alt="Azala:Txosten berezia: EAEko erakundeen jarduna nerabeen droga kontsumoaren a
rloan" />
Apirilaren 19an eskuratu zitzaion Eusko Legebiltzarreko lehendakariari nerabeen droga kontsumoaren a
rloan EAEko erakundeek egiten duten jardunari buruzko txosten berezia. Gero, 2010eko ekainaren 23an, Eusko Legebiltzarreko Giza Eskubideen eta Herritarren Eskaeren Batzordeari a
urkeztu zitzaion.1
Txostenaren gaia:
Txosten honek Eusko Legebiltzarraren eskaerari erantzuten dio, eta gizartean eztabaidatzen den eta kezka sortzen duen gai bati heltzen dio: nerabeen eta drogen a
rteko harremana, as
kotan a
razoak sortzen dituena.
Arartekoaren txostenak datu horiek erabiltzen ditu eta, nagusiki, egoera horien a
urrean erakundeek ematen dituzten erantzunak a
ztertzen ditu; emaitzak zein diren, eragileek emaitza horri buruz duten iritzia zein den, sendotu edo hobetu beharreko jarduera ildoak zein diren...
Kontsumoari buruzko datuak irmoak dira: EAEko ikasleen a
rtean, % 28k erretzen du, nahiz eta erretzaileen ehuneko handienak (% 7,5) egunean zigarro 1etik 5 zigarrora bitarte erretzen dituela esaten duen. Gazteen % 40,5ek a
lkohola 40 a
ldiz edo gehiagotan probatu du bere bizitzan zehar. A
zken urtebetean, % 24,8k maiztasun berarekin kontsumitzen jarraitu izan du, eta % 3,4k egunero hartzen du, a
zken hilabetean a
lkohola 40 a
ldiz edo gehiagotan edan duelako. Bizitzan zehar % 44,5ek probatu du haxixa; a
zken urtebetean, % 35,5ek, eta a
zken hilabetean, % 26k. Erretzeko ohitura duten pertsonen a
rtean (azken hilabetean), % 8,2 cannabisaren a
rriskuko kontsumitzailetzat hartzeko modukoak dira. Legez kontrako drogen a
rtean, kokainak du bigarren postua, eta gero a
nfetaminak daude.
Hala ere, ikasle gehienek noizbait drogak probatzen dituzten a
rren (batez ere tabakoa, a
lkohola eta cannabisa), egia da gehienek ez dutela drogak a
ldizka kontsumitzen jarraitzen denbora a
urrera joan a
hala. Hortaz, garrantzitsua da desberdintzea noizean behin kontsumitzea, maiz kontsumitzea, a
rrisku larriarekin kontsumitzea, mendekotasuna. Zorionez, nerabe as
kok ez du drogarik kontsumitzen edo noizean behin kontsumitzen du, as
kotan garapen prozesuari lotuta, esperimentatzeko edo taldean sartzeko, kide berdina izanik. Honek ez du esan nahi etorkizunean droga-mendekotasuna duen pertsona izango denik.
Txostenak berezko izaera duten bi zati nagusi ditu: lehenengoa datuei buruzkoa; eta bigarrena iritziei buruzkoa, bertan jaso eta a
ztertu baititugu iritziak.
Iritzien zatiari dagokionez, 5.3 kapitulu edo a
talarentzat a
rreta berezia eskatu nahi dugu: kapitulu horretan nerabeen beren hitza islatu dugu. Hor nerabeek hainbat eta hainbat konturen gainean duten iritzia bildu dugu: zer da haientzat prebentzioa; nor da haien ustez toxikomanoa, zergatik kontsumitzen dute; drogak lortzea erraza zaien; a
dinak edo sexuak kontsumoan duen eragina; nola sailkatzen dituzte drogak "haiek", nola baloratzen dute eragile sozialen esku-hartzea (polizia, eskola, familia, hedabideak…). Gai honetan eta haiek tartean hartzen dituzten guztietan, oso garrantzitsua iruditzen zaigu a
dingabeen iritzia jasotzea: haien iritzia zuzenean ezagutzea.
Nolanahi ere, eta logikoa denez gero, beste gizarte eragile batzuen iritziak ere bildu ditugu (5. eta 6. kap.); besteak beste: familiak, irakasleak eta a
dingabeekin lotutako beste gizarte instantzia batzuk ere.
Oso garrantzitsutzat jotzen da nerabeek drogak kontsumitzeko duten jarrera a
ztertzea, ez isolatutako fenomeno gisa, gure gizarteko testuinguruan baizik.
Ondorioak eta gomendioak:
Txosten honek a
rgi zuten du gutxienez bi a
rlok hobetzeko premia handia dutela:
1) A
rlo honetan lanean diharduten instantzia guztien lankidetza.
2) Prebentzio selektiboaren garapen handiagoa, a
rrisku edo zaurgarritasun egoera berezietan dauden nerabeen sektore berezientzat zuzendua.
Arartekoaren lehenengo gomendioek, hain zuzen ere, bi gai horiek dituzte helburu (1etik 5erako gomendioak, erakundeen koordinazioa eta lidergoari buruzkoak; 6tik 11rako gomendioak, prebentzio selektiboari buruzko jardueren gainekoak, bereziki zaurgarriak diren pertsonei zuzenduak).
Gainerako 21 gomendioek a
intzat hartuko diren hiru eremuak (eskola, familia eta a
isia) hobetzeko proposamenak dituzte. Era berean, pertzepzio sozialean eta nerabeen beren parte hartzeari buruzkoa ere badaude (9. kapitulua). (Ikusi Haur eta Nerabeentzako Bulegoaren txostenaren 5.1. a
tala).
1 Agerraldiaren testu osoa eskura daiteke A
rartekoaren web orrialdean.
alt="Azala:Txosten berezia: euskal a
utonomia erkidegoko oinarrizko gizarte zerbitzuen egoera" />
Ekainaren 22an eman zitzaion Eusko Legebiltzarreko lehendakariari Euskal A
utonomia Erkidegoko oinarrizko gizarte zerbitzuen egoerari buruzko txosten berezia. Gero, 2010eko urriaren 1ean, Eusko Legebiltzarreko Giza Eskubideen eta Herritarren Eskaeren Batzordeari a
urkeztu zitzaion.2
Txostenaren gaia:
Oinarrizko gizarte zerbitzuak, jakina denez, herritarrei ematen zaien gizarte-arreta a
ntolatzeko bektorea dira. Horrela, ukaezina da gizartean zerbitzu horiek jasotzeko eskaera dagoela, EAEko gizarte-zerbitzuen sistemarako sarbide gisa; era berean, ukaezina da herritarrek oso iritzi ona dutela zerbitzu horien eginkizunaz eta erabilgarritasunaz.
Txosten hau lantzen hasi zenean, A
rartekoak hiru helburu zituen: zerbitzu horiek gaur egun nola dauden ikustea, ikuspegi gehientsuenak a
ztertuz, baita zerbitzuon oraingo eta geroko a
halmena ere; 1999n lehenbiziko txostena egin zenetik gaur a
rte izan duen bilakaera a
ztertzea, eta, a
ldi berean, txosten hartan A
rartekoak egindako gomendioak zenbateraino bete diren baloratzea; eta, a
zkenik, hainbat ondorio eta gomendio proposatzea, hobetu a
hal izateko eta beren eginkizuna egoki beteko dutela bermatzeko, orain dauden edonolako eskakizunen a
rabera.
Txostena lehentasunezko hiru a
ztergairen inguruan eratu da:
- Oinarrizko gizarte zerbitzuetan giza baliabideak eta baliabide materialak a
ntolatzea. Giza baliabideei dagokienez, plantillak hornitzea, bertako langileen lan-baldintzak, segurtasun-baldintzak eta laneko osasuna, lan-zama eta trebakuntza; eta baliabide materialei dagokienez, zerbitzuen irisgarritasuna, hornitura materialak eta informazio teknologien erabilera.
- Oinarrizko gizarte zerbitzuen erabiltzaileak a
rtatzea: erabiltzaileen eskubideak bermatzearekin eta jasotako zerbitzuarekin pozik egotearekin lotutako a
lderdiak, baita gizartean parte hartzeko sistemak eta presako prozedurak ere.
- Oinarrizko gizarte zerbitzuetan gizarte ekintza burutzea, zerbitzu horiek sistemarako sarbide gisa jarduteko duten a
halmena a
ztertuz, kasuak kudeatzea eta zerbitzu espezializatuekin koordinatzea eta lankidetzan a
ritzea, besteak beste.
Txostenaren ondorioetan, oinarrizko gizarte zerbitzuen a
rgazki oso eta konplexua egin da. Ondorio horiek benetako egoera islatzen dute, bi zertzelada hauei esker:
- Oinarrizko 216 unitateren iritziak jaso dira, hau da, Euskal Herriko unitate guztietatik %82,4renak.
- Informazioa eman digute unitate horietako a
rduradunek, bertan lanean diharduten profesionalek, zerbitzu horien erabiltzaileek, udal a
rduradunek, lankidetzan a
ritzen diren eragileek, zuzenean parte hartzen duten a
dituek eta eragileek eta, oro har, herritarrek.
Ondorioak eta gomendioak:
Unitateei berei eta a
dministrazio eskudunei laguntzeko tresna moduan, txostenaren bukaeran hainbat gomendio egin dira, zortzi a
rlotan egituratuta: gomendio orokorrak; kontzeptu, zuzenbide eta a
ntolakuntzari buruzko gomendioak; zonakatzearen gaineko gomendioak; zerbitzuak jasotzeko prozedurei buruzkoak; langileen ingurukoak; banakako eta familiako esku-hartzeari buruzkoak; erabiltzaileen eskubideen eta zerbitzuen kalitatea neurtzearen gainekoak; eta, a
zkenik, oinarrizko gizarte zerbitzuak komunitatean parte hartzeari buruzko gomendioak eta bigarren mailako a
rreta-sarearekin koordinatzeari buruzkoak.
Gomendio orokorretako batzuk a
zpimarratu behar dira, a
rgiro hobetu daitezkeen a
rlo bezala:
1. Izaera finalista duen finantzaketa ezarri behar da, udalentzat nahikoa eta egonkorra izango dena, oinarrizko gizarte zerbitzuak giza baliabideez eta baliabide materialez hornitzeko.
2. Gizarte zerbitzuetako profesionalen a
dierazleak edo ratio egokiak zehaztu behar dira, kontuan hartuz gizarte-laneko langileak, a
dministrazioko langileak eta gizarte-heziketakoak.
3. Baloratzeko eta diagnostikatzeko tresna komunak erabili behar dira, eta gizarte-fitxaren eta a
rreta pertsonalizaturako planaren eredu homogeneoak.
4. Ustiaketa komuna egiteko tresna informatikoak zehaztu beharra dago. Tresna horiek zerbitzu mota eta unitate ezberdinei elkarrekin jarduten utzi behar diete; eta zerbitzuen eta herritarren a
rteko elkarrekintza ere a
halbidetu behar dute.
5. Zerbitzuen a
rteko koordinazioa biziagotu behar da, baita zerbitzuen eta bigarren mailako a
rreta-sarearen a
rtekoa ere.
6. Herritarrek eta komunitateak parte hartzeko bideak bultzatu behar dira.
Txostenean barrena funtsezko bi ideia nabarmentzen dira, eta txostena iruzkintzeko eta laburtzeko balio dute:
- Funtzionatzen duen baliabidea da, eta Euskadin dauden oinarrizko gizarte zerbitzuen 262 unitateek lehen mailako sare sendoa osatzen dute. Sare horrek eginkizun garrantzitsua eta behar-beharrezkoa betetzen du, gizarte zerbitzuak egiten dituelako eta zerbitzuez hornitzen duelako. Gainera, zerbitzuok erabiltzen dituzten pertsonek ontzat jotzen dituzte.
- Jakina, hainbat behar eta a
kats ere badira. Horiek oinarrizko gizarte zerbitzuetan eragiten dute, zenbait mailatan, eta lehenbailehen konpondu behar dituzte Euskadiko hiru erakundeek, era koordinatuan lan eginez. Horrela saihestuko da gizarte-eskaeren ondorioz oinarrizko gizarte zerbitzuek gainezka egitea.
2 Agerraldiaren testu osoa eskura daiteke A
rartekoaren web orrialdean
2. 2010. Urtean egindako txosten bereziak
2010. urtean a
urrerapenak egin dira hainbat txosten berezi prestatzen:
- Euskal A
utonomia Erkidegoko garraio publikoak duen irisgarritasunari buruzko txosten berezia.
- A
rrisku egoera berezietan dauden a
dingabeen gaineko txostena.
- A
benduaren 14ko 39/2006 Legea a
plikatzearekin lotura duen txostena. Lege hori norberaren a
utonomia sustatzeari eta mendekotasun egoeran dauden pertsonak a
rtatzeari buruzkoa da.
Txosten horiek 2010. urtearen a
zken hilabeteetan bukatu dira eta 2011ko lehen lauhilekoan a
rgitaratu eta a
urkeztuko dira.
1) Euskal A
utonomia Erkidegoko garraio publikoak duen irisgarritasunari buruzko txosten berezia
Mugikortasuna, batetik bestera higitzeko a
halmentzat hartuta, ezinbestekoa da pertsona bat gizartean, kulturan eta ekonomian txertatzeko. Norbanakoaren eskubidea da eta horrelaxe ulertu eta tratatu behar da gizartean. Hala ere, egiaz, oraindik etengabeko oztopoak daudenez gero, batez ere garraio a
rloan, A
rartekoa hainbat kexa jasotzen a
ritu da gai horren gainean. Kexa horien berri idatzia eman dugu elkarren jarraian egin ditugun urteko hainbat txostenetan.
Txostenaren helburua da EAEko garraio sistema publikoaren a
katsak eta gabeziak identifikatzea, mugikortasun urriko pertsonen joan-etorrien segurtasunari eta funtzionaltasunari dagokienez.
Azterketa-diagnostikoaren barruan sartu da Euskadiko hiru lurralde historikoetako garraio publikoaren sistemaren sare osoa, a
legia, sare erregularra, jendeak oro har erabilitakoa, jatorria edota helmuga EAEn duena. Horregatik, a
zterketa horretan honako hauek hartu dira kontuan: 15 trenbide; jardunean dauden bi tranbia sistemak (Bilbokoa eta Gasteizkoa); Bilboko metropoli sistema; errepide sistema (hiriko, hiriarteko eta ibilbide luzeko lineak); eta, a
zkenik, Euskal Herriko hiru a
ireportuak.
Txostenean ondorio zehatzen a
tala a
gertzen da, garraio-sistemen a
rabera bereizita, eta, a
tal hori osatzeko, bukaerako ondorio bat. Era berean. Gomendioen a
tala ere egin da, garraio-sistemen a
rabera a
ntolatuta eta, horien barruan, a
dministrazio eskudunen edo a
zpiegituraren operatzaile edo kudeatzaileen a
rabera, ikuspegi sistematikoagoa izateko.
Gainera, txosten horrekin urrats garrantzitsua egin da gardentasunari eta A
rartekoaren txosteneko informazioa eta datuak irekitzeari dagokienez, interesatuta dagoen edonork horiek erabili eta berrerabili a
hal izan ditzan. A
ldi berean, etorkizunean, garraio-sistema horien kokapenari eta irisgarritasun-baldintzei buruzko mapa eskuragarri jarriko da herritarrentzat A
rartekoaren web gunean, eta mapa haren oinarri da txosten hau.
2) A
rrisku egoera berezietan dauden a
dingabeen gaineko txostena
Urteotan, A
rarteko erakundeak lehentasunezko a
rreta ematen a
ritu da egoera txarrean bizi diren edo premia bereziak dituzten haur eta nerabe hauei: a
rriskuan edo babesik gabe dauden haurrak, babes-sistemetan hartutakoak; bakarrik dauden a
dingabe a
tzerritarrak; nerabe a
rau-hausleak; ezgaitasunarekin, egoera sozioekonomikoarekin, jatorri edo etniarekin eta a
barrekin lotutako premia bereziak edo berariazkoak dituzten ikasleak; buruko osasun a
razoak dituzten a
dingabeak; droga-kontsumo gatazkatsuak dituzten nerabeak; eskola-jazarpena nozitzen duten a
din txikikoak…
Ahultasun bereziko beste egoera batzuei buruz ere egin dira hainbat jarduera: genero-indarkeriazko egoeretan haurrei tratu txarrak emateaz; teknologia berriak erabiltzearen edo gehiegi erabiltzearen ondoriozko a
rriskuez; hedabideetan a
din txikikoak tratatzeko moduaz; edo gehiengoak ez bezalako joera sexuala duten haur edo nerabeak onartzeaz... A
razo horiek ere landu dira txosten honetan, baina ez hain zabal.
Horrela bada, txosten berezi hau Haur eta Nerabeentzako Bulegoak egin du, A
rartekoaren berezko baliabideekin, eta bertan sistematikoki a
ztertzen a
halegindu da haurrei bereziki eragiten dieten egoera jakin batzuk, izan ere, egoera horiek a
hulago bihurtzen dituzte haurrak, bai beren eskubideei dagokienez, bai beraiek modu egokian hazteari dagokionez.
Beraz, berariazko hobekuntzak egin behar dira haurrei eta nerabeei a
rreta ematearekin zerikusia duten sistemetan:
- babes sistemetan;
- gazte justiziaren sisteman;
- hezkuntza sisteman;
- osasun sisteman…
Horretarako, 46 gomendio egin dira eta, bukatzeko, a
zken gomendioa, a
hultasun egoerak eta horien bilakaera a
ztertu beharraz. (Ikusi Haur eta Nerabeentzako Bulegoaren txostenaren 5.2. a
tala).
3) A
benduaren 14ko 39/2006 Legea, norberaren a
utonomia sustatzeari eta mendekotasun egoeran dauden pertsonak a
rtatzeari buruzkoa. Lege hori a
plikatzearen gaineko txostena.
Mendekotasun egoeran dauden pertsonak talde bereziki a
hula osatzen dute, eta a
hultasun horrek zaildu egiten die beren eskubideak egiaz baliatzea. Horregatik, herri-administrazioek bultzatzen dituzten berariazko babes-neurriek eragin onuragarria izan behar dute eskubide horiek baliatzean, pertsona horien duintasuna eta bizi-kalitatea errespetatzean.
Lege hori indarrean jarri zenetik, euskal a
dministrazioek −batez ere foru a
ldundiek, prozesu horretan a
geriko protagonismoa baitute− egin dituzten urratsak a
ztertzen a
ritu da erakunde hau, eta jasotako zenbait kexari esker jakin du zeintzuk diren gainditu behar diren oztopo nagusiak. Gaiarekin zerikusia duten a
dministrazioen laguntzarekin, lege horren ezarpenak eragindako pertsonen kolektibo batzuek egin dituzten ekarpenekin eta mendekotasun egoeran dauden pertsonen eta horien zaintzaileen testigantzekin hurbiletik a
ztertu a
hal izan dugu egiaz nola ezarri den EAEn Estatuko lege hori −norberaren a
utonomiari eta mendekotasun egoeran dauden pertsonak a
rtatzeari buruzkoa−.
Txosten berezi hori ere A
rartekoak berezko dituen baliabideekin egin da. Bertan a
ztertu dira mendekotasuna babesteko a
raubide juridikoa, gure erkidegoan a
raudi berriak izan duen eragina (alderdi kuantitatibo nahiz kualitatiboak), mendeko pertsonak EAEn duen profila, lege horretan xedatutako prestazio eta zerbitzuetara jotzeak euskal herritarrengan izan duen eragina, legearen ezarpenak eragindako taldeek egindako balorazioak, jasotako kexen a
urrean A
rartekoak izan duen esku-hartzea eta horietaz duen iritzia, baita eragindako pertsona batzuen testigantza ere.
Azkenik, txostenean ondorio nagusiak bildu dira, eta hainbat gomendio, mendekotasuna babestu eta norberaren a
utonomia sustatzearen a
rloan herri-administrazioek onartutako neurriak hobetze a
ldera.