Txosten honen lehen kapituluaren 1.4. epigrafean, metodologiari buruzkoan, esaten genuen bezala, AMAL indarrean sartu zenetik, erakunde honek zenbait herritarren kexak izapidetu ditu, eta kexa horiei esker, a
raudi horren hartzaileek zer a
razo, zalantza eta a
bar nagusi dituzten jakin a
hal izan dugu.
Hiru urte eta erdiko indarraldian, erreklamazioak egiteko a
rrazoi hauek izan dira:
Arrazoi horrengatik a
urkeztu ziren kexak murriztu egin dira denboraren joanean. Baliteke mendekotasun-egoera a
itortzen duen ebazpena emateko epeak laburtzeagatik gertatu izana.
Kexa horiek egin dituztenen ustez, a
itortutako mendekotasun-maila txikiagoa da dagokiena baino. Batzuetan, maila txikiagoa esleitzeagatik, ezin da gauzatu prestazioak eskuratzeko eskubidea, legearen pixkanakako a
plikazioaren egutegiarekin bat. Beste batzuetan, ez dute zenbait zerbitzu jakin edo laguntza pertsonalerako prestazio ekonomikoa (III. gradukoei mugatutakoa) eskuratu.
Ez dugu a
halmenik edo judizio-elementurik, dagokion Foru A
ldundiak baremoa nola a
plikatu duen zalantzan jartzeko. Kasu horietan, pertsonak orientatzen ditugu emaitza horri a
dministrazio- edo epai-bidetik kontra egiteko beren eskubideari buruz (dagozkien epeak, helegite mota eta helegite hori zer a
uzialditan a
urkeztu behar duten a
dieraziz) edo, eskatzailearen osasuna narriatu den kasuetan, berrikusketa bat eskatzeko a
ukerari buruz.
Behinola, a
dimen-urritasuna zuen pertsona baten familiak planteatutako kexa zela eta, a
dministrazioari informazioa eskatu genion, balioespen-zerbitzuek egindako balioespen teknikoa xehetasun handiagoz jakiteko. Espediente hori izapidetze-fasean dago.
Arabako Foru A
ldundiak etxeko laguntza-zerbitzua (EAZ) esleitzen a
tzeratu egin dela hauteman dugun zenbait kexa izapidetu ditugu. A
tzerapen horiek batzuetan a
rrazoitu gabeak izan ziren. A
ldundiari a
razoaren berri eman eta gero, kexa horiek a
zkenean interesdunari zerbitzua esleituz ebazten ziren.
Ez zuten emaitza bera lortu A
rabako Foru A
ldundiak telelaguntzako zerbitzua esleitzen a
tzeratzea salatzen zuten herritarren kexek. Mendekotasun-egoeran zegoen a
dinekoa I. gradua II. mailan edo I. gradua I. mailan zegoela balioetsi zuten espedienteak ziren. Nahiz eta horrela balioetsitako pertsonentzat A
MALen jasotako zerbitzuak eta prestazioak eskuratzeko eskubidea ez zen gauzatzen 2011ko urtarrilaren 1era a
rte edo 2013. urtera a
rte, hurrenez hurren, uste genuen interesdunei, oso a
din handia izateagatik, 80 urte baino gehiago, eta osasun-egoera makala izateagatik, beren eskaera beteko zitzaiela, A
raban a
pirilaren 24ko 39/2007 Foru Dekretuaren lehen xedapen iragankorraren 2. puntuan ezarritako babes-maila osagarriari jarraiki.
Gizarte Ongizaterako Foru Erakundeak (GOFE) zerbitzu hori ematea zergatik ukatu duen erantzutean xedapen iragankor horren eskumeneko izaerari eusten dio –"GOFEk, 39/2006 Legearen 14.6 a
rtikuluan a
urreikusitako lehentasun-irizpide berak a
plikatuz, telelaguntzako zerbitzua esleitu a
hal izango die mendekotasuneko 1. gradua dutela balioetsi zaien pertsonei"– eta 12/2008 Legea, a
benduaren 5ekoa, Gizarte Zerbitzuei buruzkoa, a
ipatzen du. Horrenbestez, zerbitzuaren katalogazioa lehen mailako a
rretakoa dela esaten du, eta zerbitzu horren eskumena Eusko Jaurlaritzari ematen dion eskumen-marko berria a
ipatzen du.
Bigarren kontu horri buruz A
dministrazioari a
dierazi diogu 12/2008 Legearen zazpigarren xedapen iragankorraren edukiak, erabiltzailearen ekarpen ekonomia a
rautzen duen Dekretuari dagokionez, eta xedapen horren interpretazio a
nalogikoak, Gizarte Zerbitzuen Euskal Sistemaren Prestazioen eta Zerbitzuen Katalogoari buruzko Dekretua a
ipatzen duenak, ondorio hauek a
terarazten dizkigula: garapen-araudi hori onartu a
rte, a
rlo horretan indarrean dauden xedapen a
rauemaileak a
plikatuko direla Legea indarrean sartu a
rte.
Bestetik, Eusko Jaurlaritzako Enplegu eta Gizarte Gaietako Sailak emandako informazioaren a
rabera, telelaguntzako kudeaketa ez da onartuko 2011ko ekitaldira a
rte[76].
Gizarte Zerbitzuei buruzko Legearen hirugarren xedapen iragankorrak xedatzen du eskumenak berriz banatzeak eta ondoriozko finantza-doitzeak, inolaz ere, ez dituztela legea indarrean sartzeko datetan zeuden prestazioen eta zerbitzuen intentsitate- eta estaldura-mailak murriztu behar.
Gasteizen bizi den biztanleria zalantzaz ikusten a
ri da I. graduko mendekotasun-egoeran dauden pertsonei mendekotasun-egoeran ez dauden beste pertsona batzuek (pertsona a
utonomoak, haien a
rreta udalaren eskumena da) erabiltzen duten zerbitzu bat eskuratzeko a
ukera ukatzen a
ri zaiela, eta zenbait baldintza betetzen dituztela, paradoxikoki, haiek ere betetzen dituztenak.
Gizarte Zerbitzuen Euskal Sistemaren garapen koherentearen eta orekatuaren ikuspuntutik edo zuzentasun-irizpideei jarraiki prestazioak eta zerbitzuak eskuratzezko ikuspuntutik, ulertzeko zailak diren ustezko kasuak dira.
Telealarmako zerbitzuaren onuraduna den pertsona a
utonomo baten ustezko kasua planteatu beharko litzateke, I. graduan dagoen mendeko gisa balioestearen ondorioz, zerbitzu hori eskuratzeko eskubidea galdu duena. Zalantzarik gabe, egoera horrek zalantzan jartzen du 12/2008 Legearen 7. a
rtikuluaren f) a
talean jasotako a
rreta jarraituaren printzipioa ("… arreta jarraitua eta integrala izango dela bermatu beharko du, nahiz eta a
dministrazio edo sistema bat baino gehiago jardun"), a
ipatu Euskal Sistema zuzendu behar duena, edo lege horren ikuspuntu komunitarioa, pertsonak bere ohiko bizilekuan egoteari lehentasuna eman nahi diona (14. a
rtikulua).
[76] Eusko Jaurlaritzako Enplegu eta Gizarte Gaietako Sailak hau jakinarazi zigun, 49/2009 ofiziozko espedientearen markoa: "EAEko lurraldeetan gaur egun ematen diren sistemei buruz egindako a
zterketak a
gerian uzten du desberdintasun handia dagoela prestazio-mailetan, eskuratze-betekizunetan edo prezio publikoetan, telelaguntzako sistemaren baitan. Hori dela eta, beharrezkotzat jo da a
nalisi xehakatuko lan bat egitea, 2011. urtean EAE osorako zerbitzu homogeneo bat, Eusko Jaurlaritzaren titulartasuna izango duena, gure gain hartzeko moduan egoteko".
Etxeko laguntza-zerbitzuarekin lotuta, A
rabako biztanleriaren zenbait kexa erregistratu ditugu, a
rretaren kalitatearekin, egin behar ziren lanekin edo zerbitzu hori ematen zuen profesionalaren egokitasunarekin zerikusia zutenak. Espediente horiek modu egokian konpondu dira, A
rabako Foru A
ldundiko langile a
rduradunarekin harremanetan jartzean. Gauza da gertakari mota horiek lehen a
dministrazioak berak konpontzen zituela, etxeko laguntza zerbitzuei jarraipena egiteko eta kontrolatzeko programa bat baitzuen. Erregistratutako kexek a
rgi a
dierazten dute beharrezkoa dela horrelako programa bat berreskuratzea.
Beste espediente batzuetan, A
rabako Foru A
ldundiak kontratutako enpresetako langileek etxeko laguntza-zerbitzuak betetzean egindako zenbait a
katsen berri ematen zitzaigun. A
razo horiek behar bezala konpondu ziren, eta berriz ere, lagungarriak izan ziren a
gerian jartzeko komenigarria izango litzatekeela, nolabait, foru-administrazioa egiten a
ri zen ELZ programak jarraitzeko lanak berriz hastea, hobe zitezkeen a
lderdiak erregistratzeko a
ukera ematen baitzuten, eta horren ondorioz, programak behar bezala egokitzeko a
ukera ere.
Halaber, A
MALen pixkanakako a
plikazioari jarraiki oraindik eskubide eraginkorra ez zuten zenbait pertsonek kexak bidali dizkigute, ELZ emateko eskaeraren a
urrean jasotako erantzunagatik. Kasu horietan, zerbitzua eskuratzeko eskubidea a
itortzen zitzaien, baina baliabideak berriz esleitzeko programan sartzea erabakitzeko puntuazio bat ematen zitzaien, zerbitzu hori eman a
rte. Ustezko kasu horrek ere telelaguntzako zerbitzuan izandako tratamendu bera jaso du.
Erakunde honek urtero a
rgitaratutako txostenetan, idatziz jaso dugu zerbitzu horrek garapen desberdina izan duela zenbait euskal udalerritan lortutako a
rreta-mailei, eskuratze-baldintzei, kalitateari eta a
barri dagokienez.
Araudi komun bat ez izateak lurraldeen a
rtean desorekak egotea eragin du. Desoreka horiek gainditzeak 12/2008 Legearen, a
benduaren 5ekoaren, gizarte zerbitzuei buruzkoaren, garapena eta ezarpena gidatu beharko du.
Gipuzkoako Foru A
ldundiak esparru-hitzarmen bat sinatu zuen 2005. urtean bere lurraldeko udalekin, zerbitzu hori emateko zenbait irizpide berdin zehazteko. Lurralde horretako egoera nabarmen hobetu da.
Hala ere, Gipuzkoako udalerriren batean ez da jarraitu hitzarmenak a
dierazitako jarraibidea, zerbitzua emateko moduari dagokienez. Hala, udalak zerbitzuaren ematea bere gain hartu ordez, zuzenean edo zeharka, onuradunari diru-laguntza bat ematea erabaki zen, onuradunak berak egin zezan kontratazioa. Zerbitzua emateko modu hori, Bizkaiko udalerriren batean ere erregistratu zena, ez zen egokia, onuradunak etxeko laguntzailea bilatzearen eta kontratatzearen a
rdura osoa bere gain hartu behar baitzuen; gizarte zerbitzuek esleitutako lanekin bat zerbitzua egiten zela kontrolatzea zaila baitzen edo kontratatutako pertsonak a
rreta pertsonalerako behar zen prestakuntza espezifikoa ez izateko a
rriskua baitzegoen. Gainera, sistema horrek familiari uzten zion ordezkatzeko lana zerbitzua eman ohi zuen pertsona ez zegoen egoeretan (oporrak edo gaixotasuna).
Banakako A
rreta Programa egin ondoren hildako mendeko pertsona baten familiari ukatu egin zitzaion a
tzeraeraginezko ondorioak zituen familia-ingurunean zainketak emateko prestazioaren (FIZPE) zenbatekoa ematea, nahiz eta programa horretan, A
rabako Foru A
ldundiak idatziz jaso prestazio horren egokitasuna.
Espediente hori eta beste a
ntzeko batzuk izapidetzen a
ri dira.
Hala ere, hainbat iritzi a
urrera ditzakegu:
Arabako Foru A
ldundiak FIZPEren dekretu a
rauemailearen 21.a) a
rtikuluan "dagokion prestazioa eskuratzeko eskubidea sortuko da onuradunak jaso beharreko prestazio jakina a
intzatesten duen ebazpena oinarri hartuta" xedatzen du, 8/2010 Errege Lege Dekretua, maiatzaren 20koa,, defizit publikoa murrizteko ezohiko neurriak hartzeko denak, a
plikatzeko. Hain zuzen ere, Errege Lege Dekretuak A
MALen lehen xedapen osagarria a
ldatu du zentzu horretan. Xedapen osagarri horren a
rabera, ebazpenetan jasotako eskubidea a
itortzeak zerbitzuak eta prestazioak interesdunak eskatzen zituen unetik eskuratzeko eskubidea sortzen zuen. Hala, bere III. kapituluak mendekotasunagatiko prestazioen ordainketen a
tzeraeragina kentzen du eskatzaile berrientzat eskaera a
urkezteko egunean, eta paraleloan, sei hilabeteko gehieneko ebazpen-epea ezartzen da. Epe hori ez betetzeak a
tzeraeragina ekarriko du berekin, betetzen ez den egunetik hasita.
Interesduna prestazioaren ondorioetarako data baino lehen hil denez, eta nolabait a
ipatu sei hilabeteko epea gainditu denez, ukoak legezko babesa du.
Halaber, Bizkaiko Foru A
ldundiak bere a
raudian gehitu ditu Errege Lege Dekretuaren xedapenak, 93/2010 Foru Dekretua, uztailaren 200koa, menpekotasun-egoera a
itortzeko prozedura a
rautzen zuen a
raudia a
ldatzen duena, onartzearen bidez.
Hala ere, ebazpenaren legaltasuna, bai eta a
ipatu xedapen a
rauemaileena ere, ez da oztopo A
MALen jada a
ldatutako lehen xedapen osagarrian ezarritako erregimena egokiagoa zela pentsatzeko. 30/1992 Legearen 57.3. a
rtikuluak eskaintzen duen a
ukera, ekintzei a
tzeraeraginezko eraginkortasuna emateko zentzuan baldin eta "interesdunari ondorio onuragarriak eragiten badizkio, ekintzaren eraginkortasuna a
tzera egiteko datan beharrezko gertaerak daudenean eta horrek beste pertsona batzuen legezko eskubideak edo interesak kaltetzen ez dituenean", a
probetxatu egin beharko litzateke mendekotasunaren moduko a
rlo sentikorrean. Bestetik, prestazio ekonomikoa jasotzeko eskubidea onuradunari dagokio –mendekotasun-egoeran dagoen pertsonari– helburu bakar baterako erabiltzeko, hain zuzen ere, zaintzaile nagusiari ordaintzeko. Ondorioen a
tzeraeraginaren zentzuak egindako zainketa bat ordaintzeko logikari erantzuten dio. Ez da egokia inorena ez den gertaera batek, eta edonola ere, borondatezkoa ez denak –heriotza horrelakoa da–, a
urretiko zainketa horren ordainketa oztopatzea.
5.6. Ondorio desberdinak kasu berdin-berdinentzat, a
ldundi bakoitzak erabilitako balioespen-tresnen a
plikazio desberdina dela eta
2007an, ikusi genuen Gipuzkoan eta Bizkaian baremo osagarria (RAI-RUG) a
plikatzearen ondorioz, lurralde horietan bizilekua zuten mendeko gisa a
itortutako pertsonek a
dinekoentzako egoitzen foru-sare publikoa erabiltzeko a
ukera zutela, nahiz eta A
MALen a
rabera, beren mendekotasun-gradua oraindik eraginkorra ez izan. Hala ere, kasu horietan, A
raban bizi ziren pertsonak, mendekotasun-gradu horiek zituztenak, babes-maila osagarri bati jarraiki, sare pribatuan sartzeko banakako laguntza ekonomiko bat jaso zezaketen soilik, erroldatzeko a
ntzinatasun-baldintzek gehitutako mugekin.
2008ko uztailean, ofiziozko jarduketa bat hasi genuen Bizkaiko Foru A
ldundiko Gizarte Ekintza Sailarekin batera, batez ere eguneko zentroetan eta harrera-zentroetan a
rreta behar zuten a
dinekoei eta urritasuna duten pertsonei eragiten dien a
raudi gabezia horren zergatiak jakiteko.
Adinekoentzako harrera-zerbitzuei dagokienez, Sailak esaten zuen bere egoitzen foru-sareak nahikoa baliabide zituela, lurraldeko harrera-eskaera iraunkor eta a
ldi baterako guztiak a
rtatzeko. Eguneko zentroekin lotuta, a
dierazten zigun zenbait eremutan gerta zitekeen gabezia banakako laguntza ekonomikoen deialdien bidez ordezkatzen zela. A
zpimarratu genion laguntza horiek diru-laguntza izaera zutela (laguntza horiek ematea ekitaldian kreditua egotearen mende dago), eta A
MALek jasotzen duen zerbitzuari lotutako prestazioa, berriz, eskubide subjektibo bat dela.
Eguneko a
rretako zentroei eta urritasuna duten pertsonen harrera-zentroei dagokienez, a
dierazi digute lurraldean zeuden plaza guztiak foruarenak zirela, eta horrenbestez, ez zegoela zerbitzu pribaturik lurralde horretan. Hala ere, esan genion lurralde historikotik kanpo egoitza-arreta pribatua jasotzearen kasua gerta zitekeela (Arabak kontuan hartu duen egoera).
Azkenik, A
ldundiak jakinarazi zigun a
raudi hori egiten hasi zela, pertsona bat egoitza batean, erregimen pribatuan, zaindu eta erantzukizun publikoko plaza esleitzen zaion a
rteko denbora-tarte horri a
urre egiteko beharra zela eta.
Hain zuzen ere, izapidetutako kexa batzuek frogatzen zuten plaza esleitu a
rteko itxaro-denbora luzeegia izan zitekeela –kexa batzuetan bederatzi hilabeteko itxaronaldia erregistratu zen–.
Espediente jakin batean, Bizkaiko Foru A
ldundiak zerbitzuari lotutako prestazioa ukatzeko eman zuen a
rrazoia hau izan zen: "eskatutako prestazio ekonomikoa funtsatuko zuen a
raudirik ez izatea".
Gure ustez, egokia izango zen zerbitzuari lotutako prestazio ekonomikoa onartzea (AMALen 17. a
rtikulua), mendekotzat a
itortu den pertsonari dagokion eskubide subjektibo bat baita (lege-testu horren 1. a
rtikulua). Eskubide horren erabiltzeak ez luke egon behar derrigorrez bete beharreko legezko manua garatzen duen a
raudi bat izatearen edo ez izatearen mende.
Gure ondorioetan, hauek a
zpimarratu genituen: a
raudi hori ez izatearen ondorio negatiboak, Bizkaian bizi zen biztanleriari eragiten a
ri zitzaizkion kalteak, eta a
raudi hori ez egoteak dagokion a
dministrazio-prozedura a
rgitzea oztopatzen zuela eta a
dministrazioari segurtasun gabezia juridiko a
rgia eragiten a
ri zitzaiola. Foru-erakunderi a
dierazten genion komenigarria zela a
raudi hori a
halik eta denbora-tarte txikienean onartzea.
Araudi hori onartzen ez den bitartean, foru-administrazioari proposatzen genion a
ntolamendu juridikoak eskain zitzakeen bideak a
ztertzeko, a
raudi gabeziak eragiten zituen kalteak a
rintze a
ldera:
– Erreferentziazko estatuko xedapenen a
plikazio gehigarri posiblea: A
MALen 1.1., 4.1., 5.1., 14.3., 17.1. eta 28.6. a
rtikuluak, de la A
MAL; bere 28.1. a
rtikuluak, 30/1992 Legearen a
ipamen orokorra jasotzen duena, eta foru-erakundearen jarduketa haren a
rabera bideratzeko eta mendean jartzeko a
ukera ematen diguna, bai eta a
dministrazioarentzat gutxieneko bermeen sistema bat ezartzeko ere –ekintzen eraginkortasunaren a
tzeraeragina, sare publikotik kanpoko egoitzan mendeko-egoeran dagoen pertsonak igarotako egonaldiak eragindako gastuak zer datatik a
urrera hartu behar diren kontuan ezartzeko 57.3. a
ginduarekin bat, esate baterako–; eta A
MALeko 20. a
rtikulua, 7/2008 Errege Dekretuak, urtarrilaren 11koak, A
MALen 2008. urteko prestazio ekonomikoei buruzkoak, eta 73/2009 Errege Dekretuak, urtarrilaren 30ekoak, 2009 ekitaldirakoak, ezarritakoen a
rabera zenbatu beharko liratekeen hileko kantitateak kalkulatzeko.
– A
dministrazio publikoaren ondare-erantzukizuneko bide posiblea, zerbitzu publikoen funtzionamendu a
rruntaren edo ezohikoaren ondorioz. Hala, planteatu beharko litzateke erakunde kudeatzaileak 30/1992 Legearen 139. a
rtikuluen eta ondokoei jarraiki sortutako kalte-galeren a
urrean erantzun beharko lukeen. A
ukera hori kontuan hartuta, a
zter daiteke a
dministrazioak berak ondare-erantzukizuneko a
ipatu prozedura ofizioz hastea (lege horren 142. a
rtikulua) eta haren bideratze laburtua (143. a
rtikulua) a
dostea, zerbitzu publikoaren funtzionamenduaren eta eragindako kaltearen kausalitate-erlazioa bistakoa dela ulertzen baita, bai eta kaltearen eta kalte-ordainen zenbatekoaren kalkuluaren balioespena ere.
Bukatzeko, iradokitzen genuen komenigarria zela bere garaian onartu zen a
raudiak zegokion xedapen iragankorra jasotzea, ordura a
rte erantzunik jaso ez zuten a
urreko egoera guztiak a
tzeraeraginezko izaeraz jasoko zituena.
Azkenik, 2010eko ekainean, Bizkaiko Foru A
ldundiak 90/2010 Foru Dekretua, ekainaren 29koa, mendetasuna duten pertsonentzako Bizkaiko foru egoitzen zerbitzuari loturiko prestazio ekonomikoa a
rautzen duena, onartu zuen. Ikusten dugunez, dekretu horrek saihestu egiten du harrerazkoak ez diren beste zerbitzu batzuei lotutako prestazioen a
rautzea, hala nola eguneko zentroena.
5.8. Bizkaian lan egiten duten zerbitzuen eta prestazioen a
rteko bateraezintasunetik eratorritako a
razoak
Zenbait kexa-espedienteetan, sumatu dugu Bizkaian zerbitzuak eta prestazioak a
ldi berean egiteko ezintasuna mendeko-egoeran dauden pertsonen a
rretaren kalitatea kaltetzen duela.
Planteatutako kexa batzuetan, etxeko laguntza-zerbitzua a
ukeratzean, sustatzaileek familia-ingurunean zainketak emateko prestazio ekonomikoa jasotzeko eskubidea galtzen zuten.
Hala, esate baterako, III. gradua 1. mailako mendeko pertsona batek, etxeko laguntza zerbitzuko hileko 25 orduan etxean a
rtatua denak (kasu horretan esleitutakoak), ez luke prestazio ekonomikorik jasoko Bizkaian. A
raban eta Gipuzkoan, berriz, egoera berean egongo zen pertsona batek etxeko laguntza-zerbitzua (ELZ) jasoko luke, bai eta familia-ingurunean zainketak emateko prestazio ekonomikoa ere, zegokion ehunekoan murriztua (ikusi txosten honen 6. taula).
– Murrizketa beste zerbitzu batzuekin batera pilatzeagatik.
Kexa-espediente batean, interesduna ez zegoen a
dos Gipuzkoako Foru A
ldundiak FIZPEren zenbatekoan egindako %50eko murrizketarekin. Foru-erakundeak murrizketa hori egin zuen, hartzailea lanerako zentro batera joaten zelako.
Herritarrari a
dierazi genion lanerako zentroa gizarte zerbitzuen esparruaren barruan sartzen zela (12/2008 Legearen, a
benduaren 5ekoaren, Gizarte Zerbitzuei buruzkoaren, 22.2. a
rtikulua eta 2.274/1985 Errege Dekretuaren, a
benduaren 4koaren, 2. a
rtikulua) eta ez laneko esparruan. Horrenbestez, lanerako zentroa eguneko zentroaren zerbitzuaren pare jartzea zuzena zen, eta horrek erabat justifikatzen zuen egindako murrizketa, garai hartan indarrean zegoen 133/2007 Foru Dekretuaren, a
zaroaren 20koaren, A
MALen prestazio ekonomikoei buruzkoaren, 4.4. a
rtikuluaren a
rabera egin zena.
Alderdi hori espresuki jasotzen da egungo 25/2009 Dekretuaren, uztailaren 21ekoaren, 4.5. a
rtikuluan.
– FIZPE murriztea, etxean mendekotasun-egoeran dagoen pertsona bat baino gehiago dagoenean.
Etxean mendeko-egoeran dauden bi seme-alaba, a
dingabeak edo gazteak, FIZPEren onuradunak direnak, dituzten A
rabako familien kexak jaso ditugu. Ez daude a
dos prestazio bakoitzari %25eko murrizketa egitearekin.
Neurri horrek legezko babesa du 70/2007 Foru Dekretuaren, urriaren 23koaren, A
raban prestazio hori a
rautzen duenaren, 9.2. a
rtikuluan. Hau a
dierazten du a
rtikulu horrek: "Laguntzen titularrak eta mendekotasun egoera dauden beste batzuk etxe berean bizi badira, horietako bakoitzari % 25 murriztuko zaio prestazioa".
Murrizketa hori ez da horrela egiten beste bi lurralde historikoetan.
Gure ustez, zaila da neurri horren a
plikazioari justifikazioari bilatzea, a
urkeztu zaizkigun kasuetan. A
rreta mota horretan izaten diren zenbait egoera direla eta (eguneko une as
kotan beste senide bat edo zaintzaile bat ezinbestean egon beharra, a
dinez txikikoak diren mendeko pertsonen beharrezko estimulazioa eta etengabeko a
rreta, a
dingabe horiek behar dituzten zerbitzuen koste ekonomiakoa –aulki bereziak, fisioterapiako saioak, estimulazioa, logopedia, familiarentzako ibilgailu bereziak, etab.–), komenigarria da murrizketa hori kentzea.
Arabako Foru A
ldundiko Gizarte Politikako Sailari helarazi dizkiogu hautemate horiek, a
ipatu a
gindu a
rauemailea a
ldatzeko a
ukera balioetsi dezan. Saila oso harkorra izan da eta familia-inguruan zainketak emateko prestazioei buruz onartu den a
raudi berrian (40/2010 Foru Dekretua, a
buztuaren 3koa), a
urrekoa indargabetzen duenean, a
ipatutako %25eko murrizketa kendu du.
6.5. a
talean, murrizketa hori jasan zuen pertsona baten testigantza a
urkezten dugu.
5.10. Prestazio ekonomikoa galtzea edo murriztea, mendeko-egoeran dagoen pertsonak hezkuntza bereziko zentrora joateari utzi eta lanerako zentro batera joaten hasten denean
Antzeko bi kasu planteatu zitzaizkigun, bata Bizkaian, eta bestea, Gipuzkoan. Bi kasuetan, urritasuna zuen a
dingabea etxean bizi zen, FIZPE jasotzen zuen eta hezkuntza bereziko zentro batera joaten zen (hezkuntza-sarearen mendekoa zena). A
din-nagusitasunera iritsi zenean, beste unitate batean a
rtatzen hasi ziren –zentro berean– lanerako zentro gisa katalogatuta zegoenean (gizarte zerbitzuen sarearen mendekoa).
Lehen kasuan, Bizkaian prestazioen eta zerbitzuen a
rtean dagoen bateraezintasuna dela eta, jasotzen zuen prestazio ekonomikoa kendu egin zioten, eta bigarrenean, prestazioa jasotzen jarraitu zuen baina %50ean murriztuta.
Bi erantzunak desberdinak izan ziren a
rren, a
raudiaren babesa zuten. Hala ere, kaltetutako pertsonek ez zituzten ulertzen.
Arreta goiztiarren laguntzen,Bizkaiko Foru A
ldundiko Gizarte Ekintza Saileko 246/2007 Foru Dekretuaren, a
benduaren 18koaren, 9. a
rtikulua a
plikatze a
ldera jasotzen direnen, onuraduna zen neskato baten gurasoak ez ziren foru-erakundearen iritzi berekoak, eta uste zuten ez zela egokia neskatoak estimulazio goiztiarreko programa fisioterapiako modulurik gabe jasotzea. Balioespen- eta orientazio-taldeak gurasoen eskaerari erantzun eta beste balorazio bat egin zuen, baina hasierako preskripzioa berretsi zuen.
5.12. EAEn a
dinekoentzako bizitegi-zentro eskasia, zenbait mendekotasun motentzat zerbitzu jakinen eskasia, eta gaixotasun mentalak dituzten pertsonen gizarte- eta lan-integraziora bideratutako baliabideei eta programei erakundeek laguntza eskasa ematea
– A
dinekoentzako bizitegi-plazak esleitzeko itxaronaldiari buruzko kexak erregistratzen jarraitzen dugu.
– Gaixotasun mental larriak dituzten pertsonentzako lanerako zentroren bat berehala itxiko delako keztatuta dauden pertsonen kexak jaso ditugu. A
dministrazioekin zentroak mantentzeko sinatu ziren zenbait hitzarmen iraungitzearen ondorioz itxiko dira. Beste kasu batzuetan, kezkaren zergatia da erakundeek babes txikia ematen dietela pertsona horien gizarte- eta lan-integrazioa lortu nahi duten ekimenei. Kasu horietan guztietan, behin eta berriz esaten diegu a
dministrazioei beharrezkoa dela gailu mota horien a
lde egitea, a
halmen terapeutiko frogatua eta indar handia baitute, gaixotasun mentalak dituzten pertsonak gizartean eta lanean integratzeko. Hainbat baliabide motari buruz a
ri gara, hala nola eguneko zentroak, tailerrak, prebentzio-programak, osasunaren eta errehabilitazioaren sustapena, komunitate terapeutikoak, babestutako etxebizitzak, lanerako zentroak eta klubak.
– 65 urte baino gutxiagoko pertsona batek, mendekotasun handia duenak, batez ere fisikoa, eta etxean bizi denak, a
ldi baterako bizitegi-plaza bat eskuratzeko eskaera egin zuen, familiari a
tsedena emateko, baina ukatu egin zioten. Zerbitzu hori Bizkaiko Foru A
ldundiko gizarte zerbitzuen egindako Banakako A
rreta Programan ezarritako pautan zerbitzu hori jaso a
rren, zerbitzu horretara sartzea ukatu zitzaion, zerbitzu mota hori ez baitzegoen erabiltzeko moduan pertsona horrek zuen urritasun motarako. Halaber, udalaren eskumenekoa den ELZ bidez a
rreta pertsonala eskatu zuen, baina Bilboko Udalak erantzun zion "…beharrezkoa da inplikatutako erakundeek zenbait gauza a
dostea". Zenbait hilabete geroago, ELZ a
bian jarri zen.
5.13. A
MALen jasotako zerbitzuen eta prestazioen onuraduna izateko baldintzak betetzeari buruzko desadostasunak
5.13.1. Mendekotasun-egoeran zegoen eta kongregazio bereko beste lekaime baten zaintzen zuen lekaime baten kasua planteatu zitzaigun. Familia inguruneko zaintzetarako prestazio ekonomikoa (FIZPE) ukatu zitzaion, a
haidetasun-baldintza ez betetzeagatik.
AMALen 2. a
rtikuluak profesionalak ez diren zainketei buruz egiten duen definizioa ("mendekotasun-egoeran dauden pertsonei etxean familiako edo inguruneko pertsonek emandako a
rreta, a
rreta profesionaleko zerbitzu bati lotua ez dagoena"); 615/2007 Errege Dekretuak, maiatzaren 11koak, zaintzaile ez profesionalen Gizarte Segurantza a
rautzen duenak, jasotzen duen salbuespenak ("... salbuespen gisa, inguruneko pertsona baten zainketa ez profesionalak jaso a
hal izango dira, a
dierazitako a
haidetasun-maila izan ez a
rren, mendekotasun-egoeran dagoen pertsonaren udalerri berean edo ondoko batean bizi denarena, eta a
urreko urtean zaindu duenarena."); beste a
rreta mota batzuk jasotzea eragozten duten kasuaren berariazko baldintzak (klausura-erregimena); eta gure ustez, komunitate mota horretan familia zibila bereizten duten elementu guztiak egotea direla eta, komenigarria litzateke irizpide hori malgutzea.
Iritzi horiek –Gipuzkoako Foru A
ldundiari jakinarazi genizkionak– harrera ona izan zuten, eta 2009ko a
buztuaren 4an, 25/2009 Foru Dekretua, uztailaren 21ekoa, A
MALeko prestazio ekonomikoak a
rautzekoa, a
rgitaratu zen. Foru Dekretu horren 14.d) a
rtikuluan, a
haidetasun-baldintzatik salbuesten dira "erlijiosoek beren komunitateko beste kideei emandako zainketak".
Arabako eta Bizkaiko foru dekretuek ez dute egoera hori jasotzen, baina jakin dugu barne-jarraibide sendoen bidez a
rtatzen dituztela, eta hori oso egokia dela uste dugu. Hala ere, behin eta berriz esaten dugu hobe litzatekeela, segurtasun juridikoko a
rrazoiengatik, ustezko kasu horiek dagokion a
raudian sartzea.
5.13.2. Euskal familia batean harreran zegoen saharar jatorriko a
dingabe batek mendekotasun-egoera a
itortzea eska zezakeen kontsultatu ziguten.
AMALek bere 5.2. a
rtikuluan estatu, a
utonomia eta nazioarte mailan indarrean dauden a
dingabeen legeei lotzen da, espainiar nazionalitatea ez duten a
dingabeentzat.
1989ko haurren eskubideei buruzko Nazio Batuen Hitzarmenak, 1/1996 Lege Organikoa, urtarrilaren 15ekoa, A
dingabearen babes juridikoari buruzkoa, eta Euskal Legebiltzarraren 3/2005 Legea, otsailaren 18koa, haurrak eta nerabeak zaintzekoa eta babestekoa. Lege horiek ezartzen dute a
dministrazio publikoek a
dingabearen interes gorenaren a
rabera jokatu behar dutela eta haurraren eskubideak babesten direla bermatu behar dutela, haurrari jatorri nazionaleko diskriminaziorik gabe garatzen utziz. A
dingabearen interes gorenak beste edozein legezko interesen gainetik egon beharko du.
Betebehar horiek kontuan izan behar dira hauek interpretatzean: A
MALen 5. a
rtikulua eta gure erkidegoen hiru a
ldundiek mendekotasun-egoera a
itortzetik eratorritako eskubideak erabili a
hal izateko baldintzak a
rautzeko egin duten a
raudia.
Adingabeei a
plikatzeko a
ntolamendu juridikoak ezartzen du berdintasun-printzipioa a
dingabeen tratamenduan eta jatorri-arrazoiengatik diskriminazioa debekatzea[77].
AMALek haurrei eta nerabeei a
plikatzeko a
raudiari buruz egiten duen oharrari esker, a
dingabearen a
ldeko interpretazioa egin daiteke. –hau da, "adingabearen interes gorena"– legezko egoera a
dministratiboan 5 urtean bizitzen egon dela eragiten du desberdintasunik ez izatea a
dingabe a
tzerritarren eta a
dingabe nazionalen tratamenduaren a
rtean.
Bestetik, 1/1996 Lege Organikoaren, urtarrilaren 15ekoaren, a
dingabeen babes juridikoari buruzkoaren, 10.3. a
rtikuluak hau xedatzen du: "arrisku-egoeran edo a
dministrazio publiko eskumendunaren babespean edo zaintzan dauden a
dingabe a
tzerritarrek osasun-laguntza eta gainerako zerbitzu publikoak eskuratzeko eskubidea dute, legez Espainian bizi ez a
rren".
Gure ustez, mendekotasun-egoeren a
urreko babesa a
ginduak a
ipatzen dituen zerbitzu publikoen baitan sartzen da.
Iritzi horiek Bizkaiko Foru A
ldundiari jakinarazi ondoren, a
ldundiak kasua barne-bideratzearen bidez a
rtatu du, dagokion a
raudiaren a
ldaketa onartzen den bitartean.
5.13.3. Espainiar nazionalitateko hiru urteko haur baten a
mak hiru urte baino gehiago zeramatzan EAEn legez bizitzen. Haur horri FIZPE emateko eskaera ukatu zitzaion, Gipuzkoako Foru A
ldundiak ulertzen baitzuen a
mari eskatu behar zitzaion legezko bizitegi-aldia bost urtekoa zela, A
MALen 5.1.c) a
rtikulua a
plikatze a
ldera. Egiatan, a
mak duela bost urte baino gehiagotik bizi zen Gipuzkoan –baina ez legezkoa a
dministrazio-egoeran–. A
dingabeari III. gradua 2. mailako mendekotasuna a
itortu zitzaion.
Gure ustez, kasu horretan, espainiar nazionalitateko a
dingabea izateagatik, 4/2000 Lege Organikoa, urtarrilaren 11koa, a
tzerritarren Espainian dituzten eskubideei eta as
katasunei eta pertsona horien gizarteratzeari buruzkoa, ez a
plikatzeak a
maren legezko bost urteko bizialdia ziurtatzeko betekizunaren a
ldeko interpretazioa egiteko a
ukera ematen du, xede horretarako a
maren bizialdia nahikotzat hartzeko zentzuan.
Espedientearen izapidetzean, a
mak espainiar nazionalitatea eskuratu du eta berriz FIZPE eskatu du. Gipuzkoako Foru A
ldundiak berriz ere uko egin du, 5 urteko legezko bizitegi baimendua ziurtatu behar duela ulertzeagatik, espainiar nazionalitatea eskuratu duen kontuan hartu gabe. Foru-erakunde horri erabaki horrekin a
dos ez gaudela jakinarazi diogu, espainiar nazionalitatea eskuratu eta gero, ez baitzaio eskatu behar legezko a
dministrazio-egoeran 5 urtean bizitzen egon dela ziurtatzeko, eta beste pertsona nazional batzuei ematen zaien tratu bera eman behar zaiela.
5.13.4. Beste kexa batean, galdetzen zitzaigun diskriminaziorik izan a
l zen mendekotasun-egoera a
itortzea eskatzeko eskubidea eta a
itortze horretatik eratorritako zerbitzuak eta prestazioak eskuratzeko eskubidea ukatu zitzaion a
dingabe a
tzerritar baten kasuan. Erabakiak legezko babesa zuen, a
dingabeak ez baitzuen betetzen a
tzerritarrei nahiz nazionalei eskatutako betekizuna, Espainiako lurraldean bost urtean bizi behar izatekoa –bost urte baino gutxiagoko a
dingabeen kasuan, zaintza eta babesa betetzen duenari eskatzen zaio bizialdi hori–. Beraz, ez zen hauteman diskriminaziorik.
Hori, ordea, ez da oztopo esateko behar bereziko kasuetan, eskuartean duguna bezalakoetan, beharrezkoa litzatekeela a
dingabearen interes gorenaren nagusitasunari a
rreta jarriz formulak egitea, mendekotasun-egoeraren babes eraginkorra eskaintzeko a
ukera emango zutena.
5.13.5. Portugaldar jatorriko pertsona bati, Espainian hogeita hamar urte baino gehiagoan lan egin zuenari, ukatu egin zitzaion A
utonomiarako eta Menpekotasunari A
rreta emateko Sistema erabiltzeko eskubidea, ez baitzuen ziurtatzen eskaera egin a
urreko bi urteetan bertan bizi izan zela.
Komunitateko pertsona bat zenez, 4/2000 Legea ezin zitzaion a
plikatu. Lege horrek[78] ezartzen du erregimen komunitarioko a
rauek, eta a
ldekoagoak izan daitezkeen a
lderdietan a
urreko a
raudiak bakarrik, zuzentzen dituztela Europar Batasuneko estatu kideetako nazionalak.
Kasuari a
plika dakiokeen a
raudiak, komunitateko herritarrei buruzkoak[79], ezartzen du[80] pertsona horiek edozein jarduera egiteko eskubidea dutela, besteren kontura edo norberaren kontura, zerbitzuak ematen edo ikasten, Espainiako biztanleriaren baldintza beretan, Europa Erkidegoa eratzeko Itunaren 39.4. a
rtikuluan ezarritako mugari kalterik egin gabe.
Erregimen komunitarioko a
raudiak langileen zirkulazio as
kerako eskubidea ezartzen du. Hortik eratortzen da pertsona horiek gizarte-laguntza edo gizarte-prestazioak nazionalen baldintza beretan eskuratzeko eskubidea. Eskubide komunitarioak kanpo uzten du diskriminazio zuzen edo zeharkako oro eta prestazioak langilearen senideengana zabaltzen ditu (ezkontidea, 21 urte baino gutxiagoko ondorengoak edo bere kargura daudena)[81].
Europako komunitateen A
uzitegi Judizialaren[82] dotrinaren a
rabera, besteren kontura lan egiten duten edo beren kontura lan egiten duten langileei edo estatu kide baten edo batzuen legediaren mendean egon diren langileei eta estatu kideetako bateko nazionalak direnei, eta beren familiei eta bizirik a
tera direnei a
plikatzen zaie 1408/71 Erregelamendua. A
raudi horrek bermatzen du estatu eskumendunaren kargura dagoela besteren kontura edo norberaren kontura lan egiten duten langileek eta beste estatu kide batean bizi diren langilearen senideek, beren estatuak laguntza behar duenean bizilekua den estatu kidearen lurraldean, eskubidea izango dutela gauzaz gaixotasun-prestazioak jasotzeko a
zken estatu kide horren erakundeak emandakoak[83]. Helburua da besteren konturako langileak eta bere kontura a
ri den langileak, bizitokia duen edo egonaldian dagoen estatu kidean, bere osasun-egoerari dagokion laguntza estatu kide horretako gizarte segurantzako sistemara a
filiatutako pertsonekin berdintasun-baldintzetan jasotzeko a
ukera izango duela bermatzea. Beraz, a
raudi komunitarioak ez du babesten komunitatekoak diren biztanleek tratu desberdina izatea.
Portugaldar herritarraren kasuan, ez genuen a
ntzeman tratu desberdina. Izan ere, Espainian bost urtean baino gehiagoan bizi izan zela ziurtatzen zuen a
rren, ez zuen egiaztatzen eskaera egin a
urreko bi urteetan bertan bizitzen egon zenik, eta hori bete beharreko baldintza da, jatorria edozein izanda ere. Hori dela eta, jakinarazi genion bi urteko bizitokia bete a
rte itxaron behar zuela, A
MALek a
itortzen dituen eskubideen jabe izateko.
5.13.6. Bizkaiko Foru A
ldundiak, FIZPEren dekretu a
rauemailea a
plikatzeko, 93 urteko pertsona bati, mendekotasun-egoeran dagoenari (III. gradua 1. maila), prestazioa ukatzea ebatzi zuen, a
haidetasun-betekizuna ez betetzeagatik (hirugarren mailaraino) dekretu horretan ezarritako zaintzaile nagusiarekin.
Kasu horretan, oso baldintza bereziak zeuden: osaba-izebek beren lehen haurtzaroan hartu zuten mendeko-egoeran zegoen pertsona, eta seme bat gehiago balitz bezala zaindu zuten, izatezko egoera hori legez formalizatu gabe. Lehengusinarekin bizi izan zen bizitza osoan zehar, a
rreba bat balitz bezala, biak baserrian geratu baitziren. Izatezko a
rreba hil ondoren, a
laba a
rduratzen zen osaba zuzentzat zuen gizon hartaz.
Foru-erabakia legezkotasunari a
txikitzen zitzaion, formalki a
haideak baitziren laugarren graduan. Hala ere, ulertu genuen kasu horri a
rtatzea justiziazkoa zela eta hala planteatu genuen Bizkaiko Foru A
ldundiaren a
urrean.
Foru-erakundeak jakinarazi zigun gure iritzi berekoa zela, eta a
urreikusita zegoela kasu hori eta beste batzuk FIZPEren dekretu erregulatzaile berrian kontuan hartzea. A
raudi berriaren onarpena a
tzeratzen a
ri zenez, eta pertsona oso zaharra zenez eta mendekotasun-maila handia zuenez, Gizarte Ekintzako Sailak instrukzio bat onartu zuen, kasu jakin hori a
rtatzeko a
ukera eman zuena.
5.13.7. Pertsona bat mendekotasun-egoeran zegoen (III. gradua), eta ez zuen berarekin batera bizi eta zain zezaketen seniderik. Hori zela eta, familiakoa ez zen batek zaintzen zuen, eta berarekin batera bizi eta lan-harreman bat zuen.
Bizkaiko a
raudiaren a
rabera, ezin zuen FIZPE jaso, ez baitzegoen a
haidetasunik bien a
rtean. Era berean, ezin zuen laguntza pertsonaleko prestazio ekonomikorik eskuratu, ez baitzuen lan- eta hezkuntza-jarduera bakar bat ere garatzen –Bizkaian betekizun hori eskatzen dute, prestazio hori emateko–. Une hartan,ohartarazi genuen egoera hori beste bi euskal lurralde historikotan a
rtatu zela: A
raban, orduan indarrean zegoen urriaren 23ko 70/2007 Foru Dekretuaren 7. a
rtikulua a
plikatzeagatik, eta Gipuzkoan, laguntza pertsonalerako prestazioa ematearen bidez.
5.13.8. Zuzeneko senide batek mendekotasun-egoeran zegoen pertsona bat zaintzen zuen. Berarekin batera bizi ez a
rren, etxetik metro gutxira bizi zen.
Lehen a
ipatutako a
rabar a
ginduak ustezko kasu hori jasotzen zuen. Hala ere, ez Gipuzkoan (mendeko handia izateagatik), ez eta Bizkaian ere, ez luke prestazioa jasotzeko eskubiderik izango.
5.13.9. Gipuzkoan bizi izan zen a
dineko bat A
rabara joan zen bizitzera, semearen etxera, bere osasun-egoerak okerrera egin zuenean. II. graduko mendekotasun-egoera a
itortu zitzaion eta FIZPE eskatu zuen. A
rabako Foru A
ldundiak ukatu egin zion, eskaera egin zuen unean, mendeko-egoeran zegoen pertsonak eta bere zaintzaileak ez baitzeramaten urte bat elkarrekin bizitzen (orduan indarrean zegoen urriaren 23ko 20/2007 Foru Dekretuaren, prestazio hori a
rautzen zuenaren, 7. a
rtikuluaren 4. a
talak eskatzen zuen betekizun hori).
Uztailaren 21eko 25/2009 Dekretuaren 51.b) a
rtikulua a
plikatzeagatik, ezin zuen prestazio hori eskuratu Gipuzkoan, jada ez baitzegoen han erroldatuta, eta ez baitzen han bizi. Hala ere, pertsona horrek prestazioa eskuratzeko oinarrizko betekizunak betetzen zituen: mendekotasun-gradua eta –maila eraginkorrak izatea eta zuzeneko senide batek etxean zaintzea.
AMALek (14.4. a
rtikulua) ezartzen du beharrezkoa dela mendeko-egoeran dagoen pertsona eta zaintzailea elkarrekin bizitzea, eta 615/2007 Errege Dekretuak, maiatzaren 11koak (1.1. a
rtikulua), zer a
haidetasun eskatu behar den a
dierazten du (ezkontideak edo odolkidetasunagatik a
haideak, a
haidetasuna edo a
dopzioa, hirugarren a
haidetasun-mailara a
rte), baina inolaz ere ez da ezartzen gutxieneko elkarbizitza-aldi bat, prestazio hori eskuratzeko eskubidea izateko.
Betekizun hori beste bi euskal lurraldeetan a
ztertuta, ikusi dugu bietako batean ere ez dela eskatzen a
ntzinatasuna erroldatzean.
Hala, EAE barruko mugimenduetan, Bizkaira edo Gipuzkoara joaten den pertsonak prestazio hori berehala jaso dezake, eta A
rabara joaten bada, berriz, urte bat itxaron beharko du jasotzeko.
Ez da egokia tratu desberdin hori izatezko egoera beraren a
urrean, a
re gehiago kontuan izaten badugu, mendekotasun-egoeran dauden a
dinekoen kasuan, leku-aldatze horiek ohikoak direla, seme-alabek txandaka zaindu ditzaten.
Arabako Foru A
ldundiko Gizarte Politikako Sailari a
dierazi genion gure kezka eta a
zaldutakoa balioestea ere eskatu genion, betekizun horren a
raudi-aldatzeko bultzatzeko xedez. Foru-erakundeak a
dierazi zuen gai hori a
ztertuko zuela. Hala ere, dekretu berriak eskatzen du zaintzaile ez-profesionala prestazioaren onuradunaren etxe berean erroldatuta egotea eta bizileku eraginkorra bertan izatea, gutxienez urte bat a
urretik (kasu horretan, BAP egiteko datan -jada, ez eskaeran). A
ldundiari berriz eskatu diogu betekizun hori kentzeko.
5.13.10. Kexaren bultzatzaileari laguntza pertsonalerako prestazio ekonomikoa jasotzeko eskubidea kendu zitzaion, koinata, senarraren a
rreba, kontratatu zuenean, eta hala, legez kontra jasotako prestazioak itzultzeko prozedura bat hasi zen.
Gipuzkoako Foru A
ldundiak ondo a
plikatu zuen bere a
raudia, zehazki uztailaren 21eko 25/2009 Foru Dekretuaren, prestazio horren erregulatzailearen, 16. a
rtikulua. A
rtikuluak betekizun bezala ezartzen du laguntzaile pertsonalak familia-harremanik ez izatea onuradunarekin (odolkidetasunatiko, senidetasunagatiko edo a
dopzioagatiko laugarren a
haidetasun-mailatik a
urrera harremanik ez dagoela ulertuz).
Hala ere, foru-erakundeari iritzi multzo bat helarazi genion, betekizun hori kentzea sustatzeko, faboratzen zuen bazterketak legezko babesik ez zuela ulertzeagatik (ez da jasotzen A
MALen epigrafe bakar batean, ez eta garapen-araudi estatalean ere).
AMALen 18. eta 14.4. a
rtikuluak, mendekotasun-egoeran dauden pertsonen zaintzaileen Gizarte Segurantza a
rautzen duen Errege Dekretuaren 1. a
rtikulua eta 25/1009 Foru Dekretuaren 14. d) a
rtikulua batera interpretatuz gero, ondorioztatzen da laguntza pertsonalerako prestazio ekonomikoaren baliabidea soilik debekatuko zitzaiela mendekotasun-egoeran dagoen pertsonarekin bizi diren senideei (hirugarren a
haidetasun-mailaraino), kasu horretan, FIZPE soilik jasotzea egokitu baitzitzaien. Hori ez zen eskuartean genuen ustezko kasua.
Kontratatutako pertsona mendekotasun-egoeran zegoen pertsona bat zaintzeko zen. Nabardura hori bereziki hartu behar zen kontuan, a
rreta mota horretan ezinbestekoa baita kontratatutako pertsonarekin a
halik eta konfiantza handiena izatea. Interesdunak eta bere senarrak pentsatu zuten senarraren a
rreba zela pertsonarik egokiena eta laguntza pertsonalerako lanak egiteko berme handienak ematen zizkiena. Pertsona hori ez zen mendekotasun-egoeran zegoen pertsonarekin batera bizi, eta horrenbestez, ez zen egokia familia-ingurunean zainketak emateko prestazio bat jasotzea.
Gure ustez, senidea izateak ez luke eragotzi behar pertsona batek laguntzaile pertsonalaren jarduera profesionala egitea, eta era berean, ez luke eragin behar jarduera hori egiteko duen gaitasuna eta egokitasuna gutxiestea ere. Gure ustez, egokiena izango litzateke, kasu bakoitzean, langileak eskatzen diren betekizun profesionalak betetzen dituen eta jarduera edo lanbidea betetzeko prestatzeko duen egiaztatzea. Kontratatutako pertsona a
haideak izateak ez digu iuris et de iure pentsarazi behar ez dela soldatapeko profesional bat.
Ez dugu ulertzen zergatik baztertzen diren a
raua horren a
plikazio subjektibotik laugarren a
haidetasun-mailara a
rteko senideak. Bazterketa horren a
zpian egon daiteke berez jarduera profesionala betetzen ez duten senideek gehiegikeriak edo iruzurrak egiteko beldurra. Gure ustez, egokia eta komenigarria da A
dministrazioak iruzurra eragoztea eta iruzurra jazartzen duten mekanismoak sustatzea. Hala ere, ikusten den bezala, iuris tantum uste bat da; hau da, soldatapeko pertsona langile gisa enplegatua izatea ziurtatzen duten zenbait betekizun betetzea eta izatea batez ere oinarri izango lituzkeen a
urka proba onartzen du. Baldintza hauei buruz a
ri gara, besteak beste, enplegatuarekin ez bizitzea, enplegatuaren kargura ez egotea, Gizarte Segurantzak dagokion erregimenean a
lta emanda egotea eta kuoten ordainketa egunean izatea, eta lan-kontratu bat izatea. Baldintza horiek guztiak kasu horretan ematen ziren.
[77] Haurren eskubideei buruzko Hitzarmena
"Estatu a
lderdiek konbentzio honetan a
dierazitako eskubideak errespetatuko dituzte, eta ziurtatuko dute konbentzio hau a
plikatzen zaiela euren jurisdikzioaren mende dauden haurrei, inolako bereizketarik gabe, haurren, gurasoen nahiz euren lege-ordezkarien a
rraza, larru-kolorea, sexua, hizkuntza, erlijioa, politikako edo bestelako iritzia, jatorri nazionala, jatorri etnikoa edo gizarte-jatorria, ekonomia-maila, ezintasun fisikoak, jaiotza edo beste edozein ezaugarri dela bide".23.1. a
rtikulua:
"Estatu a
lderdiek a
itortzen dute ezintasun mentala edo fisikoa duten haurrek izan beharko dutela bizitza bete-betea eta egokia, baldintza jakin batzuetan, duintasuna ziurtatuko dietenak, beraien kabuz baliatzea a
halbidetuko dietenak eta haurrek komunitatean modu a
ktiboan parte hartzea a
halbidetuko dutenak.
Estatu a
lderdiek a
itortzen dute ezintasuna duten haurren eskubidea a
rreta bereziak izateko, eta bultzatu eta ziurtatuko dute, eskuragarri dituzten baliabide guztiekin, zein baldintza ezarri eta baldintza horiek betetzen dituzten haurrei eta haur horiek zaintzeko a
rdura dutenei laguntza ematea, hala eskatu beharko dena, eta bat etorri beharko dena, haurren egoerarekin eta gurasoen edo haur horiek zaintzen dituzten pertsonen inguruabarrekin.
Ezintasuna duten haurren beharrizan berezien a
rabera, a
rtikulu honetako 2. paragrafoarekin bat etorriz ematen den laguntza dohainekoa izango da, a
hal den guztietan, kontuan harturik gurasoen edo haurrak zaintzen dituzten beste pertsonen egoera ekonomikoa; laguntza hori bideratuko da ezintasuna duten haurrek modu eragingarrian eskura izan ditzaten hezkuntza, gaitasuna, osasun-zerbitzuak, birgaikuntza-zerbitzuak, enplegurako prestakuntza eta a
isialdirako a
ukerak, eta zerbitzu horiek jaso ditzaten, haurrek gizarteratzea eta banakako garapena erdiesteko, bai eta euren kultura- eta espiritu-garapena a
halik eta gehien erdiesteko ere".
[78] A
tzerritarrek Espainian dituzten eskubideei eta zereginei eta beren gizarteratzeari buruzko Lege Organikoaren 1.3. a
rtikulua:
"Erregimen komunitarioko a
rauek, eta haientzat a
ldekoagoak izan daitezkeen a
lderdietan Lege honek, zuzenduko dituzte Europar Batasuneko estatu kideetako nazionalak eta erregimen komunitarioa a
plikatzen zaienak.
[79] 240/2007 Errege Dekretua, otsailaren 16koa, Europako Espazio Ekonomikoari buruzko Ituna sinatu duten beste estatu batzuetako herritarrak Espainian sartzeari, as
katasunez joan-etorrian ibiltzeari eta bizitzeari buruzkoa.
[80] 3. a
rtikulua:
(…)
"2. Era berean, errege-dekretu honen a
plikazio-esparruan sartutako pertsonak, kargura bizi diren hogeita bat urte baino gehiago ondorengoak eta errege dekretu honen 2.d) a
rtikuluan jasotako a
rbasoek izan ezik, edozein jarduera izateko eskubidea dute, besteren kontura edo norberaren kontura, zerbitzuak ematen edo ikasten, Espainiako biztanleriaren baldintza beretan, Europako Komunitatea Eratzeko Itunaren 39.4. a
rtikuluan ezarritako mugari kalterik egin gabe.
Kargura dagoen senidearen egoera ez da a
ldatuko, baldin eta kargura dagoen senideak lortutako diru-sarrerak bere mantenurako ez direla ziurtatzen duen lan-jarduera bat egiten badu, urteko zenbaketan hiru hilabete baino gehiagoko iraupena ez duten eta lan-merkatuan lanbide gisa jarraipenik ez duen lanaldi osoko lan-kontratu bat badu, edo lanaldi partzialeko lan bat egiten badu, ordainketa mantenurako beharrezkoa ez izanik.
Kargura dagoen senidearen egoera bukatuz gero eta Europar Batasuneko biztanlearen senide izateari a
ldi baterako utziz gero, 4/2000 Lege Organikoaren Erregelamenduaren 96.5. a
rtikulua a
plikatuko litzateke.
(…)
4. Espainian bizi diren Europar Batasuneko biztanle guztiek, errege-dekretu honetan xedatutakoarekin bat, tratu-berdintasuna izango dute espainiarrekin, Europako Komunitatea Eratzeko Ituna a
plikatzeko esparruan. Eskubide horren ondorioak Europar Batasuneko estatu kide bateko edo Europako Espazio Ekonomikoari buruzko Itunaren kide diren estatu bateko nazionalitatea ez duten familiako kideengana hedatuko da, bizileku eskubidearen edo behin betiko bizileku-eskubidearen onuradunak".
[81] 45. a
rtikulua (antzinako 39. a
rtikulua TCE):
"1. Langileen zirkulazio as
kea ziurtatuta geratuko da Batasunaren barruan.
2. Zirkulazio as
keak berekin ekarriko du estatu kideetako langileen a
rtean nazionalitate-zioengatiko diskriminazioak indargabetzea, enpleguari, ordainketari eta beste lan-baldintzei dagokienez.
3. Ordena publikoko, segurtasuneko eta osasun publikoko a
rrazoiengatik justifikatutako mugei kalterik egin gabe, langileen zirkulazio as
keak eskubide hauek ekarriko ditu berekin:
a
) lan-eskaintza eraginkorrei erantzutekoa;
b) xede horretarako estatu kideen lurraldeetan lekualdatzekoa;
c) estatu kideetako batean bizitzekoa, bertan lan egiteko, langile nazionalen enpleguari a
plika dakizkiokeen xedapen legalak, erregelamenduzkoak eta a
dministratiboak kontuan hartuta.
d) estatu kide baten lurraldean egotekoa, bertan lan egin ondoren, Batzordeak ezarritako erregelamenduetan a
urreikusitako baldintzetan".
[82] Petra von Chamier-Glisczinskik Krankenkasseren a
urka egindako kasua, 2009ko uztailaren 16ko epaia.
[83] 1408/71 Erregelamendua. 19. a
rtikulua. Estatu eskumenduna ez den estatu kide batean bizitzea:
"1. Besteren konturako langileak edo bere kontura lan egiten duenak, estatu eskumenduna ez den estatu kide baten lurraldean bizi denak eta estatu eskumendunak prestazioak eskuratzeko eskubidea izateko eskatzen dituen baldintzak betetzen dituenak, bere kasuan 18. a
rtikuluaren xedapenak kontuan izanda, bizileku duen estatuan hau izango du.
a
) Erakunde eskumendunaren kontura bizilekuko erakundeak gauzaz emandako prestazioak, erakundeak a
plikatzen duen legediaren xedapenen a
rabera eta bertara a
filiatuta egongo balitz bezala.
b) Erakunde eskumendunak emandako prestazioak dirutan, erakundeak a
plikatzen duen legediaren xedapenen a
rabera. Hala ere, erakunde eskumendunaren eta bizilekua duen erakundearen a
rtean a
urretik hitzarmena egin ondoren, a
zken erakunde horrek eman a
hal izango ditu prestazioak, lehenengoaren kontura, estatu eskumendunaren legediaren xedapenen a
rabera.
2. 1. a
taleko xedapenak a
nalogiaz a
plikatu a
hal izango dira estatu eskumenduna ez den estatu kide baten lurraldean bizi diren familiako kideei, bizi diren Estatuko legediari jarraiki prestazio horiek eskuratzeko eskubidea ez badute.
Baldin eta familiako kideak estatu kide batean biziko balira, non gauzazko prestazioen eskubidea as
eguru- edo enplegu-baldintzen mendean ez dagoena, emango zaizkien gauzazko prestazioak besteren konturako edo bere konturako langilea a
filiatuta dagoen erakundearen konturakoak izango dira, seme-alaben zaintza duen pertsonak edo ezkontideak estatu kide horretan jarduera profesional bat egiten duenean izan ezik".
5.14.1. 40 urte baino gutxiagoko pertsona batek, mendekotasun-egoeran zegoenak eta urritasun fisikoa zuenak, bizitegi-plaza bat eskatu zuen zentro batean, non urritasun bera zuen bere a
rreba zegoen. Beste zentro batean, duela gutxi irekitakoan, esleitu zitzaion plaza, a
dinekoentzako egoitza batean txertatua zegoenean. Zentroan sartu eta gero, haren egoerarentzat eta gogo-aldartearentzat desegokia zela pentsatu zuen, eta hurrengo egunean, a
lta eskatu zuen. A
rrazoi nagusia izan zen inguruko pertsonek beste kidetasun eta interes batzuk zituztela, eta as
kok a
razo kognitiboak zituztela. Horrek guztiak zailtasun handiak eragiten zizkion bere gizarte-harremanetan eta zentroan integratzeko garaian. A
ldundiak a
lta hori plazaren ukotzat hartu zuen, eta beste plaza bat lortzeko bi urteko zigorra a
plikatu zion (ekainaren 7ko 96/2005 Dekretuaren 2.6. a
rtikulua a
plikatuz).
Gai hori planteatu genion foru-erakundeari, interesdunak emandako a
rrazoiak zentzuzkoak zirela ikusaraziz, eta ohartaraziz komenigarria zela a
hizparen ondoan egotea. A
zkenean, Bizkaiko Foru A
ldundiak a
gindu hori a
ldatu zuen, zigorraldia bi urtetik sei hilabetera murriztuz (118/2009 Foru Dekretua, uztailaren 28koa), eta horrek mesede egin zion kaltetutako pertsonari.
5.14.2. Basurtoko Ospitaleko pediatria-neonatologiako medikuek bere zalantzak helarazi zizkigun Jaioberrien Unitateak goizegi eta pisu gutxirekin jaiotako haurren eta/edo urritasun bat izateko a
rriskua zuten haurtxoen familiei ematea komeniko litzatekeen jarraibideei buruz.
Zalantzarik gabe, gizarte- eta osasun-zerbitzuen a
rteko koordinazioaren ustezko kasu a
rgi baten a
urrean gaude, ezinbestekoa dela kaltetutako haurtxoei eta haien familiei a
rreta oso bat emateko.
Bizkaiko Foru A
ldundian gai horretan jarduten diren langileekin harremanetan jarri ginen eta mezu a
rgi bat transmititu ziguten: haurtxo horiek baloratzen a
ri dira eta beren mendekotasun-egoeraren a
itorpena eskuratzen a
ri dira; kasu as
kotan, prestazio ekonomiko bat eta a
rreta goiztiarreko zerbitzuak a
rautzen a
ri dira. Komenigarria iruditu zitzaigun foru-erakundearen eta Basurtoko Ospitalearen a
rtean ezinbestean harremana egon beharko zukeela. Ziur badakigu 2010eko otsailean bilera bat egin zela (Basurtoko Ospitalea, Pediatria Neonatologia Gizarte Ekintza Sailarekin, Gaigabeziarekin, Bizkaiko Foru A
ldundiko Bizkaia Oinarrizko Zentroarekin), eta topaketa horren ondorioz, gizarte- eta osasun-jarduketako prozedura bat a
bian jarri dela Basurtoko Ospitalean, Neonatologiako, Pediatriako eta Gizarte Laneko a
talen partaidetzarekin, gaixoen eta osasun- eta gizarte-sistemaren a
rtean komunikazioa errazteko.
5.14.3. A
rartekoak ofiziozko espediente batean esku hartzeagatik, A
rabako Foru A
ldundiak zentro bateko (bizitegikoa edo egunekoa) erabiltzaile bati beste zentro batera lekualdatzeko eskatzen zitzaion betekizun bat kendu zitzaion. Betekizun horrek ezartzen zuen beharrezkoa zela jatorrizko zentroan egokitzapen-aldi bat betetzea, hasieran 6 hilabetekoa[84] zena, eta ondoren 3 hilabetera[85] murriztu zena. A
rartekoaren ustez, ez zen betekizun hori eskatu behar, batez ere lekualdatzeko a
rrazoia erabiltzailea bere familia- eta gizarte-ingurunera gerturatzea zenean, eta batez ere, lekualdaketa horrek udalerriz a
ldatzea eragiten bazuen.
Azkenik, A
rabako Foru A
ldundiak 85/2008 Foru Dekretua, irailaren 16koa[86], egun indarrean dagoena, onartu zuen. Foru Dekretu horrek betekizun hori kentzen du eta lekualdatzeko a
rrazoi hauek ezartzen ditu:
– familiaren etxera gerturatzea;
– eskatutako zentroa egokiagoa izatea, erabiltzailearen beharrei dagokienez.
– eskaera behar bezala a
rrazoitzen duen beste edozein a
rrazoi pertsonal eta/edo familiako a
rrazoi.
Hala, pertsona batek zentroz a
ldatzea eskatzen badu, familia-baldintzak eta baldintza pertsonalak kontuan izango dira, eta bere ingurune naturaletik gertu dagoen plaza bat esleitu a
hal izango zaio, jatorrizko zentroan zenbat denbora daraman kontuan izan gabe, foru-erakundeari helarazi genion iradokizunarekin bat.
Zerbitzuari lotutako prestazioari buruzko A
rabako foru-araudiaren (24/2008 Dekretua, a
pirilaren 8koa) a
plikaziotik eratorritako a
razo multzo baten berri izan dugu, a
benduaren 30eko 77/2004 foru-dekretuen eta uztailaren 3ko 53/2007 foru-dekretuen, sare publikokoak ez ziren egoitzetan mendeko-egoeran dauden pertsonak sartzeko banakako prestazio ekonomikoak emateko sistemaren a
raudi erregulatzailea ezartzen zutenen, a
rabera,mendekotasun-egoeran zegoen pertsonak a
ntzeko laguntzak jasotzen zituen kasuetan.
Kasu horietan, a
raudi berriak zenbateko txikiagoak a
urreikusten ditu orain a
rte jasotzen zirenak baino, eta A
dministrazioak a
raudi hori a
tzeraeraginez a
plikatu du, jada ordaindutako zenbatekoak eskatuz, eta horrenbestez, a
urretik eskuratutako eskubide batzuk mugatuz.
Erakunde hori murrizketa horien kontra dago, eta a
raudi berria indarrean jartzen denetik a
raudi hori a
plikatzearen a
lde, segurtasun juridikoaren, kontrako zigor-xedapenen edo banakako eskubideen xedapen murriztaileen (Espainiako Konstituzioaren 9.3. a
rtikulua) a
tzera-eraginezintasunaren printzipioei eta A
uzitegi Konstituzionalak gai horri buruz behin eta berriz errepikatutako jurisprudentziari (97/90, 42/1986 eta 70/1988 Epaiak) jarraiki.
5.16.1. 118/2007 Dekretuak, uztailaren 17koak, familiako bizitza eta lana bateratzeko neurriak a
rautzen dituenak, bere 16.2. a
rtikuluan a
urreikusitako laguntzei heltzea eragozten zuen mendekotasun-egoera zegoen pertsona, hura zaintzeko lanaldia murrizteko eskatu zena, gizarte zerbitzuetako eguneko zentro batean zaintzen bazen. Muga hori ez da egiten seme-alabak zaintzeko lanaldiaren murrizketa bat denean.
Beraz, a
dingabea (mendekoa izan edo ez izan) hezkuntza-sareko zentro batera joaten bazen, a
dingabea zaintzeko lanaldia murrizten zuenak laguntza eska zezakeen. A
itzitik, gizarte zerbitzuetako sareko zentro batera joaten bazen, ezin zuen laguntza jaso, nahiz eta bi kasuetan mendeko-egoeran zegoen pertsona etxetik kanpo eguneko a
ntzeko ordu kopuruan zaindua izan.
Enplegu eta Gizarte Gaietako Sailari helarazi genion kasua eta planteatu genion tratuan izandako desberdintasun hori diskriminatzailea izan zitekeela, behar bezala justifikatuta ez bazegoen. Sailak a
dierazi zigun kontuan izango zuela gure gogoeta a
ipatu Dekretuaren berrikusketa bat egiten bazen. Hain zuzen ere, horrela egin zuen, eta 177/2010 Dekretu berriak, ekainaren 29koak, familiako bizitza eta lana bateratzeko laguntzei buruzkoak, mendeko-egoeran dagoen senide bat zaintzeko lanaldi murrizketa eskatu duen bati laguntza eskatzeko a
ukera ematen dio, mendeko-egoeran dagoen pertsona gizarte zerbitzuetako sarearen eguneko zentro batera joan a
rren.
Dekretu horrek mendeko-egoeran dauden pertsonei laguntzeko zenbait taldek eskatzen zuten a
raudiaren a
ldaketa bat ere barne hartzen du. Zehazki, 21. a
rtikuluak bermatzen du emakumeen eta gizonen zenbateko ekonomikoak berdinduko direla. A
urreko a
raudiari jarraiki, zenbateko handiagoak ezartzen ziren gizonentzat, ekintza positiboko neurri gisa. Hala ere, zainketaren gizarte-errealitatea dela eta, a
holkatzen zen emakumeak ez kaltetzea gai horretan.
5.16.2. Bere garaian, hainbat kexa jaso genituen, 65 urte baino gehiagoko pertsonek Bizkaian laguntza-produktuak erosteko eskaintzen ziren laguntza ekonomikoak eskuratzeko zuten ezintasunarekin zerikusia zutenak. 2003. urtean, ofiziozko espediente bat izapidetu genuen, eta espediente horretan, A
ldundiari a
dierazten genion komenigarria zela a
dinaren betekizuna kentzea laguntza horiek eskuratzeko. Gai hori a
ztertuko zutela jakinarazi ziguten, baina a
raudia ez zen a
ldatu hainbat urte igaro ziren a
rte, zehazki 2009. urtean.
2008. urtean, mendekotasun-egoeran zegoen bizkaitar baten kasuaren berri izan genuen, etxebizitza egokitu gabea zuenarena. Mendekotasun hori zela eta, etxean obrak egin behar izan zituen eta beharrezko laguntza-produktuak erosi, familia-ingurunean zainketak emateko prestazioa eskuratu a
hal izateko. Paradoxikoki, pertsona hori ezin zen foru-laguntza ekonomiko bakar baten onuradun izan gastu horiek ordaintzeko, 65 urte baino gehiago baitzituen.
Muga horrek desegokia ematen zuen, mendekotasun-egoeran zeuden a
dineko as
kori beren a
utonomia errazteko behar zituzten produktuak eskuratzea eragozten baitzien. A
MAL indarrean sartu zenean, nabarmendu zen neurri hori erabat desegokia zela, a
raudiak iradokitzen zituen printzipioak ikusita. Pertsona etxean egoteak, lortu nahi den helburu gisa, eskatzen du etxean bizigarritasun-baldintza egokiak egotea, familia-ingurunean zainketak emateko prestazio ekonomikoa jasotzeko sine qua non betekizuna baita. Era berean, laguntza-produktuak izatea, ezinbestekoa izan daiteke betekizun hori betetzeko.
2009. urtetik a
urrera, Bizkaiko Foru A
ldundiak A
utonomia pertsonala sustatzeko, orientazioa emateko eta, sustapen horretan laguntzeko produktuak mailegatzeko, foru zerbitzu publikoa –Gizatek– sortzeak eta dagokion erregulazioa a
ldatzeak a
razoa bukatu zuen, a
ipatutako a
din-betekizuna kenduz.
5.17. Prezio publikoaren kalkuluarekin desadostasuna
Bizkaiko udal batek mendekotasun-egoera a
itortu zitzaion pertsona batekin (III. gradua 2. maila) bizi zirenen diru-sarrera guztiak zenbatu zituen, a
rautu zitzaien ELZren prezio publikoa kalkulatzeko. Udalak errentaren eta bizikidetzako unitate ekonomikoaren ondarearen zehaztapena zuzentzen duten irizpideak a
plikatzen zituen, diru-sarrerak bermatzeko errenta izateko eskubidea ematen duten baliabide ekonomikoak ez daudela egiaztatzeko a
urreikusitako a
rauen a
rabera.
Udalari jakinarazi genion hori ez zela moldatzen 12/2008 Legearen, a
benduaren 5ekoaren, Gizarte Zerbitzuei buruzkoaren, 57.4.b) a
rtikuluak a
gindutakora. A
rtikulu horren a
rabera, erabiltzailearen baliabide ekonomikoak soilik hartu beharko lirateke kontuan, gainerako senideak ekonomikoki pertsona horren mende daudenean izan ezik.
Udala a
dos egon zen iritzi horrekin, eta horren ondorioz, zenbatekoa a
ldatu zuen, mendekotasun-egoeran zegoen pertsonaren diru-sarrerak soilik kontuan hartuz.
Beste espediente batean, Bizkaiko Foru A
ldundiak mendekotasun-egoera balioesteko zerbitzuak egiteko beste enpresa batzuk a
zpikontratatzen zituela jakinarazi zitzaigun, A
MALen 28.6. a
rtikuluaren edukiak hau esan a
rren: "Administrazio publikoek zuzenean egin behar dituzte mendekotasun-egoeraren balioespen-zerbitzuak, zerbitzuen eta prestazioen a
ginduak, eta Lege honetan a
urreikusitako prestazio ekonomikoen kudeaketa, eta ezingo zaie erakunde pribatuei zerbitzu horiek eskuordetu, ezingo dira erakunde pribatuak zerbitzu horiek betetzeko kontratatu, ez eta erakunde pribatuekin zerbitzu horiek ematea hitzartu ere".
Gai hori txosten honen 3.2.2.3. a
talean lantzen da.
Aurkeztutako kexa batzuk A
rartekoaren gomendioen sorburu izan dira:
– Arartekoaren ebazpena, 2009ko uztailaren 23koa. Horren bidez, Gipuzkoako Foru A
ldundiari gomendatzen zaio familia-ingurunean zainketak emateko prestazio ekonomikoa ematea, mendekotasun-egoera balioesteko eskaera egin zen datatik a
urrera.
FIZPE emateko betekizunen betetzean desadostasunak zeudela planteatzen zen, zehazki, familia-esparruan zainketak eraginkortasunez egiteari buruzko betekizuna, prestazioa eskatzeko unean, emate horren ondorioak a
tzera egin beharko luketen garaian.
133/2007 Foru Dekretuaren lehen xedapen iragankorrak betekizun hori egiaztatzeko etxe berean erroldatuta egotea, eta zaintzailea eta mendeko-egoeran zegoen pertsona elkarrekin bizitzea eskatzen zuen.
Kexaren sustatzaileak bizikidetza hori ziurtatzen zuen, eskaera egin zen unetik, udal a
gintaritzak egindako bizikidetza-ziurtagiri baten bidez, baina erroldatze-ziurtagiriaren datak beranduagokoa zen.
Gure ustez, erroldatze-ziurtagiri bat izateak ez luke berariazko betekizuna izan behar prestazioa emateko, baizik eta eskubidez onar daitezkeen proben a
rtean beste bat.
Ez zirudien egokia foru-araudi berak frogatzeko bideak mugatzea. Izan ere, Herri A
dministrazioen A
raubide Juridikoari eta A
dministrazio Prozedura Erkideari buruzko 30/1992 Legearen 80.1 a
rtikuluarekin bat, eskubidez onargarriak diren guztiak baitira frogatzeko bideak (Kode Zibilean eta a
uzipetze zibilari buruzko Legean a
urreikusitakoak: dokumentu publikoak, pribatuak, a
lderdien itaunketak, lekukoenak, presuntzioak, etab.), a
re gehiago, behin eta berriz a
ipatutako jurisprudentziaren a
rabera, muga hori lege lerruneko a
rau baten bidez soilik ezar daitekeenean, a
ipatu foru-dekretuak ez duen lerruna hain zuzen.
Hori dela eta, A
rartekoak Gipuzkoako Foru A
ldundiari gomendatu zion FIZPE emateko mendekotasun-egoera balioesteko eskaera egin zen datatik hasita, bizikidetza-betekizuna behar bezala egiaztatuta zegoela uste baitzuen.
Gaur egun, 25/2009 Foru Dekretuak, uztailaren 21ekoak, A
MALen prestazio ekonomikoak Gipuzkoan a
rautzen dituenak (eta a
ipatu 133/2007 Foru Dekretua indargabetzen duenak), ez du a
ipatzen erroldatze-ziurtagiria, eta 14. a
rtikuluan hau xedatzen du: "zaintzaile ez profesionalak legezko egoeran bizi beharko du Gipuzkoako Lurralde Historikoan".