8.4. IKTetarako sarbide oztopoak eta inhibitzaileak
8.4.1. Etxean Interneterako sarbiderik ez edukitzeko ar
razoiak
Sarbide-eten digitalaren existentzia ulertzeko, IKT tresnen eskuragarritasun ehunekoak aztertzeaz gain, eten hori sortzen duten oztopo edo inhibitzaileak ere aztertu behar dira.
Aztertu ohi diren adierazleetariko bat etxean Interneterako konexiorik ez edukitzeko ar
razoien azalpena da. Kasu honetan, Eustaten informazioaren gizarteari buruzko inkestak errealitate hori aztertzen du 5 aldagai oinarri hartuta:
Euskadiko familien (15 eta 74 urte bitarteko kide batekin, gutxienez) adierazpenetatik lortutako datuek aldagai horiek ordena honetan ezartzen dituzte:
(37. irudia)
Etxean Interneterako sarbiderik ez edukitzeko ar
razoiak
arabera, familia guztien (16 eta 74 urte bitarteko kide batekin, gutxienez) % 27,9k ez du Interneterako konexiorik ez dutelako nahi edo ez dutelako behar.
arabera, ez du konexiorik erabiltzeko beharrezkoak diren ezagutzarik ez duelako.
arrazoia, 16 eta 74 urte bitarteko kide bat gutxienez duten familien % 2,9ko erregistroarekin besterik ez, prezioarena da (garestiegia).
Horrek esan nahi du, oraindik ere herritar ugarik adierazten dutela Internet bezalako oinarrizko IKT tresna ez erabiltzeko oinarrizko ar
razoiak “ez dut nahi, ez dut behar” eta “ez dut ezagutzarik” direla. Bi ar
razoi horiek aliatutako beste aldagai batzuetara lotuta egon daitezke, hala nola, IKTen “ahuleziaren” pertzepzioa (edo zerbait apurtzeko beldurra) edo ohiko telebista ez den pantailako beste gailuekiko “konfiantza” falta. Horri gure eskuetan amaitzen duten gailu guztiek geroz eta gehiago duten “multifuntzionaltasunaren” ezaugarria gaineratu behar zaio. Aldagai horrek bereziki IKT gaitasun eta ezagutza gutxiago dituzten hainbat talderi eragiten die, izan ere, funtzio bakarreko gailuekin erosoago sentitzen ohi dira.
Ezagutza faltako aldagai horri dagokionez, IKTek sarbide-oztopo hori ar
eagotzen duen osagai bat dute. Hain zuzen ere, uneko gailuekin elkarri eragiteko, askotan ohartu gabe bada ere, menderatu behar ditugun gaitasun sorta zabala da. Pertsona bat teklatua, sagua edo ukipen-pantaila bat erabiltzeko gai izan ar
ren, hainbat bideren ar
teko konexioak ezartzeko gai izan behar da (ahotsa, soinua, testua…), zeinu oso bereziak interpretatu behar ditu eta maiz euren irudia eta botoien kokapena eguneratzen eta aldatzen dituzten tresnak erabili behar ditu. Gaur egun hainbat teknologia erabiltzeko aukera eskaintzen digun ezagutza metatua denborarekin eguneratu eta aberastu beharko da. Behar horrek, motibazioarekin oso aliatuta dagoenak, ez du erantzun bera topatzen IKTak erabili nahi dituzten pertsona guztiengan, errefus edo axolagabetasuneko jarrerak eraginez.
8.4.2. Interneterako sarbiderik ez edukitzeko ar
razoien ebolutiboa
Beti izan da horrela? Begirada atzera botatzean eta azken urteetan etxebizitzan Interneterako konexiorik ez edukitzeko ar
razoien inguruko galdera berak erregistratutako datuak alderatzean, zera ikusten dugu:
arrazoien rankingean “ez dut behar, ez dut nahi” eta “ez dut ezagutzarik” ere azaltzen ziren. Garai hartan zifrak % 45 eta 11,4koak ziren, hurrenez hurren.
arrazoia izan da. Hala ere, datu hori gutxika txikituz joan da. 2006an 16 eta 74 urte bitarteko kide bat gutxienez zuten familien % 7,6k
arrazoi hori adierazten zuten etxean Internetik ez izateko
arrazoi gisa; gaur egun, berriz, datu hori % 2,9an kokatzen da.
arrazoi posible guztiak aldatu dira etxeetan Internet zuten familien ehunekoak gora egin heinean. Etxean teknologia hori edukitzeko behar edo nahi ezarekin loturiko aldagaiak bilakaera oso nabarmena izan du. 2006an 16 eta 74 urte bitarteko kide bat gutxienez zuten Euskadiko familien % 45ak
arrazoi hori aukeratzen zuen etxean Internetik ez edukitzeko
arrazoia azaltzerakoan; 2011, berriz, aldagai hori % 27,9raino murriztu da,
arestian aipatzen genuen moduan, Euskadin Interneterako sarbidearen
arrazoi inhibitzaile nagusi gisa mantenduz.
(38. irudia)
Euskadin 16 eta 74 urte bitarteko kide bat gutxienez duten familiak etxean Interneterako sarbiderik ez edukitzeko ar
razoien ar
abera (%). 2006-2011 ebolutiboa
Guk eginda Eustaten datuei jarraiki.
8.4.3. Etxean Interneterako sarbiderik ez edukitzeko ar
razoiak eta pertsona nagusiak
65 eta 74 urte bitarteko pertsona bat gutxienez duten familien kasuan, Interneterako sarbiderik ez edukitzeko ar
razoi nagusiak berak dira berriro ere:
Etxeetan Interneterako sarbiderik ez edukitzeko hirugarren ar
razoi nagusia Internet eduki ahal izateko beharrezkoa den ekipamendu falta da (65 eta 74 urte bitarteko kide bat gutxienez duten familien % 8,1). Ehuneko horrek ia 5 portzentaje-puntutan gainditzen du 16 eta 74 urte bitarteko kide bat gutxienez duten familiek erregistratutakoa.
Pertsona nagusien taldearen ar
tean IKTekiko motibazio falta, Vodafone Fundazioaren Los mayores ante las TIC azterlanean azaltzen den moduan, garrantzi gehien duen aldagaietako bat da: “motibazio-sustapenik ez dagoenez, ez da beharra igartzen, ezta erabilera deseatzen ere. Motibaziorik ez duten pertsona nagusiek zera diote: ‘Teknologiak ez daude niregan’”.
(39. irudia)
16 eta 74 urte bitarteko kide bat gutxienez duten Euskadiko familien eta 65 eta 74 urte bitarteko kide bat gutxienez duten familien ar
teko konparatiba etxean Interneterako sarbiderik ez edukitzeko ar
razoi nagusiei dagokienez (%), 2011
Guk eginda Eustaten datuei jarraiki.
Errefus-jokabide horren atzean IKTekiko distantzia eta ezagutza falta handia antzematen da, baita horiek eskain diezazkieketen aukeren ingurukoa ere. Beraz, esan genezake, jokabide-aldagai baten atzean (errefusa, motibazio falta, axolagabekeria) taldeak berak aitortzen duen ustezko ikasketa-etena ezkutatzen da, horixe baita etxeetan Interneterako konexiorik ez edukitzeko bigarren ar
razoi nagusia.
8.4.4. Etxean Interneterako sarbiderik ez edukitzeko ar
razoien ebolutiboa eta pertsona nagusiak
Azken urteetan adierazle horien bilakaeraren ikuspegitik, erakunde eta organizazio (publikoak eta pribatuak) ezberdinetatik IKTak pertsona nagusiei hurbiltzeko abian jarritako jardueren ondorioak antzematen hasi direla ikus dezakegu. 2006an “ez dut nahi, ez dut behar” eta “ez dut ezagutzarik” ar
razoiak Interneterako sarbideari begira (etxeetan konexioa edukitzea) pertsona nagusiek adierazitako oztopo nabarmenenak ziren, % 82,8 eta % 33,1eko ehunekoekin, hurrenez hurren. Kopuru horiek gaur egungo % 69,8 eta % 26,1etik (hurrenez hurren) urrun daude eta irakurketa bikoitza dute:
artean sarbide-oztopoak murrizten aurrera egitea lortu da. Interneteko behar falta sarbide-oztopo nagusia da oraindik ere, hala ere, azken urte hauetan zehar gehien leundu dena izan da. Bestalde, sarbide-oztopo den Interneterako behar falta ere murriztu da, behar falta baino erritmo askoz ere motelagoan bada ere.
arabera interpreta genezakeenez, pertsona nagusien bizitzak hobetzeko (osasuna, komunikazioa, aisialdia, etab.) IKTen hainbat erabilera eta aplikazio barneratzea lortu bada ere, oraindik ere ikasgai bat gainditzeke dago ezagutza faltari dagokionez, inhibitzaile garrantzitsua baita eta, aldeko bilakaerarekin jarraitzen badu ere, ahalegin gehiago (eta berria) behar ditu.
16 eta 74 urte bitarteko pertsona bat gutxienez duten familien kasuan gertatzen den moduan, zerbitzuak garestiegiak direnaren usteak ere bilakaera izan du azken 5 urteetan. Horrela bada, 2006an 65 eta 74 urte bitarteko kide bat gutxienez zuten familien % 7,9k zioen etxean ez zuela Internetik garestiegia zelako eta ehuneko hori gaur egun erregistratutako % 1,4raino murriztu da.
8.4.5. IKTetarako sarbiderako oztopo eta inhibitzaileen pertzepzioa IKTak erabiltzen dituzten pertsonen ikuspuntutik
Txosten berezi honen esparruan Ar
artekoak egindako IKTak eskuratzeari eta e-partaidetzari buruzko inkesta burutzean, IKTetarako sarbidean oztopo edo inhibitzaile gisa jarduten duten faktoreak aztertu ahal izan ditugu, IKTetara sartzen eta horiek erabiltzen dituzten pertsonen ikuspuntutik.
Horretarako, galdetegian honako galdera gaineratu zen: “Zure ustez, zeintzuk dira zenbait pertsona eta gizarte kolektibori informazioaren eta komunikazioaren teknologiak erabiltzea galarazten dieten oztopoak? (Berezko erantzuna)”.
Informazio horri esker IKTetara sartzen ez diren pertsonek antzemandako oztopoen (aldez aurretik aztertuak, Eustaten IGI-F inkestako datuen bidez) eta IKTetara sartu eta horiek erabiltzen dituzten pertsonen ustetan hainbat talde, gizarte talde edota gutxiengo etnikori IKTetarako sarbidea eragozten dieten oztopoen ar
teko kontrastea egin dezakegu.
Daturik nabarmenena oztopo ekonomikoan edo IKTetara sartzeko baliabide ekonomiko faltan aurkitzen dugu. Eustaten datuen azterketak baieztatzen digu IKTak erabiltzen ez dituzten pertsonek teknologien gehiegizko prezioarekin loturiko kontuak sarbide-oztopoen rankinean azken faktore gisa ezartzen dituztela. Osterantzean, IKTetarako sarbidea duten eta horien ohiko erabiltzaileak diren inkestatutako pertsonen % 52,6k uste du prezioa inhibitzaile edo sarbide-oztopo gisako ar
razoi nagusia dela.
Oztopoen rankingean duten ordenaren ar
aberako ondorengo faktoreak “informazio falta/erabiltzen ez jakitea” (% 16,8) eta “haien onuren eta erabilgarritasunaren gaineko mesfidantza edo ezagutza falta” (% 15) dira. Inkestatutako herritarren % 11,4k “adina” aipatzen du faktore inhibitzaile gisa eta % 9k “interes falta”.
Azpimarratzekoa da inkestatutako pertsonen % 5,6k adierazi izana gaur egun ez dagoela hainbat talde, gizarte talde edota gutxiengo etnikori IKTetarako sarbidea eragozten dieten oztoporik. Faktore horrek beste batzuek baino ehuneko altuagoa dauka, hala nola, “estaldura falta” (% 2,9), “ezgaitasunen bat edukitzea” (% 2,3) edo “denbora falta” (% 1,7) baino portzentaje altuagoa.
(40. irudia)
Euren ustez hainbat talde eta gizarte talderi IKTetara sartzea eragozten dieten oztopoak (%), 2012
Guk egina Euskadin IKTak eskuratzeari eta e-partaidetzari buruzko inkestaren ar
abera, (Arartekoa, 2012).
8.4.6. IKTetarako beste sarbide oztopo eta inhibitzaile
Eustaten IGI-F inkestaren datuetatik lortutako IKTetarako sarbiderako oztopo edo inhibitzaile gisa jarduten duten aldagaiez gain, lan-mahai eta elkarrizketetan izandako adituen parte-hartzeak beste sarbide-oztopo edo inhibitzaileak egon daitezkeela erakusten digu, eta kontuan hartu behar dira e-inklusioa sustatzeko gomendioak proposatze aldera.
Ondorengo taulak ustezko oztopo eta inhibitzaile sorta erakusten digu, bakoitzaren deskribamenarekin eta eragin gehien pairatzen duten taldeekiko gurutzaketarekin:
(11. taula)
IKTetarako beste sarbide oztopo eta inhibitzaile