Txostenaren aurkezpena
1. Metodologia
1.1. Norberaren autonomiari eta mendetasunari buruz Estatu, autonomia eta foru esparruetan indarrean dagoen lege gorputzaren eta zenbait agiri espezializaturen azterketa
4.1.4. Alzheimer gaixotasuna duten adinekoak
Alzheimer gaixotasuna zahartzearekin lotutako gaixotasun neurodegeneratiboa da. Egiatan, endekapenezko dementzia horren kopuruak handitu egiten dira adinarekin. Hala, 65-69 urteen artean biztanleriaren %1ak du; 90 urtera arte %32-38ak; eta 95 urte edo gehiago dituztenek %40-50ak.
Kalkuluen arabera, gaur egun, 20.000 pe
rtsona inguruk dute gaixotasun hori Euskadin. Aurreikuspenen arabera, kopuru hori handitu egingo da datozen urteetan, bizi-itxaropena pixkanaka gorantz doa eta.
Egoera aurreratuan, memoriari, denbora- eta espazio-orientabideari, hizkuntzari, arrazoiketari, adimen kritikoari eta erabakiak hartzeko ahalmenari eragiten dio, eta horiekin batera, mugimendu asaldurak eta beste arazo batzuk ere izaten dira. Horrek guztiak eragiten du pe
rtsona mendekotasun handiko egoeran egotea.
Gaixotasunak gaixotasuna duen pe
rtsonari, familiari eta gizarte osoari eragiten dio. Gaixoaren narriadura-prozesuak inpaktu emozional handia eragiten du bere pe
rtsona maiteengan. Gainera, gertukoenek zama fisiko eta psikiko gogorra jasaten dute, eman beharreko zainketak direla eta.
2009ko martxoaren 10ean, Euskadiko Alzheimerdun Gaixoen Senitartekoen Elkarteen Federazioak (AEF-FAE), Arabako, Gipuzkoako eta Bizkaiko elkarteak biltzen dituena, onura publikokotzat aitortu zen. Erakunde horiek 20 urte baino gehiago daramate lanean, Alzheimerra duten pe
rtsonen eta beren familien bizi-kalitatea hobetzeko, gizarte- eta hezkuntza-programen, laguntza-taldeen, psikoestimulazio-zentroen eta asteburuko zentroen, prestakuntza- eta hedatze-lanen, fisioterapia-zerbitzuen, arreta psikologikoaren eta boluntario-programen bidez.
Orain, AMALi eta AMALen ezartzeari buruz emandako balorazioaren eduki nagusia jasoko dugu:
– Oro har, Bizkaiko Adinekoen Kontseiluak egindako balioespenarekin bat datoz.
– Positiboa da Legea zaintzaile senitartekoen lana aintzatestea, familia-inguruneko zainketetarako prestazio ekonomikoaren bidez, eta gizarte segurantzan haiei alta ematea jasotzea. Hala ere, prestazioak bere horretan ez du bermatzen mendekoari kalitateko arreta ematen zaiola, eta mendekoaren gizarte-bakartzea betikotzen lagun dezake.
– Hasierako kolapsoa eta azterketa-prozeduran izandako gehiegizko atzerapenak sortutako egoera pixkanaka gaindituz doa, baina oraindik ez dira konpondu larrialdi-egoerak.
– Legearen hartzaileen eta beren senideen artean Legeak eskaintzen dituen prestazioei buruzko informazio eza dagoela antzematen da.
– Gizarte- eta osasun-koordinazio eskasa.
– Balioespen-prozesuan, komenigarria litzateke dementzia duen pe
rtsonak jasotako informazioa zaintzaile nagusiak emandakoarekin alderatzea eta argitzea, bai eta Banakako Arreta Planean haien parte-hartzea bermatzea ere, Alzheimerra duten pe
rtsona askok ez baitakite gaixotasuna dutenik, ez dira konturatzen zer jardueretan dituzten benetako arazoak edo iraganera jotzen dute egungo aukerei buruzko informazioa emateko. Zaintzaile nagusiarekin gaixoa gabe egiten den kontaktu hori protokolizatu egin beharko litzateke.
– Beharrezkoa da balioespena egiten dutenek dementziari buruzko berariazko prestakuntza jasotzea. Oso komenigarria izango litzateke neuropsikologo bat egotea balorazio-taldeetan.
– Balorazio-sistemak muga fisikoetan jartzen du arreta eta beste arlo hauek bigarren mailan uzten ditu, nahiz eta urritasun handia eragiten duten faktoreak izan:
• Asaldura kognitiboak: haluzinazioak, eldarnioak, gezurrezko ezagutzak, memoriaren, arretaren, orientazioaren eta abarren asaldurak.
• Jokabidearen asaldurak: agresibitatea, noraezean ibiltzea, objektuak ezkutatzea eta galtzea.
• Emozio-egoera: lehen etapetan, dementziak depresioarekin eta/edo antsietatearekin batera gertatzen dira maiz, eta horrek zenbait jarduera egitea oztopa dezake.
• Funtzio betearazleak: ekintzak egiteko eta planifikatzeko zailtasunak.
• Lo egiteko arazoak.
– Mendekotasun-egoera aztertzeko prozedura luzea da, kontuan hartzen badugu Alzheimer gaixotasunaren bilakaera desberdina dela pe
rtsona bakoitzarengan, eta batzuetan, egoera goitik behera alda daitekeela oso denbora-tarte txikian.
– Gizarte-ingurunearen eta gizarte- eta familia-egoeraren azterketa ezinbestekoa da, mendekotasun-egoera balioesteko, bai eta BAP egiteko ere.
– Berariazko baliabideak falta dira dementzia duten pe
rtsonentzat. Halaber, beharrezkoa da dauden baliabideak egokitzea, kalitate handiagoko arreta bermatzeko.
– Positiboa da jasotako prestazioek zergarik ez izatea.
– Hartzaile gehienek (bazkidetutako zaintzaile nagusien ia %35ak 65 urte baino gehiago du) ez dute ia ulertzen Administrazioak erabilitako hizkuntza. Hizkuntza hori erraztea, eta presentziazko informazioa eta orientabidea ematea, lagungarria litzateke ulermenerako.
– Beharrezkoa da etxeko arreta ematen duten profesionalen prestakuntza eta akreditazioa.
– Komeni da larrialdiko etxeko laguntza-zerbitzuak, pe
rtsona horien etxeko zainketan gertatu ohi diren egoera kritikoei erantzun azkarra eta eraginkorra emango dietenak, abian jartzea.
– Eguneko zentroen antzeko atseden-zerbitzuak sortzea proposatzen da, baina estaldura-ordu gutxiago dituztenak; eguneko zentro batzuetan arratsaldez libre geratzen diren tokiak aprobetxatzea eta adinekoentzako eguneko landa guneetan dementzia ertaina duten pe
rtsonentzat toki gehiago jartzea eta asteburuetan irekitzea, pe
rtsonak bere ohiko gertuko ingurunean jarrai dezan.