8.4. IKTetarako sarbide oztopoak eta inhibitzaileak
8.4.1. Etxean Interneterako sarbiderik ez edukitzeko arrazoiak
Sarbide-eten digitalaren existentzia ulertzeko, IKT tresnen eskuragarritasun ehunekoak aztertzeaz gain, eten hori sortzen duten oztopo edo inhibitzaileak ere aztertu behar dira.
Aztertu ohi diren adierazleetariko ba
t etxean Interneterako konexiorik ez edukitzeko arrazoien azalpena da. Kasu honetan, Eustaten informazioaren gizarteari buruzko inkestak errealitate hori aztertzen du 5 aldagai oinarri hartuta:
batetik sartzen dira.
Euskadiko familien (15 eta 74 urte bitarteko kide ba
tekin, gutxienez) adierazpenetatik lortutako datuek aldagai horiek ordena honetan ezartzen dituzte:
(37. irudia)
Etxean Interneterako sarbiderik ez edukitzeko arrazoiak
batekin, gutxienez) % 27,9k ez du Interneterako konexiorik ez dutelako nahi edo ez dutelako behar.
bada, familien % 7,6k dioenaren arabera, ez du konexiorik erabiltzeko beharrezkoak diren ezagutzarik ez duelako.
bat gutxienez duten familien % 2,9ko erregistroarekin besterik ez, prezioarena da (garestiegia).
Horrek esan nahi du, oraindik ere herritar ugarik adierazten dutela Internet bezalako oinarrizko IKT tresna ez erabiltzeko oinarrizko arrazoiak “ez dut nahi, ez dut behar” eta “ez dut ezagutzarik” direla. Bi arrazoi horiek aliatutako beste aldagai ba
tzuetara lotuta egon daitezke, hala nola, IKTen “ahuleziaren” pertzepzioa (edo zerbait apurtzeko beldurra) edo ohiko telebista ez den pantailako beste gailuekiko “konfiantza” falta. Horri gure eskuetan amaitzen duten gailu guztiek geroz eta gehiago duten “multifuntzionaltasunaren” ezaugarria gaineratu behar zaio. Aldagai horrek bereziki IKT gaitasun eta ezagutza gutxiago dituzten hainbat talderi eragiten die, izan ere, funtzio ba
karreko gailuekin erosoago sentitzen ohi dira.
Ezagutza faltako aldagai horri dagokionez, IKTek sarbide-oztopo hori areagotzen duen osagai ba
t dute. Hain zuzen ere, uneko gailuekin elkarri eragiteko, askotan ohartu gabe ba
da ere, menderatu behar ditugun gaitasun sorta zabala da. Pertsona ba
t teklatua, sagua edo ukipen-pantaila ba
t erabiltzeko gai izan arren, hainbat bideren arteko konexioak ezartzeko gai izan behar da (ahotsa, soinua, testua…), zeinu oso bereziak interpretatu behar ditu eta maiz euren irudia eta botoien kokapena eguneratzen eta aldatzen dituzten tresnak erabili behar ditu. Gaur egun hainbat teknologia erabiltzeko aukera eskaintzen digun ezagutza metatua denborarekin eguneratu eta aberastu beharko da. Behar horrek, motibazioarekin oso aliatuta dagoenak, ez du erantzun bera topatzen IKTak erabili nahi dituzten pertsona guztiengan, errefus edo axolagabetasuneko jarrerak eraginez.
8.4.2. Interneterako sarbiderik ez edukitzeko arrazoien ebolutiboa
Beti izan da horrela? Begirada atzera botatzean eta azken urteetan etxebizitzan Interneterako konexiorik ez edukitzeko arrazoien inguruko galdera berak erregistratutako datuak alderatzean, zera ikusten dugu:
bat gutxienez zuten familien % 7,6k arrazoi hori adierazten zuten etxean Internetik ez izateko arrazoi gisa; gaur egun, berriz, datu hori % 2,9an kokatzen da.
bat gutxienez zuten Euskadiko familien % 45ak arrazoi hori aukeratzen zuen etxean Internetik ez edukitzeko arrazoia azaltzerakoan; 2011, berriz, aldagai hori % 27,9raino murriztu da, arestian aipatzen genuen moduan, Euskadin Interneterako sarbidearen arrazoi inhibitzaile nagusi gisa mantenduz.
(38. irudia)
Euskadin 16 eta 74 urte bitarteko kide ba
t gutxienez duten familiak etxean Interneterako sarbiderik ez edukitzeko arrazoien arabera (%). 2006-2011 ebolutiboa
Guk eginda Eustaten datuei jarraiki.
8.4.3. Etxean Interneterako sarbiderik ez edukitzeko arrazoiak eta pertsona nagusiak
65 eta 74 urte bitarteko pertsona ba
t gutxienez duten familien kasuan, Interneterako sarbiderik ez edukitzeko arrazoi nagusiak berak dira berriro ere:
Etxeetan Interneterako sarbiderik ez edukitzeko hirugarren arrazoi nagusia Internet eduki ahal izateko beharrezkoa den ekipamendu falta da (65 eta 74 urte bitarteko kide ba
t gutxienez duten familien % 8,1). Ehuneko horrek ia 5 portzentaje-puntutan gainditzen du 16 eta 74 urte bitarteko kide ba
t gutxienez duten familiek erregistratutakoa.
Pertsona nagusien taldearen artean IKTekiko motibazio falta, Vodafone Fundazioaren Los mayores ante las TIC azterlanean azaltzen den moduan, garrantzi gehien duen aldagaietako ba
t da: “motibazio-sustapenik ez dagoenez, ez da beharra igartzen, ezta erabilera deseatzen ere. Motibaziorik ez duten pertsona nagusiek zera diote: ‘Teknologiak ez daude niregan’”.
(39. irudia)
16 eta 74 urte bitarteko kide ba
t gutxienez duten Euskadiko familien eta 65 eta 74 urte bitarteko kide ba
t gutxienez duten familien arteko konparatiba etxean Interneterako sarbiderik ez edukitzeko arrazoi nagusiei dagokienez (%), 2011
Guk eginda Eustaten datuei jarraiki.
Errefus-jokabide horren atzean IKTekiko distantzia eta ezagutza falta handia antzematen da, ba
ita horiek eskain diezazkieketen aukeren ingurukoa ere. Beraz, esan genezake, jokabide-aldagai ba
ten atzean (errefusa, motibazio falta, axolagabekeria) taldeak berak aitortzen duen ustezko ikasketa-etena ezkutatzen da, horixe ba
ita etxeetan Interneterako konexiorik ez edukitzeko bigarren arrazoi nagusia.
8.4.4. Etxean Interneterako sarbiderik ez edukitzeko arrazoien ebolutiboa eta pertsona nagusiak
Azken urteetan adierazle horien bilakaeraren ikuspegitik, erakunde eta organizazio (publikoak eta pribatuak) ezberdinetatik IKTak pertsona nagusiei hurbiltzeko abian jarritako jardueren ondorioak antzematen hasi direla ikus dezakegu. 2006an “ez dut nahi, ez dut behar” eta “ez dut ezagutzarik” arrazoiak Interneterako sarbideari begira (etxeetan konexioa edukitzea) pertsona nagusiek adierazitako oztopo nabarmenenak ziren, % 82,8 eta % 33,1eko ehunekoekin, hurrenez hurren. Kopuru horiek gaur egungo % 69,8 eta % 26,1etik (hurrenez hurren) urrun daude eta irakurketa bikoitza dute:
baino erritmo askoz ere motelagoan
bada ere.
barneratzea lortu
bada ere, oraindik ere ikasgai
bat gainditzeke dago ezagutza faltari dagokionez, inhibitzaile garrantzitsua
baita eta, aldeko bilakaerarekin jarraitzen
badu ere, ahalegin gehiago (eta berria) behar ditu.
16 eta 74 urte bitarteko pertsona ba
t gutxienez duten familien kasuan gertatzen den moduan, zerbitzuak garestiegiak direnaren usteak ere bilakaera izan du azken 5 urteetan. Horrela ba
da, 2006an 65 eta 74 urte bitarteko kide ba
t gutxienez zuten familien % 7,9k zioen etxean ez zuela Internetik garestiegia zelako eta ehuneko hori gaur egun erregistratutako % 1,4raino murriztu da.
8.4.5. IKTetarako sarbiderako oztopo eta inhibitzaileen pertzepzioa IKTak erabiltzen dituzten pertsonen ikuspuntutik
Txosten berezi honen esparruan Arartekoak egindako IKTak eskuratzeari eta e-partaidetzari buruzko inkesta burutzean, IKTetarako sarbidean oztopo edo inhibitzaile gisa jarduten duten faktoreak aztertu ahal izan ditugu, IKTetara sartzen eta horiek erabiltzen dituzten pertsonen ikuspuntutik.
Horretarako, galdetegian honako galdera gaineratu zen: “Zure ustez, zeintzuk dira zenbait pertsona eta gizarte kolektibori informazioaren eta komunikazioaren teknologiak erabiltzea galarazten dieten oztopoak? (Berezko erantzuna)”.
Informazio horri esker IKTetara sartzen ez diren pertsonek antzemandako oztopoen (aldez aurretik aztertuak, Eustaten IGI-F inkestako datuen bidez) eta IKTetara sartu eta horiek erabiltzen dituzten pertsonen ustetan hainbat talde, gizarte talde edota gutxiengo etnikori IKTetarako sarbidea eragozten dieten oztopoen arteko kontrastea egin dezakegu.
Daturik nabarmenena oztopo ekonomikoan edo IKTetara sartzeko ba
liabide ekonomiko faltan aurkitzen dugu. Eustaten datuen azterketak ba
ieztatzen digu IKTak erabiltzen ez dituzten pertsonek teknologien gehiegizko prezioarekin loturiko kontuak sarbide-oztopoen rankinean azken faktore gisa ezartzen dituztela. Osterantzean, IKTetarako sarbidea duten eta horien ohiko erabiltzaileak diren inkestatutako pertsonen % 52,6k uste du prezioa inhibitzaile edo sarbide-oztopo gisako arrazoi nagusia dela.
Oztopoen rankingean duten ordenaren araberako ondorengo faktoreak “informazio falta/erabiltzen ez jakitea” (% 16,8) eta “haien onuren eta erabilgarritasunaren gaineko mesfidantza edo ezagutza falta” (% 15) dira. Inkestatutako herritarren % 11,4k “adina” aipatzen du faktore inhibitzaile gisa eta % 9k “interes falta”.
Azpimarratzekoa da inkestatutako pertsonen % 5,6k adierazi izana gaur egun ez dagoela hainbat talde, gizarte talde edota gutxiengo etnikori IKTetarako sarbidea eragozten dieten oztoporik. Faktore horrek beste ba
tzuek ba
ino ehuneko altuagoa dauka, hala nola, “estaldura falta” (% 2,9), “ezgaitasunen ba
t edukitzea” (% 2,3) edo “denbora falta” (% 1,7) ba
ino portzentaje altuagoa.
(40. irudia)
Euren ustez hainbat talde eta gizarte talderi IKTetara sartzea eragozten dieten oztopoak (%), 2012
Guk egina Euskadin IKTak eskuratzeari eta e-partaidetzari buruzko inkestaren arabera, (Arartekoa, 2012).
8.4.6. IKTetarako beste sarbide oztopo eta inhibitzaile
Eustaten IGI-F inkestaren datuetatik lortutako IKTetarako sarbiderako oztopo edo inhibitzaile gisa jarduten duten aldagaiez gain, lan-mahai eta elkarrizketetan izandako adituen parte-hartzeak beste sarbide-oztopo edo inhibitzaileak egon daitezkeela erakusten digu, eta kontuan hartu behar dira e-inklusioa sustatzeko gomendioak proposatze aldera.
Ondorengo taulak ustezko oztopo eta inhibitzaile sorta erakusten digu, ba
koitzaren deskribamenarekin eta eragin gehien pairatzen duten taldeekiko gurutzaketarekin:
(11. taula)
IKTetarako beste sarbide oztopo eta inhibitzaile