5. Txosten bereziak
2010eko a
pirilean, EAEko erakundeen jarduna nerabeen droga kontsumoaren a
rloan izeneko txostena eman zitzaion Eusko Legebiltzarreko presidenteari. Ondoren, 2010eko ekainaren 23an a
urkeztu zena Eusko Legebiltzarreko Giza Eskubideen eta Eskabideen Batzordearen a
urrean.
Txosten honek Eusko Legebiltzarraren eskaerari erantzuten dio, eta gizartean eztabaidatzen den eta kezka sortzen duen gai bati heltzen dio: nerabeen eta drogen a
rteko erlazio, as
kotan a
razoak sortzen dituena.
Kasu honetan, ez gaude ezezaguna egiten zaigun kasu baten a
urrean. Izan ere, a
urreko hainbat ikerlanetan a
ztertu den gaia da, gutxienez a
zken 25 urteetan.
Argitaratutako ikerlan horietako gehienak epidemiologikoak dira eta a
dingabeek drogekin duten harremanaren bilakaera ezagutzeko behar diren datuak ematen dizkigute.
Hori guztia hartu zen a
intzat txosten honen ikuspegia eztabaidatzerakoan eta erabakitzerakoan. A
rartekoaren txostenak datu horiek erabiltzen ditu, jada ezagunak direnak, baina harago joan nahi du: nagusiki, egoera a
ldakor horien a
urrean erakundeek (tokikoak, a
utonomikoak…) ematen dituzten erantzunak a
ztertzen ditu, emaitzak zein diren, eragileek emaitza horri buruz duten iritzia zein den, sendotu edo hobetu beharreko jarduera ildoak zein diren… Beraz, haren a
rdatza –izenburuak berak a
dierazten duenez– erakundeen erantzuna da, euskal erakundeek kontsumo horien inguruan betetzen duten eginkizuna.Datuek erakusten dutenez, drogen eta nerabeen a
rteko erlazioa gero eta zabalagoa dago gure gizartean. Hala eta guztiz ere, ikasle gehienek noizbait drogak probatzen dituzten a
rren (batez ere tabakoa, a
lkohola eta cannabisa), egia da gehienek ez dutela drogak a
ldizka kontsumitzen jarraitzen denbora a
urrera joan a
hala. Hortaz, garrantzitsua da desberdintzea noizean behin kontsumitzea, maiz kontsumitzea, a
rrisku larriarekin kontsumitzea, mendekotasuna... Zorionez, nerabe as
kok ez du drogarik kontsumitzen edo noizean behin kontsumitzen du, as
kotan garapen prozesuari lotuta, esperimentatzeko edo taldean sartzeko, kide berdina izanik. . Honek ez du esan nahi etorkizunean droga-mendekotasuna duen pertsona izango denik.
Txostenak berezko izaera duten bi zati nagusi ditu: lehenengoa Datuei buruzkoa; eta bigarrena Iritziei buruzkoa, bertan jaso eta a
ztertu baititugu iritziak.
Txostenaren a
maieran, laburpen gisa, kapitulu batzuk daude (Ondorioak a
taleko 8. kapitulua edo Arartekoaren Gomendioak izeneko 9. kapitulua a
dibidez. Gainera, kapitulu batean (7.) Europako zenbait herrialdetan burutu diren programen berri ematen da, jardun onen a
dibide modura.
Datuak direlakoei dagokionez, txostenak ibilbide historiko bat egiten du gure inguruko kontsumo ereduen gainean (1. kapitulua), ondoko droga-mendekotasun planen a
zterketa egiten du (2. kapitulua), ikasleek kontsumitzen dituzten substantziei buruzko datu nagusiak laburbiltzen ditu (3. kapitulua) eta 4. kapitulutik a
urrera, a
rgi eta garbi desberdintzen ditu esku hartzeko "eremu" eta "esparru" nagusiak. Oro har, prebentzio unibertsala eta prebentzio selektiboa. Eta, bi esparru horien barruan eskolako, familiako eta komunitateko giroak; izan ere, inguru horietan biltzen da gazte jendea nagusiki.
Iritziak zatiari dagokionez, 5.3 kapitulu edo a
talarentzat a
rreta berezia eskatu nahi dugu: Kapitulu horretan nerabeen beren a
hotsa bildu dugu. Hor nerabeek hainbat eta hainbat konturen gainean duten iritzia bildu dugu: zer den haientzat prebentzioa; nor den haien ustez toxikomanoa, zergatik kontsumitzen duten; drogak lortzea erraza zaien; a
dinak edo sexuak kontsumoan duen eragina; nola sailkatzen dituzte drogak "haiek", nola baloratzen dute eragile sozialen esku-hartzea (polizia, eskola, familia, hedabideak…). Gai honetan eta haiek tartean hartzen dituzten guztietan, oso garrantzitsua iruditzen zaigu a
dingabeen iritzia jasotzea: haien iritzia zuzenean ezagutzea. Txosten honen VII. txostenean –gure haurren eta nerabeen a
hotsa–, txosten berezi honetan islatu ziren nerabeen iritzien laburpen bat bildu da.
Nolanahi ere, jakina, beste gizarte eragile batzuen iritziak jasotzen ditu txostenak (5 eta 6. a
rtikuluetan) hala nola familienak, irakasleenak eta a
dingabeekin lotutako beste gizarte erakunde batzuenak.
Txostenak a
rgi nabarmentzen duenez, bi a
rlo handitan egin behar dira hobekuntzak premiaz:
1) A
rlo honetan lan egiten duten erakunde guztien a
rteko koordinazioa.
2) Prebentzio selektiboa gehiago garatzea, berariaz a
rrisku egoera berezian dauden nerabeen zenbait sektorerentzat.
Arartekoaren lehen gomendioen ardatza, hain zuzen ere, bi a
rlo edo jarduera-ildo horiek dira.
Txosteneko 9. kapituluan bildutako 21 gomendioak ondoko bloke hauetan daude egituratuta:
- Erakundeen koordinazioari eta lidergoari buruzko 5 gomendio: Barne mailako nahiz sektoreen eta erakundeen a
rteko koordinazioa hobetzea planteatzea lehentasunezko helburu gisa droga-mendekotasuneko hurrengo planetan; Droga-mendekotasunen Kontseilu A
holku-emailearen eraketa eta dinamika berrikustea; egon dagoen pertsonalaren prestakuntza eta trebakuntza hobea sustatzea eta erraztea; ebaluazioa programen diseinuan sartzea eta poliziaren esku-hartzerako berariazko protokolo komun bat ezartzea a
dingabeak tarteak direnean (1-5 gomendioak).
- Prebentzio selektiboko jarduerei buruzko 6 gomendio: prebentzio selektiboko programak garatzea a
rriskuan dauden herritarrengan hutsune psikosozialak eta gizarte-hezkuntzako hutsuneak gainditze a
ldera; kontsumo a
razoak eta justiziaren a
rloko a
razoak dituzten nerabeentzako programak garatzea; osasun mentaleko problemak dituzten a
dingabeentzako programak garatzea; bereziki a
rriskuan egon daitezkeen sektoreentzako programak garatzea; a
dingabeak eskubide osoekin gizarteratzea zailtzen dituzten gizarte-ekonomiako eta kulturako a
razo eta zailtasun ugari biltzen diren zonaldeetan programa osoak garatzea eta a
dingabe nerabeentzako eta gazteentzako prebentzioko berariazko a
rreta baliabideei laguntzea, kontsumo a
razoak edota jarrera a
razoak badituzte eta prebentzio selektiboko programak haientzat onuragarriak ez badira. Horrelako baliabide berriak sortzea egon daudenak nahikoak ez badira (6-11. gomendioak).
- Eskola eremurako 3 gomendio: Erakundeen a
rteko konpromisoa lortzea (Hezkuntza, Osasun eta Gizarte Ekintzaren a
rtean) babes faktoreak indartzeko baterako estrategiarako; a
rreta berezia jartzea bereziki babesik ez duten herritarren sektoreak biltzen diren zentroetan, edo eskola porrot edo uzte tasa handienak biltzen diren zentroetan, eta LHI (egungo HLPI) ikastetxeetan burutzen diren eskolako prebentzio selektiboko programak baloratzea eta indartzea, edo a
ntzeko ezaugarriak dituzten beste zentro batzuetan egin a
hal izatea (12-14. gomendioak).
- Famili eremurako 3 gomendio: Familien prestakuntza, partaidetza eta konpromisoa sustatzea hainbat ekimenaren bidez, gurasoen eskolak edo beste a
ntzeko batzuk; behar handienak edo a
razorik handienak dituzten familiei laguntzea, baita bitartekotza programekin edo formulekin ere; kontsumo a
razoak edota jarrera a
razoak dituzten nerabeen eta gazteen familientzako berariazko a
rreta baliabideak bultzatzea, hain zuzen ere prebentzio selektiboko programek erantzun egokia ematen ez dutenean. Horrelako baliabide berriak sortzea egon daudenak nahikoak ez badira (15-17. gomendioak).
- A
isialdi eremurako 2 gomendio: Hainbat profesionalek a
ire zabalaren eta gizarte-kulturako a
nimazioaren a
rloko lana onartzea eta bultzatzea, as
kotan baliabide gutxirekin eta bereziki sektore a
razotsuekin lan eginda, eta prebentzio selektiboko programak garatzea nerabeak eta gazteak izaten diren a
isialdi guneetan (18 eta 19. gomendioak).
- Nerabeen gizarte irudipenari eta partaidetzari buruzko 2 gomendio: Informazioa zaintzea eta koherentziarik eza galaraztea nerabeei heltzen zaizkien mezuetan, bereziki publizitatearen bidez eta hedabideen ematen den informazioaren bidez jasorikoetan, eta nerabeek eurentzako programetan eta ekimenetan parte-hartze handia izatea erraztea. Prebentzio eragile gisa duten eginkizuna indartzea (20 eta 21. gomendioak).
2010ean, A
rrisku egoeran dauden haurrei buruzko txostena egitea a
maitu da. Txosten hau idazten a
ri garen honetan, a
rgitaratzeko fasean dago, eta a
urreikuspenen a
rabera, 2011ko lehen hileetan ikusiko du a
rgia.
Arartekoaren beraren baliabideekin egin da oso-osorik txostena (zehazkiago, Haurren eta Nerabeen Bulegoko erakundeko pertsonalarekin), eta a
zken urteetan eginiko beste txosten eta jarraipen as
koren laburpena izateko sortu da. A
zterturiko sektore bakoitzari buruzko ikuspegi sintetikoagoa eskaini nahi du, ez hain zehatza; ikuspegi ebolutiboa.
Txostenaren a
rdatza a
rrisku berezian dauden haurren eta nerabeen egoera da, zehazkiago A
rartekoak a
zken urteetan a
rreta berezia jarri duen egoeretan.
Bost kapitulutan egituratu da txostenaren funtsezko zatia:
- Haurren ezaugarritzeari buruzko lehen kapitulua eta, ezaugarritzearen barruan, "arrisku egoeran dauden haurrei" buruzkoa.
- Marko juridikoa eta eskumenen markoa labur a
urkezteko bigarren kapitulua.
- Txostenaren zatirik garrantzitsuena, hots, hirugarren kapitulua, non a
rrisku egoera guztiak a
ztertzen diren. Beraz, a
dibidez: A
rriskuan edo babesik gabe dauden a
dingabeak, lagundu gabeko a
dingabe a
tzerritarrak, a
dingabe a
rau-hausleak, hezkuntza behar bereziak dituzten ikasleak, eskola porrota, haurren eta gazteen buruko osasuna...
- Diagnostikoari buruzko laugarren kapitulua, eta a
ntzemandako zenbait a
razo komun nabarmentzen dira.
- A
rartekoaren gomendioei buruzko bosgarren kapitulua.
5.3. Beka: A
dingabeak a
la a
tzerritarrak? Lagundu gabeko a
dingabe a
tzerritarren jarduera politiken a
zterketa
Ararteko erakundeak a
zken urteetan a
dingabe a
tzerritarrei emandako berariazko a
rreta Ikerketa beka batean ere islatu da A
rartekoak lagundu gabeko a
dingabe a
tzerritarren egoeran laguntza emateko izan duen berariazko a
rreta. A
zken bi urtean egin da eta berriki a
urkeztu da, non, a
urkezturiko proiektuaren a
rabera, informazio gehigarria eman nahi zen, metodo jakin baten bidez. Izan ere, metodoak behar duen denbora dela-eta, gutxitan erabiltzen da: espedienteak a
ldian-aldian berrikustea. Hala, lagundu gabeko a
dingabe a
tzerritarren 329 espedienteko lagin bateko informazioa hustu eta ustiatu du, hiru lurralde historikoei eta 2006 eta 2007ko urteei dagokiena. Horretarako, harrera prozesuaren edo ibilbidearen ezaugarririk funtsezkoenak biltzen dituen datu-bilketa fitxa erabili da.
- A
dingabea eta bere datuak identifikatzea, hezur-proben emaitzak barne.
- Zentroan sartu eta lehenengo unean dauden baldintzak eta inguruabarrak.
- A
dingabea erregulatzeko eta dokumentatzeko buruturiko a
dministrazio gestioak (tutoretza bere gain hartzea; erroldatzea; pasaportea eskuratzea; bizileku eta lan baimenak eskuratzea, etab.).
- A
dingabe bakoitzak babes sisteman jarraituriko ibilbidea.
- Jatorrizko familiarekin egoitzaren testuinguruan izandako harremanak.
- Heziketa edo eskolatze prozesua, edo lan munduan sartzeko a
ukerak.
- Osasuna zaintzea.
- Emantzipazio edo babes sistematik irteteko prozesua…
Horiei gai guztiei buruzko informazio zehatza ematen du lan honek, baina ez fidagarritasun berarekin horietan guztietan. Zeren eta ikerketak a
ipatu beharreko baldintzatzaile bat izan baitu: a
zterturiko espediente edo historia pertsonal guztiek (multzoaren lagin a
dierazgarritzat hartutako 329 espediente pertsonalak, Lurralde bakoitzarekiko proportzionalak) ez zekarten beti beharrezko informazio guztia. A
re gehiago, funtsezko zenbait a
rlotan oso informazio gutxi ematen zen, hots, informaziorik gabeko espediente gehiago zegoen informazioa zutenak baino.
Nolanahi ere, eta muga hori gorabehera, lanak datu as
ko ematen ditu, elkarren osagarriak, berriak batzuk, erabili ohi den informazioari dagokionez. Honako txosten hau idazteko unean, ikerketaren ondorioak laster a
urkeztekotan dira egin diren a
urreikuspenen a
rabera eta, beraz, A
rartekoaren web orrian a
urkitu beharko dira.