Txostenaren aurkezpena
1. Metodologia
1.1. Norberaren autonomiari eta mendetasunari buruz Estatu, autonomia eta foru esparruetan indarrean dagoen lege gorputzaren eta zenbait agiri espezializaturen azterketa
Alzheimer gaixotasuna zahartzearekin lotutako gaixotasun neurodegeneratiboa da. Egiatan, endekapenezko dementzia horren kopuruak handitu egiten dira a
dinarekin. Hala, 65-69 urteen a
rtean biztanleriaren %1ak du; 90 urtera a
rte %32-38ak; eta 95 urte edo gehiago dituztenek %40-50ak.
Kalkuluen a
rabera, gaur egun, 20.000 pertsona inguruk dute gaixotasun hori Euskadin. A
urreikuspenen a
rabera, kopuru hori handitu egingo da datozen urteetan, bizi-itxaropena pixkanaka gorantz doa eta.
Egoera a
urreratuan, memoriari, denbora- eta espazio-orientabideari, hizkuntzari, a
rrazoiketari, a
dimen kritikoari eta erabakiak hartzeko a
halmenari eragiten dio, eta horiekin batera, mugimendu as
aldurak eta beste a
razo batzuk ere izaten dira. Horrek guztiak eragiten du pertsona mendekotasun handiko egoeran egotea.
Gaixotasunak gaixotasuna duen pertsonari, familiari eta gizarte osoari eragiten dio. Gaixoaren narriadura-prozesuak inpaktu emozional handia eragiten du bere pertsona maiteengan. Gainera, gertukoenek zama fisiko eta psikiko gogorra jasaten dute, eman beharreko zainketak direla eta.
2009ko martxoaren 10ean, Euskadiko A
lzheimerdun Gaixoen Senitartekoen Elkarteen Federazioak (AEF-FAE), A
rabako, Gipuzkoako eta Bizkaiko elkarteak biltzen dituena, onura publikokotzat a
itortu zen. Erakunde horiek 20 urte baino gehiago daramate lanean, A
lzheimerra duten pertsonen eta beren familien bizi-kalitatea hobetzeko, gizarte- eta hezkuntza-programen, laguntza-taldeen, psikoestimulazio-zentroen eta as
teburuko zentroen, prestakuntza- eta hedatze-lanen, fisioterapia-zerbitzuen, a
rreta psikologikoaren eta boluntario-programen bidez.
Orain, A
MALi eta A
MALen ezartzeari buruz emandako balorazioaren eduki nagusia jasoko dugu:
– Oro har, Bizkaiko A
dinekoen Kontseiluak egindako balioespenarekin bat datoz.
– Positiboa da Legea zaintzaile senitartekoen lana a
intzatestea, familia-inguruneko zainketetarako prestazio ekonomikoaren bidez, eta gizarte segurantzan haiei a
lta ematea jasotzea. Hala ere, prestazioak bere horretan ez du bermatzen mendekoari kalitateko a
rreta ematen zaiola, eta mendekoaren gizarte-bakartzea betikotzen lagun dezake.
– Hasierako kolapsoa eta a
zterketa-prozeduran izandako gehiegizko a
tzerapenak sortutako egoera pixkanaka gaindituz doa, baina oraindik ez dira konpondu larrialdi-egoerak.
– Legearen hartzaileen eta beren senideen a
rtean Legeak eskaintzen dituen prestazioei buruzko informazio eza dagoela a
ntzematen da.
– Gizarte- eta osasun-koordinazio eskasa.
– Balioespen-prozesuan, komenigarria litzateke dementzia duen pertsonak jasotako informazioa zaintzaile nagusiak emandakoarekin a
lderatzea eta a
rgitzea, bai eta Banakako A
rreta Planean haien parte-hartzea bermatzea ere, A
lzheimerra duten pertsona as
kok ez baitakite gaixotasuna dutenik, ez dira konturatzen zer jardueretan dituzten benetako a
razoak edo iraganera jotzen dute egungo a
ukerei buruzko informazioa emateko. Zaintzaile nagusiarekin gaixoa gabe egiten den kontaktu hori protokolizatu egin beharko litzateke.
– Beharrezkoa da balioespena egiten dutenek dementziari buruzko berariazko prestakuntza jasotzea. Oso komenigarria izango litzateke neuropsikologo bat egotea balorazio-taldeetan.
– Balorazio-sistemak muga fisikoetan jartzen du a
rreta eta beste a
rlo hauek bigarren mailan uzten ditu, nahiz eta urritasun handia eragiten duten faktoreak izan:
• As
aldura kognitiboak: haluzinazioak, eldarnioak, gezurrezko ezagutzak, memoriaren, a
rretaren, orientazioaren eta a
barren as
aldurak.
• Jokabidearen as
aldurak: a
gresibitatea, noraezean ibiltzea, objektuak ezkutatzea eta galtzea.
• Emozio-egoera: lehen etapetan, dementziak depresioarekin eta/edo a
ntsietatearekin batera gertatzen dira maiz, eta horrek zenbait jarduera egitea oztopa dezake.
• Funtzio betearazleak: ekintzak egiteko eta planifikatzeko zailtasunak.
– Mendekotasun-egoera a
ztertzeko prozedura luzea da, kontuan hartzen badugu A
lzheimer gaixotasunaren bilakaera desberdina dela pertsona bakoitzarengan, eta batzuetan, egoera goitik behera a
lda daitekeela oso denbora-tarte txikian.
– Gizarte-ingurunearen eta gizarte- eta familia-egoeraren a
zterketa ezinbestekoa da, mendekotasun-egoera balioesteko, bai eta BAP egiteko ere.
– Berariazko baliabideak falta dira dementzia duten pertsonentzat. Halaber, beharrezkoa da dauden baliabideak egokitzea, kalitate handiagoko a
rreta bermatzeko.
– Positiboa da jasotako prestazioek zergarik ez izatea.
– Hartzaile gehienek (bazkidetutako zaintzaile nagusien ia %35ak 65 urte baino gehiago du) ez dute ia ulertzen A
dministrazioak erabilitako hizkuntza. Hizkuntza hori erraztea, eta presentziazko informazioa eta orientabidea ematea, lagungarria litzateke ulermenerako.
– Beharrezkoa da etxeko a
rreta ematen duten profesionalen prestakuntza eta a
kreditazioa.
– Komeni da larrialdiko etxeko laguntza-zerbitzuak, pertsona horien etxeko zainketan gertatu ohi diren egoera kritikoei erantzun a
zkarra eta eraginkorra emango dietenak, a
bian jartzea.
– Eguneko zentroen a
ntzeko a
tseden-zerbitzuak sortzea proposatzen da, baina estaldura-ordu gutxiago dituztenak; eguneko zentro batzuetan a
rratsaldez libre geratzen diren tokiak a
probetxatzea eta a
dinekoentzako eguneko landa guneetan dementzia ertaina duten pertsonentzat toki gehiago jartzea eta as
teburuetan irekitzea, pertsonak bere ohiko gertuko ingurunean jarrai dezan.