3.3. Zenbait kexa nabarmen
2010. urtean A
rartekoak jaso dituen a
dingabeekin lotutako gaien egoera orokorra labur a
urkeztu ondoren, a
tal honetan, haurren eta nerabeen interesen eta eskubideen ikuspuntutik gomendio orokor edo ebazpen bereziki esanguratsuak sortu dituzten gai batzuk sakon a
ztertuko ditugu.
3.3.1. A
rartekoaren 1/2010 Gomendio orokorra, urriaren 15ekoa
Gurasoen erantzukizun partekatua banandutako bikoteetan: botere publikoen zeregina (testu osoa web-orrialdean)
Aurreko a
talean a
ipatu dugu banantzeko eta dibortziatzeko prozesuetan seme-alaben partekatutako zaintza lortzeko zailtasunak muintzat dituzten ehun kexa inguru a
urkeztu direla 2010. urtean zehar. Gure legerian salbuespen gisa jasotzen da egoera hori, baldin eta a
lderdien a
rtean ez badago a
dostasunik. Hala ere, ez da ezer berria A
rartekoaren erakundean, a
zken urteetan pertsona as
ko, gizonak nahiz emakumeak, joan baitira a
ntzeko demandak jarriz. Izan ere, a
zken bi txosten a
rruntetan gai horri buruz hausnartu zen, eta urteko txostenaren zati orokorraren IV.1. kapituluan xehetasun handiagoz a
zaldutako a
rrazoiei jarraiki, 2010eko urrian gomendio orokor hau egin zaie botere publikoei, xede hauetarako: nork bere eskumenen neurrian, beharrezkoak diren lege-aldaketak eska ditzatela, banantze eta dibortzio kasuetan seme-alaben zaintza bi gurasoek izan dezaten errazteko, hautabide onena bezala. Hori gurasoen erantzukizun partekatuaren bidez egingo da, betiere haurren interesa babestuz beste ezer baino lehenago.
Kasu honetan, a
zpimarratu nahi duguna da gomendioa a
dingabearen interes gorena defendatzean eta a
ldarrikatzean oinarritzen dela, eta a
ldi berean, haurrek eskubideak babesteko nazioarteko eta Europako a
rauen a
urreikuspenak betetzen laguntzeko A
rartekoaren zereginean inskribatzen dela. Hemen dago erreferenterik zuzenena: Haurren Eskubideen Europako Gutunean a
dierazitako xedapenak betetzen laguntzea. Honela dio Gutunak: "Haur orok du bere gurasoez gozatzeko eskubidea. A
itak eta a
mak, biek dute erantzukizuna seme-alaben garapenari eta heziketari begira…"; "Izatez edo legez banandu, dibortziatu edo ezkontza baliogabetuz gero, seme-alabek bi gurasoekin harreman zuzena eta etengabea izateko eskubidea dute eta bi gurasoek betebehar berberak dituzte".
Adingabearen interes gorenari dagokionez, eta urteko txostenaren zati orokorrean IV. kapituluan a
ipatutakoari jarraiki: "Gure epaile eta fiskalek, zentzuz jokatuz, interes hori a
dingabeen egonkortasunarekin identifikatzeko joera dute, eta egonkortasun hori guztiz bateragarria da, hasiera batean, bikotea banandu ondoren haurren zaintza bi gurasoek gauzatzen jarraitzearekin, betiere a
rrazoizko sistema baten bidez gauzatzen bada. Gure a
buruz, testuinguru horretan egonkortasuna kontzeptu geografikotzat hartzen ez bada, baizik eta irizpide psiko-afektiboen a
rabera definitzen bada, egonkortasun hori a
dingabearen eguneroko bizitza zuzentzen duten espaziozko eta denborazko erreferentzien sendotasunean oinarrituko da, eta a
dingabeak, banantzea gertatu a
rren, a
itak nahiz a
mak bera maitatzen eta zaintzen jarraitzen dutela sentitzean.
Horregatik, gure ustez, irizpide horiek bete a
hal izatearen a
rgitan baloratu beharko dira, a
urreiritzirik gabe eta objektibotasunez, kasu bakoitzean a
zal daitezkeen baldintza material eta emozionalak bi gurasoek seme-alabak zaintzeaz elkarrekin a
rdura daitezen, leku desberdinetan bizi izanda ere, zaintzeko denborak banatuz (ez du zertan izan bakoitzak denboraren %50) edo zaintzak berekin dakartzan egitekoak modu bideragarrian banatuz. Horren baitan egongo da hautatzen den sistemaren a
rrazoizkotasuna, baita horrek denboran barrena izan beharko dituen a
ldaketak ere, a
dingabearen bilakaeraren a
rabera."
Hala ere, Kode Zibilaren 92. a
rtikuluko egungo baldintzetan, gurasoetako batek zaintza partekatzeko ukoa uste guztien gainetik gailenduko da, baita epaileak a
ukerarik onena uste badu ere. Beraz, berdintasuna lortzeko traba garrantzitsua dela iruditzen zaigu, eta eragin kaltegarria duela a
din txikikoen eskubideen eraginkortasunean. A
razo hori gainditu nahi bada, jakina, ez dago zertan seme-alabez a
rduratzera behartu hori egin nahi ez duen gurasoa, baina bietako batek zaintza partekatua eskatu eta besteak zaintza berak bakarrik baliatu nahi duenean, a
zken horrek ez luke bere borondatea inposatzeko a
halmenik izan beharko epaileari −oroz gain a
dingabeen interesa errespetatuz− gurasoen erantzukizun partekatuaren ildotik a
gian egokiagoak irudituko zaizkion beste konponbide batzuen kalterako.
3.3.2. A
rartekoaren 4/2010 Gomendio orokorra, a
benduaren 23ekoa Familia homoparentalei eta sexu bereko bikote edo ezkontideei a
dministrazio oztopo formalak kentzea (testu osoa web orrialdean)
Adingabeekin lotutako edo a
dingabeak kaltetuta egon daitezkeen egoerekin lotutako bigarren gomendio orokorrak, a
zken urteetan jasotako kexetatik eratorritakoak, bi a
razotan jartzen du a
rreta:
a. Sexu bereko bikoteek, batez ere seme-alabak dituztenek, barrera formalak izaten jarraitzea, EAEko a
dministrazioak ez baitira behar a
dina egokitu edo ondo egokitu konstituzioak eta familia homoparentalen onarpen juridikoak a
halbideratu dituzten a
ldaketa juridikoetara. Gai horri dagokionez, A
rartekoak EAEko herri-administrazio guztiak premiatzen ditu, funtzionamendua berrikus dezaten eta inertzia formal horiek, bidegabeak izateaz gain, eskubideak hauts ditzaketenak, espedienta ditzaten.
b. Emakumeen matrimonioen egoera a
nbiguoa, matrimonio horietan lagunduriko ugalketa tekniken bidez jaiotako seme-alaben seme-alabatasuna bi emakumeen a
lde zehazteari dagokionez. Kasu horietan, eta sakoneko a
razoa estatuko a
uzialdietan ebazteari kalterik egin gabe (egoera legala eta praktikoa erregistro zibiletan), EAEko A
dministrazio Orokorrak familia horien egoera hobetzen lagun dezake. Horretarako, lagunduriko ugalketa-teknikak erabiltzen dituzten klinikei eta zentroei hau jakinarazi behar diete: beharrezkoa dela seme-alabak izateko prozesu mota hori egiten a
ri diren ezkondutako lesbianen bikoteei informatzea a
ma biologikoaren emakume ezkontideak erditzea baino lehen dagokion Erregistro Zibilera joan behar duela epailearen edo Erregistro Zibilaren epaile a
rduradunaren a
urrean formalki a
dierazteko nasciturusaren seme-alabatasuna a
intzatetsi nahi duela, jaiotzan a
matasuna zehaztu a
hal izateko a
dopzio-prozesurik egin gabe.
3.3.3. A
rartekoaren 5/2010 Gomendio orokorra, a
benduaren 28ekoa. Familia, lana eta norberaren bizitza bateratzeko neurri gisa bideratzea lanaldia murrizteko eta moldatzeko edo a
ldatzeko eskaerak (testu osoa web orrialdean)
Gomendio orokor horrek interesa du Familiaren esparruan a
ipatzen genituen kexekin lotuta nahiz beste eztabaida- eta a
zterketa-espazio batzuetan egindako kexekin lotuta egindako zenbait kudeaketen, esku-hartzeen eta hausnarketen laburpen gisa (ikusi, besteak beste, lanbidea, familia-bizitza eta bizitza pertsonala bateratzen laguntzeko politika publikoak berrikusteko udako ikastaroa, txostenaren zati orokorraren VIII.2. kapitulua. Hala ere, gure oinarrizko interesa honetan datza: lanbidearen eta familiako bizitzaren bateratze orekatu batek haurrek eta nerabeek beren hezkuntza-prozesuan eta pertsona gisa duten garapenean behar bezala lagunduta sentitzeko markoak eratzen izan ditzakeen ondorioak.
Gomendioaren hasieran A
rartekoari esparru jakin horretan dagokion zeregina zehazten da. Esparru juridikoari eta lan-esparruari buruzko oro A
rartekoaren kontrolpetik a
t dagoela a
zaltzen du, langilearen eta enplegatzailean a
rteko harremana EAEko herri-administrazio bakar batek ere esku hartzen ez duen harreman juridiko pribatua den heinean. Gainera, badaki planteamendu horiek hasiberriak direla eta a
dministrazioarekiko a
uzian doktrina judizial urria dagoela, eta gainera, a
dministrazioak a
ntolaketa-ahalegin handia egitea eskatzen duela kasu batzuetan (pentsa dezagun pertsona erabiltzaileentzat bereziki ezagunak diren zerbitzuak –osasun zerbitzuak, egoitzazko gizarte zerbitzuak, etab.–, eta sarritan, etengabe eta txandakako erregimenean funtzionatzen dutenak. Hala ere, 1) negoziazioaren esparruetan eta langile publikoen lan-baldintzen a
rabera, lanbidea eta familiako bizitza bateratzeko neurriak praktikan jartzea erraz ditzaketen ekintzetan a
ldaketak eta/edo egokitzapenak sustatzera a
nimatzen du; 2) Konstituzio A
uzitegiaren doktrina proposatzen du (3/2007 epaia, urtarrilaren 15ekoa) izan daitezkeen interpretaziozko zalantzetan erreferente gisa; eta 3) eskaerak planteatutako baldintzetan a
rtatzeko ezintasuna a
zaldu eta a
rrazoitzen duten a
ntolaketa-zailtasunen motibazio nahikoa, objektiboa eta a
rrazoizkoa eskaintzen du.
3.3.4. Gure ustez, beste kexa bat ere garrantzitsua da, a
urrekoak bezala a
zkenean gomendio orokor bat eratu ez duen a
rren, hain zuzen, APREVASek, Euskadiko Haur Goiztiarren Erakundeak aurkeztutako kexari buruz a
ri gara. Gure ustez, kexa hori nabarmentzeko modukoa da oso egoera larrian dauden haur batzuen egoera bistaratzen baitu. Haur horien garapeneko hainbat a
lderdi a
rriskuan egon daitezke goizegi jaiotzeagatik, eta gure Ongizatezko Gizartearen zenbait sistemen esku-hartze ondo harmonizatua behar dute beren eskubideak as
etzeko. Gehienetan itxita dauden sailek heldutako behar osoen paradigmaren a
urrean egongo ginateke. Zerbitzu soziosanitarioen eratzean hobekuntzak egiteko derrigorrezko beharraren a
dierazle ona da, 2008ko Arreta soziosanitarioa: esparru kontzeptuala eta nazioarteko eta a
utonomietako a
urrerapausoak izeneko txosten berezian jada a
dierazi zena, eta hezkuntza-sistemarekin egindako esku-hartze koordinatuak eta iragazkorrak gehitu behar zaizkio.
Ararteko erakundearen jarduerak, kasu honetan, hobekuntzak ekarri ditu berekin kaltetutako pertsona horiek sistemetan zehar ibiltzeko a
rintasunean (osasun zerbitzuetan eta gizarte zerbitzuetan, batez ere) eta mendekotasuna baloratzen eskumena duten erakundeen jardunak berrikustean. Hala ere, bistakoa da oraindik lanean jarraitu behar dela sailen a
rteko lankidetzaren eta koordinazioaren bidean.