1. Sarrera, titulartasuna, kudeaketa eta ustiapena
EAEko trenbide sistemak hiru sare funtzionaleko multzoa hartzen du, eta horien titulartasuna, kudeaketa eta ustiapena a
dministrazio eta erakunde eskudun ezberdinen eskuetan dago. Zentzu horretan, erantsitako taulak EAEren lurralde eremutik igarotzen diren trenbide sareen ezaugarriak xehatzen ditu, eta bereziki a
dierazten dira a
zpiegituraren titular diren a
dministrazioak eta erakunde kudeatzaileak, eta haien enpresa eragileak.
Agente eskumendunengan islatu den banaketa Trenbideen Sektorearen 39/2003 Legea (TSL hemendik a
urrera) indarrean jartzearen ondotik sortzen da. Horren bitartez, ordenamendu juridiko espainiarrera barneratu zen trenbideen a
lorreko legedi europarra, hain zuzen ere "trenbide paketeak" bezala ezagutzen zen hori. A
raudia Estatuko legedira barneratzearekin, estatuko trenbideen merkatua lehiari ireki zitzaion eta baita eragile berrien iritsierari ere, lehenik eta behin salgaien eremuan eta ondoren bidaiarienean.
Horretarako, TSLk botere publikoei eskatzen zien (EAO[15]-Sustapen Ministerioa) erakundeen a
ldetik bereizteko trenbide a
zpiegituraren kudeaketa eta a
dministrazioa material mugikorraren eragiketatik. Horrela, erakunde publiko berri bat sortu zen, A
DIF (Trenbide A
zpiegituren A
dministratzailea), eskumenduna izango zena Interes Orokorreko Trenbide Sareen (IOTS) a
dministrazioan eta ekipamenduen kudeaketan (geltokiak, terminalak). Bestalde, Renfe zaharra Renfe Operadora izena izatera igaro zen, eta haren egitekoa merkatu liberalizatu batean lehiatzekoa izango zen, bidaiariei eta salgaiei zerbitzuak eskainiz.
Zabalera iberikoko ohiko trenbide sarearentzat nahiz UIC (nazioarteko zabalera) sarearentzat gauzatu den banaketa funtzional horrek ez du islarik eduki interes orokorreko sare metrikoan, izan ere, bertan FEVE erakunde publikoak mantentzen du a
dministratzaile eta eragile izatearen izaera bikoitza.
Euskadin, A
utonomia Estatutuak Euskal A
utonomia Erkidegoari ematen dio eskumen esklusiboa trenbideen eta garraio modu horren bitartez egindako garraioaren gaian (3/1979 Lege Organikoa, a
benduaren 18koa).
Ondorioz, TSL a
ldarrikatu eta indarrean jartzearekin, Euskal Gobernuak bere titulartasunpeko trenbideen sektorearen berrantolamendua sustatu zuen ETS (Euskal Trenbide Sarea) sozietate publiko berria sortzearen bitartez. Entitate hori sarearen kudeaketaz a
rduratuko zen, eta EuskoTrenbideak (EuskoTren) Gipuzkoa eta Bizkaiko sare metrikoan trenbidez egindako garraio zerbitzuak ustiatzeko a
rdura edukiko zuen enpresa publiko gisa geratu zen.
Ondorioz, EAEko trenbide sistemaren irisgarritasun diagnostikoan nagusi izan behar da erakunde eta eskumen banaketa hau, eta trenbide a
zpiegituraren gaineko a
zterketa nahiz material mugikorraren gainekoa hartu behar ditu sare operatibo hauetako bakoitzean. Ondorioz, a
zterketaren txostenean zehar behin eta berriro eta elkarrekin a
ipatuko dugu a
zpiegituraren kudeatzailea eta material mugikorraren eragilea.