Arartekoak 1998an Adin txikiko lege-hausleak txosten berezia a
rgitaratu ondoren, erakunde honek jarraipena egin du zentroetara a
ldiro joanda, urtero datuak eskatuta eta sektoreko a
rduradunekin, taldeekin eta profesionalekin bilerak eginda. Horien guztien berri a
urreko urteetako txostenetan eman da.
2010ean egindako jarraipenei dagokienez, Justizia eta Herri A
dministrazio Sailari ofizioz eskatutako datuak daude. Ondorengo orrietan datoz emaitzak.
1. A
zken urteetan burututako neurrien eboluzioa
Adingabe lege-hausleei buruzko A
rartekoaren txostenarekin bultzatu nahi zen oinarrizko jarduera lerroetako bat zen, urtarrilaren 12ko, 5/2000 Lege Organikoaren a
halmen guztiak garatzea a
urreikusitako neurri guztiei zegokienean eta, bereziki, as
katasuna hainbeste mugatzen ez zuten haiei zegokienean. Neurriak egiaz ezartzeko funtsezko faktoreetako bat eskura dagoen bitarteko eta baliabide kopurua izaten da, eta horiek burutzea euskal A
dministrazioaren eskumena da.
Burututako neurrien eboluzioaren datu globalek horiek zenbat ezarri diren gehiago edo gutxiago jakiteko a
ukera ematen digute, baita joera orokorren berri izateko ere. Datu global hauek taula honetan daude:
16. taula. EAEn buruturiko neurrien kopurua (2009 eta 2010)
Neurri judizialak |
2009 |
2010 |
Erkidegoaren mesederako prestazioak |
314 |
347 |
30 |
39 |
|
310 |
327 |
|
22 |
10 |
|
Gizarte-heziketako ekintzak |
186 |
146 |
Barneratzea – kautelazkoa |
67 |
59 |
Barneratzea – irmoa |
116 |
209 |
Asteburuetako egonaldia |
152 |
128 |
Heziketa taldearekin elkarbizitza |
5 |
11 |
Heziketa taldearekin elkarbizitza – kautelazkoa |
3 |
4 |
Eguneko zentrora joan |
34 |
26 |
GUZTIRA |
1.239 |
1.306 |
Bariazioa |
+196 |
+67 |
% hazkundea |
%18,8 |
%5,4 |
Behin betikoak |
1.139 |
1.204 |
Kautelazkoak |
100 |
102 |
(Iturria: Eusko Jaurlaritzako Justizia eta Herri A
dministrazio Saila)
2005. urteaz gero, nolabaiteko egonkortasuna ikusten zen neurri judizialen hazkundean, lau urtez oso igoera handien ondotik (2000tik 2004ra). 2008. urtean, joera hori eten egin zen %9,1eko jaitsierarekin a
urreko urtearekin a
lderatuta, eta goranzko bideari eutsi zion 2009an (ia %19) eta 2010ean (%5,4).
Hauexek dira kautelazko neurriek izan duten bilakaeraren ezaugarriak:
• Kautelazko as
katasun zainduen kopuruaren igoera: 30 izan ziren 2009an eta 2010ean, berriz, 39.
· Kautelazko barneratzeen kopuruak behera egin du: 67 izan ziren 2009an eta 2010ean 59. Nabarmentzekoa da barneratzeari buruzko kautelazko neurrien iraupena luzatu izana ere. 2010ean, ezarritako kautelazko neurri kopuru handia luzatu egin da sei hilabete igarotakoan –5/2000 Lege Organikoaren a
zken a
ldaketaren ondotik: hiru hiletik seira luzatu zen kautelazko barneratzeen hasierako iraupena–. Beraz, luzatu egin da as
katasuna kentzeko neurri horien behin-behinekotasuna
• Hezkuntza-taldean bizitzeko kautelazko 4 neurri izan dira. Sailak berak iazko gogoetari eusten dio, eta hauxe deritzo: "ez da batere egokia neurriaren lege izaera eta erregulazioa, eta neurria betearazteko lana, a
tsedena eta a
rreta behar dira, baina kautelazko izaera horrek ez ditu halakoak a
halbidetzen".
2010ean, a
ldaketa nabarmenak izan dira neurri irmoetan. A
ire zabaleko neurri irmoei dagokienez, hauxe nabarmendu beharra dago:
• Gizartearen mesederako prestazioen kopuruak %10,5 egin du gora 2009koarekiko, 2008an jaitsiera handia izan ondoren, baina oso urruti dago a
urreko urteetako zifretatik, non nabarmen gainditzen baitzen laurehun kasuen muga (2006 eta 2007).
• Zaindutako as
katasunerako neurriak goranzko joerari eusten dio, eta a
urten 327 kasu izan dira.
• Gizarte-hezkuntzako lanen kopurua nabarmen jaitsi da, 2009an %17 igo ondoren. Hala, 2007ko a
ntzeko zifretan gaude.
Barneratzeko neurri irmoei dagokienez, a
plikazioaren hazkunde handia nabarmendu behar da (2009an baino %80,2 gehiago), baita iraupenaren igoera nabarmena ere. Hori dela-eta, igo egin da gazteen justizia sareko ikastetxeen okupazio-tasa, eta %100 inguruan kokatu da, plaza eskuragarrien kopuruak gora egin badu ere. Tasa horrek %100 gaindituko luke leku ezezagunean dauden eta plaza erreserba duten a
dingabeak kontuan hartzen badira. As
teburuko egonaldietan, iaz hazkunde nabarmena izan ondoren, %16ko murrizketa gertatu da 2010ean.
Familia barruko indarkeriarekin eta bikotekidearen kontrako indarkeriarekin lotutako delituek, 2009an ia %30 igo ondoren, berriz ere egin dute gora, %4,7. 111 neurri ezarri ziren delitu horiengatik, guztizkoaren %8,5. Neurri horien %30 neskei ezarri zaizkie (iazko kopurua bi halako ia-ia).
2.Barnetegietako zentroen eta baliabideen sareetan eta a
ire zabaleko zerbitzuetan 2009an sartutako a
ldaketak
2.1. Ikastetxeen sarea
Sailaren oinarrizko egiturari eutsi egin zaio ikastetxeen sareari dagokionez. Hala eta guztiz ere, sareko plazen kopurua igo eta zentro berria sortu dela nabarmendu nahiko genuke.
Hala, 2010ean, jarraitu egin da Mendixolako (Aramaio) ikastetxea birmoldatzeko lanekin, Itxaslur (Muskiz) zentroa egokitu da zentroan sartzeko neurriak betetzeko hasierako faseetan eta A
ndoiu/Gorbeia (Gasteiz) zentroko plazak gehitu dira. Gainera, Biosko ikastetxea ireki da (2. maila) A
rtean, as
teburuko egonaldien neurrien kopuruaren igoerari a
urre egiteko, eta soilik neurri horiek betetze a
ldera. Biosko zentroak 6 plaza ditu eskuragarri, eta zabalik egoten da ostiral goizetik igande goizera a
rte.
Ibaiondo ikastetxea (1. maila) zabalik izan da bere bost taldeekin, eta guztira 39 plaza eskaini ditu.
Zentroan sartzeko neurriak betetzeko eta hezkuntza taldeko bizikidetzarako neurrietarako dauden plaza eskuragarrien kopuruak %13,8 egin du gora. Beraz, zentroan sartzeko neurriak burutzeko plazen kopurua, 2010. urtean, 99 izan da guztira, betiere zentroan as
teburuko egonaldiak betetzeko 6 zenbatu gabe (urritik gaur egunera a
rte). Honelaxe dago banatuta mailaka:
• 39 plaza I. mailan (5 hezkuntza talde dituen zentroa).
• 44 plaza II. mailan (lau zentro). 6 plaza gehiago as
teburuko egonaldiak betetzeko urritik hasita gaur egunera a
rte.
• 16 plaza III. mailan (hiru egoitza-unitate, horietako bat familiaren barruan mehatxu, eraso, eta a
barren zioz neurriak ezarrita dituzten pertsonen a
rretan espezializatua).
Sailaren datuen a
rabera, eta a
urreko urteetan bezala, ez da zentroan sartzeko neurriak betetzea A
utonomia Erkidegotik kanpoko beste zentro batzuetara bideratu, gazteen justiziaren euskal sarean plazak falta direlako. A
dingabeen Epaitegi egokiak EAEtik kanpora irtetea komeni dela zehaztu duenean edo a
dingabea beste a
utonomia erkidego batzuetan bizi denean, ordea, betetze hori gertatu egin da.
2.2. Aire zabaleko zerbitzuen sarea
2010ean hiru hezkuntza taldeei eutsi zaie a
ire zabaleko neurriak betearazteko: Talde 1 Bizkaian (14 profesional), talde bat Gipuzkoan (8 profesional, sei hiletan beste 2 profesionalen errefortzuarekin) eta bestea A
raban (4 profesional).
Eguneko zentroen sarea finkatu da:
• Zabalik Bizkaian: 20 plaza eskuragarri. 8 profesionalen a
rreta jaso du.
• Ireki Gipuzkoan. 12 plaza eskuragarri. 4 profesionalen a
rreta jaso du.
• Uribarri Araban: 4 plaza eskuragarri. 2 profesionalen a
rreta jaso du (horietako bat lanaldi erdian).
Aurreko urteetan bezala, profesional bakoitzeko 15 a
dingabeko ratioari eustea lortu da.
Arartekoaren erakundean hainbat a
lditan nabarmendu dugu bi a
rau garatzeak eta a
plikatzeak duten garrantzia. Bi a
rauok 2005ean onetsi eta sartu ziren indarrean: 5/2000 Lege Organikoaren A
rautegia eta Haurren eta Nerabeen A
rretari eta Babesari buruzko Legea, Eusko Legebiltzarrak onetsia 2005eko otsailean.
Sailak jakinarazitakoaren a
rabera, apirilaren 21eko 80/2009 Dekretua onetsita eta a
rgitaratuta, Euskal A
utonomia Erkidegoan as
katasuna kentzeko neurriak betetzeko ikastetxeei buruzkoa, bete egiten da Haurren eta Nerabeen A
rretari eta Babesari buruzko 3/2005 Legea. Dekretu horretan, zentroek as
katasuna kentzeko neurriak betearazteko bete behar dituzten baldintza materialak, funtzionalak eta pertsonalaren a
rlokoak a
rautzen ditu, eta beren beregi ezarri ditu a
dingabeen eta haiei a
rreta ematen dieten profesionalen eskubideak eta betebeharrak, baita barne a
raubidea eduki behar izatea ere, zentroaren eta hezkuntza proiektuaren berezitasunei lotuta.
4.Harremanak babes sistemekin
Justizia eta Herri A
dministrazio Sailari eginiko eskaeran, beste behin a
zpimarratu zen ondoko hauei buruzko informazioa eman beharra:
• Babes sistematik datozen a
dingabeen proportzioa (jarrera a
razo larriak dituzten nerabeak eta, berariaz, lagundu gabeko a
dingabe a
tzerritarrak; horien a
razoen gaineko jarraipena egiten da).
• Koordinaziorako mekanismoak, jarduteko irizpide komunak, informazioa trukatzeko sistemak, jardueraren jarraipena… babes sistematik datozen a
dingabeekin.
Justizia eta Herri A
dministrazio Sailak, bere erantzunean, berriz ere a
gerrarazten du gazteen justizia sisteman ikusitako bilakaera eta babes sistemetatik datozen a
dingabeen proportzio a
ltua.
Datuek, beste behin, sistemen a
rteko erlazioa erakusten dute, bereziki zentroan sartzeko neurriei dagokienez. Egoera bereziki a
ipagarria da lagundu gabeko a
dingabe a
tzerritarren kasuan. 2010ean jaitsiera gertatu da gazteen justizia zentroetan a
rreta jaso duten a
dingabe a
tzerritarren portzentajean. Hala eta guztiz ere, zentroan sartzeko kautelazko neurrien %50 eta neurri irmoen %46 dira.
Bost taldek hartzen dute parte maizen bi sistemetan:
• Lagundu gabeko a
dingabe a
tzerritarrak (gehienak Marokokoak).
• A
merika Latinoan eta Errumanian jaiotako a
dingabeak, famili erreferente gutxiekin eta berdinen taldearen mendekotasun handiarekin.
• Familiaren barruan edo bikotekideei eraso egiten dieten a
dingabeak, eta a
dingabea ingurunetik bereizi beharra dago.
• Emantzipaziorako a
ukera errealik ez duten 18 urtetik gorakoak.
• Babes zentroan bizi diren a
dingabeak. Igoera handia gertatu da nesken kopuruan.
Bi sistemen a
rteko koordinazioari dagokionez, nabarmen hobetu dela a
dierazi du Sailak. A
labaina, a
dingabe a
tzerritarren eta jarrera a
razoak dituzten tutoretza edo zaintzapeko a
dingabeen a
razoak dirau; izan ere, as
kotan, ez dute a
urkitzen babes sisteman haien beharretarako erantzun egokirik eta, beraz, sistema penalak ematen du erantzuna a
zkenean.
Iaz bezala, Sailaren a
buruz, a
ipamen berezia merezi du osasun mentaleko eta jarrera a
razoak dituzten nesken egoerak, zeren eta "erantzunik ez dagoenez edo erantzun egokirik ez dagoenez, biderkatu egin baita a
dingabeen epaitegien jarduna."
5.Zentroetan bertan eskainitako hezkuntza eta osasun a
rreta eta hezkuntza eta osasun zerbitzuekiko lankidetza
Hezkuntza a
rreta ezberdina da zentroei esleituriko mailaren a
rabera: III. mailako zentroetan, ohiko sarean egiten da eskolaratzea kasu guztietan; II. mailako zentroetan, egoera mistoa dago, kasuen a
rabera: ohiko sarean eta barnetegietan bertan; eta Ibaiondo zentroan (I. maila) gelako 6 irakasle eta tailerreko 7 irakasle daude, 2010ean osorik betea eta Hezkuntza Sailaren mendekoa.
Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa sailburuak eta Justizia, Lan eta Gizarte Segurantza sailburuak 2001eko a
zaroaren 7an emandako 6973. zk.ko a
ginduak a
raututa dago barnetegietan bertan jasotako hezkuntza a
rreta, eta a
ztertzeko eta a
ldatzeko fasean dago.
Osasun a
rretari dagokionez, badira a
ldaketak zentro batzuetatik besteetara; izan ere arreta horixe da Justizia Sailaren eta Osasun Sailaren a
rteko lankidetza hitzarmenaren xedea. Oro har, ez da a
razo nabarmenik a
ntzematen premiazko a
rretan, hasierako a
rretan edo eguneroko a
rretan, dela osasun etxeetan bertan, dela barnetegietan (Ibaiondon, a
dibidez: egunero medikuntza eta erizaintzako bi orduko a
rreta du Osakidetzako pertsonalaren bidez).
Osasun mentaleko a
razoen a
rretari dagokionez, a
restian esan dugun hitzarmenak bete egiten ditu premiazko egoeretan zentroetan sartzeko beharrak –ospitale orokorretako a
kutuen unitateetan–, betiere hiruzpalau as
teko iraupeneko egonaldiak badira. Sailaren a
buruz, barnetegian egonaldi luzeagoak izateko beharrek ez dute erantzunik Osakidetzan, non ez baitago nerabeentzako egonaldi ertain edo luzeko baliabideen sarerik. Sare pribatuan ere ez dago baliabide hori, eta EAEtik kanpora ere ia ez dago.
Adierazitakoaren a
rabera, herritarrentzat ematen da oro har osasun mentaleko zentroetako a
rreta a
nbulatorioa. Zenbait kasutan, terapeuta pribatuen kontrataziora jo behar izan da, sistema publikoaren estaldura nahikoa izan ez dela eta. Gizarte edo osasun zerbitzuen arloetatik erantzun publikorik ez dagoela ere a
dierazi da, noiz-eta famili sistema osotasunean hartzen duen jarduera gauzatu beharra dagoenean.
Balorazio kritikoa egiten da toxikomanien a
rretan ere, a
urreko txostenean jasotakoaren a
ntzekoa, zeren eta a
rreta ez baita nahikoa eta Sailetik osatu beharra baitago sare pribatuko zerbitzuetarako laguntzarekin.
6.Eskariari behar bezalako erantzuna emateko edo 2008-2012ko epealdirako onetsitako plana betetzeko sisteman sartu diren hobekuntzak
Justizia eta Herri A
dministrazio Sailak uste du nahikoak izan direla egon dauden zerbitzuak eta programak eskaria betetzeko, baina egia da ere zentroan sartzeko neurriak bete behar dituzten zentroak okupazio mailarik handienean zeudela urtearen a
maieran. Hori dela-eta, plazak gehitu behar izan dira nahitaez eta, 2011. urteari begira, Sailak ezinbestekotzat jotzen du zentro berriak irekitzea. Ildo horretan, hauxe a
gerrarazi du Sailak: "zailtasun handiak daude zentro berriak irekitzeko, ez bakarrik zenbait a
uzokideren a
ldetik, baizik eta, as
kotan, udal a
rduradunen a
ldetik".
Hauexek dira 2010ean zentroetan sartutako hobekuntzak:
• 12 plaza gehiago sartzea zentroan sartzeko neurriak bete behar dituzten ikastetxeetan.
• Zentro berri bat a
biaraztea as
teburuetako egonaldietarako neurriak betetzeko (Biosko, A
rtean).
• Higiezin bat egokitzea A
ndoiuko ikastetxea handitzeko. A
rreta emateko a
halmena igo da: 11 plazatik 15 plazara.
• Mendixola ikastetxea osorik birmoldatu da, eta a
urreikuspenen a
rabera, 2011ko bigarren seihilekoan irekiko da.
Sarturiko beste hobekuntza batzuei dagokienez:
· Luzatu egin da 2010era Justizia, Lan eta Gizarte Segurantza Sailaren eta Justizia eta Hezkuntza, Gizarte Politika eta Kirol Ministerioen a
rteko lankidetza-hitzarmena, zertarako-eta EAEn bete a
hal izateko A
udientzia Nazionaleko A
dingabeen Epaitegi Nagusiak terrorismo delituengatik ezarritako neurriak.
· Eutsi egiten zaio KREI erakundearekiko lankidetzari, jardueren kalitatea hobetzeko a
zterlanak, ikerketak eta ebaluazioak gauzatze a
ldera.
· Lan-talde bat sortu da gazteen justiziako ikastetxeetan hezkuntza formaleko a
rretaren a
rloko a
raudia egokitzeko; dagoeneko a
ipatua dugu a
urreko orrialdetan.
· Lan-talde egonkor batean parte hartu da gazteen babes eta justizia sistemen a
rteko lankidetza-protokolo bat egiteko, babesik gabeko haurrei buruzko a
talean a
ipaturiko protokoloetako bat.
· Hainbat material a
rgitaratu da gazteen justiziako zentroei eta neurriei buruz.