2.9. Mendetasuneko egoera eta sistemaren prestazioetarako eskubidea onartzeko prozedura. Foru a
raudi a
plikagarria
Prozedurari buruzko oinarrizko irizpideak erabakitzeko lana A
MASeko Lurralde Batzordeari esleitu bazaio ere, A
MALeko I. tituluko IV. kapituluak gai horri buruzko oinarrizko zenbait kontu jasotzen ditu, jarraian a
ipatuko dugunez:
– Prozedura eskatua da (mendekotasun mailaren bat izan dezakeen pertsonak edo haren ordezkariak eskatuta hasten da).
– Onartzeko ebazpena eskatzailearen bizilekuari dagokion a
dministrazio a
utonomikoak ematen du, eta Estatuko lurralde osorako balio du.
– Ebazpenaren gutxieneko edukia: eskatzaileari mendetasun gradu eta mailaren a
rabera dagozkion zerbitzu eta prestazioak.
– Mendetasun gradua eta maila interesatuak eskatuta edo ofizioz berrazter daitezke, mendetasuneko egoera hobetu edo okertu bada, edo diagnostikoan edo dagokion baremoa a
plikatzeko a
katsen bat egon bada.
– Mendetasuneko egoeraren balorazioa, zerbitzu eta prestazioen a
gindua eta prestazio ekonomikoen kudeaketa herri a
dministrazioek egingo dituzte zuzenean, eta ezingo dira erakunde pribatuekin eskuordetu, kontratatu edo itundu.
– Banakako A
rreta Plana (BAP) egitea mendetasuneko egoera onartzeko prozeduraren esparruan kokatzen da eta interesatuak eskatuta, ofizioz edo bizilekua beste a
utonomia erkidego batera a
ldatzeagatik berraztertu a
halko da.
– Prestazioak a
maitu edo a
ldatuko dira onarpenerako ezarritako edozein betekizun a
ldatzen denean edo legezko betebeharrak betetzen ez badira.
AMALeko 28.1 a
rtikulua, bestalde, orokorki Herri A
dministrazioen A
raubide Juridikoaren eta A
dministrazio Prozedura Erkideari buruzko a
zaroaren 26ko 30/1992 Legeari (HAAJ eta A
PEL) lotzen zaio. A
ger litezkeen errekurtsoei buruz ebazteko eskumena duen jurisdikzio-ordena a
dministrazioarekiko a
uziarena da.
Autonomiarako eta Mendetasunarentzako A
rretarako Sistemaren Lurralde Batzordeak mendetasuneko egoera onartzeko prozedurarako oinarrizko irizpideei buruzko zenbait erabaki hartu ditu:
– A
dinekoen eta Gizarte Zerbitzuen Erakundearen 2007ko maiatzaren 23ko Ebazpena, zeinen bidez mendetasuneko egoera baloratzeari buruzko erabakiak ezartzen dituen A
utonomiarako eta Mendetasunarentzako A
rretarako Sistemaren Lurralde Batzordearen erabakia a
rgitaratzen den.
Erabakiak %65 edo gehiagoko minusbaliotasunen (pasaguneak deritzenak) a
ldez a
urretiko onarpenen homologaziorako irizpideak jasotzen ditu, mendetasuneko egoeraren balorazioaren eskumena eskatzailea bizi den a
dministrazio a
utonomikoari dagokiola xedatu, eta balorazio organoak osatzeko irizpide komunak ezartzen ditu.
Xedatzen duenez, balorazio organoaren irizpen proposamenak –zein interesatua a
ztertu ondoren eman beharko baita–, edonola ere, mendetasunaren diagnostikoa, egoera, gradua eta maila, eta pertsonak behar litzakeen zaintzak jaso beharko ditu. A
zterketa horretan, pertsonak eguneroko bizitzako oinarrizko jarduerak bere buruz egiteko daukan gaitasuna eta a
dimen urritasuna edo gaitz mentala duten pertsonek haiek egiteko duten laguntza eta ikuskapen premia (komunitatearen baitan norberaren a
utonomia maila nahikoa betetzeko laguntza premiak barne) baloratuko ditu.
Pertsonaren osasunari eta bizi den inguruneari buruzko txostenen garrantzia a
zpimarratzen du, eta gizarte txostena funtsezko eta ezinbestekotzat jotzen du BAP prestatzeko.
– A
dinekoen eta Gizarte Zerbitzuen Erakundearen 2007ko uztailaren 16ko Ebazpena, mendekotasuneko egoera eta A
MASen prestazioetarako eskubidea onartzeko jarraitu beharreko prozedurari buruzkoa. Ebazpen horren a
plikazioaren lurralde esparrua Ceuta eta Melilla hiriei dagokie.
– Gizarte Politika eta Kontsumoaren Idazkaritza Nagusiaren 2010eko otsailaren 4ko Ebazpena, A
utonomiarako eta Mendetasunarentzako A
rretarako Sistemaren Lurralde Batzordearen mendetasuneko egoera baloratzeko organo eta prozedurei buruzko Erabakia a
rgitaratzekoa.
Aipatu a
raudia a
ztertuta, prozedura honela deskriba dezakegu:
Prozeduraren oinarrizko a
rauketak ez du lagundu interpretatzeko ildo a
rgiak finkatzen. Nahasmena sortu da, ea prozedura bakarra, bi edo, kasu batzuetan, jarraikako hiru prozedura ziren: mendetasun gradua eta maila erabakitzea, BAP egitea eta zerbitzua edo prestazioa esleitzea. Horrek ebazteko epeak gainjartzea ekarri du eta, hortaz, luzapen handiegia, mendetasuna a
rlo hain sentikorra izan a
rren, esku-hartzearen berehalakotasuna funtsezkoa baita.
Dirudienez, defizit publikoa murrizteko neurri bereziak hartzeko maiatzaren 20ko 8/2010 Errege Dekretu-Legearen bidez eztabaida bukarazi da. Haren a
rabera, "mendetasuneko prestazioaren eskabidea sartzeko dataren eta hura onartzeko ebazpenaren epea, gehienez ere sei hilekoa izango da, a
dministrazio eskudunak mendetasuneko egoera eta prestazioak onartzeko prozedura bereiziak ezarri balitu ere" (5.1 a
rtikulua).
Honako koadroan A
MAL indarrean sartu zenetik euskal foru a
ldundiek prozedurari buruz emandako xedapen nagusiak jaso dira.
|
MENDEKOTASUNEKO EGOERA ONARTZEKO PROZEDURA |
39/2007 Foru Dekretua, 85/2008 Foru Dekretua, irailaren 16koa, hurrenez hurren, mendetasuneko egoera eta |
|
74/2007 Foru Dekretua, 197/2007 Foru Dekretua, 197/2008 Foru Dekretua, 162/2009 Foru Dekretua, 83/2010 Foru Dekretua, ekainaren 14koa, Mendeko Pertsonak Baloratzeko Batzordea sortu eta 93/2010 Foru Dekretua, uztailaren 20koa, mendetasuneko egoera onartzeko prozedura |
|
320/2007 Foru 545/2007 Foru |
Ikusten denez, hiru a
ldundiek a
ldi berean onartu zuten a
rauketa, baina ez zioten lege maila bera eman.
Gipuzkoako Lurralde Historikoak zehaztasunik txikieneko a
rauketa dauka. Hori dela-eta, jarraian a
ztertuko dugun prozeduraren a
lderdi as
kotan, ez dugu a
ipatuko Gipuzkoako Foru A
ldundiak a
raututakoa.
Bizkaiko Foru A
ldundiari dagokionez, A
MAL indarrean sartu ondoren prozedura a
rautzeko egindako lehen foru dekretua (74/2007) indarrean dagoen 162/2009 Foru Dekretuak indargabetu du, –Zioen A
zalpenean a
dierazitakoaren a
rabera– prozedura gertatutako egoera berrietara egokitzeko, izapideak errazteko eta prozesu bizkor eta babesten duen errealitateari egokituagoa lortzeko xedez.
Jarraian, hiru foru a
ldundiek erabilitako prozedurari buruzko zenbait a
lderdiri helduko diegu, nabarmentzekoak direlakoan:
a) Prozeduraren hasiera: eskaera
Arestian a
zaldutako oinarrizko irizpideen a
rabera, prozedura interesatuak edo ordezkatzen duenak eskatu ondoren hasten da (Araban eta Gipuzkoan izatezko zaintza egiten duena berariaz sartzen da).
Hiru a
ldundiak bat datoz eskabideak a
urkezteko tokia pertsonaren bizilekuari dagokion udaleko oinarrizko gizarte zerbitzuen bulegoetan kokatzeko (Bizkaiak eta Gipuzkoak erroldatuta egotea a
ipatzen dute). A
raban, bizilekua Gasteizen dutenek Gizarte Informazio eta A
rretarako Bulegoan edo Orientabide eta Balorazio Zentroan a
urkeztu beharko dute, biak Gizarte Ongizatearen Foru Erakundearen mendekoak izanda.
b) Prozeduraren izapidetzea
Eskabidea egiaztatzea eta, beharrezkoa balitz, 10 egun balioduneko epean balizko a
katsak zuzentzea, baloraziorako hitzordua jakinaraztea eta gizarte txostenari edo espedientearen balorazioari berari buruzko zenbait a
lderdi jasotzen dira.
c) Mendetasun gradua eta maila erabakitzea
Mendetasuneko egoera baloratzeko erakundeei mendetasun gradu eta mailari buruzko irizpena emateko lana esleitzen zaie, mendetasuna baloratzeko baremoa (MBB) erabiliz, eta pertsona behar litzakeen zaintzak zehaztu behar dituzte. Horretarako, osasunari eta eskatzailea bizi den inguruneari buruzko txostenak eta, halakorik balego, a
gindu zaizkion laguntza teknikoak ortesiak eta protesiak hartuko dituzte a
intzat.
Araban, mendetasuneko egoeraren balorazioa Gizarte Ongizatearen Foru Erakundeko Minusbaliotasuna duten Pertsonen A
rloko Zuzendariordetza Teknikoari a
txikitako Orientabide eta Balorazio Zentroko teknikariek egiten dute; Bizkaian, lan hori Norberaren A
utonomia Sustatzeko Zuzendariordetzari a
txikirako Balorazio eta Orientabide Zerbitzuko Mendetasunaren Balorazio eta Orientabide A
talak betetzen du; eta Gipuzkoan, Gizarte Zerbitzuen A
rreta eta Sarbide Zerbitzuko Mendetasunaren Balorazio eta Orientabide A
talak burutzen du lan hori.
AMASen Lurralde Batzordeak erabaki batzuk hartu ditu onarpena egin behar duten organoaren eta profesionalen ezaugarri komunei buruz[28].
Bizkaian, Mendeko Pertsonak Baloratzeko Batzorde Teknikoa sortu eta a
rautzen duen a
benduaren 16ko 197/2008 Foru Dekretuaren bidez.. Balorazioari buruz erabakiak hartzen laguntzeko organo horren bidez irizpideen sakabanaketa saihestu eta zorroztasun eta fidagarritasun handiagoak bermatu nahi dira. Haren irizpena derrigorrezkoa da ebazpen proposamenak pertsona mendetasuneko egoeran ez dagoela xedatzen duenean eta konplexutasun tekniko handiko kasuetan. Irizpena a
ldekoa bada, interesatuari entzunaldiko izapidea ematea a
urreikusten da. Gipuzkoako Foru A
ldundiak jakinarazi digu ez dela entzunaldiko izapiderik jartzen irizpena kontrakoa bada. A
rabako Foru A
ldundiak ere ez du a
urreikusten.
Orokorrean, balorazio taldeek a
zterketak, elkarrizketak eta beharrezkotzat jotzen dituzten bestelako probak egin ditzakete, eskatzailearen egoera ebaluatzeko egokiak badira, eta beste zerbitzu edo erakundeetatik xede horretarako egokitzat jotzen dituzten txostenak bil ditzakete.
Arabako a
raudian balorazioa bizilekuan egin beharra xedatzen da. Balorazio organotik irizpen teknikoa jaso ondoren, Minusbaliotasuna duten Pertsonen A
rloko Zuzendariordetza Teknikoak "ebazpen proposamena egin eta Gizarte Ongizatearen Foru Erakundearen (GOFE) Zuzendaritza-Gerentziara igorriko dio".
Bizkaian, pertsona mendetasuneko egoeran dagoela erabakiz gero, proposamena Gizarte Ekintzako diputatuak erabaki dezan bidaltzen da.
d) Mendetasuneko egoera baloratzeko tresnak
AMALeko 27. a
rtikuluak espainiar Estatuan mendetasuna baloratzeko baremo (MBB) bakarra jasotzen du.
Baremo hori apirilaren 20ko 504/2007 Errege Dekretuaren bidez onartu da[29]. Hiru urtez a
zpikoentzako berariazko balorazio eskala (BBE) jasotzen du, legeko hamahirugarren xedapen gehigarriak xedatutakoa betez.
MBBk baloratzen du pertsonak, bere buruz, eguneroko bizitzako oinarrizko jarduerak (EBOJ) burutzeko duen gaitasuna eta a
dimen urritasuna edo gaitz mentala duten pertsonak haiek burutzeko duten laguntza eta ikuskapen premia baloratzen ditu (legeko 27.4 a
rtikulua)
Balorazio tresnak protokolo bat dauka, hura a
plikatzeko jarraitu beharreko prozedura eta teknikekin, eta mendetasun gradu eta maila bakoitzari dagozkion puntuazio tarteen zehaztapena:
– I. gradua. Mendetasun a
rina: pertsonak, eguneroko bizitzako oinarrizko zenbait jarduera egiteko, gutxienez egunean behin laguntza behar dutenean edo bere a
utonomiarako a
ldizkako laguntza edo laguntza mugatua behar duenean. MBBren 25 eta 29 puntu a
rteko a
zkeneko puntuazioari dagokio.
– II. gradua. Mendetasun latza: pertsonak, eguneroko bizitzako oinarrizko zenbait jarduera egiteko, egunean bitan edo hirutan laguntza behar duenean, zaintzailearen etengabeko laguntza behar gabe, edo bere a
utonomiarako laguntza zabala behar duenean. MBBren 50 eta 74 puntu a
rteko a
zkeneko puntuazioari dagokio.
– III. gradua. Mendetasun handia: pertsonak, eguneroko bizitzako oinarrizko zenbait jarduera egiteko, egunean zenbait a
ldiz laguntza behar duenean eta, a
utonomia fisiko, mental, a
dimeneko edo zentzumenezkoa erabat galdu izanagatik, beste pertsona baten ezinbesteko eta etengabeko laguntza behar duenean, edo bere a
utonomiarako laguntza orokorra behar duenean. MBBren 75 eta 100 puntu a
rteko a
zkeneko puntuazioari dagokio.
Era berean, MBBk gradu bakoitzeko maila biak (1. maila eta 2. maila) norberaren a
utonomiaren eta pertsonak behar duen zaintzaren intentsitatearen a
rabera identifikatzea a
halbidetzen du, A
MALeko 26. a
rtikuluko 2. a
talean xedatutakoaren a
rabera, eta baliaezintasun handiko pentsioa edo hirugarren pertsona baten laguntza premia onartuta dutenen mendetasuneko egoeraren onarpena eraginkorra izatea a
halbidetzen du.
Lan eta Immigrazio Ministerioak balorazioaren profesionalentzako gidaliburu bi a
rgitaratu ditu:
– MBB erabiltzeko gidaliburua.
– BBE (zero eta hiru urte a
rteko a
dinetan) erabiltzeko gidaliburua.
AMASen Lurralde Batzordeak A
pirilaren 20ko 504/2007 Errege Dekretuan xedatutako MBB a
ldatzeari buruzko erabakia hartu du. Erabakia Gizarte Politika eta Kontsumoaren Idazkaritza Nagusiaren 2010eko ekainaren 29ko Ebazpenaren bidez a
rgitaratu da. MBB a
plikatzeagatik lortutako emaitzak ebaluatu ondoren, hobekuntza batzuk sartu nahi ditu mendetasuneko egoera modu objektiboagoan hartzeko eta haren graduak eta mailak hobeto sailkatzeko. A
ldaketa hori oraindik ez da dagokion Errege Dekretuaren bidez onartu; Erabakiak berak a
urreikusten du Errege Dekretua a
rgitaratu eta hamabi hilabetera sartuko dela indarrean30].
EAEn, hiru foru a
ldundiek MBB darabilte balorazio tresna.
Gipuzkoako Foru A
ldundiak, gainera, RAI-RUG (Resident As
sessment Instrument – Resource Utilization Groups)[31] balorazio sistema darabil bere lurraldeko zenbait foru zerbitzu, hala nola egoitzako a
rreta (iraunkorra edo a
ldi baterakoa) edo a
dinekoentzako eguneko egoitza (320/2007 Foru A
gindua) eskuratu a
hal izateko. Foru erakunde horren ustez tresna osgarri horrek honakoak a
halbidetzen ditu:
– pertsonak eskatutako baliabideari dagokionez daukan gaitasuna zehaztea (MBBren bidez baliabide hori eskatzeko eskubidea emango zioketen mendetasun gradua eta maila lortu balitu ere);
– haren ezaugarrietarako egokiena den egoitza plaza orientatzea (oinarrizko plaza, narriadura kognitiboa duen pertsonarentzat, unitate psikogeriatrikokoa, osasun kargaduna edo MJSAk kolonizatutako pertsonarentzat[32]);
– eta pertsona bere laguntza kargari dagokion tarifa taldean sailkatzea.
Gipuzkoako Foru A
ldundiaren ikuspuntutik, "eskabide bikoitza izapidetzea eta balorazio denbora gehiago eskatzen baditu ere, MBBk baino informazio gehiago ematen duen balorazioa da".
Bizkaian RAI 2006tik egiten zen. Indargabetutako 2007/74 Foru Dekretuak xedatzen zuen mendetasuna baloratzeko ebazpenak balorazio tresna bien (MBB eta RAI) emaitzei buruz erabaki behar zuela; lehenengo emaitzak Estatuko lurralde guztian izango zuen balioa eta RAIri dagokiona Bizkaian baino ez zen a
plikagarria izango (Foru Dekretuko 8, 16 eta 17. a
rtikuluak).
Bizkaiko Foru A
ldundiak a
dierazi zigun RAIk emandako informazioa laguntza handia zela gizarte langileentzat Banakako A
rreta Programa (BAP) egiteko; izan ere, "sistemak ‘arazo’ a
rlo batzuk finkatzen zituen eta horiei esker a
zken balorazio txostenean haietako baten bati buruz a
larma seinalea eman zitekeen; horrek a
rreta edo zaintza plana prestatzea errazten zuen, pertsona bere etxean geratu zein egoitza batean sartzen bazen". Haren a
buruz, sistemak sakonago a
ztertzen zuen ebaluatutako pertsonaren mendetasuneko egoera.
Hala ere, a
benduaren 1eko 162/2009 Dekretu berria indarrean sartu denetik, Bizkaian bigarren balorazio tresna hori erabiltzeari utzi zaio.
Bestalde, balorazioak egiterakoan a
ntzemandako a
razoei dagokienez, a
ldundiek eurek a
ipatu dute baremoa a
plikatzeko irizpide desberdintasuna (autonomia erkidegoen a
rtean eta hiru lurralde historikoen a
rtean), haien iritziz, tresnaren sortzaileek egindako gidaliburuetan jasotzen ez diren egoera as
ko daudelako. Balorazio organoek osasun txostenetatik –maiz zaharkituak zirelako edo behar beste bete gabe zeudelako– kalitatezko osasun informazioa lortzeko zeuzkaten a
razoak ere a
ipatu zituzten.
e) Ebazteko epea
Gizarte Politika eta Kontsumoaren Idazkaritza Nagusiaren 2010eko otsailaren 4ko Ebazpenak, zeinen bidez A
utonomiarako eta Mendetasunarentzako A
rretarako Sistemaren Lurralde Batzordearen mendetasuneko egoera baloratzeko organo eta prozedurei buruzko Erabakia a
rgitaratu baita, hirugarren erabakiaren laugarren puntuan –prozeduraren oinarrizko irizpideei buruzkoa– espedienteak ebazteko epeei buruzko a
rau batzuk ematen ditu.
Dioena hitzez hitz kopiatuko dugu:
"4. A
benduaren 14ko 39/2006 Legea garatzen duen a
raudiaren a
rabera izapidetutako espedienteak ebazteko epeak.
Autonomia Erkidegoek, Herri A
dministrazioen A
raubide Juridikoaren eta A
dministrazio Prozedura Erkideari buruzko a
zaroaren 26ko 30/1992 Legean xedatutako esparruan, prestazioak baloratzeko eta onartzeko prozedura a
rautzen duten legeetan honako irizpideak sartuko dituzte:
a) Eskabidea sartzen den dataren eta mendeko prestazioaren onarpena ebazteko dataren a
rteko gehienezko epea sei hilekoa izango da. A
utonomia Erkidegoak mendetasuneko egoera eta prestazioak onartzeko prozedura bereiziak ezarri balitu, mendetasuneko egoera onartzeko gehienezko epea hiru hilekoa izango da.
b) Interesatuek seme-alaba edo a
dingabearen ezgaitasun egoera egiaztatu a
hal izateko, a
matasun edo a
itatasun baimena eta, halakorik balego, dagozkion subsidioak zabaltzearen ondoreetarako, a
dministrazio eskudunek xedatuko dute, kasu horietan, BBEren a
plikazioaren bidez hiru urtez a
zpikoen mendetasuneko egoera onartzeko ebazpena gehienez ere 30 egun naturaleko epean eman beharko dela, eskabidea erakunde eskudunaren erregistroan sartu den datatik zenbatuta".
Arabari dagokionez, xedatu denez, ebazpena gehienez ere hiru hileko epean jakinarazi behar da, eskabidea Gizarte Ongizatearen Foru Erakundearen oinarrizko gizarte zerbitzuan jasotzen den egunetik zenbatuta. Epe horrek mendetasuneko egoera onartzeari baino ez dagokio; ez, a
ldiz, prestazioei. Bigarren kasu horretan, ebazpena gehienez ere hiru hileko epean jakinarazi beharko zaio eskatzaileari, BAP prestatzeko behar diren a
giriak a
urkezten direnetik zenbatuta.
Bizkaian, mendetasuneko egoera onartzeko prozedura a
rautzen duen a
benduaren 1eko 162/2009 Foru Dekretuak gehienezko bi hileko epea ezarri zuen, eskabidea Bizkaiko Foru A
ldundiko Gizarte Ekintza Sailean jasotzen denetik. Prestazioak edo zerbitzuak esleitzeko epea baliabide jakina eskuratzeko berariazko a
raudian xedatzen zen.
Hura a
ldatu zuen uztailaren 20ko 93/2010 Foru Dekretuak bere egin zuen defizit publikoa murrizteko maiatzaren 20ko 8/2010 Errege Dekretuak eskubidearen eraginkortasunari buruz hartutako neurri berezia. Horrela, Bizkaian xedatzen da mendetasuneko prestazioaren eskabidea sartzeko dataren eta hura onartzeko ebazpenaren epea, gehienez ere sei hilekoa izango dela, a
dministrazio eskudunak mendetasuneko egoera eta prestazioak onartzeko prozedura bereiziak ezarri balitu ere.
Gipuzkoako a
raudiak ez du epe zehatzik berariaz ezarri. Hala ere, Gipuzkoako Foru A
ldundiak ziurtatu digu "gai izan [dela] mendetasuna baloratzeko Estatuko zerbitzurik bizkor eta a
zkarrena emateko". Dioenez, "baloratzeko epeari dagokionez, beti izan da 3 hiletik beherako epea eta, 2007an, urteko batez bestekoa 60 egunekoa izan da eta, 2008an, 43koa (...) 2008ko a
zken hiletan eta 2009ko lehenengoetan 15-20 egun natural ingurukoa izan a
rte". Erantsi duenez, "epe hori a
utonomia erkidego ia guztietan batez beste erabiltzen a
ri den 3 hiletik gorakoa baino as
koz laburragoa da".
f) A
dministrazioaren isiltasuna
Kontu honi buruz, Bizkaiko Foru Dekretuak honakoa xedatzen du: "ebazpena emateko eta jakinarazteko gehienezko bi hileko epea berariazko ebazpenik hartu gabe igarotzen bada, mendetasuneko egoera onartzeko eskabidea a
dministrazioaren isiltasunak ezetsitzat joko da, A
dministrazioak berariaz ebazteko duen betebeharra kaltetu gabe. A
dministrazioaren isiltasunaren bidezko ezespenaren ondorio bakarrak interesatuei egokia litzatekeen errekurtso a
dministratiboa edo a
dministrazioarekiko a
uzi-errekurtsoa jartzea a
halbidetzea da".
Alor honetako isiltasunaren ondorioei buruzko doktrinaren inguruko eztabaida bat dago eta epairen batek a
dministrazioaren isiltasunari estimazio balioa ematea hobetsi du[33]. Funtsean, isiltasunaren izaera positiboaren a
ldekoek HAAJ eta A
PELeko 43.1 a
rtikuluaren a
plikazioa a
rgudiatzen dute, mendetasuneko gradua eta maila onartzeko prozedura a
lderdi batek eskatuta hastea eta legez xedatutako epean ebazpenik ez egoteak ondorio negatiboa izatea xedatzen duen lege, lege mailako a
rau edo erkidego mailako a
rauetan jasotako salbuespenik ez egotea. Era berean, a
rgudiatzen dute emandako a
utonomia xedapenek (dekretuek edo a
ginduek) ez dutela maila nahikorik isiltasun a
dministratibo negatiboa a
rautzeko. Iritzi horren a
urkakoek mendetasunaren onarpenaren isileko ebazpenaren beraren edukiaren zehaztugabetasuna edo eduki ezinezkoa a
rgudiatzen dute (HAAJ eta A
PELeko 62.1.c a
rtikulua), haien iritziz, ez lituzkeelako zehaztuko mendetasun gradua eta maila eta onuradunarentzako zerbitzu edo prestazio egokiak. Halaber, a
rgudiatzen dutenez prozedura horretan balorazio tekniko bat dago, eta hura gabe ezin liteke a
zken ebazpenik eman, bestela, HAAJ eta A
PELeko 62.1.f a
rtikuluaren a
rabera, baliogabetasunean jausiko litzatekeelako ("ahalmenak edo eskubideak hartzeko ordenamendu juridikoaren a
urkako balizko egintzak haiek hartzeko funtsezko betekizunak betetzen ez direnean")[34].
g) Ebazpena
Mendetasuneko egoera onartu eta haren gradua eta maila zehazten dituen ekintzaren izaera juridiko-administratiboa da; ebazpena, edonola ere, a
rrazoitua izan beharko da.
Aldundi bakoitzak ebazpen horren edukia zein izango den ezarri du, eta oraingoan ez dago haien a
rtean a
lde handirik:
– A
raba: mendetasun gradua eta maila, balorazioa behin-behinekoa a
la behin betikoa izatea, berrikusteko data beharrezkoa balitz, gradu-maila horrengatik dagozkion baliabideen katalogoa eta dagokion justifikazioa ebazpen proposamenetik a
ldentzen bada.
– Bizkaia: mendetasun gradua eta maila, eskaeraren data, dagozkion zerbitzuak eta prestazioak zehaztea, behin-behinekoa a
la behin betikoa izatea eta berrikusteko data erabakitzea beharrezkoa bada (3 urtez a
zpikoentzat, edonola, 6, 12, 18, 24 eta 30 hilabete betetzerakoan).
– Gipuzkoa: A
MASen prestazioen eskatzailearen eskubidea ebatziko duen MBBaren a
raberako balorazioa eta, dagokionean, a
dinekoek Gipuzkoako eguneko zentroetan eta egoitza zentroetan sartzeko eskubidea ebatziko duen RAI-RUGen a
raberako balorazioa.
MBBren a
plikazioko diagnostiko a
kats bat eta mendetasuneko egoera hobetzea edo okertzea a
rrazoiak dira, ofizioz edo interesatuak eskatuta, mendetasun gradua edo maila berrikusteko.
h) Premiazko prozedura
Arabako prozedurak a
rrazoitutako ebazpenaren bidezko salbuespenezko zerbitzu esleipena jasotzen du, eskatzailearengan premia bereziko inguruabarrak gertatzen direnean. Ebazpen hori ebatzi eta jakinarazteko gehienez ere hamabost egun naturaleko epea xedatzen du, eskabidea a
urkeztu den egunetik zenbatuta. Halako kasuetan, zerbitzuaren esleipena behin-behinekoa da, gehienez ere hilabeterako. Lehenago eskatu ez balu eta salbuespenez esleitutako baliabidea A
MASen katalogoan a
gertuko balitz, onuradunak zerbitzu horretan egiatan sartu a
urretik eskatu beharko du mendetasuneko egoera onartzeko. Halako kasuetan, mendetasuneko egoera eta prestazioetarako eskubidea onartzeko epeak hamabost egun baliodunekoak dira, hurrenez hurren.
Bizkaian, zehaztasun txikiagoz, a
urreikusten da Mendeko Pertsonak Baloratzeko Batzorde Teknikoak xedatutako irizpideen a
rabera behar bezala justifikatutako premiazko kasuetan, eskatzailea lehentasunez baloratuko dela.
Gipuzkoan, Gizarte larrialdi zerbitzuak ezohiko kasu baten a
urrean jardungo luke, a
rauak berariaz jaso ez a
rren. A
dministrazioek emandako datuen a
zterketari buruzko a
talean informazio hori zabaldu dugu.
i) Banakako A
rreta Plana (BAP) prestatzea
Mendetasuneko egoera onartzeko ebazpena interesatuaren a
ldekoa bada, dagokion erakunde eskudunak BAP onartzeko betebeharra izango du[35].
Horrek haren gradu eta mailarako ebazpenean a
urreikusitako zerbitzu eta prestazioen a
rtean, onuradunaren premientzat eta ezaugarri pertsonal, familiar eta sozialentzat eta haren ingurunearen ezaugarrientzat egokiena den esku-hartze modalitatea zehaztea dakar.
Zeregin horretan derrigorrez parte hartu behar du onuradunak (haren familiak edo ordezten duten erakunde zaintzaileek, hala balegokio), lehenago hari entzunez edo galdetuz.
Kapitulu honetako prestazioetarako sarbiderako eskubidearen eraginkortasunari buruzko 2.6. a
talean a
dierazi dugunez, lege testuaren zehaztugabetasuna dela-eta zalantzan geratzen da ea mendetasuneko egoera onartzeko ebazpenaren eraginkortasuna BAP onartu a
rte etenda geratuko ote litzatekeen. Hala balitz, a
rauak prozedura a
utonomo hori –BAP onartzekoa– bukarazteko epea ez ezartzea ebazpena eraginik gabe uzteko bidea izan liteke, a
rbitrariotasunerako bide bat. Izan ere, herritarren kexak izapidetzen a
ri ginenean, BAP egiteko a
tzerapenak eta a
re denbora tarte horretan zendutakoak erregistratu genituen, horrek dakarren eskubide galerarekin.
Edonola ere, HAAJ eta A
PELeko 42.3 a
rtikulua a
plikatuta, epe hori ezin zitekeen inoiz hiru hilabetetik gorakoa izan. Hura da A
rabako dekretuak gizarte baliabidea esleitzeko xedatutako epea, a
dibidez, BAP egiteko behar diren a
giriak emandako unetik zenbatuta.
AMALek 29.1 a
rtikuluan hitzez hitz dioenari –"mendetasuneko egoera eta dagozkion prestazioak onartzeko prozeduraren esparruan, dagozkion gizarte zerbitzuek (...) Banakako A
rreta Programa bat ezarriko dute"– lotuz gero, ordea, egokiagoa dirudi prozedura bakar baten a
urrean gaudela pentsatzeak. Horren ondorioz, uler liteke HAAJ eta A
PELen ebazteko xedatutako gehienezko epeak –hiru hilabetekoa prozedura hasten denetik– edo, bestela, a
rautegi a
utonomikoak ezarriko lukeenak, era berean, BAP ere hartu behar lukeela[36].
Defizit publikoa murrizteko neurri bereziak hartzeko maiatzaren 20ko 8/2010 Errege Dekretu-Legeak eztabaida hori bukarazi du, ebazteko epea sei hiletan finkatuz, mendetasuneko egoera eta prestazioak onartzeko prozedura bereizia ezarri balitz ere.
Adierazi dugunez, Bizkaiko Foru A
ldundiak bere egin du xedapen hori. Bestalde, A
rabako Foru A
ldundiak, familia inguruneko zaintzetarako prestazio ekonomikoaren a
rauketa berria dela-eta (40/2010 Foru Dekretua), onuradunei eta betekizunei buruzko seigarren a
rtikuluan, Errege Dekretu-Legearen edukia sartu eta a
ipatzen du ezinezkoa dela prestazioa jasotzea pertsona BAP egin a
urretik zentzen bada.
Bestalde, Bizkaiko Foru Dekretuko 9.2 a
rtikuluak a
ukera sartzen du interesatuak eskubidea daukan zerbitzu edo prestazio eskaera egintzat jotzeko hark BAP sinatzeko unean berariaz a
dierazten badu, ondoren Mendetasunaren Balorazio eta Orientabide Zerbitzuak baiesten badu eta gerora behar diren a
giriak eman a
hal izatea kaltetu gabe.
Bestalde, Bizkaiko a
raudian A
ldundiaren gizarte zerbitzu espezializatuek oinarrizko gizarte zerbitzuei BAP diseinatzeko eman diezaieketen laguntza a
ipatzen da.
Araban, BAP egitea Gizarte Ongizateko Foru Erakundeak mendetasuneko egoeran dagoen pertsonari esleitutako erreferentziazko gizarte langileari dagokio. Gizarte Esku-hartze A
rloko Zuzendariordetza Teknikoak BAP horrekin a
dos dagoela a
dierazi beharko du. BAP horrek, edonola ere, honakoak jaso beharko ditu:
– mendeko pertsonaren gizarte eta familia egoera jasotzen duen txostena;
– hautatutako gizarte zerbitzua edo zerbitzuak;
– eta hautatutako zerbitzua eskuratzea ezinezkoa denean behin-behinean a
plikatuko den zerbitzua edo prestazio ekonomikoa.
AMALen a
rabera, BAP interesatuak eskatuta, ofizioz eta beste a
utonomia erkidego batera bizitzera joateagatik berrikusiko da.
Bizkaiko Foru A
ldundiak xedapen hori jaso du eta, gainera, berrikuspena oinarrizko gizarte zerbitzuek eskatuta egiteko a
ukera ere jaso du. Bizilekua beste lurralde historiko batera a
ldatzea ere berrikusteko a
rrazoia izan daiteke.
Gipuzkoako Foru A
ldundiak emandako informazioaren a
rabera, Gipuzkoan BAP fisiko bat egitea ez dago prozeduraren edo betekizunen baitan. Jendeak balorazioa eskatu eta, a
ldi berean, Udalean baliabide bat eskatzen dute; eskabide biak sare informatikoaren bidez iristen zaizkio A
ldundiari. Baliabide batzuk eskatuz gero, sistemak eskabide desberdintzat hartzen ditu. Sistemak eskatzaile bakoitzak une oro duen egoera erantsia (balorazioak, eskabideak, itxarote-zerrendak, egonaldiak, zenbatekoak, etab.) ezagutzea a
halbidetzen dio foru erakundeari, espediente elektronikoaren bidez. Zerbitzua edo prestazioa onartzea onartutako mendetasun gradu-mailak zerbitzu edo prestazio hori jasotzeko eskubidea ematearen a
raberakoa da.
Horrela, esan digutenez, etengabe eguneratzen den a posteriori-zko BAP moduko bat daukate, pertsona bakoitzak jasotzen duen a
rreta islatzen duena, baina ez a priori-zko BAP bat betekizun moduan edo beste a
ldaketa batzuetarako lehenagoko urrats gisa eguneratu behar dena.
Sistema horren a
bantaila nagusia da prozesua bizkortu egiten dela, prozesu teorikoaren zati bat kentzen delako. Era berean, esan digute horrela sistema informatiko batekin funtzionatu a
hal izan dutela, modulua erantsi gabe.
Gipuzkoako Foru A
ldundiak honako hausnarketa helarazi digu: haien ikuspuntutik, "BAP egoki bat udal oinarrizko gizarte zerbitzuan egin behar litzateke, interesatuaren a
dostasuna bermatu, Udalak etengabe eguneratuta egon eta erabilitako baliabide guztiei buruzko informazioa jaso behar luke". Dioenez, "gaur egun, horretarako udalak egokitu behar lirateke, giza baliabideei, a
ntolakuntzari, erabiltzailearenganako a
rretari, erabil daitezkeen informazio sistemei dagokienez, eta hori ez da kasu gehienetan gertatu". Hori dela-eta, uste du baldintza horiek betetzen ez dituen BAP bat prozedura oztopatu eta erabiltzailea kaltetzen duen izapide hutsa bihur daiteke.
j) Zerbitzuetarako sarbidea
Mendetasuneko egoera onartzeko prozedura a
rautzen duen A
rabako legea, 39/2007 Foru Dekretua, da zerbitzuetarako sarbideak ere a
rautzen dituen bakarra. Bizkaian eta Gipuzkoan a
urreko a
raudia a
plikatzen da oraindik.
Administrazioaren isiltasunari dagokionez, A
raban, BAP prestatzeko behar diren a
giriak a
urkezten direnetik hiru hileko epea gizarte baliabide mota esleitzeari buruzko berariazko ebazpena hartu gabe igaroz gero, BAPek a
dierazitako prestazio ekonomikoa onartutzat joko da, behin-behinean a
plikatzeko, hautatutako zerbitzua eskuratzea ezinezkoa denean.
Arabako a
raudiak gizarte baliabidearen modalitate zehatza esleitzeko ebazpenaren edukia a
rautzen du: emandako baliabidea, dagokion zentroa, zerbitzuaren baldintza ekonomikoak eta prestazioa hasteko data. Baliabidea eskuragarri ez badago, ebazpenak lortutako puntuazioa jaso beharko du pertsona baliabideak berresleitzeko programan sartzeko (itxarote-zerrenda), edo erabakitako prestazio ekonomikoaren zenbatekoa eta hasteko data hautatutako zerbitzua eskuratzea ezinezkoa den heinean. Bestalde, dekretuak baliabideak berresleitzeko programaren a
raubideari, plaza hutsei eta zentroan egiatan sartzeari heltzen die.
Bestalde, zerbitzua eskuratzeak esleitutako gizarte zerbitzuaren finantzazioan erabiltzaileak duen parte hartzeagatik ordaindu beharko den prezio publikoa ezartzea eskatzen du. Hiru lurraldeetan, parte hartze hori dagokion pertsonaren gaitasun ekonomikoaren a
raberakoa da eta, beraz, kalkulu hori egin baino lehen haren egoera ekonomikoa baloratu behar da. A
ldundi bakoitzak bere a
rautegia dauka, eta ez dago irizpide bakarra prezio publikoa kalkulatzeko ez prezio baturik hiru lurraldeetan.
Bukatzeko, honako koadroan mendetasunaren babesari buruzko a
raudiei buruzko a
ipu batzuk sartu ditugu. Haiek a
ztertzeak txosten hau egiterakoan proposatutakoa gaindituko luke.
[28] A
dinekoen eta Gizarte Zerbitzuen 2007ko maiatzaren 23ko Ebazpena, mendetasuneko egoeraren balorazioari buruzko erabakiak ezartzeko A
utonomiarako eta Mendetasunarentzako A
rretarako Sistemaren Lurralde Kontseiluaren erabakia a
rgitaratzekoa, eta Gizarte Politika eta Kontsumoaren Idazkaritza Nagusiaren 2010eko otsailaren 4ko Ebazpena, A
utonomiarako eta Mendetasunarentzako A
rretarako Sistemaren Lurralde Batzordearen mendetasuneko egoera baloratzeko organo eta prozedurei buruzko Erabakia a
rgitaratzekoa.
[29] Txosten hau itxi ondoren, Norberaren A
utonomia Sustatu eta mendetasuneko egoeran dauden pertsonei a
rreta emateko a
benduaren 14ko 39/2006 Legeak xedatutako mendetasuneko egoera baloratzeko baremoa onartzen duen otsailaren 11ko 174/2011 Errege Dekretua onartu da, baina ez da indarrean sartuko 2012ko otsailaren 18a a
rte.
[30] Txosten hau itxi ondoren, Norberaren A
utonomia Sustatu eta mendetasuneko egoeran dauden pertsonei a
rreta emateko a
benduaren 14ko 39/2006 Legeak xedatutako mendetasuneko egoera baloratzeko baremoa onartzen duen otsailaren 11ko 174/2011 Errege Dekretua onartu da, baina ez da indarrean sartuko 2012ko otsailaren 18a a
rte.
[31] RAI screener+: A
rreta Sozisanitarioaren Euskal Kontseiluak, 2005eko otsailaren 17ko saioan, RAI (Resident As
sessment Instrument) eta RUG III (Resources Utilization Groups) sistemak EAE osoan mendetasuna duten pertsonak sailkatzeko tresna baliodun hartzeari buruz Batzorde Teknikoak egindako proposamena onartzea erabaki zuen.
Bizkaiko Foru A
ldundiak emandako informazioaren a
rabera, baloratzeko RAI-RUG sistema 20 herritan erabiltzen da (AEB, Kanada, Japonia, Europako hainbat herri, etab.), eta bere balorazioan 327 item (21 a
rlo) dauzka; A
EBko estatu a
dministrazioarekin sinatutako kontratuaren pean, Michigango Unibertsitateak laguntza eskatzen duten pertsonek epe luzean izango dituzten zaintza premiak iragar ditzakeen a
lgoritmoa garatu zuen. A
lgoritmo horri "MI Choice" edo "Michigan Choice" deritzo. "Choice" (hautua, erabakia...) hitzaren zentzua honakoan datza: erabiltzaileek etxez etxeko gizarte (EBOJ eta EBJI) eta osasun laguntzekin etxean jarraitzea edo egoitza batean sartzea hauta dezakete. A
lgoritmoak bost "zaintza maila" iragartzen ditu, eta honako zaintza modalitateei dagozkie:
– NH. (Nursing Home/Bizilekuko Laguntza): pertsonak eguneko 24 orduetan eta etengabe behar ditu zaintza pertsonalak eta osasun a
rreta.
– HC. (Home Care/Etxeko Zaintzak): pertsonak etxean edo egoitza batean jaso dezake laguntza, baina laguntza edo terapia zerbitzu intentsiboak (astean hirutan baino gehiagotan), gutxieneko mailako laguntza edo terapia zerbitzuak (astean behin edo bitan), edo zaintza pertsonal intentsiboko zerbitzuak (eguneroko laguntza zenbait zereginetarako).
– IPC. (Aldizkako zaintza pertsonala): pertsonak bere etxean edo ekipamendu komunitario batean jaso dezake a
rreta eta gutxieneko zaintza pertsonala behar du (eguneroko laguntza bat baino gutxiago edo zeregin bakarrerako eguneroko laguntza bat, esaterako bainua hartzeko).
– HM (Etxeko a
rreta): bere etxea behar bezala edukitzeko eta a
ldi berean bere burua mantentzeko, pertsonak laguntza ez pertsonala behar du, hala nola otorduak, etxearen garbiketa, garraioa, etab.
– I&R (Informazioa eta bideratzea): pertsonak informazioa lortzeko laguntza behar du, baina ez du zerbitzu formalik behar.
[32] Metizilina jasaten duen Staphylococcus a
ureusa.
[33] Madrilgo Justizia A
uzitegi Nagusiaren epaia, A
dministrazioarekiko A
uzietako Sala, 8. A
tala, 1848/2009 zki., urriaren 9koa (RJCA/2009/847) [lerroan]. Westlaw.es webgunean eskuragarri.
[34] LAFUENTE BENACHES, María Mercedes. El reconocimiento de la situación de dependencia por silencio a
dministrativo. Revista general de derecho a
dministrativo 24, 2010.
[35] LAFUENTE BENACHES, María Mercedes. El reconocimiento de la situación de dependencia por silencio a
dministrativo. Revista general de derecho a
dministrativo 24, 2010.
36] TOSCANI JIMÉNEZ, Daniel. A
lgunas observaciones críticas sobre el largo y tortuoso camino para el reconocimiento de la situación de dependencia. Aranzadi Social [lerroan], 14. zki. (2009). BIB 2009/1796. Westlaw.es webgunean eskuragarri.