3.17. Erabiltzailearen ekarpen ekonomikoak
Jarraian, telelaguntza, etxeko laguntza, egoneko a
rreta eta egoitza-arreta zerbitzuen erabiltzaileek egindako ekarpenei buruzko informazioa emango dugu. Taulak egiteko, honakoak erabili ditugu: Gipuzkoako Foru A
ldundiak hiru urteei buruz emandako informazioa, a
raudiaren a
zterketa Bizkaiari dagokionez (2207, 2008 eta 2009) eta A
rabako Foru A
ldundiak 2007 eta 2008ko ekitaldiei buruz bidalitako informazioa eta haren a
raudiaren a
zterketa 2009ko zenbatekoetarako.
Bizkaian a
dinekoei eguneko zentroetan emandako a
rretari dagokionez, psikogeriatria eta geriatria orokorreko unitateetako plazen a
rteko batez besteko prezioa kalkulatu dugu –lehenengoak garestiagoak dira–. Bestalde, erabiltzaileek hilean, eta ez egunean, egiten duten batez besteko ekarpena kalkulatu dugu, gure a
buruz, horrela, errazagoa delako zerbitzu bakoitzak dakartzan kostuak ulertzea, kasu as
kotan, informazioa euro/egunetan etorri a
rren.
Bizkaiko etxeko laguntza zerbitzuari buruzko datuak ezin izan dira erregistratu, nolabaiteko batasuna a
halbidetuko lukeen esparru-hitzarmenik ez dagoelako, udal bakoitzak bere tarifak ezartzen baititu.
Gutxieneko ekarpenari buruzko zutabea ezin izan da bete A
raba eta Bizkaiari dagokienez.
Gipuzkoako Foru A
ldundiak honela a
rgitu dizkigu telelaguntzari dagozkion ekarpen ekonomikoen sistemaren gaineko zenbait kontu:
"Telelaguntzari dagokion ekarpen ekonomikoen sistema oso konplexua da (...) eta 6 hilean behin berrikusi ohi da.
Sistema nolabait a
zaltzeko, esan dezakegu 2007an gailu bakoitza instalatzeak 76,27 euro balio zuela, eta urteko mantenu kuota 81,26 eurokoa zela, medailoi gehigarria instalatzeak (etxean gailu bat instalatuta egon eta bertako beste pertsona batek zerbitzua behar izanez gero) 3,72€ balio zuen eta medailoi gehigarriaren mantenuak 12,41€/urte. Erabiltzailearen ekarpenaren portzentajeak honakoak ziren: Zerbitzuaren kostuaren %0 (beraz, 2007an gutxieneko ekarpena 0 eurokoa zen), %25, %50, %75 eta %100. Hala ere, erabiltzaileek jasan beharreko kostua zenbaitetan 0 eurokoa izateak zekartzan eraginkortasunik ezeko a
razoak ikusita (esaterako, gailuak galtzea edo ez itzultzea), 2008rako gutxieneko bat ezartzea erabaki zen.
2008rako gutxieneko horrek %10eko ekarpena zekarkion erabiltzaileari. A
urreko urtean legez, ekarpen portzentaje maila bakoitzeko zenbateko batzuk ezarri ziren kontzeptu bakoitzeko. Honakoak izan ziren: 7,95€ gailua instalatzeagatik, 8,47 €/urte hura mantentzeko kuota, 0,39€ medailoi gehigarria instalatzeagatik eta 1,29 €/urte hura mantentzeagatik. Gehienezkoak (%100 izanda kostu osoa dakarte) honakoak izan ziren: 79,47€ gailua instalatzeagatik, 84,67 €/urte hura mantentzeko kuota, 3,88€ medailoi gehigarria instalatzeagatik eta 12,93 €/urte hura mantentzeagatik.
Erabiltzaileen gehienezko eta gutxieneko ekarpenari buruzko koadroetako a
taletan gailuaren mantenuaren kostua baino ez da kontuan hartu, hura instalatzeko urtean izan ezik, orokorrean, ez dutelako besterik ordaindu beharko. Beraz, ez dira kontuan hartu medailoi gehigarria instalatu behar denekoak, dagoena ordeztea, etab.
Erabiltzaileek finantzatutako zerbitzuaren kostu osoaren portzentajeari dagokionez, gutxi gorabeherako kalkulua egin da erabiltzaileen guztizko ekarpenei buruz dauzkagun datuak (2007ko bigarren seihilekoan eta 2008. urtean) eta zerbitzuak zekarren kostu osoa (urte eta erdi berean) hartu dira kontuan. Horregatik koadro bietan portzentaje bera ikusten da. Kontua ez da a
ldatu ez denik, kalkulua zenbatekoen guztizko baturarekin egin dela baizik, informazio zehatz nahikorik ez izateagatik.
Azkenik, a
zpimarratu behar da zerbitzuaren kostuaren eta erabiltzailearen ekarpenaren a
rteko a
ldetik a
teratako zenbatekoa erdi bana ordaindu zutela dagokion udalak eta Gipuzkoako Foru A
ldundiak.
2009ko datuei dagokienez, telelaguntza kostuetan erabiltzaileek zerbitzua mantentzeko egindako gehienezko eta gutxieneko ekarpena islatu dela. Gailu berria instalatzeari dagokion gehienezko eta gutxieneko ekarpenari dagozkion zenbatekoak 80,98€ eta 8,10€ dira. 2009an ezin izan da erabiltzailearen ekarpenaren portzentajea kalkulatu telelaguntzaren kasuan, ordainketa sistema etengabe a
ldatzen a
ri delako. 2007 eta 2008an erabilitako sistema ez da 2009an erabilitako bera, eta 2010ean erabiltzen a
ri dena ere a
urreko bien desberdina izango da. Bestalde, sistemaren ezaugarriak direla-eta ondoren erregularizazio as
ko egoten dira, eta oraindik ere 2009ko erregularizazioak daude egiteke, oraindik kalkulatu ez baitira".
Bestalde, etxeko laguntza zerbitzuari buruz, honakoa ere a
dierazi digu: "koadroetan jasotako gehienezko zenbatekoak muturreko kasuak dira, eta batez bestekoa as
koz txikiagoa da a
ztertutako hiru ekitaldietan". A
rgitu digunez, "ELZko gehienezko ekarpena Gipuzkoako Foru A
ldundiaren urteroko erabakiaren ondoren udalek ezarritako prezio publikoaren parekoa da. Erabiltzailearen gehienezko ekarpena zenbateko horren %100 izan daiteke. Hala ere, erabiltzaileen benetako ekarpenek batera kostu osoaren %13 baino ez dute ordaintzen".
Eguneko zentroei eta a
dinekoentzako egoitzei dagokienez, Gipuzkoako A
ldundiak honakoa a
dierazi digu:
"Erabiltzaileen ekarpenei dagokienez, eguneko zentroen kasuan mendeko a
dinekoentzako plazak lortu eta esleitzeko a
raubidea a
rautzen duen 20/2002 Foru Dekretuak ekarpenen gutxieneko eta gehienezkoak ezarri zituen. Hala ere, kasu batzuetan plaza eskaerak dagokion udaletik iristen zaizkigu eta erabiltzailearen balorazio ekonomikoak ordainketaren salbuespena eskatzen du (haren egoera ekonomikoa dela-eta); hori dela-eta, zenbait kasutan benetako ekarpena eguneko 0 eurokoa da. Bestalde, erabiltzaile batzuen a
ntzinatasuna dekretukoa baino handiagoa da eta ekarpen handiagoa a
ri dira ordaintzen, a
ldatzeko izapidea egin ez dutelako, baina oso kasu gutxi dira, eta gehienezkoa eguneko 19,83 eurokoa da (...) baina besteekin parekatzen goaz.
Egoitzei dagokienez, (...) 2009an, (...) 9 lagunek ekarpen handiagoa izan dute (...) A
urreko kasuan bezala, a
lde horiek kendu nahi dira.
Erabiltzaileek finantzatutako zerbitzuaren kostu osoaren portzentajeari dagokionez, esan behar dugu a
tal horri buruzko informazioa ez dela besteei buruzkoa bezain zehatza. A
rrazoia eskura dauzkagun datuak eta haien euskarria dira. Hori dela-eta, eguneko zentroei dagokienez, portzentajea kalkulatzeko erabiltzailearen eguneko ekarpena ekarpen horren eta a
ldundiarenaren a
rteko baturaren (ez guztizko zenbatekoekin) a
rtean zatitu dugu. Egoitzei dagokienez, erabiltzaileek 2008ko a
benduan bakoitzari egindako ekarpenak eta A
ldundiak ere bakoitzari emandako zenbatekoa a
tera dira. Une edo a
ldi oso bateko datu horietatik portzentajea a
tera da.
Eguneko zentroei dagokienez, laneguneko egonaldiak (garraioa batuta) –hura izanda koadroan kalkulatu duguna– eta jaiegunetako egonaldiak bereizi behar dira (2007 eta 2008an erabiltzailearen ekarpena kostu osoaren %16,84 litzateke).
Egoitzen kasuan, (...) ez daukagu 2007ko informazioa kalkulatzeko bereizia, baina a
ldaketa garrantzitsurik ekarri duen eragilerik egon ez denez, 2008koaren oso a
ntzekoa izan zela kalkulatu dugu (arestian a
dierazi denez, egoitza bakoitzeko a
benduko datuekin kalkulatua, guztizko datuak ez dauzkagulako)".
Azkenik, 65 urtez a
zpikoentzako eguneko zentroei eta egoitza-zentroei dagokienez, Gipuzkoako A
ldundiak honela zabaldu du informazioa:
"Talde horretan minusbaliotasuna duten pertsonentzako zentroak eta osasun mentalekoak sartu ditugu.
Eguneko zentroei dagokienez, a
ldundiak erabiltzaile bakoitzeko zenbatekoa eman a
rren, egun oraindik dira elkarteak eurak (Atzegi, Gautena eta As
pace dira nagusiak) erabiltzaileen ekarpenak kudeatzen dituztenak (aldatzeko bidean) eta, beraz, ezin ditugu datu errealak eman gehienezko eta gutxienezko ekarpenari eta erabiltzailearen ekarpenaren portzentajeari buruz. Hurbilketa bat egitearren, esan dezakegun erabiltzaileak LGS baino diru-sarrera txikiagoak dauzkanean, ekarpena, 2008an a
dibidez, eguneko 4,60 eurokoa zela, diru-sarrerak minimoak direnean izan ezik, halakoetan ekarpena eguneko 2,18 eurokoa baitzen. Diru-sarrerak LGS baino handiagoak diren kasuetan, prezioa diru-sarreren gaineko %40 kalkulatuz a
teratzen da, erabiltzaileak as
ke erabiltzeko eguneko LGSren %60 bermatzen den heinean. Diru-sarrerak oso handiak direnean, ekarpenak ezin du inoiz plazaren kostua –eguneko 70 euro inguru– gainditu.
Erabiltzaileek finantzatutako zerbitzuaren kostu osoaren portzentajea, a
urreko a
talean bezala, guztien a
rtean esanguratsua den osasun mentaleko eguneko zentro bateko datuen a
rabera kalkulatu da, a
ipatu dugunez, minusbaliotasuna duten pertsonentzako eguneko zentro gehienak elkarteek eurek kudeatzen dituztelako.
Egoitzei dagokienez, a
rgitu behar da kostuak a
ldaketa handiak dauzkatela zentroaren, a
rreta mailaren, eta a
barren a
rabera. Hemen ere prezioa erabiltzailearen diru-sarreren a
rabera kalkulatzen da; gutxienekoa haien %20 da eta gehienezkoa diru-sarreren %50, a
zken kasuan, LGSren %40 bermatuz. Edonola ere, prezioa ezin liteke inoiz plazaren kostua baino handiagoa izan, eta prezio haiek gutxi gorabehera eguneko 30 eta 130 euro a
rtekoak dira, esan dugunez, zentroaren, a
rreta mailaren, eta a
barren a
rabera.
Kasu honetan ere portzentajea gehienen erakusgarri den osasun mentaleko egoitza bateko datuekin a
tera da, ekarpenen guztizko datuak izan gabe, a
restian a
dierazitako zio berberagatik".
Ekarpen ekonomikoei buruzko informazioari dagokionez, a
ipatu ditugun lurraldeen a
rteko a
ldeak ikusten dira, herritarrentzat hain ulertezinak direnak.
Telelaguntza zerbitzuari dagokionez, Bizkian gerta daitezkeen gehienezkoak (30,42 euro hilean) nabarmentzen dira A
raba edo Gipuzkoakoen a
urrean (hileko 6 eta 7 euro a
rtean kasu bietan).
Minusbaliotasuna duten pertsonentzako (edo 65 urtez a
zpikoentzako) zerbitzuei dagokienez, gehienezko prezioek, bai eguneko zentroetan bai egoitzetan, ez dute a
lde handirik A
raban eta Bizkaian, a
zken lurralde horretan a
pur bat handiagoak izan a
rren. Gipuzkoan, preziorik txikienak daude erabiltzailearen diru-sarrerak lanbide a
rteko gutxieneko soldata baino txikiagoak direnean baina, gainditzen dutenean, prezioa beste lurralde bietan baino handiagoa izan daiteke. Izan ere, erabiltzaileak finantzatutako zerbitzuaren kostuaren portzentajeari buruzko datuek erakusten dute Gipuzkoan ehunekoa A
raban baino handiagoa dela (ez daukagu Bizkaiko daturik). Horrela, eguneko zentroetan, %4 ingurukoa da A
raban, eta %12,8 ingurukoa Gipuzkoan. Egoitzetan, Gipuzkoako ehunekoa (%21,26) A
rabakoa (%10) halako bi da.
Adinekoenganako a
rreta zerbitzuen gehienezko prezioetan, a
ldiz, a
lde handiak daude hiru lurraldeen a
rtean:
– Eguneko zentroetan, prezioak a
ntzekoak dira A
raban eta Gipuzkoan, baina a
pur bat handiagoak lehenengoan. Bizkaiko gehienezko prezioak, ordea, beste lurralde bietakoak baino as
koz handiagoak dira (bikoitza eta hirukoitzaren a
rtean). Ez daukagu Bizkaian erabiltzaileak finantzatutako kostuaren ehunekoa. Beste lurralde bietan, %15-29 bitartekoa da.
– Egoitza-zentroetan, lurralde batetik bestera a
lde handiak daude prezioei dagokienez. Txikienak A
rabakoak dira eta handienak Bizkaikoak. Gipuzkoako prezioak A
rabakoak baino handiagoak dira baina Bizkaiko prezioetatik gertuago daude. Horrela, A
rabako prezioa 1 dela jarriko bagenu, Gipuzkoakoa 1,85 litzateke eta Bizkaikoa 2,23 gutxi gorabehera, hiru urteetan.
Erabiltzaileak finantzatutako zerbitzuaren kostuaren portzentajea as
koz handiagoa da Gipuzkoan (%40 inguru) A
raban baino (%15). Esan dugunez, ez daukagu Bizkaiari buruzko datu hori, baina pentsatzekoa da portzentajea nabarmen handiagoa izango dela.
Bestalde, A
rabako Foru A
ldundiak a
dierazi digunez, "azken urteotan Gizarte Ongizatearen Foru Institutuak emandako zerbitzuen prezio publikoak a
rautzeko legeek beti a
dierazi diote prezio handiagoa a
dinekoentzako baliabideei, printzipioz, pertsona horiek euren diru-sarrerekin egiten diotelako a
urre zerbitzuaren kostuari, minusbaliotasuna duten pertsonen kasuan, a
ldiz, euren diru-sarrerarik ez daukatenez, familiak ordaintzen baitu esleitutako baliabidea. 2008an, erabiltzaileen parte hartze ekonomikoa gerturatzeko a
halegina egin zen, a
dina gorabehera".