8. Jarduera ekonomikoaren antolamendua
8. Jarduera ekonomikoaren antolamendua
I.?Arloa kopurutan
2010ean 30 kexa jaso dira arlo honetan, alegia, erakundeak urte osoan zehar tramitatu dituen kexen %2,29.
Kexa horiek honako administrazio hauei dagozkie:
− Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazio Orokorra (Eusko Jaurlaritza) 14
− Foru administrazioa 5
− Tokiko administrazioa 3
Azpi-arloak, berriz, honakoak izan dira:
− Merkataritza, turismoa eta kontsumoa 10
− Finantza-erakundeak eta aseguru-etxeak 7
− Nekazaritza, abeltzaintza, arrantza eta industria 7
− Administrazioaren funtzionamendua eta prozedura administratiboa 5
− Beste alderdi batzuk 1
Txosten hau ixteko orduan, arlo honetako estatistika datuak honako hauek dira:
GUZTIRA | Izapidetzen | Amaituta | Jarduera okerra | Jarduera okerrik ez | |
2010ean hasitakoak | 22 | 10 | 12 | 3 | 9 |
II.?Kexarik aipagarrienak
II.1. Nekazaritza, abeltzaintza, arrantza eta industria
Atal honetan aurtengo ekitaldian azpimarragarriak izan dira industria arloan gauzatu ditugun esku-hartzeak. Horri dagokionez, aipatzekoa da herritar batek 2009ko irailean aurkeztu zigun kexa bat. Zehazki, 2009an ibilgailu bat erosi zuen Euskadi 2000 Plana 2009 planera atxikita zegoen kontzesionario batean, baina ezinezkoa izan zaio planean aurrez ikusten diren laguntzak eskuratzea, aurrekontu faltagatik. Ezin izan zituen 2009an ibilgailuak erosteko aurrez ikusitako diru-laguntzak eskuratu, eta, horrez gain, aurtengo ekitaldirako aurrez ikusitakoak ere ezin zituen eskuratu, diru-laguntzak 2010eko urtarrilaren 1etik aurrera matrikulatutako ibilgailuentzat bakarrik ematen direlako.
Eusko Jaurlaritzaren Industria Sailean erreklamazio bat aurkeztu zuen bere kexa hori azaltzeko, eta Industriaren Sustapen eta Eraldaketarako Baltzuaren erantzuna jaso zuen. Erantzun hartan, diru-laguntzen programa guztiek indarraldi zehatz bat eta aurrekontu bat esleituta dauzkatela azaldu zioten, baita horien guztien eskuragarritasuna aurreko baldintzetako bat gertatzen zenean bukatzen dela ere, eta horixe da, hain zuzen ere, kasu honetan gertatu dena.
Hala eta guztiz ere, kexa aurkeztu zuen interesdunaren ustez, ekitaldi honetarako aurrez ikusitako diru-laguntzek atzeraeragina izan beharko lukete, hau da, ibilgailua iaz erosi zuten eta aurrekontu faltaren ondorioz diru-laguntzarik eskuratu ezin izan zuten pertsona guztiei ere eman beharko litzaizkieke.
Interesdunaren kexa irakurri ondoren, Baltzuaren webgunera jo genuen, eta han, informazio-ohar bat ikusi genuen. Ohar hartan, salmenta-agenteei espresuki ohartarazten zitzaien salmenta eragiketak eskaerari eutsiz eta ibilgailuen entrega eta matrikulazioa atzeratuz egin zitezkeela, hots, bai 2010ekoak, bai 2009an kupoa agortu zelako gauzatzeke geratu zirenak, 2009an matrikulatutakoak nahiz 2010ean oraindik entregatu eta matrikulatzeke daudenak.
Sozietateko langileekin harremanetan jarri ginenean, ohar horren bidez ibilgailuak erosteko diru-laguntzetarako eskaerak egiteko epea ireki zela azaldu ziguten. Deialdi berriak 2009an matrikulatu ziren eta beren garaian aurrez ikusitako diru-laguntzak eskuratu ezin izan zituzten ibilgailuak barne hartzen zituen. Kexaren interesdunari horren berri eman genion, eta, aldi berean, bere salmenta-agentearekin harremanetan jartzeko esan genion, bere eskaeraren egoera zein zen egiazta zezan.
Mezu elektroniko baten bidez, bere eskaera tramitatuta zegoela eta diru-laguntzak jasotzen hasiak zirela erantzun zigun; hortaz, denbora kontua zen eskatutako guztiak jasotzea.
Beste alde batetik, aipatzekoa da beste zenbait kexatan adierazitakoaren arabera, aplikatzen den araudian ezarritako baldintza guztiak bete arren, enpresak eratzeko eskatutako laguntzak ukatu zitzaizkiela interesdun batzuei. Eskaerak 328/2003 Dekretuan, abenduaren 23koan, jasotakoaren arabera formulatu ziren. Bertan, pertsona langabetuek eratutako enpresak sortzen laguntzera bideratutako laguntzak arautzen dira.
Hala ere, erakunde honek egindako analisian, xedapen horren 41.3. artikuluak honakoa ezartzen duela egiaztatu genuen:
"Kapitulu honetan ezarritakoaren arabera eman beharreko laguntza guztien bolumena ez da Euskal Autonomia Erkidegoko Aurrekontu Nagusietan urtero ezarritako kopurua edo berori gaurkotuta ondorioztatzen den kopurua baino handiagoa izango, indarrean dauden legeetan aurreikusitako kreditu-loturaren edo aurrekontu-aldaketaren erregimenaren arabera. Ez da egongo, horrenbestez, beste laguntza batzuk ematerik behin zenbateko hori agortu ondoren, eta horrela eskatzen direnak ukatu egingo dira. Hala egokituz gero, bi egoeren berri emango da Lan eta Gizarte Segurantza sailburuordearen ebazpenaren bidez".
Egiaztatu genuenaren arabera, abenduaren 23ko 328/2003 Dekretu horretako IV. Kapituluan aurrez ikusten diren diru-laguntzak emateko 2010erako funtsak 2010eko martxoaren 18an agortu ziren. Hartara, Enplegu, Prestakuntza eta Gizarteratzeko sailburuordearen 2010eko maiatzaren 5eko ebazpenaren bidez, aurrekontuan jasotako zenbatekoari eman zitzaiola egiaztatu genuen. Ebazpena 2010eko maiatzaren 21eko Euskal Herriko Agintaritzaren Aldizkariaren 94 zenbakian argitaratu zen.
II.2. Merkataritza, turismoa eta kontsumoa
Aurreko urteetan bezala, atal honekin lotuta jaso ditugun kexa gehienak enpresa pribatuen jardunari buruzkoak izan dira; baina erakunde honek ezin du arlo horretan esku hartu, Euskal Administrazio Publikorik ez delako tartean egon. Telefonia enpresen jardunak dira Arartekoan 2010ean erabiltzaileek aurkeztu dituzten kexen jatorri nagusia, eta, horien barruan, telefono mugikorreko zerbitzuekin lotutakoak gailendu dira, esparru hori izan baita kexa gehien eragin dituena.
Oro har, kexak aurkeztu dituzten interesdunei jakinarazi diegu Kontsumitzaileen Informaziorako Udal Bulegoak eta Eusko Jaurlaritzaren Kontsumo Zuzendaritza direla kexa horiek izapidetzeaz arduratzen direnak. Horrez gain, planteatzen ziguten gai zehatzari buruzko informazio interesgarria ere helarazi diegu.
Esparru honetan gure esku-hartzea eragin duten kexak, ohi bezala, pertsona interesdunek aurkeztu dituzte ez daudelako ados erakunde honek, administrazioko arau-hausteren bat egon denik ez duenean egiaztatu, Eusko Jaurlaritzaren Osasun eta Kontsumo Sailaren Kontsumo Zuzendaritzaren aurrean kontsumoaren arloan sustatzen diren erreklamazioak artxibatzearekin.
Erakunde honek behin baino gehiagotan azpimarratu du, batetik, beharrezkoa dela ahalegin handiago bat egitea, eta, horrela, herritarrei azaldu ahal izatea kontsumitzaile eta erabiltzaileek planteatzen dituzten erreklamazioekin aurrera jarraitzea ezinezkoa dela erabakitzeko arrazoiak zein izan diren, eta bestetik, egoitza administratiboetan jasotzen diren erreklamazioen kopurua oso altua izateak ezin duela oztopatu erreklamazioa artxibatzea eragin duten arrazoiak zehaztea.
Behin, kexa artxibatu zela jakinarazi ere egin ez zenez, interesdunak informazioa eskatu zuen administrazio erantzukizunak exijitu ahal ziren jakiteko; izan ere, bere ustez oso tramitazio eskasa gauzatu baitzen.
Kexa sustatu duen pertsonak emandako datuen harira jakinarazi genion ondare erantzukizunagatiko balizko erreklamazio batera bidera litekeela, agian, baldin eta interesdunak uste bazuen jarduera administratiboak jasan behar ez dituen kalteak eragin zizkiola. Ondare erantzukizuna hemen dago araututa: Herri Administrazioen Prozeduren Araudia, ondare erantzukizunaren arlokoa, martxoaren 26ko 429/1993 Errege Dekretuak onetsia.
II.3. Finantza-erakundeak eta aseguru-etxeak
Sarritan, Autonomia Erkidego honetako herritarrek erakunde ekonomiko eta finantzarioekin dituzten harremanetan izaten dituzten arazoak helarazten dizkigute.
Zehazki, hori ez da Arartekoaren esku-hartzearen barruko esparru bat; izan ere, finantza- eta kreditu-erakundeen jardunaren kontrola ez baitago otsailaren 27ko 3/1985 Legeak, Arartekoaren erakundea sortu eta arautzen duenak, erakundeari ematen dizkion eskumenen barruan: hala eta guztiz ere, pertsona horiek orientatzen saiatzen gara, hau da, beren erreklamazioak eta kexak organo eskudunei aurkezteko informazioa ematen diegu.
Bankuek barneko erreklamazio-zerbitzu bat daukate. Zerbitzu horren goiko maila Banco de Españaren Erreklamazio Zerbitzua da, eta horrek gainbegiratzen ditu erabiltzaileek bankuen funtzionamenduarekin lotuta aurkezten dituzten kexak. Zerbitzu horri dagokio gehiegikeriazko ekintzarik egon ez dadila eta bankuen arloan indarrean dagoen legeria uneoro bete dadila ziurtatzea.
Hala ere, aintzat hartu behar da Eusko Jaurlaritzaren Ogasun eta Finantza Sailak BGAEei buruzko fiskalizaziorekin lotutako gaitasun batzuk onartuta dauzkala. Ebazpen horiek, EAEko organo batetik datozen neurrian, Arartekoak analiza ditzakeen alderdiak dira.
Krisi ekonomiko eta finantzarioko egungo egoera herritarrek planteatzen dizkiguten kontsulten edukian islatu da. Herritarrak kezkatuta daude banku batek une horretara arte dohainik eskaintzen zuen zerbitzuren bat emateagatik komisioa kobratu edo komisioak areagotu ditzaketela uste dutelako. Horrez gain, adineko pertsonei beren inbertsio-ezaugarriekin bat ez datozen produktu finantzarioak saltzen dizkietela-eta haserreturik agertu dira, baita une honetan pentsio plan bat ezin erreskatatu izateagatik ere. Hala eta guztiz ere, erakunde honetara jo duten pertsonek mahaigaineratu duten arazorik larriena etxebizitzarekin dago loturik. Hau da, beren etxebizitza erosteko ordainketari aurre egiteko finantzaketa lortzeko aurkitzen dituzten zailtasun handiengatik (askotan gaindiezinak ere direnak), hipoteka kredituen kuotak ordaintzea ezinezkoa zaiela-eta oso egoera zaurgarrian geratzen direlako eta beren etxebizitza ordainean ematea eragiten duten akordioetara iritsi behar direlako aurkeztu dituzte kexak.
III.?Ondorioak
Oro har, azpimarratzekoa da arlo honetan landu diren kexak gutxi direla; baina, guztien artea
n, kontsumoaren arlokoak dira azpimarragarrienak, eta gure jarduera esparrutik kanpo egoteagatik baztertuak izaten dira. Funtsezkotzat jo ditzakegun zerbitzuak erabiltzen dituzten pertsonek planteatzen dituzten salaketak dira, alegia, gasa, elektrizitatea nahiz telefonia zerbitzuen hornikuntzarekin lotutakoak, besteak beste. Zerbitzu horiek gure eskumenetatik kanpo dauden enpresa pribatuek eskaintzen dituzte; izan ere, gure Autonomia Erkidegoko Administrazio publiko bat ere ez dago tartean.
Horren harira, azpimarratzekoa da kasu gehienetan interesdunei planteatzen duten gaiaren arloko araudi esparruaren berri eman geniela eta beren eskubideak defendatzeko zein erakundetara jo behar duten azaldu geniela.
Horrez gain, Sarritan, Autonomia Erkidego honetako herritarrek erakunde ekonomiko eta finantzarioekin dituzten harremanetan izaten dituzten arazoak helarazten dizkigute.
Zehazki, hori ez da Arartekoaren esku-hartzearen barruko esparru bat; izan ere, finantza- eta kreditu-erakundeen jardunaren kontrola ez baitago otsailaren 27ko 3/1985 Legeak, Arartekoaren erakundea sortu eta arautzen duenak, erakundeari ematen dizkion eskumenen barruan: hala eta guztiz ere, pertsona horiek orientatzen saiatzen gara, hau da, beren erreklamazioak eta kexak organo eskudunei aurkezteko informazioa ematen diegu.
Egungo krisi egoeran, herritarrek mahaigaineratu duten arazorik larriena etxebizitzarekin dago loturik. Hau da, beren etxebizitza erosteko ordainketari aurre egiteko finantzaketa lortzeko aurkitzen dituzten zailtasun handiengatik (askotan gaindiezinak ere direnak), hipoteka kredituen kuotak ordaintzea ezinezkoa zaiela-eta oso egoera zaurgarrian geratzen direlako eta beren etxebizitza ordainean ematea eragiten duten akordioetara iritsi behar direlako aurkeztu dituzte kexak.