hau A
ginte Postu Zentralizatuarekin (PZ) konektatuta dago, eta a
ukera ematen du trenaren destinoari buruzko eta hurrengo geltokiari buruzko informazioa emateko zerbitzu normalizatuko egoera batean. Hala eta guztiz ere, zerbitzuan gerta daitekeen edozein inguruabar jakinarazteko ere erabili a
halko da. Bereziki erabilgarria izango da entzumen urrituen taldearentzat.
Mugikortasun urriko pertsonei egungo unitate mugikorretan irisgarritasuna bermatzeko faktore a
dierazgarrienak hauek dira:
– Eserita bidaiatzeko plazen proportzioa a
ltua da (%20 eta %30 a
rtean).
– Erabiliko ez badira eserlekuak eraisgarriak izatea espazio laguntza bat da.
– Gurpil a
ulkien erabiltzaile diren bezeroentzat gordetako tokiak. Toki hauek muturreko kotxeetan kokatzen dira, eta segurtasun uhalak eta sakagailuak dituzte, gidariari jakinarazteko gurpil a
ulkian doan mugikortasun urriko pertsona bat dagoela. Gidaria, barruko bideo-zaintzako kameren bitartez, a
di dago bezero horien a
urrean.
– Mugikortasun urriko pertsonentzat gordetako eserlekuak eta ohartarazteko botoia muturreko kotxeetan.
– Esekitze sistema, unitateko plataformaren garaiera iraunkorra bermatzeko.
– A
teak ixteari buruz ohartarazten duen soinu eta a
rgi gailua.
– A
rgi informazioa, trenak linean duen kokalekua eta haren irteera jakinarazteko.
– Txistua trenetako a
teak ixten direnean.
– Botoia unitate barruan gordetako eserlekuetarako.
– Dimentsio handiko a
te bikoitzak, sarbidea errazteko.
– Igarobide a
rgitsua, barrualde zirkularreko eraztunez elkartutako kotxeen a
rtean.
– Iragartze a
kustikoa eta bisuala –linearen grafikoa erakusteko barruko kartelak–, ibilbideko hurrengo geltokiari buruz.
– Trenaren destinoa bidaiariei jakinaraztea nasan.
– Linearen a
ukeraketa eta egin beharreko ibilbidea.
alt="Mugikortasun urriko pertsonentzako gordetako eserlekuak" />
4. Ondorioak
Metroaren garraio sistemak, orokorrean, kalifikazio a
ltua eskuratzen du irisgarritasunaren gaian; ez bakarrik geltokien eta ibilgailuen erabilera unibertsala bermatzen duten baldintzak ezartzeagatik, baizik eta gain hartu den etengabeko hobekuntza konpromisoagatik, a
hotsa emanez ezgaitu taldeei beren mugikortasuna modu a
utonomoan hobetzeko hobekuntzak sartzeko.
Testuinguru honetan, Bilboko hiri a
zpiko sistemaren irisgarritasuna erabatekoa izatea bilatzerakoan a
intzat hartu beharreko a
lderdi nagusiak a
ipatzen dira:
– Hiri zoladura gainean ukimen zerrenden bitartez seinaleztatzea igogailuetara, a
rrapaletara eta a
tondora iristeko eskaileretara sartzeko oinezko ibilbideak.
– Ukimen seinaleztapena igogailutik a
tondo barruko elementu/zerbitzu interesgarrietarantz doazen ibilbideen gainean.
– Makina saltzaileak instalatzea, erabiltzaile guztiei egokituta.
– Nasara sartzeko eskailera eta a
rrapaletan gidatzeko sistema (plakak) jartzea, ikusmen urritua gidatzeko berak hartu nahi duen zirkulazio noranzkorantz.
– Nasan ez dago gida zerrendarik ikusmen urritua bideratzeko unitate mugikorraren sarbide a
teen kokalekurantz (urruneko a
teak). Kasu berezia da unitate mugikor laburrenena.
– Igogailuei dagokienez, ikusi da beharrezkoa dela erabilera lehentasunen sistema bat finkatu eta a
rautzea, eta, horrekin batera, haien gailu kopurua eta edukiera bermatzea. Horrela, geltoki berrietan eskaria behar bezala a
tenditu a
halko da.
alt="Etorkizunean, 3. linearen eraikuntzak a
ukera emango du metroaren trazatua zabaltzeko a
ireporturantz." />