3. Administrazioek norberaren autonomia eta mendetasunari emandako arretari buruzko araudia eaeko esparruan aplikatu eta ezartzeari buruz emandako datuen eta informazioaren azterketa
3.0. Sarrera
class="Ningnestilodeprrafo">Kapitulu honetan honako administrazioek emandako datuak sistematizatu eta aztertu ditugu:
class="Ningnestilodeprrafo">– Estatuko Gobernuko Osasun, Gizarte Politika eta Berdintasun Ministerioak, IMSERSOren mendeko Autonomiarako eta Mendetasunarentzako Arretarako Sistemaren Informazio Sistemaren bidez (SISAAD).
class="Ningnestilodeprrafo">– Eusko Jaurlaritzako Enplegu eta Gizarte Gaietako Saila, foru aldundiek emandako informazioa bildu eta IMSERSOri bidaltzeko arduraduna izanda.
class="Ningnestilodeprrafo">– Osakidetza.
class="Ningnestilodeprrafo">– Arabako Osasun Mentalaren Sareko Gizarte Lanaren Bulegoa-Osakidetza.
class="Ningnestilodeprrafo">– EUDEL - Euskal Udalen Elkartea.
class="Ningnestilodeprrafo">– Arabako Foru Aldundia.
class="Ningnestilodeprrafo">– Bizkaiko Foru Aldundia.
class="Ningnestilodeprrafo">– Gipuzkoako Foru Aldundia.
class="Ningnestilodeprrafo">Informazio sistema integraturik ez dagoenez gero, zenbait desadostasun daude iturriek emandako datuen artean.
class="Ningnestilodeprrafo">3.0 atal honetan Estatuko Administrazioak eta Eusko Jaurlaritzak emandako datuak aztertuko ditugu, eta 3.1. eta 3.17. atalen artean, hiru foru aldundiek emandakoak.
class="Ningnestilodeprrafo">a) IMSERSOk (Osasun, Gizarte Politika eta Berdintasun Ministerioko Adinekoen eta Gizarte Zerbitzuen Erakundea) emandako datuak
class="Ningnestilodeprrafo">AMASen (IMSERSOren mendeko Autonomiarako eta Mendetasunarentzako Arretarako Sistema) informazio sisteman sartutako informazio historiko metatuaren arabera, 2010eko urriaren 1an Euskal Herriko Autonomia Erkidegoari dagozkion 94.241 eskabide erregistratu dira, Estatuko guztien %5,61. Haietatik, 87.251ek, hots, %92,58k, irizpena jaso dute[59]. Irizpen horien %60,88k mendetasuneko egoera III edo II. graduan onartu dute, AMALen mailakako aplikazioaren arabera, egungo unean prestaziorako eskubidearen onarpena ekarriz. Beraz, data horretarako 53.119 lagunek dute prestaziorako eskubidea. Pertsona horiei guztira 49.411 prestazio onartu zaizkie egiatan –zerbitzuen edo prestazio ekonomikoen bidez–. Jarraian, eskematikoki eman ditugu balio horiek:
class="Ningnestilodeprrafo">* Oro har "prestazioa" aipatzen dugunean, zerbitzuez eta prestazio ekonomikoez hitz egiten ari gara.
class="Ningnestilodeprrafo">SISAADen 2010eko irailaren 27an indarreko espedienteei buruz sartutako informazioari[60], hots, bajak, heriotzak, gradu edo prestazioen berrazterketak eta araztutako espedienteak erregularizatu ondoren, kasu eginez gero, datuak honakoak dira[61]:
class="Ningnestilodeprrafo">* Mendetasuneko egoeran dauden pertsona batzuek AMASen katalogoan aurreikusitako prestazio bat baino gehiago daukate.
class="Ningnestilodeprrafo">Prestaziorako eskubidea duten pertsona guztien %80,99 onuradunak dira; %19.01, beraz, arretaren zain dago.
class="Ningnestilodeprrafo">Beraz, erregistratutako espediente guztietatik, %46,74 Bizkaiari dagozkio; %38,71 Gipuzkoari; eta %14,55 Arabari. Horrela, datu horien arabera, 1.000 biztanleko 32,77 espediente erregistratzen dira Bizkaian; 37,48 Araban; eta 44,33 Gipuzkoan[62]. Nabarmentzekoa da Bizkaiak duen indize txikia, biztanleriarik handiena daukan lurraldea dela kontuan hartuta. Halaber, Gipuzkoak duen indize handia ikusten da.
Araba | Bizkaia | Gipuzkoa |
14,55 | 46,74 | 38,71 |
37,48 | 32,77 | 44,33 |
class="Ningnestilodeprrafo">Ikusten denez, espedienteen %92,40k mendetasuneko egoera onartzeko eskabideari buruzko irizpena lortzen dute (aldekoa edo kontrakoa). Gipuzkoako lurralde historikoak dauka ebazpen gradurik handiena: %97,71, Arabako %94,17 eta Bizkaiko %87,46en aldean.
class="Ningnestilodeprrafo">Guztira prestaziorako eskubidea duten pertsonak –42.626– (emandako irizpen guztien %57,08), hots, II. graduko edo III. graduko mendetasuneko egoera onartu zaienak, EAEko herritar guztien %1,96 dira. Bestela esanda, 1.000 biztanleko prestaziorako eskubidea duten pertsonen tasa 19,62koa da. Lurraldeka, Gipuzkoak eta Arabak tasa oso antzekoa dute (24,55 eta 24,79, hurrenez hurren), Bizkaikotik urrun (15,20).
class="Ningnestilodeprrafo">34.521 dira onuradunak, hots, legez eskubidea duten prestazioren bat jasotzen ari direnak. Hortaz, prestaziorako eskubidea duten pertsona guztien %80,99 dira; bestela esanda, prestaziorako eskubidea duten pertsonen %19,01 zain daude, (lurraldeka, Gipuzkoan %15,52 dira, Bizkaian %19,94 eta Araban %24,71).
Araba | Bizkaia | Gipuzkoa |
24,55 | 15,2 | 24,79 |
class="Ningnestilodeprrafo">Eskatzaileak lortutako mailaketari dagokionez, egindako balorazioen %16,07k ebatzi dute pertsona autonomoa dela, ezin dela mendetasuneko egoeran jo.
class="Ningnestilodeprrafo">Jarraian balorazioen mendetasun graduaren araberako banaketa jarri dugu.
class="Ningnestilodeprrafo">III. gradua egindako balorazio guztien %28,94ei dagokie, II. gradua %28,14ei eta I. gradua %26,85ei. Ikusten denez, egindako balorazioen erdiak baino gehiagok (%57,08k) prestaziorako eskubidea ematen duen mailaketa lortzen dute (III eta II. graduak).
class="Ningnestilodeprrafo">Gradu bakoitzaren barruan, beti da handiagoa 1. mailari, larritasun txikiagokoari, dagokion ehunekoa.
class="Ningnestilodeprrafo">Onuradunaren (gutxienez prestazio bat esleitu zaiona) ezaugarriei dagokienez, SISAADek sexuaren eta adinaren araberako banaketari emandako datuak Espainiako biztanleria osoari buruzkoak dira:
Emakumeak | 67% |
Gizonak | 33% |
class="Ningnestilodeprrafo">Ikusten denez, prestazioa duten onuradunen %67 emakumeak dira eta guztien %76 baino gehiago 65 urtez gorakoak dira. Bestalde, %3,75 18 urtez azpikoak dira.
class="Ningnestilodeprrafo">Aurreratu dugunez, onuradun kopuruari dagokionez, gure erkidegoan, 34.521 lagunek, prestaziorako eskubidea duten %88,99k, gutxienez prestazio bat daukate. Beraz, euskal biztanleen %1,59k AMALen aurreikusitako prestazioren bat jasotzen dute.
class="Ningnestilodeprrafo">Esleitutako prestazio guztietatik (39.786) %42,96 Gipuzkoan ematen dira, %37,10 Bizkaian eta %19,94 Araban.
class="Ningnestilodeprrafo">EAEn onuradun bakoitzeko prestazioen ratioa 1,15 da. Horrek zortzigarren tokian kokatzen du Estatu osoaren barruan, batez bestekoaren (1,18) azpitik. Lurralde historikoen arabera, Arabak dauka ratiorik handiena (1,35), ondoren Gipuzkoak (1,17), eta Bizkaia azken tokian dago (1,05).
EAE | Araba | Bizkaia | Gipuzkoa |
1,15 | 1,35 | 1,05 | 1,17 |
class="Ningnestilodeprrafo">Jarraian, 39.786 prestazio esleituen (zerbitzuak eta prestazio ekonomikoak) banaketa aurkeztu dugu Norberaren Autonomia Sustatu eta Mendetasuneko egoeran dauden Pertsonei Arreta emateko abenduaren 14ko 39/2006 Legeko (AMAL) II. kapituluan xedatutako tipologiaren arabera:
class="Ningnestilodeprrafo">Ikusi dugunez, argi nagusitzen da familia inguruneko zaintzetarako prestazio ekonomikoa, eta haren atzetik egoitza-arreta.
class="Ningnestilodeprrafo">Adierazi dugunez, datuok IMSERSOk eman ditu. Hurrengo atalean azalduko ditugun arrazoiak direla-eta, egokiagoa dirudi prestazioen banaketa aztertzea, Eusko Jaurlaritzako Enplegu eta Gizarte Gaietako Sailak emandako datuak ikusita.
class="Ningnestilodeprrafo">Mendetasuna prebenitu eta norberaren autonomia sustatzeko zerbitzuari dagokionez, adierazi behar dugu SISAADek ez duela zerbitzutik erregistratu EAEn. Gure ikuspuntutik, gure erkidegoan, AMAL indarrean sartu aurretik ere, eskaini diren zerbitzu eta laguntza batzuk atal horretan kokatu behar lirateke; beraz, banaketa orokorra oso bestelakoa litzateke. Arreta goiztiarreko zerbitzuez, laguntza teknikoei edo laguntza produktuei lotutako zerbitzuez, etxebizitza egokitzeko zerbitzuez... ari gara, txosten honetako 2.10.1.a), 2.10.2.d), 3.12,0 eta 3.12.9 ataletan aztertu dugunez.
class="Ningnestilodeprrafo">Bukatzeko, Gizarte Segurantzaren Diruzaintza Nagusiak emandako datuen arabera, 2010eko urriaren 1ean, Euskadin mendetasuneko egoeran dauden pertsonen zaintzaile ez profesionalen 7.837 hitzarmen zeuden ebatzita: 1.132 Araban (3,6 1.000 biztanleko), 3.745 Bizkaian (3,25 1.000 biztanleko) eta 2.960 Gipuzkoan (4,19 1.000 biztanleko)[63].
class="Ningnestilodeprrafo">b) Eusko Jaurlaritzako Enplegu eta Gizarte Gaietako Sailak emandako datuak
class="Ningnestilodeprrafo">Sailak jakinarazi digunez, SISAADek emandako datuak lehenengo balorazioa eta lehenengo balorazio horretarako prestazioak baino hartzen ez dituen eskabide ziklo bati dagozkio. Arrazoia honakoa da: txosten hau ixteko egunean, Sailak artean ez zion IMSERSOri egindako aldaketak bidali. Aldaketa horiek mota bitakoak dira:
class="Ningnestilodeprrafo">– Banakako Arreta Planari buruzkoak: agindutako zerbitzu edo prestazio gehiago, jasotzen ari zirenak etetea, zenbatekoaren aldaketak prestazio ekonomikoen kasuan, etab.;
class="Ningnestilodeprrafo">– onartutako gradu eta mailari buruzkoa.
class="Ningnestilodeprrafo">Beraz, Sailak bere fitxategietatik lortutako datuak –berrazterketak barne– eman eta haiek interpretatzeko kontu bitaz ohartarazi digu:
class="Ningnestilodeprrafo">– Heriotzei dagokienez egindako arazketak EINk emandako datuak darabiltza.
class="Ningnestilodeprrafo">– Esleitutako prestazioen kopurua onuradun baten espedientearen bizi zikloan emandako prestazio/zerbitzuei dagokie. Alegia, adibidez, onuradun bati familia inguruneko zaintzetarako prestazio bati eman eta ondoren eteten bazaio egoitza-zentro batean sartzeko, prestazio bi zenbatuko lirateke, hots, FIZPE bat eta egoitza-arreta zerbitzu bat.
class="Ningnestilodeprrafo">Bigarren kontuak onuradun bakoitzeko prestazioen ratioa kalkulatzeko datu horiek erabiltzea galarazten digu. Hala ere, erabili egingo ditugu azken balorazioari dagokion eskatzaileen mailaketa eta EAEn agindu diren prestazio guztien banaketa ezagutzeko.
class="Ningnestilodeprrafo">Ikusten denez, EAEn mendetasunaren aldeko irizpenen %37,56 III. gradukoak dira; %33,49 II. gradukoak; eta %28,95 I. gradukoak. Lurraldeka, Bizkaiak dauka I. graduko balorazio indizerik handiena (%32,53, Gipuzkoako %26,90 eta Arabako %24, 96en aurretik), eta Gipuzkoak III. graduko balorazioena (%39,84, Arabako %37,50 eta Bizkaiko %35,43en aurretik). Araban baino ez du II. graduko balorazio indizeak I. gradukoena gainditzen.
class="Ningnestilodeprrafo">Esleitutako prestazioei buruzko datuak ere sartu ditugu; haren azterketak aintzat hartu behar ditu arestiko ñabardurak.
class="Ningnestilodeprrafo">Mendetasuneko egoeran dauden herritarrek dauzkaten prestazioei dagokienez, ikusi dugunez, argi nagusitzen da familia inguruneko zaintzetarako prestazio ekonomikoa (%41,90). Bigarren prestazioa egoitza-arreta da (%20,72), eta haren atzetik etxeko laguntza zerbitzua (%11,88), eguneko egoitza (%11,15) eta telelaguntza (%9,65). Zerbitzuari lotutako prestazio ekonomikoak eta laguntza pertsonalekoak pisu askoz txikiagoa dute (%2,38 eta %2,32 hurrenez hurren).
class="Ningnestilodeprrafo">Batez besteko banaketa horri dagokionez, honako desbideratzeak azpimarratu behar dira:
class="Ningnestilodeprrafo">– Esleitutako egoitza-arretaren indizea batez bestekoa baino nahiko handiagoa da Bizkaian (%26,46) eta dezente txikiagoa Araban (%10,2).
class="Ningnestilodeprrafo">– Araban, zerbitzuari lortutako prestazio ekonomikoaren indizea batez bestekoa baino dezente handiagoa da (%8,18) eta telelaguntza zerbitzua txikiagoa (%7,76).
class="Ningnestilodeprrafo">– Esleitutako etxeko laguntza zerbitzuaren indizea (%21,84) batez bestekoa baino askoz handiagoa da Araban, eta askoz txikiagoa Bizkaian (%2,40).
class="Ningnestilodeprrafo">– Laguntza pertsonaleko prestazio ekonomikoa Gipuzkoan baino ez da nabarmentzekoa, bertan esleitutakoen ia %100 gertatu baitira.
class="Ningnestilodeprrafo">c) Osakidetzak emandako informazioa
class="Ningnestilodeprrafo">Metodologiari buruzko atalean aurreratu legez, Osakidetzari informazioa eskatu diogu, AMAL gaixotasun mentala duten pertsonengan izan duen aplikazioaren bilakaera ezagutzeko, osasun mentaleko zerbitzuetan tratamendua izan eta aldi berean beste gizarte baliabide, zerbitzu eta prestazio batzuk eskuratu ahal izateko mendetasuna baloratzeko eskatzen dutenei dagokienez.
class="Ningnestilodeprrafo">Zehazki, Osakidetzari egindako eskaera honako alderdiei buruzkoa zen:
class="Ningnestilodeprrafo">1. Lurralde historikoen arabera, besteak beste, gaixotasun mentala duten pertsonek mendetasuna baloratzeko egindako eskaera kopurua, mendetasun gradua eta esleitutako zerbitzuak eta prestazioak.
class="Ningnestilodeprrafo">2. Gaixotasun mentala duten pertsonei mendetasunarentzako arreta sisteman sartzea errazteko hartutako neurriak.
class="Ningnestilodeprrafo">3. AMAL hiru lurralde historikoetan aplikatzeko zailtasunak.
class="Ningnestilodeprrafo">4. Balizko aldaketak AMALen.
class="Ningnestilodeprrafo">5. Buru-nahaste latza duten pertsonen premiei erantzuteko baliabide berriak.
class="Ningnestilodeprrafo">6. AMALen alderdi onak.
class="Ningnestilodeprrafo">Osakidetzaren erantzunetik honakoak azpimarratu behar ditugu:
class="Ningnestilodeprrafo">– Eskatutako datuei dagokienez, adierazi digute ez dela posible eskatutako unean ematea, oso sakona delako eta osasun mentaleko arretaren antolakuntzagatik beragatik eta dauzkan baliabide ugariengatik. Hala ere, Osakidetza prest agertu da behar diren adierazleak ezartzeko eta informazioa jasotzeko protokoloa egiteko.
class="Ningnestilodeprrafo">– Adierazi digutenez, foru aldundiek mendetasunari buruz hartutako eskumenak direla-eta, osasun mentalaren sareak informazio lana baino ez du egiten, jendeari mendetasunaren balorazioa egiteko proposatu eta balorazio hura eskuratzeko izapideak errazten dizkio. Buru-nahaste latza duten pertsonei dagokienez, mendetasunaren balorazioari lehentasuna deritzote.
class="Ningnestilodeprrafo">– Osasun mentalaren sarean lan tresna bat sortu da, banakako tratamendu plana (BTP) izanekoa, eta bertan osorik sartzen dira buru-nahaste latza duen pertsonaren tratamenduari lotutako alderdi guztiak, besteak beste, AMALetik eratorritako prestazioak, eta pertsona jakin horrek behar lituzkeen baliabide egokiei buruzko iritzia ere bai. BTPren eta foru aldundiak egindako BAPen aurkakotasuna gerta daiteke. Gizarte arloaren eta osasun arloaren artean behar den koordinazioa egon ezean, premiei antzematerakoan alderdi desberdinei eman dakieke lehentasuna eta mendetasuneko egoeran dagoen pertsonarentzako baliabide egokiei buruzko gatazkak sor daitezke.
class="Ningnestilodeprrafo">– Osakidetzaren ustez, mendetasuna baloratzeko baremoa ezgaitasun fisiko eta sentsorialerantz bideratuta eratu zen. Horren ondorioz, buru-nahaste latza duen pertsonaren kasuan, "mendetasunaren balorazioa sistematikoki urria da, baita esleitutako baliabideak ere, eta horrek, jakina, legearen onarpenak eragindako itxaropenak zapuztu eta, batzuetan, baliabideetarako aukerak alderantziz jartzen ditu".
class="Ningnestilodeprrafo">Kontu horri buruz, zentzu berean, Bizkaiko Foru Aldundiak adierazi zigun AMALek euren zaintzapeko pertsonengan izandako eragina "oso urria izan d[el]a, eta ez d[el]a sumatu hazkunde esanguratsurik zerbitzu edo prestazioetarako eskubidean". Foru erakundeak, gertaera hori azaltzeko, adierazi zuenez, legeak erabilitako mendetasun kontzeptuak berariaz zehazten du zer jotzen den eguneroko bizitzako oinarrizko jarduerentzako laguntzatzat, baina ez die heltzen, aldiz, gaixotasun mentala izanda "euren autonomiarako beste laguntza batzuk" behar dituzten pertsonen premiei. Horrela, baremoak autonomia fisiko, intelektual edo sentsoriala galtzeari lotutako egoerak jasotzen ditu, baina ez gaixotasun mentala duten pertsonei dagozkienak. Horrela –Aldundiak dioenez–, lortzen den emaitza askotarikoa da, eta honako kontraesanera iristen da: epai batez gaixotasun mentalagatik ezgai jotzen den pertsona bat autonomotzat jotzen da AMALen ondoreetarako, horrek zenbait prestazio eta zerbitzu lortzeko dakarren kalteagatik.
class="Ningnestilodeprrafo">– Hori hala izanda ere, bere erantzunean, Osakidetzak AMALen balorazio ona egin zuen, erakundeek ezgaitasunak eragindako errealitate batzuk euren erantzukizuntzat eta erakundeen arteko lankidetza soziosanitarioa lan saihestezintzat hartzea ekarri duelako, sortutako itxaropen guztiak betetzen ez baditu ere. Era berean, haren ustez pizgarria izan da buru-nahaste larria duten pertsonei arreta emateko ezinbestekoak diren zenbait egitura (egoitza txikiak) abiarazteko.
class="Ningnestilodeprrafo">– Egin den bidea egin arren, buru-nahaste larria duten pertsonentzat laneratzeko baliabide gehiago ezarri behar dira, baliabide horiek direlako egokienak ikuspuntu terapeutikotik, baita estigma eta gizarte aurreiritziak gainditzen gehien laguntzen dutenak ere. Egoitza baliabideak behar direla ere sumatu da, batez ere 40 eta 60 urte arteko pertsonentzat, instituzionalizatzearen aurreko aukera gisa.
class="Ningnestilodeprrafo">– Osakidetzak AMALen aplikazioari buruz ikusitako zailtasunei dagokienez, erakunde horrek emandako informazioaren eduki osoa kopiatuko dugu:
class="Ningnestilodeprrafo"> "Mendetasunaren legearen aplikazioak eta handik eratorritako ondorioek Osakidetzaren eta foru aldundi bakoitzaren arteko kulturen, itunen eta proiektu komunen eragin handia dute. Arreta Soziosanitarioaren Euskal Kontseilua bada ere, eta hark arreta soziosanitarioko politika itundu eta prestatu eta plan estrategikoa garatu daitekeen lurralde koordinazioko batzordeak badauzka ere, azkenean lurralde bakoitzean eskumen eremuak ez dira beti berdin ulertzen eta interpretatzen. Kontu bereizi bi daude:
class="Ningnestilodeprrafo">a) Mendetasunaren baremoaren aplikazioa eta haren balorazioa, antzekoa lurralde guztietan.
class="Ningnestilodeprrafo">b) Mendetasuneko egoeragatik behar diren baliabideen ezarpena –orokorrean soziosanitarioak–, eta haien finantzaketan izandako partaidetza. Zentzu horretan, badira aldeak lurraldeen artean.
class="Ningnestilodeprrafo">Arreta Soziosanitarioaren Euskal Kontseiluak 2005eko urtarrilean gaixo psikiatrikoak gizarte egitura normalizatuetan birkokatzeko hartu zuen erabakia oinarri hartzen badugu, haren garapena erabat desberdina izan da. Erabakiaren ondorioak Bizkaian baino ez dira burutu; Gipuzkoan ez da eskaerarik egon (ez dagoelako ospitale psikiatriko publikorik) eta Araban ez da birkokatzeko akordiorik egon, zenbait arrazoi direla-eta, eta beraz, erabakia beste gai batzuk lortu arte atzeratu behar izan da.
class="Ningnestilodeprrafo">Bizkaian erlazio soziosanitarioa ulertzen da eta egituren finantzaketa eurei dagokiela eta mendetasunaren legearen aplikaziotik datorrela sentitzen da. Gaixo psikiatrikoen birkokatze planak 50 gaixo baino gehiago atera dira kanpora 2005ean eta Galdameseko egoitza txikia eraiki da. Haiek, aldi bereko finantzazio araubidean dauden pisu babestuetako plaza guztiekin batera, mendetasunaren legea esparru soziosanitarioan batera garatzeko engaiamenduaren adibide batzuk dira.
class="Ningnestilodeprrafo">Gipuzkoan egoera Bizkaikoaren antzekoa da, eta egoitza txikiak eta eremu soziosanitarioko beste zentro mota batzuk eraiki eta aldi berean finantzatu dira.
class="Ningnestilodeprrafo">Araban, premiei buruzko pertzepzio bateratuari dagokionez, egoera bestelakoa da eta, komunikazioa badago ere, egiturek ez dute beti adostasuna islatzen. Birkokatze planak ez du irtenbiderik izan eta, mendetasuneko egoeran egon eta sintomarik ezagatik osasun eremuan jarraitu behar ez luketen pertsonek bertan diraute, beste egoera normalizatuago batzuetarako irtenbideak itxita daudelako".
class="Ningnestilodeprrafo">d) Arabako Osasun Mentalaren Sareko Gizarte Lanaren Bulegoa-Osakidetzak emandako informazioa.
class="Ningnestilodeprrafo">Osasun Mentalaren Sareko Gizarte Lanaren Buelgoa-Osakidetzak informazio oso interesgarria eman digu AMALek gaixotasun mentala izanda Arabako Osasun Mentalaren Sarean artatuta dauden pertsonengan izandako ondorioei buruz.
class="Ningnestilodeprrafo">Jarraian, konturik garrantzitsuena azpimarratu ditugu:
class="Ningnestilodeprrafo">– Legea indarrean sartzeak gaixotasun mentala duten pertsonak (GMDP) Arabako Gizarte Ongizatearen Foru Erakundean (GOFE) sartzeko modua aldatu du.
class="Ningnestilodeprrafo">– Lege hori aplikatzeak egiturak berrantolatu beharra ekarri du, eta horrek eten luzea dakar. Hori dela-eta, ezin izan dira gaixotasun mentala duten pertsonentzat GOFErekin itundutako ostatu askotako plaza asko okupatu.
class="Ningnestilodeprrafo">– Baloratzeko erabilitako tresnak ez ditu behar bezala jasotzen gaixotasun mentala duten pertsonek bizimodu autonomorako dauzkaten mugak eta zailtasunak. Erabilitako baremoak batez ere zailtasun funtzionalei heltzen die, eta pertsona horien mugak, aldiz, ekimenari eta motibazioari egoten dira lotuta maizago. Zereginak burutzeari lotutako adimen urritasunerako eta gaixotasun mentalerako baremoak jasotzen dituen egokitzapenak ez dira eraginkorrak kanpoko laguntza premia edo hirugarrenekiko mendetasuna baloratzeko.
class="Ningnestilodeprrafo">– Kolektibo horren portzentaje handi bat mendetasuneko I. graduan baloratua izan da; horrek egoitza-baliabide publiko edo itunduak eskuratzea galarazten die. Arazo oso larria da, talde horretako askok berehalako ostatu premia daukatelako.
class="Ningnestilodeprrafo">– Baliabideak eskuratzeko mendetasun graduaren araberako lehentasunak eta zerbitzu eskaintza mugatuak egoitzaz kanpoko baliabideak, hala nola okupazio-tailerrak, eguneko arreta, etab., eskuratzea zailtzen dute.
class="Ningnestilodeprrafo">– Gaixotasun mentala duten 60 urtez gorako pertsonen egoera kezkagarria da. Adin horretara iritsitakoan, osasun mentaleko berariazko baliabideek ez diete estaldurarik ematen, baina ezinezko bihurtzen da hirugarren adinaren egoitza-arreta publikoa eskuratzea, honako zioengatik:
class="Ningnestilodeprrafo">a) plazak mendetasun funtzional handia dutenek okupatzen dituzte;
class="Ningnestilodeprrafo">b) gutxitan onartzen zaie mendetasun handia, narriadura kognitiboa eta soziofamiliarra funtzionala baino handiagoa dutelako.
class="Ningnestilodeprrafo">c) gehienetan ez dute ondasunik, pentsio txikiak dauzkate edo ez dute familiaren laguntza ekonomikorik, eta horrek egoitza baliabide pribatuetan sartzea galarazten die.
class="Ningnestilodeprrafo">– Lege berriak zenbait baliabidetarako eskubidea onartzen du, baina gaixotasun mentalagatik mendekoak diren pertsonen kasuan, ez dago halakorik edo ez dira nahikoak. Hori dela eta, honakoak bultzatu behar dira:
class="Ningnestilodeprrafo">a) unitate soziosanitarioak gaixotasun mentala duten adinekoentzat eta egungo baliabidetan lekurik ez duten beste pertsonentzat;
class="Ningnestilodeprrafo">b) okupazio-zentroak;
class="Ningnestilodeprrafo">c) eguneko eta gaueko zentroak;
class="Ningnestilodeprrafo">d) etxeko gizarte eta hezkuntza laguntza;
class="Ningnestilodeprrafo">e) laguntzako laguntasuna egoitzetan daudenentzat ere bai.
class="Ningnestilodeprrafo">– Gaixotasun mentala izanda baliabide ertainak eta etxeko laguntza dauzkaten pertsonak zaintzen dituzten familiei lagundu behar zaie.
class="Ningnestilodeprrafo">– Osasun mentalerako egoitzen zerbitzu eskaintza hirugarren adinerako egoitzetan dagoenarekin parekatu behar da (okupazio jarduerak, errehabilitaziokoak, osasun zaintzak, etab.).
class="Ningnestilodeprrafo">– Araban, baliabide guztiak Gasteizen daude zentralizatuta; hori dela-eta, erabiltzailean euren landa ingurunetik deserrotu behar dira, Aiarako Haranaren kasuan izan ezik, bertan ASASAMek (Aiarako Senide eta Gaixo Psikikoen Elkartea) kudeatutako baliabideak daudelako: okupazio-zentroa eta egoitza-arreta. Arabako gainontzeko koadrilei gaixotasun mentala duten pertsonentzako euren baliabideak jarri behar zaizkie.
class="Ningnestilodeprrafo">– Zerbitzuari lotutako prestazio ekonomikoa ezin da aplikatu, osasun mentalean erabilitako ostatu pribatuak orain arte desagertzen ari direlako eta geratzen diren bakanek ez dute behar den homologazioa.
class="Ningnestilodeprrafo">e) EUDELek emandako informazioa
class="Ningnestilodeprrafo">EUDELen ustez, AMAL indarrean sartu denetik, udal gizarte zerbitzuek, Gizarte Zerbitzuen Euskal Herriko Sistemarako sarbide gisa, herritarrak informatu, baloratu eta orientatzeko lana ez ezik, zeregin eztabaidaezina egin dute katalogoak eskainitako zerbitzu eskaintza kudeatzen.
class="Ningnestilodeprrafo">AMALek udal esparruan eragindako ondorioei dagokienez, EUDELek honakoa adierazi digu:
class="Ningnestilodeprrafo">"Zalantzarik gabe, babes esparru berria abiarazi denetik igarotako denboran informazio, balorazio eta gizarte esku-hartzeko baliabideen kudeaketa gehiago eskatu da. Hori dela-eta, ondorio bi bereiz ditzakegu:
class="Ningnestilodeprrafo">1.- Alde batetik, neurtzerik ez dagoen arren, udal gizarte zerbitzuetan garrantzi handia duen ondorio bat, haietara Lege horren bidez eurei edo itxuraz mendetasuneko egoeran dauden haien gertukoei legozkiekeen eskubideen berri izateko jotzen duten interesatu guztiei dagokie (horrek ez du esan nahi ondoren guztiek dauzkatenik AMASen prestazioetarako eskubidea).. Horrek denak, legeak informatzeko eginkizuna berariaz aipatu ez arren, lan zama handia dakarkie gizarte zerbitzuen egiturei, eta ezin da ahaztu, gizarte zerbitzuen sistemarako atea diren aldetik, zenbait prozedura fasetan udal eskumenaz kanpoko baliabideetarako sarbidea kudeatzen dutela.
class="Ningnestilodeprrafo">Zeregin hori lehendik egiten zen, baina hala ere, areagotu egin da legeak, eskubide mailara igoz, eman dion bultzada handiagatik. Udal gizarte zerbitzuen egiturek lan horretan gehiago jardun beharrarekin batera, ordea, ez da etorri dagokion hornidura ekonomikorik.
class="Ningnestilodeprrafo">Zentzu horretan, 2007ko urtarrilean legea indarrean sartu zenean, udal gizarte zerbitzu askoren bulegoek gainezka egin zuten eskariaren hazkundeagatik, baliabide jakin bat (eguneko zentroa, egoitzan sartzea...) eskuratu ahal izateko mendetasunaren balorazioa eskatzen zuten pertsonei, mendetasunaren balorazioa prestazio ekonomikoak (batez ere familia inguruneko zaintzetarako prestazio ekonomikoa) eskuratu ahal izateko eskatzen zutenak batu zitzaizkielako. (...)
class="Ningnestilodeprrafo">2.- Bigarren ondorioa legearen aplikazioak berak eragin du.
class="Ningnestilodeprrafo">Zentzu horretan, udal gizarte zerbitzuak antolatzeko zailtasunak AMAS sustatzeko erakundeak udal egiturei laguntza ekonomikorik ez emateak larriagotu ditu. Horri dagokionez, gogoratu behar da AMALeko 32. artikuluan –Sistemaren finantzazioari buruzkoa– esaten dela Estatuko Administrazio Nagusiak bermatutako gutxieneko babez mailaren estaldura bermatuko diela Sistemaren onuradun guztiei, baina egiatan ekarpen ekonomikoak legearen aplikaziotik eratorritako zati txiki bat baino ez duela estaltzen.
class="Ningnestilodeprrafo">Etxeko laguntza zerbitzua (ELZ) herritarrek gehien eskatzen dituzten udal kudeaketako zerbitzuetako bat da, mendeko pertsonak bere ingurunean uzten duelako, eta zerbitzua emateko orduak erabiltzaileen benetako premiei egokitu daitezkeelako. Malgutasun hori, ordea, garatzeko araudian xedatutako gutxieneko intentsitateek kaltetu dute, ez dauzkalako ez benetako premiak, ez eskatzaileak sare formalaren laguntzarik daukan, ez pertsona horiek aurre egin behar dioten ordaina aintzat hartzen.
class="Ningnestilodeprrafo">Bestalde, aipatu behar da euskal udalak oraintxe etxeko laguntza zerbitzua kudeatu eta mantentzeagatik ordaintzen ari diren orduko prezioa Estatuko gainontzekoena baino nabarmen handiagoa dela, eta oraintxe buruan dagoela zerbitzuaren orduko kostuari dagokionez, AMASek finantzatzen duen zenbatekoa ia halako hiru izanik".
class="Ningnestilodeprrafo">AMALek hiru lurraldeetan izandako ezarpenari buruz, EUDELek honakoa esan digu:
class="Ningnestilodeprrafo">"Legeak ezarpen desberdinak izan ditu hiru lurraldeetan, ekintzak koordinatu dituen erakunde komunik ez dagoenez gero, foru aldundiek izan dutelako eskumena mendetasunaren balorazio prozedura eta AMASen katalogoko zerbitzu asko ezartzeko.
class="Ningnestilodeprrafo">Era berean, erakundeen arteko koordinazioa egiteke dago gizarte zerbitzuetan, eta beste kontu batzuetan bezala, era desberdinetan burutu da hiru lurraldeetan.
class="Ningnestilodeprrafo">Gizarte Zerbitzuei buruzko abenduaren 5eko 12/2008 Legearen araudia garatzen ari den une honez gero ezarri behar lirateke koordinazio tresnak gizarte zerbitzuei dagokienez lurraldeen arteko oreka bermatu ahal izateko, mendetasunari buruzko gaiak ere sartuz.
class="Ningnestilodeprrafo">Zentzu horretan, Gizarte Zerbitzuei buruzko abenduaren 5eko 12/2008 Legeko legea gidatzen duten printzipioei buruzko 7. artikuluan, c
) eta h) idatz zatiak –berdintasunari eta ekitateari, eta koordinazioari eta lankidetzari buruzkoak, hurrenez hurren– azpimarratu behar dira
class="Ningnestilodeprrafo">Berdintasunari eta ekitateari buruzko c
) idatz-zatian xedatzen denez, euskal herri-administrazioek prestazio eta zerbitzuen estaldura, baliabideen banaketa homogeneoa, eta baliabideak eta prestazioak ekitate irizpideekin eskuratu ahal izatea bermatu beharko dute.
class="Ningnestilodeprrafo">Halaber, koordinazioari eta lankidetzari buruzko h) idatz-zatian xedatzen da euskal herri-administrazioek euren artean koordinatuta eta lankidetzan jardungo dutela.
class="Ningnestilodeprrafo">Irizpide berberen arabera uler daiteke Gizarte Zerbitzuei buruzko Euskal Informazio Sistemari buruzko 79. artikulua. Lurralde mailatik haragoko urrats bat eman eta informazioa batzea lortu nahi da, Eusko Jaurlaritzaren, hiru aldundien, udalen eta erakunde pribatuen artean koordinatuta. Prozesu hori hasi berria da eta haren garapenak 2 urtez irautea espero da.
class="Ningnestilodeprrafo">Paraleloki eta zehazki etxeko laguntza zerbitzuari dagokionez, EUDELek sartzeko baremo baten azterketa eta balorazio prozesu bati ekin dio arreta mailak erabakitzeko. Haren bidez hiru lurraldeetan eta udal mailan irizpide horiek bateratu nahi dira. SIIS ari da azterketa hori egiten eta balioesteko fasean dago.
class="Ningnestilodeprrafo">Gure ustez, guztiz beharrezkoa da erakundeen arteko datuak eta informazioa trukatzea errazteko tresnak egotea, bai sistemaren erabiltzaileei begira administrazio izapideak bizkortzeko, bai Gizarte Zerbitzuen Euskal Sistema sendoa sortu eta lurraldeen arteko desberdintasunak saihesteko".
class="Ningnestilodeprrafo">EUDELek azpimarratu duenez, udalek AMALen aplikazioan aurre egin behar izan dioten zailtasun nagusia "hura aplikatzeko finantzazio falta izan da eta bada". Haren iritziz, "udalek lege baten kudeaketak ezarritako ardurak bere egin behar izan dituzte, hark dakarren lan zama handiagoarekin, baina hura burutzeko behar beste baliabide ekonomikoren transferentziarik gabe".
class="Ningnestilodeprrafo">EUDELek udalen nahikotasun finantzarioa defenditu du eskumenak ematen dizkieten arauak indarrean sartzen direnean eta horretarako eskatzen du arau horiek, haiek garatzeko, udal finantzaziorako tresnak era ditzatela, herritarrek lortutako eskubideak bermatuak gera daitezen.
class="Ningnestilodeprrafo">EUDELek, finantzazio faltari, legeak tokiko esparruan dauzkan ondorioei buruzko informaziorik eza eransten dio eta, ziurtatu duenez, "ez dira kontuan hartzen arauan toki erakundeei eskatutako eginkizunak burutu eta kudeatzeko behar diren ahaleginak, eta horrek politika zerikusia duten eragileak eta haiek eduki ditzaketen premiak –udal teknikarien prestakuntza legea indarrean sartu aurretik, emandako eskumenei aurre egiteko behar beste finantzazioa, etab.– aintzat hartu gabe egiterakoan dagoen plangintzarik eza erakusten du".
class="Ningnestilodeprrafo">Gaineratu duenez, "egun une erabakigarrian gaude euskal prestazio sistemaren egituraketan, egituraketa horretarako funtsezko hiru legeren arau garapenarekin: Gizarte Zerbitzuen Legea, Familiaren Legea eta Sarrerak Bermatzeko eta Gizarteratzeko Legea; gizarte zerbitzuei buruzko erreferentzia esparruko aldaketek eginkizun berriak harrarazi eta, ondorioz, zerbitzu berriak, zentroak, prestazio ekonomikoak eta gainerako gizarte zerbitzuak emanarazi dizkie tokiko gobernuei, eta horrek kudeaketa asko handitu du; beraz, udal zerbitzuen finantzazio sistema derrigorrez aldatu behar da". Eta horregatik honakoa ondorioztatu du: "emandako eskumen berri horien ondorioz, tokiko gobernuei baliabide ekonomikoak emateko bideak birdefinitu behar lirateke, azaldu arau aldaketek ekarritako eginkizun berriak hartzeak eragindako betebeharrak behar bezala betetzeko".
class="Ningnestilodeprrafo">Ordenamendu berri horren aurrean, EUDELek adierazi digu udal gizarte zerbitzuek gizarte zerbitzu sistemaren prestazioak eta zerbitzuak, zein diru-sarrerak bermatzeko sistemarenak eta mendetasunaren sistemarenak kudeatu beharko dituztela. Horrek, haren iritziz, gizarte zerbitzuei eskatu beharreko eskubide subjektiboa gauzatzeko eginkizun estrategikoa izatearekin eta sisteman sartzeko sarbidea eta haren oinarrizko elementua izatearekin batera, "beharrezko egiten du aldi bereko finantzazio bideak edo gainontzeko erakundeek udal gizarte zerbitzuen finantzazioan parte hartzeko bideak hautatzea".
class="Ningnestilodeprrafo">Bukatzeko, EUDELek azpimarratu du beharrezkoa dela gizarte zerbitzuetan ardurak dauzkaten administrazioen jarduketak koordinatzea, eta eskatzen du udalek berdintasunez izan behar dutela partaideak eta protagonistak gizarte politiken diseinuan.
class="Ningnestilodeprrafo">f) Hiru foru aldundiek emandako informazioa eta datuak
class="Ningnestilodeprrafo">Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako foru aldundiek emandako informazioa gure txostenaren iturri nagusia izan dira. 2007, 2008 eta 2009ko ekitaldiei dagokie, eta horri esker AMAL 2007ko urtarrilaren 1ean indarrean sartu zenetik egondako bilakaera ezagut dezakegu. Aldundiek emandako informazio metatua 2010eko urriaren 1ean ateratako datuei dagokie. Hurrengo ataletan (3.1.-3.17) informazio hori sistematizatu eta aztertu dugu.
class="Ningnestilodeprrafo">[59] Eskabideak irizpena jaso duela diogunean, adierazi nahi dugu administrazioak eskatzailearen mendetasunaren balorazioari buruzko ebazpena eman duela, hura autonomotzat joz, edo daukan mendetasun gradua eta maila erabakiz.
class="Ningnestilodeprrafo">[60] IMSERSOk lurralde historikoen arabera bereizitako datuak ateratako data.
class="Ningnestilodeprrafo">[61] Euskadiri dagokionez, arazketa ez da osoa, Eusko Jaurlaritzako Enplegu eta Gizarte Gaietako Sailak emandako datuei buruzko b) atalean azaldu legez.
class="Ningnestilodeprrafo">[62] 2009ko urtarrilaren 1ari dagokion biztanleria. EAE: 2.172.175; Araba: 313.819; Bizkaia: 1.152.658 eta Gipuzkoa: 705.698 (iturria: EIN).
class="Ningnestilodeprrafo">[63] Kasu batzuetan, zaintzaile ez profesionalek ez dute hitzarmena sinatu behar (adibidez, Gizarte Segurantzan pentsiodun afiliatuta badaude) edo mendetasuneko egoeran dagoen pertsona bat baino gehiagori arreta ematen egon daitezke. Horrek, eta egoitza-arretak ordeztuta egon arren FIZPE zenbatzeak, azaltzen dute kopuru horiek esleitutako FIZPEekin bat ez etortzea.
3.1. Mendetasuneko egoera baloratzeko eskaerak
3.1.1. Erregistratutako eskaerak
class="Ningnestilodeprrafo">Jarraian, EAE osatzen duen lurralde historiko bakoitzean 2007, 2008 eta 2009ko ekitaldietarako mendetasuneko egoera baloratu eta onartzeko erregistratu ziren eskaera kopuruari buruzko informazioa emango dugu. Balio horietan hasietako balorazioa berraztertzeko eskaerak ere sartzen direnez, informazio horrek, AMAL abiaraztearen ondorioz, hiru foru aldundiek aurre egin behar izan dioten lan bolumenaren ideia bat emango digu.
class="Ningnestilodeprrafo">Gipuzkoako Foru Aldundiak emandako informazioa zabaltzeko adierazi du, adierazitako eskaerez gain –Mendetasuna Baloratzeko Baremoa (aurrerantzean MBB) aplikatuta egindako balorazioei dagozkie horiek–, RAI balorazioa[64]egiteko 2.025 eskaera jaso ziren 2007an eta 8.706 eskaera 2008an.
class="Ningnestilodeprrafo">Ikusi dugunez, Gipuzkoan eta Bizkaian erregistratutako eskaeren kopurua 2008an handitu eta 2009an gutxitu zen, azken urte horietako balioak 2007akoak baino apur bat handiagoak izanik. Aipatu joerak handiagoak izan ziren Gipuzkoan. Araban, urtean jasotako eskaeren guztizkoa apurka murriztu zen.
class="Ningnestilodeprrafo">Hiru foru aldundiek emandako datuen arabera, 2010eko uztailaren 1ean, AMAL indarrean sartu zenetik EAEn guztira 117.300 eskaera erregistratu ziren[65]. Jarraian, lurraldeka bereizitako guztizkoa emango dugu:
class="Ningnestilodeprrafo">Aipatzekoa da Gipuzkoako lurralde historikoak daukan proportzioa (%43,67), hango biztanleria Bizkaikoa baino askoz txikiagoa izanda.
class="Ningnestilodeprrafo">[64] Ikus txosten honetako II. kapituluko 2.9.d) atala.
class="Ningnestilodeprrafo">[65] Txosten honetako 3.0.b) eta 1.3 ataletan SISAADek argitaratutako datuen, Eusko Jaurlaritzako Enplegu eta Gizarte Gaietako Sailak emandakoen eta hiru foru aldundiek igorritakoen arteko aldeen zioak aztertu ditugu.
3.1.2. Eskatzaileak eta lurralde historiko bakoitzeko biztanleriaren aldean duten proportzioa
class="Ningnestilodeprrafo">Hurrengo taula eta grafikoetan lurralde historiko bakoitzean balorazioa eta, hala balegokie, mendetasuneko egoera onartzeko eskatu duten pertsona kopuruari buruzko informazioa emango dugu, aipatu hiru ekitaldiei dagokienez.
class="Ningnestilodeprrafo">Gure autonomia erkidegoan biztanleriak duen banaketa desberdina dela-eta, datu horiek lurralde historiko bakoitzeko biztanle kopuruaren aldean aztertuko ditugu.
class="Ningnestilodeprrafo">Aldundiek emandako datuen arabera, 2007an euskal biztanleriaren %1,45ek mendetasuneko egoera onartzeko eta AMASen prestazioetarako eskubidea eskatu zituen. Lurraldeka, Arabak eskatzaile portzentajerik izan zuen bere biztanleriaren aldean (%1,98), eta ondoren Gipuzkoak (%1,88). Bizkaian, ordea, ehunekoa nabarmen txikiagoa izan zen: %1,06.
class="Ningnestilodeprrafo">2008an portzentajea gutxitu egin zen EAE osoan (2007ko %1,45etik, 2008ko %1,37ra). Aipatzekoa da Arabako murrizketa (2007ko %1,98tik 2008ko %1,49ra).
class="Ningnestilodeprrafo">2009ri dagokionez, parametroek aldaketarik gabe iraun zuten Bizkaian eta nabarmen jaitsi ziren Gipuzkoan (%1,83tik %1,21era). Araban ere jaitsiera argia gertatu zen (%1,49tik %1,13ra). Eskaeren ehunekoa, EAEko biztanleria osoaren aldean, 2008ko %1,37ik 2009ko %1,12ra jaitsi zen.
class="Ningnestilodeprrafo">SourceURL:file://localhost/OSKAR/110456%20ARARTEKO%20Ley%20de%20dependencia%20WEB/euskera/gr%C3%A1ficos%203.1.-3.9.eusk.xls
class="Ningnestilodeprrafo">Foru aldundiek emandako datuen arabera, legea 2007ko urtarrilaren 1ean indarrean sartu zenetik 2010eko uztailaren 1 arte, 98.673 lagunek eskatu dute euren mendetasuneko egoera onartzeko. Jarraian lurraldeen araberako banaketa jarri dugu:
class="Ningnestilodeprrafo">* Iturria: EIN. 2009ko zenbateko ofizialak.
class="Ningnestilodeprrafo">Proportziorik handiena Gipuzkoari dagozkio. Bertako biztanleriaren %5,39k eskatu dute mendetasuneko egoera onartzeko. Portzentajea txikiagoa da Araban (%4,93). Bizkaian Erkidegoko baliorik txikiena erregistratu da: %3,92.
class="Ningnestilodeprrafo">Eskatzaileei buruzko datu horiek arestiko atalean erregistratutako eskaerei buruzkoei lotuz gero, ikusten denez, Gipuzkoan eskatzaileak erregistratutako eskaera guztien %74,25 baino ez dira (%88,85 Bizkaian eta %97,88 Araban). Horrek erakusten du Gipuzkoan berrazterketa bolumen handiagoa dagoela.
3.2. Dagokion foru sailak egindako balorazioak
3.2.1. Alderdi kuantitatiboak
class="Ningnestilodeprrafo">Atal honetan hiru foru aldundiek haietako bakoitzak 2007, 2008 eta 2009an egindako balorazio kopuruari buruz emandako datuak aurkeztuko ditugu.
class="Ningnestilodeprrafo">Egindako balorazio guztien kopurua homologazioaren bidez –AMALeko indarrean dauden baliaezintasun handiko eta hirugarren pertsona baten premiako egoeren onarpenaren eraginkortasunari buruzko 9. Xedapen Gehigarriaren arabera– eta apirilaren 20ko 504/2007 Errege Dekretuaren araberako Mendetasuna Baloratzeko Baremoa (MBB) aplikatuz egindakoen batuketari dagokio[66.
class="Ningnestilodeprrafo">MBB aplikatuz egindako balorazio guztien gainean kontrako irizpen guztiek duten portzentajea azpimarratu behar dugu.
class="Ningnestilodeprrafo">Arabako Foru Aldundiak adierazi digunez, "mendetasuna baloratzeko prozesua abiarazi zenetik (2007ko apirilean) 2008ko amai aldera arte1.166 erreklamazio aurkeztu ziren eta haietatik 1.106 baietsi ziren; erreklamazio baietsi gehienen arrazoia izan zen eskatzaileak ez zeudela ados hirugarren pertsona baten laguntza izateagatik homologazioz lortutako balorazioarekin, eta beraz MBBren bidezko balorazioa egin behar izan zen".
class="Ningnestilodeprrafo">Bestalde, adierazi du 2007an Araban homologazio asko egin zirela, apirilaren 20ko 504/2007 Errege Dekretuko lehenengo xedapen gehigarriaren irizpideei jarraituz, minusbaliotasuna izanda betekizunak betetzen zituzten pertsonen onerako zelakoan, mendetasun gradua azkar eman eta harekin zuzenean eskura zitzaketelako SISAADen prestazio guztiak. Hala ere, hasieratik, oinarrizko, foru eta udal gizarte zerbitzu guztiei eman zitzaizkien aginduak pertsona horiek balorazioa eskatzera bideratu eta bultzatzeko, foru aldundiak zeuzkan espedienteetako datuak eguneratu gabe egon zitezkeelako (dagokien pertsonak balorazio zentrora aldaketen berri ematera doazenean baino ez daukate espediente eguneraturik –argitu digute-) eta gerta zitekeelako pertsona batzuek "laugarren pertsonaren laguntza pasabidea" aplikatuta mendetasun gradu txikiagoa lortzea MBB aplikatuta aterako litzaiekeena baino. Horregatik –erantsi dute– ondoren ia pertsona horiek guztiak MBBren bidez baloratu ziren. MBB balorazioaren emaitzak homologazioak baino gradu edo maila txikiagoa emanez gero, homologazioaren emaitzari eusten zitzaion, eta gradu handiagoa lortuz gero, aldiz, azken hori ezartzen zen onarpenean.
class="Ningnestilodeprrafo">Aldundiak argitu digunez, egoera horiek lehenengo urtean gertatu ziren, baina 2008ko erdialdeaz geroztik, "ia ez da homologaziorik egin, pertsona guztientzat MBB (edo BBE, beste kasuetan) erabiltzen delako. 3 kasutan baino ez dira oraindik HPLgatiko homologazioak gertatzen, pertsona batzuek prestazioak eskuratu ahal izateko modu bakarra delako:
class="Ningnestilodeprrafo">– kotizazio gabeko pentsioa jasotzen duten pertsonak,
class="Ningnestilodeprrafo">– seme-alabengatik GSINren kargurako dirua jasotzen duten pertsonak eta
class="Ningnestilodeprrafo">– amatasun bajan (mendetasuna duten haurrengatik) dauden pertsonak".
class="Ningnestilodeprrafo">Beraz, baietsi digunez, "azken urte biotan urtean sei bat homologazio kasu baino ez dira egiten; hala ere, bere sistema informatikoan antzemandako akats bategatik (konpontzeko bidean dagoena), sistemak oraindik jotzen ditu homologaziotzat ondoren MBBz baloratu diren pertsonen kasuak".
class="Ningnestilodeprrafo">Gipuzkoako Foru Aldundiak adierazi digu, arrazoi teknikoengatik, 2009 arte ezin izan dela HPLren homologazioa aplikatu, eta urte horretan homologazioak atzeraeraginezko ondorioekin egin direla. Homologazioz egindako balorazio guztietatik (5.671), 620k (553 2007an eta 67 2008an), hots, %10,93, ez dute mendetasuneko egoeraren onarpena lortu.
class="Ningnestilodeprrafo">Bizkaiari dagokionez, Aldundiak argitu digu homologazioa beste pertsona baten laguntza premiako osagarria (HPL) 45tik gorako puntuazioz onartuta zuten pertsonei baino ez dietela aplikatu, eta horrek automatikoki kokatzen zituela mendetasuneko III. graduko 2. mailan.
class="Ningnestilodeprrafo">Gipuzkoako Foru Aldundiak egindako balorazioen bolumena oso azpimarratzekoa da. Lurralde horretan, antzera aztertutako hiru ekitaldietan, egindako MBB balorazioen %12-14 inguruk kontrako irizpena jasotzen dute. Kontrako irizpentzat pertsona, baremoa aplikatu ondoren azkeneko emaitzan 25era ez iristeagatik, mendetasuneko egoeran ez dagoela erabakitzen duena ulertzen dugu. Araba eta Bizkaiari dagokienez, ehuneko horrek asko handitu da denboran. Horrela, kasu bietan, 2007an ehunekoa %9 baino gehiago ez izatetik, 2009an %24 baino handiagoa igaro da. Bizkaian, ordea, datu horiek kontuz hartu behar dira, Aldundiak jakinarazi digulako, kontrako irizpenei buruz emandako datuetan, pertsona autonomotzat jotako balorazioak ez ezik, ukapenak eta amore emateak ere sartu dituztela.
class="Ningnestilodeprrafo">Esparru juridikoari buruzko atalean adierazi dugunez, Arabako Foru Aldundiak ez darabil beste baremorik mendetasuna baloratzeko; Gipuzkoako Foru Aldundiak, RAI balorazioa ere badarabil bere lurraldean foru zerbitzu batzuk eskuratu ahal izateko (egoitza-arreta eta adinekoentzako eguneko zentroa). Bizkaian, 162/2009 Dekretu berria indarrean sartu arte, bigarren tresna horren erabilera osagarria egiten zen; 74/2007 Foru Dekretu indargabetuak xedatzen zuenez, mendetasunaren balorazioari buruzko ebazpenak balorazio tresna bien emaitzari buruz ebatzi behar zuen.
class="Ningnestilodeprrafo">Bukatzeko, AMAL indarrean sartu zenetik (2007ko urtarrilaren 1ean) 2010eko uztailaren 1 arte baloratutako pertsona kopuruari buruzko datuak aurkeztuko ditugu. Mendetasuneko egoera onartzen ez zaien pertsonen ehunekoa azpimarratu nahi dugu, hots, baloratu ondoren, behar den puntuazioa ez lortzeagatik autonomotzat jo direnak.
class="Ningnestilodeprrafo">Beraz, foru aldundiek emandako datuen arabera, Araban 2010eko uztailaren 1ean eskatzaileen %98,59 (15.488 arestiko atalean adierazi legez) baloratuta zeuden. Gipuzkoan %94,98 arte jaisten da ehunekoa, eta Bizkaian %93,02ra.
class="Ningnestilodeprrafo">Ikusten denez, EAEn baloratutako pertsonen %16,35 arabarrak dira, %38,68 gipuzkoarrak eta %44,97 bizkaitarrak. Datu horiek lurralde historiko bakoitzeko biztanleriarekin alderatzen badugu, Gipuzkoan 1.000 biztanleko baloratutako pertsonen tasa 51,19 da; Araban 48,66; eta Bizkaian 36,44.
class="Ningnestilodeprrafo">Gipuzkoa eta Arabako lurralde historikoetan mendetasuneko egoera onartzen ez zaien pertsonen ehunekoa oso antzekoa da (%14,48 Gipuzkoan eta %14,42 Araban). Bizkian, aldiz, askoz handiagoa da: %20,50. Arestian adierazitakoaren arabera, hori dela-eta, 1.000 biztanleko, mendetasuneko egoeran onartutako pertsonen tasa 43,77 da Gipuzkoan, 41,64 Araban eta 28,97 Bizkaian. Azken tasa hori oso baxua gertatzen da.
class="Ningnestilodeprrafo">[66] Apirilaren 20ko 504/2007 Errege Dekretuko lehenengo xedapen gehigarria: Baliaezintasun handiko eta beste pertsona baten laguntza premiako egoeren onarpenaren eraginkortasuna.
1. Legeko bederatzigarren xedapen gehigarrian xedatutakoaren ondoreetarako, baliaezintasun handiko osagarria onartuta duten pertsonei mendetasuneko egoera onartuko zaie, arestiko artikuluan xedatutako baremoa aplikatuz ezarritako gradu eta mailarekin, eta edonola ere I. graduko –mendetasun arina– I. maila bermatuko zaio.
2. Halaber, beste pertsona baten laguntza premiaren osagarria onartuta duten pertsonei –minusbaliotasun gradua onartzeko, aitortzeko eta sailkatzeko prozedurari buruzko abenduaren 23ko 1971/1999 Errege Dekretuko 2. eranskineko baremoaren arabera ezarrita–, dagozkien gradua eta maila onartuko zaizkie, aipatu baremoak emandako puntuazio zehatzaren arabera, honako taulari jarraituz:
15 eta 29 puntu artean: Mendetasuneko I. gradua, 2 maila.
30 eta 44 puntu artean: Mendetasuneko II. gradua, 2 maila.
45 eta 72 puntu artean: Mendetasuneko III. gradua, 2 maila.
3. Hirugarren pertsona baten laguntza premia onartuta duten pertsonek, abenduaren 23ko 1971/1999 Errege Dekretuko 2. eranskinaren arabera, onarpen horren ondorio juridiko guztiak gozatzen jarraituko dute, edozein administrazio edo erakunde publiko edo pribaturen aurrean frogatu behar dutenean, hemengo baremoaren arabera dagokien mendetasun gradua eta maila onartzen ez zaien bitartean.
4. Xedapen gehigarri honetako arestiko zenbakietan jasotako kasuetan, mendetasuneko egoeraren onarpena, errege dekretu honetan xedatutako baremoa aplikatuz ezarritako gradu eta mailan, dagokien erakundeek egingo dute, interesatuak edo haren legezko ordezkariak eskatuta.
3.2.2. Balorazio faseari lotutako alderdi kualitatiboak
class="Ningnestilodeprrafo">3.2.2.1. Zerikusia duten taldeek, foru zerbitzuek egindako balorazio lanari buruz, emandako iritziak ikusita (txosten honetako 4. kapitulua), erakunde honek, mendetasun kontuetan, balorazio taldeak osatzen duten langileen eta eskatzailearen bizilekuan elkarrizketak egiten dituztenen kualifikazioa bermatzeko jarritako tresnei buruzko argibideak eskatu zizkien foru aldundiei. Langile horien ezaugarriak, foru aldundiek langile horientzako mendetasunari eta minusbaliotasunari buruzko zer prestakuntza ikastaro antolatu edo diru-laguntza zeini eman zioten, eta balorazio taldeek minusbaliotasuna izan edo mendetasuneko egoeran dauden taldeen gizarte erakunde ordezkatzaileekin harreman formalik zeukaten ezagutu nahi genuen.
class="Ningnestilodeprrafo">Arabako Foru Aldunditik jasotako erantzunean baietsi da Gizarte Ongizatearen Foru Erakundeak (GOFE) honako tresnen bidez bermatu duela balorazioa egiten duten langileek posturako kualifikazioa dutela eta egokiak direla:
class="Ningnestilodeprrafo">– Balorazio taldea eratu aurretik, egingo zuten lanaren eta ezaugarri tekniko eta profesionalak eta ezaugarri horietara hoberen egokitzen ziren ezaugarri akademikoak definitu ziren. Osasun zientzien arloko langileak hautatu eta diziplina arteko talde bat osatu zen erizaintza, fisioterapia eta okupazio-terapiako unibertsitate diplomadunekin, zeinek, besteak beste, geriatria, gaixotasun mental, adimen urritasun, ezgaitasun fisiko, pediatria eta norberaren autonomia sustatzeko laguntza produktuei buruzko prestakuntza baitzuten. Haiek denak medikuntzan lizentziatutako pertsona baten ardurapean geratu ziren, zeinek esperientzia baitzuen minusbaliotasuna eta mendetasuna baloratzen.
class="Ningnestilodeprrafo">– Langileen hautaketa azterketa psikoteknikoen bidez egin zen, balorazio lanaren eskakizunetara egokitzen zirela ere bilatuz.
class="Ningnestilodeprrafo">– Hautatutako pertsonen prestakuntza teknikoa programatu zen, GOFEko langileen ardurapean. Batez ere medikuak eta psikologoak ziren, eta balorazio prozesua, AMAL, Mendetasuna Baloratzeko Baremoa (MBB) eta 3 urtez azpikoentzako Berariazko Balorazio Eskala (BBE) azaldu zituzten.
class="Ningnestilodeprrafo">– Prestakuntza praktikoa zenbait minusbaliotasun mota daukaten pertsonei arreta ematen dieten elkarteekin harreman formalak sortuz egin zen, eta balorazio ariketa praktikoak egin ziren elkarteek kudeatutako zentroetan eta Gizarte Ongizatearen Foru Erakundearen zentroetan, hots:
class="Ningnestilodeprrafo">• ONCE Fundazioa.
class="Ningnestilodeprrafo">• Gaixotasun mentala duten pertsonentzako egoitza-arretako zentroa, elkarte mugimenduak kudeatua eta GOFErekin itundua.
class="Ningnestilodeprrafo">• Heltzeko atzerapena edo hura izateko arriskua duten haurrentzako APDEMAren arreta goiztiarreko unitatea; bertan BBE aplikatu zen 3 urtez azpikoengan.
class="Ningnestilodeprrafo">• Etxebidea zentroa, adimen urritasun latza edo sakona izan eta, beraz, laguntza orokorra behar duten pertsonentzat.
class="Ningnestilodeprrafo">• Gizarte Ongizatearen Foru Erakundearen eguneko eta egoitza zentroak adinekoentzat.
class="Ningnestilodeprrafo">• Gizarte Ongizatearen Foru Erakundeko Minusbaliotasuna duten Pertsonen Arloaren minusbaliotasunaren eta mendetasunaren balorazio taldea.
class="Ningnestilodeprrafo">Era berean, Arabako Foru Aldundiak jakinarazi digu taldearen osaketa ez dela 2007ik aldatu eta, behin-behineko laguntzak behar izan badira ere, pertsona horiek balorazio unitateko langileen prestakuntza praktiko eta teorikoa jaso dutela.
class="Ningnestilodeprrafo">Jardueretan izandako parte hartzeari eta beste erakunde edo elkarteekin izandako harremanei dagokienez, Arabako Aldundiak honakoak aipatu ditu:
class="Ningnestilodeprrafo">– IMSERSOk zenbait ikastaro eta topaketa antolatu ditu zenbait autonomia erkidegotan mendetasuna eta minusbaliotasuna baloratzen diharduten profesionalen artean, eta GOFEk behar ziren neurriak hartu ditu unitateko kideek parte har zezaten.
class="Ningnestilodeprrafo">– Halaber, mendetasuneko egoera baloratzeko prozesua abiarazi zenetik, aldian aldiko kontaktuak egin dira hirugarren sektoreko zenbait erakunderekin eta hark antolatutako jardueretan parte hartu da (narriadura kognitiboa duten pertsonen balorazioari buruzko mahai-inguruan parte hartu zen, Alzheimerra duten pertsonen nazioarteko egunaren karietara, adibidez).
class="Ningnestilodeprrafo">– Unitateko langileek, bestalde, Estatu eta Euskal Herriko Autonomia Erkidegoko batzordeetan parte hartzen dute, minusbaliotasunari, mendetasunari eta arreta goiztiarrari lotutako gaietan.
class="Ningnestilodeprrafo">Gipuzkoako Foru Aldundiak erantzun du elkarrizketak egiten dituzten pertsonek goi-mailako teknikariak (medikoak eta psikologoak) edo erdi mailako teknikariak (okupazio-terapeutak, fisioterapeutak eta erizaintzako unibertsitate diplomadunak –EUD–) izan behar dutela, eta prozeduraren fase horretan ahalik eta mediku gehien erabiltzeko ahalegina egiten dela.
class="Ningnestilodeprrafo">Bestalde, bisita aurreko egiaztatze teknikoa eta ondorengo azterketa egin behar duten ikuskatzaileei medikuntzako lizentziatura eskatzen zaie.
class="Ningnestilodeprrafo">Bestalde, Gipuzkoako foru erakundeak adierazi du, eskatutako oinarrizko titulua gorabehera, edozein langileren jarduera hasterakoan hastapeneko prestakuntza protokoloa ezarrita dagoela, baita prestakuntza iraunkorrekoa ere, prozesuan esku hartzen duten langileek behar duten heinean. Onartu duenez, balorazio taldeek harreman formal normalizatua dute minusbaliotasuna duten edo mendetasuneko egoeran dauden pertsonak ordezkatzen dituzten gizarte erakundeekin.
class="Ningnestilodeprrafo">Bizkaiko Foru Aldundiak jakinarazi digu, 2009ko urtarrilaren 13an bere egoitzan txosten honen prestaketari buruz izandako bileraren karietara, balorazioa egiten duten teknikariek medikuntzako lizentziatura dutela. Adierazi duenez, langile horiek ONCEk zentzumen urritasunari buruz antolatutako ikastaroetan jaso dute prestakuntza, baita Alzheimerrari eta adimen urritasunari buruzko berariazko prestakuntza ere, eta harremanak izan dituzte APNABIrekin (Bizkaiko Autismoa eta Beste Autismo Espektroaren Nahasteak dituztenen Gurasoen Elkartea) estimulazio goiztiarrari dagokionez.
class="Ningnestilodeprrafo">3.2.2.2. Balorazio Batzorde Teknikoa eta balorazio taldea osatzen duten pertsonen kopuruari eta haietako bakoitzaren ikasketa eta prestakuntza ezaugarriei buruzko informazioa ere eskatu dugu.
class="Ningnestilodeprrafo">Arabako Foru Aldundiak adierazi duenez, Gizarte Ongizatearen Foru Erakundeko Minusbaliotasuna duten Pertsonen Arloko Balorazio Unitate Teknikoa "diziplina anitzeko taldea da eta jarraian zehaztu diren eginkizunak burutzen dituzten honako langileek osatzen dute:
class="Ningnestilodeprrafo">a) Mendetasuneko egoera baloratzeko, MBB aplikatuz (504/2007 ED):
class="Ningnestilodeprrafo">– Balorazioko teknikari bat, honako prestakuntza daukana: fisioterapiako unibertsitate diplomatura Zaragozako Unibertsitatean; komunikazio zientzietako lizentziatura Euskal Herriko Unibertsitatean; lan esperientzia zabala adimen urritasun latz eta sakona duten eta mendetasun handiko egoeran egonda laguntza orokorra duten pertsonentzako eguneko eta egoitza zentroetan; kalte neurologiko larria eta adimen urritasuna duten pertsonentzako arretari eta norberaren autonomia sustatzeko laguntza produktuen erabilerari buruzko prestakuntza osagarria eta mendetasuneko egoera baloratzeko esperientzia 2007ko apiriletik egun arte.
class="Ningnestilodeprrafo">– Balorazio teknikari bat, honako prestakuntza daukana: erizaintzako unibertsitate diplomatura Euskal Herriko Unibertsitatean, lan esperientzia zabala adinekoentzako eguneko eta egoitza zentroetan, eta geriatriako prestakuntza osagarria; mendetasun larria eta handia duten adinekoentzako eguneko egoitzetako giza baliabideen eta baliabide materialen kudeaketari buruzko lan esperientzia, eta mendetasuneko egoera baloratzeko esperientzia 2007ko apiriletik egun arte.
class="Ningnestilodeprrafo">– Balorazio teknikari bat, honako prestakuntza daukana: erizaintzako unibertsitate diplomatura Euskal Herriko Unibertsitatean; erizaintza psikiatrikoko espezializazioa; geriatriako graduondokoa Euskal Herriko Unibertsitatean; lan esperientzia zabala adinekoentzako eguneko eta egoitza zentroetan, psikogeriatrian eta gaixotasun mentaletan, eta mendetasuneko egoera baloratzeko esperientzia 2007ko apiriletik egun arte.
class="Ningnestilodeprrafo">– Balorazio teknikari bat, honako prestakuntza daukana: erizaintzako unibertsitate diplomatura Euskal Herriko Unibertsitatean; ospitaleen kudeaketako, geriatriako eta bilakaera luzeko zaintzetako unibertsitate graduondokoak; lan esperientzia zabala adinekoentzako eguneko eta egoitza zentroetan, geriatriako prestakuntza osagarri luzea, eta mendetasuneko egoera baloratzeko esperientzia 2007ko apiriletik egun arte.
class="Ningnestilodeprrafo">– Balorazio teknikari bat, honako prestakuntza daukana: okupazio-terapiako unibertsitate diplomatura Zaragozako Unibertsitatean, balorazio eskalei eta norberaren autonomia sustatzeko laguntza produktuei buruzko prestakuntza osagarria, patologia mental eta kroniko akutua duten pertsonei arreta emateko lan esperientzia Norberaren Autonomia Zentroan eta adinekoentzako eguneko eta egoitza zentroetan, eta mendetasuneko egoera baloratzeko esperientzia 2007ko apiriletik egun arte eta minusbaliotasun gradua baloratzekoa 2009an.
class="Ningnestilodeprrafo">b) Minusbaliotasun gradua (1971/1999 ED), Berariazko Balorazio Eskala (BBE) aplikatuz 3 urtez azpikoen mendetasuneko egoera (504/2007 ED) eta arreta goiztiarra (39/2006 Legeko hamahirugarren xedapen gehigarria) baloratzeko:
class="Ningnestilodeprrafo">– Errehabilitazio mediku bat, honako prestakuntza daukana: medikuntzako lizentziatura Nafarroako Unibertsitatean, medizina fisiko eta errehabilitazioko espezialitatea, Osasun Sistema Nazionalaren BAME prestakuntzarekin; 1971/1999 EDko minusbaliotasun graduaren balorazio baremoak euren alderdi medikuetan aldatzeko estatu batzordearen kidea; minusbaliotasun gradua baloratzeko eta 3 urtez azpikoen mendetasuneko egoera baloratzeko lan esperientzia 2007tik egun arte.
class="Ningnestilodeprrafo">– Psikologo bat, honako prestakuntza daukana: psikologiako lizentziatura Deustuko Unibertsitatean; 1971/1999 EDko minusbaliotasun graduaren balorazio baremoak euren alderdi medikuetan aldatzeko estatu batzordearen kidea; minusbaliotasun gradua baloratzeko lan esperientzia 1990etik eta 3 urtez azpikoen mendetasuneko egoera baloratzekoa 2007tik egun arte.
class="Ningnestilodeprrafo">– Psikologo bat, honako prestakuntza daukana: psikologiako lizentziatura Madrilgo Unibertsitate Autonomoan, psikologia klinikoko espezialitatea; Herri-Administrazioko unibertsitate espezialitatea Euskal Herriko Unibertsitatean; familia terapiako eta taldeko psikoterapiako masterra, eta minusbaliotasun gradua baloratzeko lan esperientzia 1988tik egun arte.
class="Ningnestilodeprrafo">– Gizarte langile bat, honako prestakuntza daukana: gizarte laneko unibertsitate diplomatura Euskal Herriko Unibertsitatean; 1971/1999 EDko minusbaliotasun graduaren balorazio baremoak euren gizarte alderdietan aldatzeko estatu batzordearen kidea; praktiketako ikasleen tutorea Gasteizko Gizarte Laneko Unibertsitate Eskolan; minusbaliotasun gradua baloratzeko lan esperientzia 2005etik egun arte.
class="Ningnestilodeprrafo">– Gizarte langile bat, honako prestakuntza daukana: gizarte laneko unibertsitate diplomatura Euskal Herriko Unibertsitatean; praktiketako ikasleen tutorea Gasteizko Gizarte Laneko Unibertsitate Eskolan; minusbaliotasun gradua baloratzeko lan esperientzia 1985etik egun arte.
class="Ningnestilodeprrafo">– Gizarte langile bat, honako prestakuntza daukana: gizarte laneko unibertsitate diplomatura eta gizarte eta kultura antropologiako lizentziatura Euskal Herriko Unibertsitatean; gizarte esku-hartzeko eta adin txikikoen minusbaliotasun eta mendetasun gradua baloratzeko lan esperientzia, baita arreta goiztiarrekoa 2008tik egun arte.
class="Ningnestilodeprrafo">c) Unitatearen koordinazio teknikoa eta kudeaketa haren arduradunak burutzen ditu:
class="Ningnestilodeprrafo">– Balorazio Batzorde Teknikoaren mediku arduradun bat, honako prestakuntza daukana: medikuntzako lizentziatura Nafarroako Unibertsitatean eta medikuntza fisiko eta errehabilitazioko espezialitatea, Osasun Sistema Nazionalaren BAME prestakuntzarekin; minusbaliotasunari buruzko europar masterra Urrutiko Hezkuntzarako Unibertsitate Nazionalean eta Herri-Administrazioko unibertsitate espezialitatea Euskal Herriko Unibertsitatean. Minusbaliotasun graduaren balorazioaren koordinazio eta jarraipen estatu batzordearen, mendetasuneko egoeraren balorazioaren koordinazio eta jarraipen estatu batzordearen eta Arreta Soziosanitarioaren Euskal Batzordeko arreta goiztiarraren batzordearen kidea da".
class="Ningnestilodeprrafo">Gipuzkoako Foru Aldundiak adierazi digu bisitatzaile eta koordinatzaile taldea 36 langilek osatzen dutela: 12 mediku, 10 psikologo, 8 fisioterapeuta eta 6 okupazio-terapeuta. Batzorde teknikoak mediku bi dauzka.
class="Ningnestilodeprrafo">Bizkaiko Foru Aldundiak adierazi digu, arestian aipatu bileraren karietara, bere taldeek 8 mediku eta 17 gizarte langile dauzkatela.
class="Ningnestilodeprrafo">3.2.2.3. Balorazioak egiten dituzten zerbitzuei dagokienez, jakin nahi izan dugu ea kontratazio edo itunik dagoen erakunde pribatuekin edo, aitzitik, zerbitzu horretan diharduten agente guztiak foru aldundietako langileriari atxikita dauden.
class="Ningnestilodeprrafo">Arabako Foru Aldundiak honakoa adierazi du: "Gizarte Ongizatearen Foru Erakundeko Minusbaliotasuna duten Pertsonen Arloko Balorazio Unitate Teknikoaren titulartasuna erabat publikoa da, Norberaren Autonomia Sustatu eta Mendetasuneko Egoerari Arreta emateko 39/2006 Legeko 27. artikuluan xedatutakoa betez". Erantsi duenez, horren ondorioz "ez dago ez kontrataziorik ez itunik erakunde pribatuekin minusbaliotasuna (1971/1999 ED), MBB edo BBEren araberako mendekotasuna (504/2007 ED) edota arreta goiztiarra (39/2006 Legea) baloratzeko zerbitzuak egiteko".
class="Ningnestilodeprrafo">Bizkaiko Foru Aldundiak baietsi digu, 2009ko urtarrilean egindako bileraren esparruan, Bizkaiko Medikuen Elkarteak landa-lana egin arren (etxez etxeko bisitak eta MBB aplikatzea), foru aldundiko langileek egiten dituzte irizpenak eta ebazpenak eta haiek ezagutzen dituzte baloratutako pertsonarentzako gizarte baliabiderik egokienak.
class="Ningnestilodeprrafo">Gipuzkoako Foru Aldundiak, bestalde, galdetutako kontua honela aurkeztu digun balorazio prozesuaren faseen arabera azaldu du:
class="Ningnestilodeprrafo">– "Eskaeraren izapideak
class="Ningnestilodeprrafo">Eskaera udaletako oinarrizko gizarte zerbitzuetan egiten da.
class="Ningnestilodeprrafo">Gipuzkoako Foru Aldundiak egiaztapena egiten du.
class="Ningnestilodeprrafo">– Kudeaketa
class="Ningnestilodeprrafo">Erregistro baturako lotura: Gipuzkoako Foru Aldundia.
class="Ningnestilodeprrafo">Alta kudeaketa sisteman: Gipuzkoako Foru Aldundia.
class="Ningnestilodeprrafo">Esleipena: Gipuzkoako Foru Aldundia (fase honetan erabakitzen da nori esleitzen zaion galdetegia betetzeko lana. Kontuan izan behar da, adibidez, jaioberriei dagokiena ospitalean bertan egiten dela; haur txikien lehenengo balorazioei dagokiena eta minusbaliotasunarena Gipuzkoako Foru Aldundian egiten da).
class="Ningnestilodeprrafo">– Balorazioa- MBBra bidaltzea: Gipuzkoako Foru Aldundia.
class="Ningnestilodeprrafo">MBB elkarrizketarako hitzordua: Ingema.
class="Ningnestilodeprrafo">MBB ellkarrizketa: Ingema.
class="Ningnestilodeprrafo">MBB galdetegia betetzea: Ingema.
class="Ningnestilodeprrafo">Hastapeneko egiaztatzea eta kontrastea: Ingema.
class="Ningnestilodeprrafo">Galdetegia jasotzea: Gipuzkoako Foru Aldundia.
class="Ningnestilodeprrafo">MBB balorazio zerbitzua ikuskatzea: Gipuzkoako Foru Aldundia.
class="Ningnestilodeprrafo">– Ebazpena
class="Ningnestilodeprrafo">MBB balorazio itxia: Gipuzkoako Foru Aldundia.
class="Ningnestilodeprrafo">MBB baloraziorako lotura: Gipuzkoako Foru Aldundia.
class="Ningnestilodeprrafo">MBB ebazpena: Gipuzkoako Foru Aldundia.
class="Ningnestilodeprrafo">MBB eskatzaileari jakinaraztea: Gipuzkoako Foru Aldundia".
class="Ningnestilodeprrafo">Gipuzkoako Foru Aldundiak adierazi du, galdetegia betetzeari dagokiona izan ezik (hitzordua finkatzeari eta elkarrizketari dagozkienak barne), prozesu horretako fase guztiak administrazioak eta haren zerbitzurako langileek burutzen dituztela.
class="Ningnestilodeprrafo">Bukatzeko, aldundi horrek esan du balorazio jardueraren kontrola –hasieratik mendetasuna baloratzeko baremoa arautzeko 504/2007 Errege Dekretuak oso araututa– Gizarte Politika Sailak egiten duela eta enpresa azpikontratatuak -Ingema- egin duen bakarra "administrazioak berak emandako galdetegiak betetzea izan da; mendetasuneko egoera onartzeko ebazpenak, beraz, saileko langileek izapidetzen dituzte". Gipuzkoako Aldundiak erantsi duenez, funtzionamendu horri esker batez besteko balorazio epe oso laburrak (60 egun 2007an; 43 2008an; eta 20 egun 2009 hasterakoan) eta ebazpenak aurkaratzeko portzentaje baxuak izan dituzte.
class="Ningnestilodeprrafo">3.2.2.4. Balorazio taldeen eta baliabideak esleitzeko taldeen arteko bereizketa, harreman eta koordinazioari buruz ere jakin nahi izan dugu.
class="Ningnestilodeprrafo">Arabako Foru Aldundiak adierazi du Gizarte Ongizatearen Foru Erakundean baloraziorako eta baliabideak esleitzeko talde bereiziak daudela. Foru erakundeak bien arteko lotura badela ere baietsi du: alde batetik, Balorazio Unitate Teknikoko arduradun bat Minusbaliotasuna duten Pertsonen Arloko baliabideak esleitzeko batzordeko kidea da; bestetik, egindako balorazio guztietatik, "autolaguntza" izeneko txosten bat egiten da, eta bertan mendeko pertsona bakoitzarentzako Banakako Arreta Programa egiten eta dagozkion baliabideak esleitzen laguntzeko informazioa dago. Txosten hori Gizarte Esku-hartzearen Arloari eta Adinekoen Arloari zuzenduta dago. Azkenik, azaldu denez, Balorazio Unitate Teknikoko langileek, eguneroko jardunean, Adinekoen Arloko erizaintza koordinatzaileari laguntzen diote arlo horretako zentroak esleitzen, baloratutako pertsonen egoera kognitiboari buruzko informazioa eta pertsona haiek bizitzako oinarrizko jarduerak egiteko daukaten autonomiari buruzko xehetasunak emanez, baliabide egokia esleitzea errazteko xedez.
class="Ningnestilodeprrafo">Gipuzkoako Foru Aldundiak adierazi digunez, balorazioa Balorazio, Orientazio eta Kalifikazio Atalaren ardura da eta foru eskumeneko baliabideak Saileko beste hiru ataletan (Mendetasunarentzako arreta, Etxeko laguntza edo Mendetasuneko aldian aldiko prestazio ekonomikoak) esleitzen dira; hala ere, udalek eurek esleitzen dituzten baliabideak (etxeko laguntza) ere badirela jakinarazi du.
class="Ningnestilodeprrafo">Bestalde, Bizkaiko Foru Aldundiak jakinarazi du balorazio taldeen eta baliabideak esleitzeko taldeen arteko bereizketa dagoela.
class="Ningnestilodeprrafo">3.2.2.5. Bestalde, baloratua den pertsonak emandako informazioa haren zaintzaile nagusiak emandakoarekin alderatu edo zehaztu ahal izateko tresnarik dagoen eta zelan egituratu diren jakinarazteko ere eskatu dugu.
class="Ningnestilodeprrafo">Arabako Foru Aldundiak adierazi du Balorazio Unitate Teknikoak 504/2007 EDn zehaztutako irizpideak zorrotz aplikatzen dituela: "balorazioa galdetegi baten aplikazioan eta MBBko prestakuntza egokia duen langile kualifikatu batek baloratzen den pertsonari egindako behaketa zuzenean oinarritzen da. Adimen urritasuna edo gaixotasun mentala duten pertsonen kasuan, eta pertsonek euren pertzepzio gaitasuna eta gaitasun kognitiboa kaltetuta izan ditzaketen egoeretan, hala nola gor-itsutasunean eta garunetako kaltean, galdetegia baloratu beharreko pertsonaren aurreko elkarrizketaren bidez aplikatuko da, eskatzailearen egoera behar bezala ezagutzen duen pertsona baten partaidetzaz. Horretarako, balorazioa egiten duenak, GOFEk eskura jarritako baliabideak erabiliz, baloratu beharreko pertsonaren egoera eta dauzkan gizarte laguntzak aztertu eta, etxera joan aurretik, legezko tutoreak –senideak edo zaintza fundazioaren ordezkariak– MBB aplikatzeko unean etxean daudela egiaztatzen du".
class="Ningnestilodeprrafo">Erantsi duenez, "arestikoa, zenbait inguruabar mota direla-eta, posible edo komenigarria izan ez balitz, osasun mentaleko zerbitzuetako langileekin kontaktatzeko bideak pizten dira, askotan euren gaixoen bizimodua gainbegiratu eta haien tratamenduak ziurtatzen baitituzte. Bide horrek ere porrot egingo balu, balorazioa egin nahi duen langileak oinarrizko gizarte langileak kontaktatzen ditu, askotan erreferentziazko langileak izanda, eskatzailearen egoera ezagutu eta, praktikan, haien eguneroko bizitzako laguntza garrantzitsua baitira. Arestiko urratsei jarraituta etxean egoera ezagutzen duen inor egotea lortu ez balitz, galdetegia bete eta, ondoren, GOFEko administrazio zerbitzuek behar diren kontaktuak egingo dituzte etxean lortutako informazioa egoera ezagutzen duen norbaitekin egiaztatzeko eta, beharrezkoa bada, ondoren hitzordu bat jartzen da biekin MBBko item bete guztiak berraztertzeko".
class="Ningnestilodeprrafo">Azken irtenbide gisa –adierazi digutenez–, unitateko gizarte langileak behar diren kontaktuak egingo ditu gizarte lanaren eremuarekin –GOFE zein udaletako oinarrizko gizarte zerbitzuetakoa–, espedientea ebatzi behar izan bada ere, berraztertzeko edo erreklamazio prozesuari ekin dakion horretarako inguruabar egokiak sumatzen direnean.
class="Ningnestilodeprrafo">Kontu horri buruz, Gipuzkoako Foru Aldundiak jakinarazi balorazioa zaintzaile nagusiaren aurrean egiten dela. Izan ere, erantsi duenez, "betekizuna da adimen urritasuna edo gaixotasun mentala alegatzen duten pertsonen kasurako".
class="Ningnestilodeprrafo">Bizkaiko Foru Aldundiak, aipatu bilera hartan, adierazi zuen balorazioa egiten dutenen prestakuntza ikastaroetan, komenigarria dirudien kasu batzuetan, aukera jasotzen zela haiek zaintzaile nagusiarekin kontaktua izan ahal izateko, elkarrizketatik beretik kanpo.
3.3. Ebazpen maila balorazio fasean
3.3.1. Ekitaldi bakoitza ixterakoan ebatzitako balorazioak
class="Ningnestilodeprrafo">Honako taila eta grafikoetan ekitaldi bakoitza ixteko egunean mendetasuneko egoera onartzeko eskaera espedienteetan balorazio fasean zegoen ebazpen maila erakutsiko dugu.
class="Ningnestilodeprrafo">Gipuzkoako Foru Aldundiak ez dauzka 2007 eta 2008ri dagozkien datuak, beraz, 2009ri buruzkoak baino ez dizkigu eman.
class="Ningnestilodeprrafo">Ikusten denez, Bizkaiko Foru Aldundiak kolapso moduko bat izan zuen lehenengo urte bietan. Egoera 2009an hobetu zen. Arabari dagokionez, egiteke geratutako lanak 2008an nabarmendu ziren, eta 2009an, aldiz, ebatzi gabeko balorazioen ehunekoak ez zuen ia garrantzirik izan.
class="Ningnestilodeprrafo">2009an, Gipuzkoan, abenduaren 31n, eskatutako balorazioen %5,40 ebazteke zeuden.
3.2.2. Balorazio faseari lotutako alderdi kualitatiboak
class="Ningnestilodeprrafo">Azkenik, 2007ko urtarrilaren batetik (AMAL indarrean sartu zen unea) 2010eko uztailaren 1 arte baloratu diren pertsona guztien kopuruari buruzko datuak jaso ditugu, baita baloratzeko zain dauden eskatzaileei dagozkienak ere.
class="Ningnestilodeprrafo">Ikusten denez, Bizkaian, mendetasuneko egoera onartzeko eskabidea aurkeztu ondoren baloratu gabe jarraitzen dutenak %6,98 dira. Gipuzkoan apur bat gutxiago dira (%5,02). Arabako lurralde historikoak dauka indizerik onena: eskatzaileen %1,40 baino ez daude balorazioaren zain.
3.4. Premiazko prozeduraren prestaketa maila
class="Ningnestilodeprrafo">Gipuzkoako foru Aldundiak adierazi du 2007an abiarazitako premiazko prozedura ez zela 2008 arte informatikoki erregistratzen hasi. Horregatik ez dago 2007ri buruzko daturik lurralde historiko horretarako. Halaber, adierazi digu premiazko prozedura interesatuak eskatuta, ofizioz edo oinarrizko gizarte zerbitzuak premia hori justifikatzeko arrazoiak daudela uste duenean abiaraz daiteke. Arrazoirik ohikoena pertsona ospitalean ingresatuta egon –iktus, haustura, eta abarrengatik eriondo– eta etxera itzultzerik ez izatea (laguntza sare nahikorik ez izateagatik) da. Ez dago egoeren zerrenda tasaturik, oinarrizko gizarte zerbitzuaren esku uzten da.
class="Ningnestilodeprrafo">Arabako Foru Aldundiak adierazi digu premiazko prozedura eskatzaileak bere zaintzari buruzko ezohiko premiazko inguruabarrak biltzen dituenean erabiltzen dela. Adibidez, hori izan da arreta premia handia izanda bizitzeko tokirik eta gizarte laguntzarik ez zuten pertsonen kasua, edo tetraplegia izanda premiazko arreta behar zuen haurrarena. Gainontzeko kasuetan, etxeko laguntza zerbitzua abiarazi da, gehienez ere 48 orduren buruan. Premiazko prozedura, araudiaren arabera, egokiena den zerbitzuaren izaerari dagokion arloko zuzendariordetza teknikoaren justifikazio txostenarekin abiatzen da; horrekin, Gizarte Ongizatearen Foru Erakundeko zuzendaritza-gerentziak, salbuespenez, arrazoitutako ebazpenaren bidez, zerbitzua eslei dezake. Premiazko espediente horiek lehentasunez izapidetzen dira eta ebatzi eta jakinarazteko gehienezko epea bost egun naturalekoa da, eskabidea aurkezten denetik zenbatuta. Halako kasuetan, zerbitzuaren esleipena behin-behinekoa da, gehienez ere hilabeterako. Lehenago eskatu ez balu eta salbuespenez esleitutako zerbitzua Autonomiarako eta Mendetasunarentzako Arretarako Sistemaren katalogoan badago, onuradunak mendetasuneko egoera onartzeko eskatu beharko du. Halako kasuetan, mendetasuneko balorazioa ebazteko epeak hamabost egun baliodunekoak baino ez dira izango.
class="Ningnestilodeprrafo">Bizkaiko Foru Aldundiak jakinarazi digu prozedura hori, minusbaliotasuna duten pertsonentzat ere aurreikusita egon arren, batez ere adinekoen kasuan abiarazten dela eta egoitza baliabide batean sartzera dagoela bideratuta. Babesgabetasun handiko egoerak dira (familiaren laguntzarik eza, baliabide ekonomikorik eza, tratu txarren egoerak, arretarik eza, etab.) eta oinarrizko gizarte zerbitzuak jakinarazten du komenigarria den.
class="Ningnestilodeprrafo">Ikusi dugunez, Arabako aldundiak gutxitan jotzen du premiazko prozedura. Hura, ordea, Arabako Aldundiak emandako informazioarekin argitu behar da; izan ere, haren arabera, praktikan, "premiaren kontzeptua baino gehiago ezohikotasunarena hartzen dute aintzat". Horrela, adierazi digunez, "mendetasuna duten pertsonei dagokienez, kasuak batez ere adinekoei dagozkie; ospitalean sartu ondoren, gertatu ohi da pertsonak zaintza handiak behar dituen egoeran edo laguntza sare naturalean gabeziak izanda itzuli behar duela etxera; balorazioa eginda izan ohi du; halako kasuetan egoitza pribatuen sarea eta egoitzetako egonaldi laburretarako prestazioak erabiltzen dira eta ez zaio izapidetzeari itxaroten: lehenbizi pertsona egoitzan sartzen da eta, ondoren, izapideak egiten dira; halako egoerei ez diegu premiazko prozedura esaten, ezohikotasunaren kontzeptua, berehalako esku-hartzea, aplikatzen diegu; premiazko prozedurentzat gordetako hitzordu kupo bat geneukan baina, erabiltzen ez zirenez, kendu egin dira".
class="Ningnestilodeprrafo">Bizkaiari dagokionez, tresna horrek lekua irabazi du, 2009an, hasitako prozedura guztien %3,74 izan arte.
class="Ningnestilodeprrafo">Gipuzkoan, premiazko prozedura kasuen %16,60an sartu da.
3.5. Banakako Arreta Programa (BAP)
class="Ningnestilodeprrafo">Txosten honetako 2.9.i) atalean BAPen prestaketari buruzko alderdi kualitatiboei heldu zaie.
class="Ningnestilodeprrafo">Azterketa kuantitatiboari dagokionez, Bizkaian, 2007an, 12.105 BAP egin ziren, 2008an, 17.400, eta 2009an, 13.101. Araban, hiru urte horiei dagokienez, guztira 3.645, 1.902 eta 1.690 izan ziren, hurrenez hurren.
class="Ningnestilodeprrafo">Ez daukagu Gipuzkoari buruzko daturik, Gipuzkoako Foru Aldundiaren sistema informatikoak ez duelako informazio hori jasotzen, eta SISAADen modulu estatistikoak (IMSERSOren sistema) ere ez du islatzen.
class="Ningnestilodeprrafo">Arabako Foru Aldundiak baino ez digu eman urte bukaeran egiteke zeuden planen kopuruari buruzko datua: 122 (2007an), 229 (2009an) eta 354 (2009an).
3.6. Balorazioaren berrazterketak
class="Ningnestilodeprrafo">Honako taula eta grafikoetan egindako berrazterketak ageri dira, lurralde eta urteen arabera, baita berrazterketa horiek egindako balorazio guztien gainean dakarten ehunekoa ere.
class="Ningnestilodeprrafo">2009ko ekitaldian ageri da berrazterketa ehunekorik handiena EAEn.
class="Ningnestilodeprrafo">Araban aipatu ehunekoa 2008ko %7,17ren eta 2007ko %13,20ren artean mugitu da.
class="Ningnestilodeprrafo">Bizkaiari dagokionez, ehuneko hori askoz txikiagoa izan zen 2007 eta 2008an, eta 2009an igoera handia gertatu zen: %14,31.
class="Ningnestilodeprrafo">Gipuzkoak goranzko bilakaera dauka, eta 2008 eta 2009an igoera handiak gertatu dira. Horrela, 2009an egindako balorazioen %38,44 dagozkie berraztertzeko espedienteei. Gipuzkoako aldundiak adierazi duenez, "2008an pertsona baloratu asko daude eta, haien batez besteko adina dela-eta (80 urtetik gorakoa), larritzeagatik berrazterketa eskatzeko probabilitatea oso handia izaten hasi da".
class="Ningnestilodeprrafo">Honako koadroan egindako berrazterketen izaera erakutsi dugu. Kolore horia Arabari dagokio, gorria Bizkaiari eta berdea Gipuzkoari.
class="Ningnestilodeprrafo">Bizkaian, egindako berrazterketen %100 alderdi batek eskatuta egiten dira. Gipuzkoan, mota hori guztien %72,83 dira hiru ekitaldietan. Arabako aldundiak ez du informazio hori eman.
class="Ningnestilodeprrafo">Arabako Foru Aldundiak jakinarazi digunez, "dagokion pertsonari kontrako irizpena jakinarazitakoan, desadostasuna egonez gero, haren erreklamazioari kasu egiten dio. Berraztertutakoan, zalantzarako elementuak daudela sumatuz gero, berriz deitzen zaio eskatzaileari eta erreklamazioa onetsia izan daiteke. Berraztertu ondoren, balorazioa zuzentzat jotzen denean, erreklamazioa ezesten da". 2007ko 780 berrazterketetatik, %90,77 mendetasun gradu edo maila altuagoa onartuz ebatzi ziren. 2008an, proportzio hori %66,14 arte jaitsi zen, eta 2009an, %49,83 arte. 2009an, beheranzko aldaketa dakarten berrazterketak egindako berrazterketa guztien %13,71 izan ziren. Adierazi digunez, 2007 eta 2008an onartutako erreklamazio gehienak eskatzaileak homologazioz lortutako balorazioarekin ados ez zeuden kasuetan gertatu ziren. Halako kasuetan, mendetasuna baloratzeko baremoa aplikatu behar izan zen balorazio hori egiteko.
class="Ningnestilodeprrafo">Gipuzkoan, 2007ko 114 berrazterketetatik, %81,58 mendetasun gradu edo maila altuagoa onartuz ebatzi ziren. Gainontzeko %18,42k ez zuten aldaketarik ekarri. 2008an, berrazterketen %68,74k baino ez zuten mendetasun gradu/maila igo; izan ere, berrazterketen %6,43k onartutako gradu/maila jaitsarazi zuten. Ehuneko hori handitu egin zen 2009an, berrazterketen %14,56 izan baitziren.
class="Ningnestilodeprrafo">Azkenik, Bizkaian, 2007ko berrazterketek, 10 besterik ez, ez zuten balorazio aldaketarik ekarri. 2008an, egindako 306 berrazterketen %63,07k hasierako balorazioaren gradu/maila igoarazi zuten eta 2009an, 1.780 berrazterketetatik %56,01k lehenago ezarritako gradu/maila igoarazi zuten.
3.7. Mendetasuneko egoera onartzeko eta zerbitzua edota prestazioa esleitzeko prozesuaren iraupena
class="Ningnestilodeprrafo">Lehenbizi, baloratzeko eta Banakako Arreta Programa (BAP) egiteko faseari dagozkion denborak aztertuko ditugu, hots, pertsonak mendetasuneko egoeraren onarpena eta sistemako prestazioak eskuratzeko eskubidea eskatzen dituen unearen eta dagokion foru erakundeko gizarte zerbitzuek, interesatuaren partaidetzaz, Banakako Arreta Programa –mendetasuneko egoeran dagoen pertsonarentzat egokiak diren zerbitzuak edota prestazioak jasota– prestatzen dutenaren artean igarotako epea. Ondoren, ebazpenetik dagokion zerbitzu edo prestazioa benetan esleitzen zaion arte igarotako batez besteko tartea aztertuko dugu.
3.7.1. Balorazioa eta BAP egiteko fasea
class="Ningnestilodeprrafo">(*) Txosten honetako 2.9.i) atalean adierazi dugunez, Gipuzkoan BAP "fisikoa" egitea ez da prozeduraren edo betekizunen baitakoa.
class="Ningnestilodeprrafo">Prozedura izapidetzeko epea nabarmen laburtu da. Izan ere, hasierako kolapsoa, batez ere Bizkaian ikusten dena (guztira 8,17 hilabete 2007an), 2008an joan zen gainditzen, azkenean, 2009an, prozesu osoaren batez besteko denbora bi hilabete eta erdi ingurukoa izan arte.
class="Ningnestilodeprrafo">Ikusten denez, Gipuzkoan, hiru ekitaldietan, batez besteko denborak beste lurralde bietakoak baino txikiagoak dira. Izan ere, 2009an, prozesuaren fase hori 30 egunetan bukatzen da, gutxi gorabehera.
3.7.2. Ebazpenetik zerbitzua edo prestazioa esleitu arteko batez besteko denbora
class="Ningnestilodeprrafo">a) Prestazio ekonomikoak
class="Ningnestilodeprrafo">Bizkaiko Foru Aldundiak ez du daturik eman ebazpenaren eta prestazio ekonomikoen artean igarotako batez besteko denboraz.
class="Ningnestilodeprrafo">Arabako Foru Aldundiak jakinarazi digu epe hori ez dela inoiz hiru hilabetetik gorakoa.
class="Ningnestilodeprrafo">Gipuzkoako Foru Aldundiak adierazi du, pertsonak betekizunak betez gero, eskaeraren eta benetako esleipenaren arteko denbora egun gutxi batzuetakoa dela.
class="Ningnestilodeprrafo">b) Egoitza-zentroa
class="Ningnestilodeprrafo">Arabako administrazioak argitu digunez, ezinezkoa da batez besteko denbora jartzea egoitza-zentroa esleitzeko, balorazioan lortutako mendetasun graduaren eta eskuragarri dauden plaza kopuruaren araberakoa delako. Bestalde, adierazi duenez, plaza publikorik ez dagoenean, zerbitzuari lotutako prestazioa esleitzen da, familiak hautatu eta izapidetutako zentro pribatuko egonaldiaren kostua ordaintzen laguntzeko edo, bestela, eguneko egoitza baliabidea, etxeko laguntza edota familia inguruneko zaintzetarako prestazio ekonomikoa ematen zaio, egoitzako plaza eskuragarri egon arte.
class="Ningnestilodeprrafo">Gipuzkoako Foru Aldundiak honela azaldu digu kalkulu horrek daukan zailtasuna: "mendetasunaren balorazioa eskatzen denean, balorazio horren bidez zer zerbitzu eta prestazio eskuratu nahi den adierazi arren, ez da beti egiten zerbitzu edo prestazioari dagokion eskaera". Adierazi digunez, eskaera hori askoz geroago ere egin daiteke, agian. Hori zehaztuta, honako datuak eman dizkigu: 1,7 hilabete 2007an, 5 hilabete 2008an eta 7,4 hilabete 2009an.
class="Ningnestilodeprrafo">Bizkaiko Foru Aldundiak jakinarazi digu, 2009an, epe hori gutxi gorabehera 3 hilekoa izan zela.
class="Ningnestilodeprrafo">c) Eguneko zentroa
class="Ningnestilodeprrafo">Bizkaiko Foru Aldundiak, 2008an, hilabete eta erdi inguruan jarri du epe hori. Arabako aldundiak egoitza-zentrorako jarritako eragozpen bera dauka eta Gipuzkoakoak honako balioak eman dizkigu: 1,2 hilabete (2007), 3,4 (2008) eta 5,2 (2009); bestalde, ohartarazi digu kontuz hartu behar direla balio horiek, arestiko atalean egindako zehaztapena dela-eta.
class="Ningnestilodeprrafo">d) Etxez etxeko laguntza zerbitzua
class="Ningnestilodeprrafo">Gipuzkoako administrazioak, arestiko ataletako zehaztapen berberak eginda, 1,3 (2007an), 2,8 (2008an) eta 4,9 hiletan (2009an) jarri du esleitu arteko batez besteko epea.
class="Ningnestilodeprrafo">Arabako foru Aldundiak adierazi digu ELZ balorazioarekin batera izapidetzen dela eta, beraz, berehala edo batzuetan hura bukatu aurretik esleitzen dela. Informazio hori, ordea, ez dator guztiz bat herritarrengandik jasotako kexa batzuekin.
class="Ningnestilodeprrafo">Bizkaiak ez du daturik eman, zerbitzua udal esparruan eta lurralde osorako esparru-akordiorik gabe kudeatzeak azterketarako dakarren zailtasunagatik.
class="Ningnestilodeprrafo">e) Telelaguntza zerbitzua
class="Ningnestilodeprrafo">Bizkaian emandako datua 2008ri dagokio: batez beste 2,5 hilabete. Gipuzkoako administrazioak, arestiko zehaztapenak eginda, 2007 (3,3 hilabete), 2008 (3,1 hilabete) eta 2009ko (1,4 hilabete) batez besteko denborak jakinarazi dizkigu. Arabak ez du daturik eman.
class="Ningnestilodeprrafo">Orokorrean, baliabidea bat, hala nola egoitza-zentroa edo eguneko zentroa, esleitu behar denean, epea luzeagoa da, izapidetzea gorabehera, pala eskuragarrien kopuruak ezartzen duelako esleitzeko erritmoa.
class="Ningnestilodeprrafo">Ikusten denez, plazak eguneko zentroetan esleitzea egoitza-zentroetan egitea baino gutxiago luzatzen da.
class="Ningnestilodeprrafo">Telelaguntza eta etxeko laguntza zerbitzuak eta prestazio ekonomikoak epe laburragoetan esleitzen dira.
3.8. Mendetasunaren onarpenen banaketa baloratutako pertsonaren sexuaren eta adinaren arabera
class="Ningnestilodeprrafo">Jarraian emandako datuan mendetasuneko onarpen guztiei buruzkoak dira. Datuak "espedienteen arabera" jasotzeko sistema hau da dagokien foru erakundeek darabiltena, Estatu mailan IMSERSOri atxikitako SISAADek egin bezala.
3.8.1. Mendetasunaren onarpenen banaketa sexuaren arabera
class="Ningnestilodeprrafo">Honako taula eta grafikoetan mendetasuneko egoeraren onarpena lortzen duen pertsonaren sexuari dagokion aldagaia aztertu da, ebatzitako espediente guztietan.
class="Ningnestilodeprrafo">Arestiko ataletan bezala, 2007, 2008 eta 2009ko ekitaldiei buruz ari gara, baita 2007ko urtarrilaren 1aren (AMAL indarrean sartu zen unea) eta 2010eko uztailaren 1aren artean igarotako epeaz ere.
class="Ningnestilodeprrafo">a) 2007. urtea
class="Ningnestilodeprrafo">Orokorrean, emakumeei dagokien onarpen kopurua ia gizonezkoei dagokiena halako bi da.
class="Ningnestilodeprrafo">Araban, mendetasunaren onarpenen %61,18 emakumeenak izan ziren; Bizkaian, %67,15 izan ziren, eta Gipuzkoan %66,77.
class="Ningnestilodeprrafo">Alde horiek jarraian adieraziko ditugun eragileen uztarketagatik izan litezke:
class="Ningnestilodeprrafo">– Gipuzkoan eta Bizkaian, pertsona guztiak daude sexuari dagokionez identifikatuta, eta Araban, aldiz, kasuen %0,42an ez da hori gertatzen.
class="Ningnestilodeprrafo">– Dauzkagun datu demografikoen arabera –Estatistikako Institutu Nazionalak argitaratutakoak dira–, Arabako biztanleriak emakume portzentaje txikiagoa dauka (%50,22) Gipuzkoakoak (%50,87) eta Bizkaikoak (%51,52) baino.
class="Ningnestilodeprrafo">– Iturri berari jarraituz, 80 urtez gorako pertsonek portzentaje txikiagoa daukate Araban (%4,44) Gipuzkoan (%5,01) eta Bizkaian (%5,09) baino. Ondoren ikusiko dugunez, adin talde hori handiena da mendetasuneko egoeraren onarpena lortzen duten pertsona guztien artean eta talde horretan emakumeak gizonak baino gehiago dira, lehenengoen bizitza-luzera handiagoaren ondorioz.
class="Ningnestilodeprrafo">b) 2008. urtea
class="Ningnestilodeprrafo">Araban, emakumeak ebatzitako onarpenen %61,11 dira; Bizkaian, %65,23 eta, Gipuzkoan, %63,11.
class="Ningnestilodeprrafo">Alde hori berriz azaltzeko, 2007. urtearen azterketan aipatutako balizko arrazoi demografikoak ez ezik –2008an antzeko parametroekin gertatu ziren–, Araban, sexuari dagokionez identifikatu gabeko pertsonak %1,71 dira eta, kapitulu honetako VI. atalean aztertu dugunez, espediente guztietako berrazterketen ehunekoa handiagoa da Gipuzkoan (eta batez ere adin nagusiko pertsonei dagokie, gehienak emakumeak izanda).
class="Ningnestilodeprrafo">c) 2009. urtea
class="Ningnestilodeprrafo">Araban, emakumeak ebatzitako onarpenen %58,30 dira; Bizkaian, %66,45 eta, Gipuzkoan, %63,46.
class="Ningnestilodeprrafo">2007 eta 2008ko azterketetan alde hori azaltzeko aipatutako balizko arrazoiei, erantsiko genizkieke Araban sexuaren arabera identifikatu gabeko pertsonen hazkundea (%2,15) eta, 2008an, Bizkaian (%14,31) eta Gipuzkoan (%39,08), Araban ez bezala (%8,45), berrazterketen ehunekoak izandako hazkunde handia.
class="Ningnestilodeprrafo">Azkenik, bukatzeko esan genezake hiru urte horietan EAEn ebatzitako mendetasunaren onarpenen %64,40 inguru, batez beste, emakumezkoei dagozkiela. Balioak ehuneko horren inguruan mugitzen dira aztertutako hiru ekitaldietan eta EAE osatzen duten hiru lurralde historikoetan.
class="Ningnestilodeprrafo">d) 2007ko urtarrilaren 1aren eta 2010eko uztailaren 1aren artean igarotako epea
class="Ningnestilodeprrafo">Epe horri dagokionez, foru aldundiek igorritako informazioa baloratutako pertsona batzuei buruzkoa da, ez espedienteei buruzkoa. Datuek arestiko paragrafoan aipatutako antzeko emaitzak ematen dituzte: mendetasuneko egoera onartzen zaien pertsonen %63,74 emakumezkoak dira.
class="Ningnestilodeprrafo">Kasu honetan ere, Araban mendetasuneko egoeran dauden gizonen portzentaje handiagoa ikusten da (%38,70), Gipuzkoan (%36,56) edo Bizkaian (%34,96) baino.
3.8.2. Mendetasunaren onarpenen banaketa adinaren arabera
class="Ningnestilodeprrafo">Jarraian aurkeztu ditugun taula eta grafikoetan mendetasuneko egoeraren onarpena lortzen duen pertsonaren adinaren aldagaia aztertu da, 2007, 2008 eta 2009an ebatzitako espediente guztietan.
class="Ningnestilodeprrafo">a) 2007. urtea
class="Ningnestilodeprrafo">b) 2008. urtea
class="Ningnestilodeprrafo">c) 2009. urtea
class="Ningnestilodeprrafo">Ikusten denez, mendetasuna adin fase guztietan dagoen baldintza da. Joera orokorra goranzkoa da, hots, mendetasuneko egoeran dauden pertsonen ehunekoa adin handiagoko biztanleria taldeak kontuan hartu ahala handitzen da. Kopuru hori nabarmen bizkortzen da 65 urtetik aurrera. Hortaz, 65 urtez gorako pertsonak mendetasunaren onarpenen %80 inguru dira. Zehazki, 80 urtetik gorakoak %50 eta 60 artean dira.
class="Ningnestilodeprrafo">Mendetasunak adinaren arabera daukan goranzko joera horretan, fase batean ikusten da adierazitako korrelazioa ez dela guztiz lineala: 46-54 urteko taldean gertatutako mendetasunaren onarpenen kopurua beti da 31-45 tarteari dagokiona baino txikiagoa. Bestela esanda, mendetasunaren onarpenak izugarri handitzen dira 31 eta 45 urte bitartean hurrengo tartean murrizteko. Hori gure azterketako hiru urteetan eta hiru lurralde esparruetan ikusten da.
class="Ningnestilodeprrafo">Joerako "gailurra" esan geniezaiokeena daukan adin taldean, hots, 31-45ekoan, geldituz gero, ikusten da batez ere gehien bat gizonezkoengan gertatutako mendetasunaren onarpenak direla portaera horretan zerikusia dutena.
class="Ningnestilodeprrafo">0 eta 3 urte arteko tarteari buruzko oharpen berezia egin behar da. 2007an guztira 31 onarpen egin ziren; 2008an, 273, eta 2009an, 664. Hazkunde hain handi hori, alde batetik, bizi etapa horretan berrazterketak hil gutxitan ezarritako maiztasunez egiteari dagokio; bestetik, beharbada haur goiztiarren gurasoek zerbitzu eta prestazio horiek lortzea sendotu egin da denboraren poderioz, alor horretan koordinazio soziosanitarioak izandako aurrerapenen ondorioz.
class="Ningnestilodeprrafo">Arestiko atalean aipatutako emakumezkoen nagusitasun kuantitatiboa ez da adin talde guztietan gertatzen. Izan ere, 65 urte arte ikusten da gizonengan gertatutako mendetasunaren onarpenen ehunekoa guztien %55 baino handiagoa dela. Adin horretatik aurrera, ordea, mendetasunak eragin handiagoa dauka emakumeengan.
3.9. Mendetasunaren onarpenen banaketa lortutako gradu eta mailaren arabera
3.9.1. Lortutako mailaketa
class="Ningnestilodeprrafo">Honako taula eta grafikoetan hiru euskal aldundiek ebatzitako mendetasunaren onarpenetan lortutako mailaketari buruz emandako informazioa sistematizatu da. Datuak 2007, 2008 eta 2009ko ekitaldiei dagozkie.
class="Ningnestilodeprrafo">Argitu behar da, ebatzitako mendetasunaren onarpenei buruz ari garenean, aurretik egindako balorazioaren ondorioz, eskatzailea, gradu eta maila jakin batean, mendetasuneko egoeran dagoela onartzen duten horiei buruz ari garela, Horregatik ez ditugu sartu "0 gradua" lortu zuten balorazioak, hots, pertsona autonomoa zela eta, beraz, ezin zela mendetasuneko egoeran jo ebatzi zutenak. Talde hori kapitulu honetako 3.0. eta 3.2. ataletan aztertu da.
class="Ningnestilodeprrafo">a) 2007. urtea
class="Ningnestilodeprrafo">b) 2008. urtea
class="Ningnestilodeprrafo">c) 2009. urtea
class="Ningnestilodeprrafo">2007an ikusten da EAEn egindako balorazioen %56,37 III. gradukoak direla (mendetasun handia). Ehuneko hori pixkanaka beherantz doa denboraren poderioz. Kasurik larrienak dira eta haien babesak lehentasuna dauka legea mailaka aplikatzeko kronogramaren arabera. Urte horretan bertan, balorazioen %25,35 II. gradukoak dira (mendetasun latza). Bizkaiak beste lurralde historiko biek baino proportzio txikiagoa dauka. I. gradua (mendetasun arina), 2007an, gutxien agertu dena da: balorazio guztien %18,28 inguru.
class="Ningnestilodeprrafo">2008an, II. graduaren eta I. graduaren proportzioa hazi egin zen (%33,85 eta %28,22, hurrenez hurren), 2009an III. graduarekin onartutakoen ehunekoa (%30,66) II. gradukoena (%34,70) eta I. gradukoena (%34,64) baino apur bat txikiagoa izateko, azken bi horien artean ia alderik ez dagoen bitartean.
class="Ningnestilodeprrafo">Ikusten denez, 2008 eta 2007an 1. mailari dagokion proportzioa 2. mailari dagokiona baino handiagoa da gradu guztietan.
class="Ningnestilodeprrafo">d) 2007ko urtarrilaren 1aren eta 2010eko uztailaren 1aren artean igarotako epea
class="Ningnestilodeprrafo">Jarraian, mendetasuneko egoera onartu zaien pertsonek lortutako mailaketari buruzko datuak jarri ditugu. Datu horiek, beraz, ez dira onarpen espedienteei buruzkoak (a, b eta c
ataletan bezala), mendetasuneko egoeraren onarpena lortu duten pertsonei buruzkoa baizik.
class="Ningnestilodeprrafo">EAEn, ikusten denez, mendetasunaren onarpena gradurik larrienean –III. gradua– lortu duten pertsonek portzentajerik handiena daukate mendetasuneko egoeran dauden pertsona guztien artean (%43,74). Hori hiru lurraldeetan gertatu da, baina Gipuzkoan gertatutako indizea (%45,14) Arabakoa (%44,65) edo Bizkaikoa (%42,09) baino apur bat handiagoa da, azkenekoari dagokiona txikiena izanik.
class="Ningnestilodeprrafo">II. graduko mendetasuneko egoeran dauden pertsonak guztien %31,22 dira. Talde horretan Arabako indize handiena nabarmentzen da (%33,81, Gipuzkoako %30,95aren edo Bizkaiko %30,45aren aldean).
class="Ningnestilodeprrafo">Azkenik, I. graduan –mendetasuneko egoeran dauden pertsonen %25,04 EAE osoan– indizerik handiena Bizkaiak dauka, %27,46, eta txikiena Arabak (%21,54).
class="Ningnestilodeprrafo">Bizkaiko Foru Aldundiak gradu bakoitzaren datuak mailaka bereizita eman dizkigu. Jarraian jarri ditugu:
class="Ningnestilodeprrafo">Ikusten denez, 1. mailari dagokion proportzioa 2. mailarena baino handiagoa da beti gradu guztietan.
3.9.2. Mendetasunaren mailaketaren banaketa baloratutako pertsonaren sexuaren arabera
class="Ningnestilodeprrafo">Baloratutako pertsonaren sexuari eta haren mailaketari dagozkien aldagaiak gurutzatutakoan, honako tauletan, lurralde historikoen arabera zein Autonomia Erkidego osoari buruz, aurkeztu ditugun datuak ateratzen dira.
class="Ningnestilodeprrafo">Arestiko ataletan adierazi denez, Arabako lurraldearen kasuan pertsona batzuk ez daude sexu edo adinaren arabera identifikatuta. Talde hori ez da inoiz mendetasunaren onarpen guztien %2 baino gehiago.
class="Ningnestilodeprrafo">Jarraian erakutsiko diren datuak sexua eta adina ezagutzen ditugun pertsonei buruzkoa baino ez da, hots, %98ri buruzkoa, gutxi gorabehera.
class="Ningnestilodeprrafo">Gipuzkoa eta Bizkaiari dagokienez, sexu eta adinaren aldagaiak ebatzitako mendetasunaren onarpenen %100ean daude zehaztuta.
class="Ningnestilodeprrafo">a) 2007. urtea
class="Ningnestilodeprrafo">Erkidegoko esparruaren azterketari helduko diogu ulertzen dugulako ez dagoela alde garrantzirik EAEko lurraldeen artean, 3.8.1 atalean aipatu legez, Araban mendeko biztanleriak daukan emakume proportzio apur bat txikiagotik eratorritakoak alde batera utzita.
class="Ningnestilodeprrafo">Ikusten denez, mendetasunaren onarpenen %59,01ek, emakumeei dagokienez, gradurik larriena (III. gradua) lortzen dutela. Gizonezkoei dagokienez, proportzio hori %51,29koa da.
class="Ningnestilodeprrafo">Jarraian, datu berberak aurkeztuko ditugu, baina gradu bakoitzak sexuaren arabera duen banaketa aztertu ahal izateko moduan.
class="Ningnestilodeprrafo">Horrela, ikusten denez, aipatu dugun emakumeen nagusitasunak, hain zuzen ere, mendetasun gradurik larrienean dauzka mailarik handienak: III. graduko 2. mailan (emakumeak %70,07 dira eta gizonezkoak, aldiz, %29,93). Bestalde, gradu bakoitzean, gizonak proportzio txikiagoa dauka 2. mailan, emakumeak ez bezala, gradu guztietan baitauka proportzio handiagoa mendetasun handieneko egoerari dagokion maila horretan.
class="Ningnestilodeprrafo">b) 2008. urtea
class="Ningnestilodeprrafo">Berriz ere III. graduko mendetasunaren onarpenen proportzio handia ikusten dugu emakumeen taldean (%38,79) gizonezkoenean baino (%36,38), aldea hain handia ez bada ere.
class="Ningnestilodeprrafo">III. graduko II. mailan –mendetasun handiko egoerari dagokiona– emakumeek (%65,97) gizonezkoen aldean (%34,03) duten proportzioak %63tik gorako balioetan jarraitzen du –balio hori aipatu dugu, orokorrean, emakumeak mendeko biztanlerian duen presentziaz hitz egiterakoan–.
class="Ningnestilodeprrafo">2008an, aldaketa bat gertatu zen 2007an aipatutako mailen arteko banaketan. Horrela, oraingoan, salbuespen bat ikusten dugu I. graduan 2. mailak 1. mailaren aldean duen proportzio handiago horri dagokionez, emakumeen kasuan gradu guztietan antzematen genuenez.
class="Ningnestilodeprrafo">c) 200 9. urtea
class="Ningnestilodeprrafo">2009an, III. graduko mendetasunaren onarpenen proportzioa antzekoa da gizonezkoei (%30,71) eta emakumezkoei (%30,60) dagokienez.
class="Ningnestilodeprrafo">Orokorrean, gradu bakoitzak antzeko banaketa dauka: gizonezkoak %33-37 dira eta emakumezkoak %67-63. III. graduko 1. mailan eta I. graduko 1. mailan alde hori areagotzen da.
3.9.3. Mailaketaren banaketa baloratutako pertsonaren adinaren arabera
class="Ningnestilodeprrafo">Atal honetan, baloratutako pertsonaren adinari eta haren mailaketari dagozkien aldagaiak gurutzatutakoan, ateratako datuak aurkeztuko ditugu, lurralde historikoen arabera zein Autonomia Erkidego osoari buruz; kasu bietan, informazioa 2007, 2008 eta 2009. urteei buruzkoa da.
class="Ningnestilodeprrafo">a) 2007. urtea
class="Ningnestilodeprrafo">Jarraian, grafikoki agertuko dugu, gradu eta maila bakoitzerako, mendetasunaren egoeraren onarpenen banaketa adin tarteen arabera EAE osorako, 2007an.
class="Ningnestilodeprrafo">Mailaketa tipologia guztietan, 65 urtez gorako pertsonak dagozkien gradu-mailen onarpenen %75 baino gehiago dira. Talde horren barruan, 80 urtera iritsi direnak gradu-maila bakoitzari dagozkion onarpenen %50 baino gehiago dira, III. graduan are %65 baino gehiago.
class="Ningnestilodeprrafo">Tipologia larrienetan –III. graduko 2. maila eta III. graduko 1. maila–, 80 urtez gorakoen taldea duen pisu handiagatik nabarmentzen da: %68,20 eta %64,86 dira, hurrenez hurren; balio horiek talde horrek hain larriak ez diren tipologietan dauzkanak baino askoz handiagoak dira (%56,46 II. graduko 2. mailan, %52,97 II. graduko I. mailan, %50,43 I. graduko 2. mailan, eta %51,37 I. graduko 1. mailan).
class="Ningnestilodeprrafo">Tipologia guztietan, arestian ikusi dugunez, 31 eta 45 urte arteko pertsonen taldea gehien agertzen den hirugarrena da –askoz atzerago bada ere–, 80 urtez gorakoen –lehenengo tokian daude haiek– eta 65 eta 79 urte artekoen –bigarren tokian– atzetik. Ezin dugu baietsi zergatik gertatzen den hori, ez dugulako aztertu, baina pentsatu dugu agian adin talde horren errepideetako eta laneko istripuek eta osasun mentaleko arazoek azal lezaketela.
class="Ningnestilodeprrafo">Jarraian, adin tarte bakoitzak gradu eta mailen arabera daukan banaketa aztertuko dugu.
class="Ningnestilodeprrafo">Talde guztietan, 3 urtez azpikoek dute III. graduko 2. mailako mendetasunaren onarpenen, hots, gradurik larrienekoen, proportziorik handiena. Horrela, adibidez, 3 urtez azpikoei egindako onarpenen %48,39tan, mendetasuneko III. graduko 2. maila lortu zuten, 80 urtez gorakoen taldekoen %32,61 baino ehuneko askoz handiagoa. Antzeko zerbait gertatzen da 4 eta 18 urteen arteko adin tartean daudenekin. III. graduko 2. mailako onarpenak %41,04 dira, bigarren handiena adin tarte guztien artean. Horrek esan nahi du kasurik larrienak baloratu zirela. Beharbada, mendetasun arinagoko egoeretan, familiek ez zuten balorazioa premiazkotzat jo, ez zuten familia ingurunean zaintzeko prestazio ekonomikoa jasotzeko aukera ezagutu edo ulertu zuten hezkuntza sistemak emandako arreta nahikoa zela. Edonola ere, datu horien aurrean, ezin dugu baztertu mendetasuneko egoeran egonda baloratu ez ziren adingabeak egotea.
class="Ningnestilodeprrafo">19 urtetik 65 urtera, III. graduko 2. mailari dagokion ehunekoa murrizten doa, I. graduko 1. maila handitzen den bitartean.
class="Ningnestilodeprrafo">b) 2008. urtea
class="Ningnestilodeprrafo">2007. urteari dagokion atalean bezala, grafikoki agertuko dugu, gradu eta maila bakoitzerako, mendetasunaren egoeraren onarpenen banaketa adin tarteen arabera EAE osorako, 2008an.
class="Ningnestilodeprrafo">2008an, mailaketa mota guztietan, 65 urtez gorako pertsonak dagozkien gradu-mailen onarpenen %76 baino gehiago dira. III. graduan eta I. graduko 1. mailan, %80 baino gehiago dira.
class="Ningnestilodeprrafo">Kasu guztietan, 80 urtez gorakoak gradu-maila bakoitzari dagozkion onarpenen %50 baino gehiago dira. III. graduan, maila bietan, %65era iristen dira.
class="Ningnestilodeprrafo">Taula berregin dugu adin tarte bakoitzari dagokion gradu eta mailen banaketa ezagutzeko.
class="Ningnestilodeprrafo">2008an ere, 3 urtez azpikoak dira III. graduko 2. mailako mendetasunaren onarpen proportziorik handiena erregistratu zutenak (%46,52), eta haien atzetik 4 eta 18 urte arteko gazteak (%24,51) eta 80 urtez gorakoak (%16,22).
class="Ningnestilodeprrafo">0-3ko adin tartean, ikusten dugunez ia ez dago 1. mailako kasurik gradu bakoitzean. Hots, gradu bakoitzean mailarik larrienean baloratzea hautatzen da.
class="Ningnestilodeprrafo">4 eta 18 urte arteko adingabeen taldeko mailaketaren banaketari erreparatuz gero, ikusten da urte horretan, aurrekoan ez bezala, kasurik larrienak ez daudela hain proportzio handian. Seguruenik, arrazoia da kasu horiek, AMALen mailakako aplikazioaren arabera, lehenago baloratu zirela.
class="Ningnestilodeprrafo">c) 2009. urtea
class="Ningnestilodeprrafo">Berriz ere, grafikoki agertuko dugu, gradu eta maila bakoitzerako, mendetasunaren egoeraren onarpenen banaketa adin tarteen arabera EAE osorako, 2009. urterako.
class="Ningnestilodeprrafo">III. graduko 2. maila aztertuz gero, ikusten da 3 urtez azpikoek, urtez urte, proportzioa handitu dutela. Horrela, 2007an %0,21 izatetik 2009an %10,32 izatera igaro dira. Arrazoia izan liteke familien informazio gehiago eskuratu dutela –neonatologia, pediatria edo hezkuntza gizarte zerbitzuetako unitateek emanda– AMALek ematen dituen prestazioei buruz. Kontrako joera gertatu da 31-45eko adin tartean: 2007an %4,59 izan ziren, 2008an %4,12 eta 2009an %1,31.
class="Ningnestilodeprrafo">Halaber, II. graduko 2. mailari dagokionez, 3 urtez azpikoei dagozkien onarpenen proportzioa 2007ko %0,17tik 2009ko %8,32ra hazi da. Eta, era berean, 31-45eko adin taldea murriztu egin da: %7,04 2007an, %5,91 2008an eta %2,69 2009an.
class="Ningnestilodeprrafo">Aurreko urteetan bezala, gradu-maila bakoitzean, 80 urtez gorako pertsonak dira gehiengoa, eta haien atzetik 65 eta 79 urte artekoen taldea.
class="Ningnestilodeprrafo">Larritasun handieneko tipologian, aldiz, denboraren poderioz 80 urtez gorakoen ehunekoa pixkanaka murriztu dela ikusten da: %68,20 2007an, %65,91 2008an eta %63,09 2009an.
class="Ningnestilodeprrafo">Honako taula eta grafikoetan adin tarte bakoitzari dagokion gradu eta mailen banaketa ikus daiteke.
class="Ningnestilodeprrafo">Berriz ere azpimarratu behar da hiru urtez azpikoei dagozkien onarpenetan gertatzen dela mailarik larrieneko mendetasun handiaren (III. graduko 2. maila) proportziorik handiena: %38,01. Adin tarte horretan, berriz ere, 1. mailek euren graduen baitan portzentaje oso txikia dute (%3,02 III. graduan, %0,75 II. graduan eta %0,75 I. graduan).
class="Ningnestilodeprrafo">4-18ko adin taldean II. gradua, mendetasun latzekoa, gehien ageri dena da (%46.11).
class="Ningnestilodeprrafo">19-30 urteko adin tartean, mendetasun handia onarpenen %11,03 baino ez da, mendetasun latza %46,15 eta mendetasun arina %42,81 diren bitartean.
class="Ningnestilodeprrafo">31 eta 45 urte bitarteko adin taldean gertatzen da 1. mailako mendetasun latzaren ehunekorik handiena (%32,23). Aurreko urteari dagokionez, talde horretan nabarmen murriztu da mendetasun handiko onarpenen ehunekoa (2008ko %27,53tik 2009ko %13,50era).
3.10. Mendetasuneko egoeran dagoen pertsonak eskatutako zerbitzuak eta prestazioak
class="Ningnestilodeprrafo">Metodologiari buruzko kapituluan aurreratu legez, zerbitzuei eta prestazioei buruzko atal honetan eta hurrengoetan AMALeko katalogoan (15. artikulua) berariaz jasotzen diren zerbitzuei eta lege testu horretan sartutako prestazio ekonomikoei buruz baino ez dugu hitz egingo.
class="Ningnestilodeprrafo">AMAL gidatu duen printzipioetako bat, adierazi denez, mendetasuneko egoeran dauden pertsonen eta, hala dagokienean, haien senideen eta ordezkatzen dituzten erakundeen parte hartzea da (3. k artikulua). Horrela, Banakako Arreta Programa egiterakoan, bertan esku hartzeko modurik egokienak ezartzen baitira, onuradunari edo haren ordezkariari bere gradu eta mailarako ebazpenean aurreikusitako zerbitzu eta prestazio ekonomikoen aukera proposatuen artean lehenago galdetzea eta hark hautatzea aurreikusten da.
3.10.1. Mendetasuneko egoeran dagoen pertsonak eskatutako zerbitzuak
class="Ningnestilodeprrafo">Araba eta Bizkaiari dagokienez, honako datuak mendetasuneko egoeran dagoen pertsonak, BAP egitearen karietara, eskatzen dituen zerbitzuei buruzkoak dira.
class="Ningnestilodeprrafo">Gipuzkoari dagokionez, prozedura bizkortzeko, zerbitzuen eskaera hasieran erregistratzen da, pertsonak oinarrizko gizarte zerbitzuetara jotzen duenean.
class="Ningnestilodeprrafo">Era batera edo bestera izan, datu horiek herritarren premiei eta haien lehentasunei, zein zerbitzu horien eskariak daukan banaketari buruzko informazioa ematen digute.
class="Ningnestilodeprrafo">Hala ere, argitu behar da telelaguntza zerbitzua, mendetasuneko egoeran dauden pertsonen kasuan, ez dela ia inoiz isolaturik eskaintzen.
class="Ningnestilodeprrafo">Bizkaiko Foru Aldundiak ez du 2007ari buruz daturik eman.
class="Ningnestilodeprrafo">Orokorrean, ikusten da etxeko laguntza zerbitzua (ELZ) eta egoitza-arreta nahiago direla. Gaueko zentroak Bizkaian baino ez dauka eskaerarik, kasu gutxitan.
class="Ningnestilodeprrafo">Ohartu garenez, Araban eta Bizkaian lehenengo fasean egoitza-arreta zerbitzu batera zuzendutako eskaerak gerora gertatutakoak baino askoz gehiago izan ziren. Beharbada horretan zerikusia izan zuen erantzundako lehenengo kasuak larrienak izateak, AMALen mailakako aplikazioaren arabera. Gipuzkoan ekitaldiz ekitaldi joan dira hazten.
class="Ningnestilodeprrafo">Gipuzkoan izan ezik, beste lurraldeetan eguneko zentroak gutxiago eskatu dira 2008an eta 2009an aztertutako lehenengo urtearen aldean.
class="Ningnestilodeprrafo">Telelaguntza zerbitzuak, EAE osoan, eskaera gehiago izan ditu urtetik urtera.
class="Ningnestilodeprrafo">Honako grafikoetan, eskatutako zerbitzuen banaketa islatuko dugu, lurralde historikoen eta urteen arabera.
class="Ningnestilodeprrafo">a) 2007. urtea
class="Ningnestilodeprrafo">Arestian adierazi legez, Gipuzkoa eta Arabako lurraldeei buruzko datuak baino ez dauzkagu.
class="Ningnestilodeprrafo">2007an, eskatutako zerbitzuek honako banaketa daukate:
class="Ningnestilodeprrafo">Ikusten denez, kasu bietan egoitza-arretaren eskaerak nagusitzen dira.
class="Ningnestilodeprrafo">Lurralde horietan banaketa antzekoa da baina, Araban ELZren eta eguneko zentroen eskaeren arteko aldea Gipuzkoan baino handiagoa da; lurralde esparru bietan zerbitzu bien eskaeren batuketa gertatutako eskaera guztien %50 baino handiagoa da.
class="Ningnestilodeprrafo">b) 2008. urtea
class="Ningnestilodeprrafo">Jarraian, 2008an eskatutako zerbitzu guztien banaketa islatuko dugu grafikoki.
class="Ningnestilodeprrafo">Bizkaiak eta Gipuzkoak arestiko atalean adierazitako antzeko ildoei jarraitzen dieten bitartean, Araban ELZren eskaeren proportzioa nabarmen hazi da, egoitza-arretaren eskaerak asko jaitsi direlako.
class="Ningnestilodeprrafo">c) 2009. urtea
class="Ningnestilodeprrafo">2009an, eskatutako zerbitzuek honako banaketa izan zuten, lurralde historikoen arabera.
class="Ningnestilodeprrafo">Araban, aurreko urteko joerari jarraituz, berriz hazi dira ELZen eskaerak. Bizkaian aurreko ekitaldian Araban ikusitakoaren antzeko bilakaera gertatu da. Gipuzkoak aurreko urteen antzeko banaketari eutsi dio.
class="Ningnestilodeprrafo">Hiru ekitaldietarako, Gipuzkoako Foru Aldundiak eguneko zentroen eta egoitza-zentroen eskaeren banaketa haien tipologiaren arabera ere eman digu, eta hori oso interesgarria da. Horrela, eguneko zentroei dagokienez, ikusten dugu eskaeren %89 inguru adinekoentzako zentroei dagozkiela, %5 minusbaliotasuna duten pertsonentzako zentroei eta %6 osasun mentaleko arazoak dituzten pertsonei arreta emateko zentroei. Egoitza-arretako zentroen eskaerei dagokienez, %81 inguru adinekoei dagozkie, % 3 eta 4 artean minusbaliotasuna duten pertsonei; %2 baino zerbait gehiago buruko osasuneko arazoak dituzten pertsonei, eta %13 inguru zentro soziosanitarioei.
3.10.2. Mendetasuneko egoeran dauden pertsonek eskatutako eta administrazioak agindutako prestazio ekonomikoak
class="Ningnestilodeprrafo">AMALen jasotako hiru prestazio ekonomikoei dagokienez, datu fidagarri batzuk dauzkagu eskatutakoen eta agindutakoen kopuruari buruz.
class="Ningnestilodeprrafo">Bizkaiko Foru Aldundiak ez du 2007ari buruz daturik eman. Gipuzkoan prestazio ekonomikoak ez ziren 2008 arte izapidetzen hasi.
class="Ningnestilodeprrafo">Hiru lurraldeetan, besteekiko alde handiz, prestazio ekonomikorik eskatuena familia inguruneko zaintzetarakoa da. Behin eskatuta, portzentaje handi bati agintzen zaio, bai Araban bai Gipuzkoan eta Bizkaian. Batez ere Gipuzkoan izandako ehunekoa nabarmentzen da. egondako eskaeren %98 inguruk foru erakundearen aldeko erantzuna jasotzen dute. Araban eta Bizkaian portzentaje hori %80 eta %95 inguruan dago.
class="Ningnestilodeprrafo">Gipuzkoan, zerbitzuari lotutako prestazioa egondako prestazio ekonomikoen eskaeren %3 eta 4 inguru dira; kasuen %90ean prestazioa onartua da lurralde horretan.
class="Ningnestilodeprrafo">Bizkaian, aldiz, prestazio horren eskaeren %100ek kontrako erantzuna jasotzen dute. Hori hala da foru lurralde horretan prestazio mota hori ez dagoelako araututa[67]. Hura arautzeko komenigarritasunaz eta hura ez egoteak herritarrentzat dauzkan ondorio txarrez izapidetutako kexen azterketari buruzko 5.7. atalean hitz egin dugu.
class="Ningnestilodeprrafo">Araban zerbitzuari lotutako prestazioen %87,20 onartu ziren 2007an; %57,89 2008an; eta %60,34 2009an.
class="Ningnestilodeprrafo">Laguntza pertsonaleko prestazio ekonomikoari dagokionez, azpimarratu behar dugu Araban eta Bizkaian ez daukala batere eraginik eta Gipuzkoan maiz ematen dela. Bizkaian, gainera, eskaera asko egiten dira.
class="Ningnestilodeprrafo">Gipuzkoaren eta beste lurralde bien arteko alde handi horren zioa honakoa da: Gipuzkoako Foru Aldundiak, prestazio hori esleitzeko, mendetasun handiko egoeran dagoen pertsonak hezkuntza edo lana izateko laguntza jasotzen duen kasuak ez ezik –beste lurralde bietan bezala–, laguntza "eguneroko bizitzako oinarrizko jarduerak egiteko bizimodu autonomoagoa" (AMALeko 19. art.) lortzeko jasotzen duen kasuak ere jasotzen ditu. Egindako eskaera guztien %96-97 inguru onartzen dira. Gipuzkoako Foru Aldundiak emandako informazioaren arabera, ukatutako kasu bakanen arrazoia da zaintzaile profesionalak Gizarte Segurantzan alta eman ezin izatea izan da, bizileku edo lan baimenik ez izateagatik.
class="Ningnestilodeprrafo">[67] Jasotako datuei buruzko azterketa hau ixteko datan, araudia argitaratu gabe zegoen. Txosten honetan esparru juridikoaz diharduen kapituluan adierazi legez, prestazio hori arautzeko lehenengo dekretua 2010eko uztailaren 9an argitaratu zen.
3.10.3. Mendetasuneko egoeran dauden pertsonek eskatutako eta administrazioak agindutako laguntza teknikoak edo laguntza produktuak eta etxebizitza egokitzeko laguntzak
class="Ningnestilodeprrafo">Gipuzkoako Foru Aldundiak honako datuak eman dizkigu halako laguntzetarako eskatutako eta agindutako prestazio kopuruari buruz.
class="Ningnestilodeprrafo">2007an, eskatutako laguntzen %71,74 agindu ziren. Ehuneko hori 2008an hazi zen, %81,21 arte, eta berriz ere 2009an, %90,98 arte.
class="Ningnestilodeprrafo">Arabako Foru Aldundiak ez du hitz egin eskatutako kopuruari, onartutakoari baizik, eta 2009ko datuak baino ez dizkigu bidali. Horrela, jakinarazi digu urte horretan autonomiarako 275 laguntza onartu zirela 213 laguni. Haietatik, %14,55 adinekoak ziren; gainontzekoak, minusbaliotasuna zuten pertsonak.
class="Ningnestilodeprrafo">Bizkaian, Aldundiak emandako informazioa aztertutako hiru ekitaldietan laguntza produktuak erosteko laguntza ekonomikoak jaso dituzten onuradun kopuruari buruzkoa da.
class="Ningnestilodeprrafo">Gipuzkoako eta beste lurralde historiko bietako datuen artean ikusitako alde handiaren arrazoia da, txosten honetako 2.10.2 atalean aurreratu dugunez, Gipuzkoan xede horretarako banakako laguntzen programa herritar guztiei dagoela zuzenduta, adina mugatu barik. Egoera hori AMAL indarrean sartu aurretik ere gertatzen zen.
3.11. Esleitutako prestazio eta zerbitzuak
class="Ningnestilodeprrafo">Honako taula eta grafikoetan 2007, 2008 eta 2009an EAEn mendetasuneko egoeran dauden pertsonei esleitutako prestazio eta zerbitzuei buruz daukagun informazioa biltzen dute.
class="Ningnestilodeprrafo">Bizkaian, zehaztu behar da ELZri buruz emandako datuak erreferentziazko urtean (2007, 2008 edo 2009) zabaldu eta etxeko laguntza zerbitzua esleitu den espedienteei buruzkoak direla.
3.12. Mendetasuneko egoeran dauden zerbitzu eta prestazioen onuradunak
class="Ningnestilodeprrafo">Honako taula eta grafikoetan hiru foru aldundiek mendetasuneko egoeran dauden pertsonek dituzten zerbitzu eta prestazioen banaketari buruzko informazioa emango dugu, haien sexu eta adinaren arabera bereizita. Informazioa 2007, 2008 eta 2009ko ekitaldiei dagokie.
class="Ningnestilodeprrafo">Lehenago, argitu behar da ezin dugula hiru lurraldeen arteko erkaketarik egin. Araba eta Gipuzkoako aldundiek, alde batetik, eta Bizkaikoak, bestetik, emandako datuek ez diote irizpide berari jarraitzen. Lehenengo biek erreferentziazko urte bakoitzeko onuradun kopuruari buruz eskatutako informazioa, espedientea urte horretan edo lehenagoko batean zabaldu zen, edo urte bakoitzeko abenduaren 31 baino lehenago zerbitzua iraungi zenentz kontuan hartu barik eman digute. Hots, informazioa erreferentziazko urte horretan, izatez, prestazio edo zerbitzua izan duten pertsonei buruzkoa da. Bizkaiko Foru Aldundiak adierazi digunez, ordea, haientzat ezinezkoa da datuak horrela ematea, darabilten programa informatikoak ez duelako ahalbidetzen. Igorritako informazioa ere interes handikoa da, eta espedientea erreferentziazko urtean zabaldu zaien zerbitzu edo prestazio jakin bakoitzaren onuradunei buruzkoa da; beraz, adibidez, 2008an ez litzateke zenbatuko, urte horretan zerbitzu jakinen bat izan arren, 2007an izaten hasi zena. Hori dela-eta, Araba eta Gipuzkoako datuak alde batetik eta Bizkaikoak bestetik aztertuko ditugu.
class="Ningnestilodeprrafo">Honako tauletan horiz itzaleztatu ditugu Arabako Lurralde Historikoaren datuak, berdez Gipuzkoarenak eta gorriz Bizkaiarenak.
class="Ningnestilodeprrafo">Gipuzkoako Foru Aldundiak ez digu bidali 2007ko prestazio ekonomikoen onuradunei buruzko datuak, prestazio horien eskaerak ez zirelako 2008 arte hasi, haien arauketa ez zelako 2007ko azaroa arte onartu.
class="Ningnestilodeprrafo">a) 2007. urtea
class="Ningnestilodeprrafo">b) 2008. urtea
class="Ningnestilodeprrafo">c) 2009. urtea
class="Ningnestilodeprrafo">* Arabako Foru Aldundiak jakinarazi du 2009an gizonezko batek LPPE izan zuela. Pertsona hori ez dago adinaren arabera identifikatuta.
class="Ningnestilodeprrafo">Jasotako datuak aurkeztu eta mendetasuneko egoeran dauden pertsonak eskuratzen dituzten zerbitzu eta prestazio guztien banaketa aztertu ondoren, zerbitzu edo prestazio bakoitzeko zenbat onuradun dagoen eta, sexuari eta adinari dagokienez, haiek dauzkaten ezaugarriak aztertuko ditugu.
3.12.0. Mendetasuneko egoeran egonda norberaren autonomia prebenitu eta sustatzeko zerbitzuen onuradunak
class="Ningnestilodeprrafo">3.12.0.1. Txosten honetako 2.10.1.a) atalean zerbitzu horien ezaugarriak eta haien tipologia aipatu ditugu.
class="Ningnestilodeprrafo">Gizarte Zerbitzuei buruzko abenduaren 5eko 12/2008 Legeko Gizarte Zerbitzuen Euskal Sistemaren prestazio eta zerbitzu katalogoari buruzko 22. artikuluan, berariaz jasotzen da arreta goiztiarreko gizarte esku-hartze zerbitzua, baita autonomiari laguntzeko zenbait gizarte zerbitzu ere (bizitza independenteari laguntzeko zerbitzua eta laguntza teknikoen eta ingurune fisikoa egokitzeko zerbitzua).
class="Ningnestilodeprrafo">Prebentzio zerbitzuei dagokienez, oso zaila da haien ondorioak kuantifikatzea, adierazi dugunez, askotan zerbitzu horiek telelaguntza, etxeko laguntza, eguneko zentro eta egoitza-arretako programetan sartzen direlako.
class="Ningnestilodeprrafo">AMALeko 21. artikuluak aipatzen dituen sustapen zerbitzuei dagokienez, adierazi dugunez, Autonomiarako eta Mendetasunarentzako Arretarako Sistemako Lurralde Batzordeak haien tipologia zehaztu zuen eta, aurreratu zuenez, haien artean honakoak zeuden: gaikuntza eta okupazio-terapia, arreta goiztiarra, estimulazio kognitiboa, sustapena, autonomia funtzionalari eustea eta berreskuratzea, gaixotasun mentala edo adimen urritasuna duten pertsonentzako gaikuntza psikosoziala, eta laguntza pertsonalak eta zaintzak ostatu berezietan (zaintzapeko etxebizitzak).
class="Ningnestilodeprrafo">Foru erakundeetatik informazioa jaso dugu, mendetasuneko egoerak prebenitzeari eta norberaren autonomia sustatzeko zerbitzuei dagokienez, abiarazi diren jarduketa eta zerbitzu motari buruz.
class="Ningnestilodeprrafo">Arabako Foru Aldundiak esan du programa, zerbitzu eta zentro guztien helburu nagusietako bat prebentzioa dela bere mota guztietan –lehenengo, bigarren eta hirugarren mailakoa–, baita norberaren autonomiaren sustapena ere. Zehazki, minusbaliotasuna duten pertsonentzako zerbitzu batzuk aipatu ditu –orokorrean, 65 urtez gorako pertsonentzat–: arreta goiztiarreko programa (0-3 urte), okupazio zentroak (ikaskuntza eta norberaren eta gizarte trebetasuneko jardueretarako), Endesa enplegu zentroa (laneratzeko), lagundutako enplegua sustatzeko laguntzak, laguntza tekniko eta autonomiari laguntzeko produktuetarako deialdia, bizitza independenteko programa eta zenbait autonomia maila duten pertsonentzako lagunduriko pisuak. Haiek denek aipatu adin muga dute. Proiekzio orokorragoa duten beste zentro bi aipatu ditu: orientabide eta balorazio zentroa (minusbaliotasun eta mendetasun gradua baloratzen die herritar guztiei) eta norberaren autonomiaren zentroa (edonori laguntza produktuei buruzko aholkularitza eta 65 urtez beherako pertsonei autonomia sustatzeko eguneko arreta zerbitzuak ematen ditu).
class="Ningnestilodeprrafo">Adinekoentzako zerbitzuei dagokienez, "Zaintzeko zeure burua zaindu" programa (senide jagoleei laguntzeko) eta autonomia errazteko laguntzak (2.10.2.d) atalean adierazi legez, talde horrentzat oso mugatuak baitira) adierazi dizkigu.
class="Ningnestilodeprrafo">Gipuzkoako Foru Aldundiak, 2.10.2.d) eta 3.12.9. ataletan aipatutako laguntza teknikoak edo laguntza produktuak edo "SENDIAN" programa ez ezik, adierazi du halako zerbitzuak beste dispositibo batzuen funtzionamenduan eta zaintza planetan sartuta daudela. Zentzu horretan, adierazi digu derrigorrezko langile ratioak eta haien lanbide ezaugarriak hobetzen ari direla, programa horiek garatu ahal izateko. Horri dagokionez, foru Sailak onartutako egoitza-zerbitzuen katalogoaren aplikazioa aipatu zuen, adinekoen egoitza-plazak ituntzeko derrigorrez betetzekoa baita. Haren iritziz, "ituntzeko baldintza horiek baimentzeko gutxieneko betekizunak gainditzen dituzte".
Bizkaiko Foru Aldundiak adierazi digu GIZATEK zerbitzuaren -2.10.2.d) eta 3.12.9. ataletan aipatu ditugu- eta "ZAINDUZ" programaren (2.10.1.f)) helburuak aipatzen ari garen autonomiaren prebentzioa eta sustapena dira.
class="Ningnestilodeprrafo">3.12.0.2. Arreta goiztiarreko zerbitzuak
class="Ningnestilodeprrafo">Interes handia izan dugu arreta goiztiarrari buruzko informazioa biltzeko –orain arte 0 eta 3 urte bitarteko haurrentzat da–. Hiru aldundiek ematen dute zerbitzua, praktikan, berariazko arauketa Bizkaiak baino ez izan arren. Aldundi horrek minusbaliotasuna duten pertsonentzako banakako laguntzen deialdian bazeukan estimulazio goiztiarra sartuta, AMAL indarrean sartu aurretik. 2009az geroztik, beren beregi arautu ditu berariazko laguntza horiek eta estimulazio goiztiarrerako (0-3 urte) banakako laguntzak emateko deialdiak onartu ditu. Horrela, abenduaren 30eko 216/2008 Foru Dekretua onartu zuen, 2009ko laguntzetarako. 2010erako laguntzak abenduaren 30eko 192/2009 Foru Dekretuaren bidez deitu ziren.
class="Ningnestilodeprrafo">5.14.2. atalean azaldu dugun ofiziozko espediente baten karietara, hiru foru aldundietara jo genuen jakiteko ea neonatologia unitateekin, jarraipen kontsultekin eta Haur Arreta Goiztiarreko zerbitzuekin koordinaziorik zegoen, eta, orokorrean, 3 urtez azpiko haurrentzat eta, bereziki, pisu txikiko arazoak edo minusbaliotasuna izateko arrisku handia dituzten edo arrisku psikosozialeko egoeretan dauden 0 eta 6 hilabete bitarteko haurrentzat Neonatologian agintzen ari ziren zerbitzu edo prestazioen berri izateko[68].
class="Ningnestilodeprrafo">Arabako Foru Aldundiak honakoa erantzun zigun:
"Jaiotzean pisu txikia duten haurrak Balorazio Zentrora bidaltzen dira mendetasuneko egoera baloratzeko, haien gurasoen amatasun edo aitatasun baja luzatzeko eta sistemaren prestazioak jaioberrien unitateetatik, neuropediatria zerbitzuetatik, pediatriako lehen mailako arretatik eta Euskadiko garai aurrekoen elkartetik (APREVAS) jasotzeko eskubidea onartzeko. APREVASi lehenago Arreta Soziosanitarioaren Euskal Kontseiluko Arreta Goiztiarreko Batzordean dituen ordezkarien bidez jakinarazi zitzaion baliabide horiek badirela. Halaber, haur horien jarraipenean arreta goiztiarreko unitatearen eta neonatologia, neuropediatria eta pediatriako lehen mailako arretaren arteko koordinazioa dago.
class="Ningnestilodeprrafo">Garai aurreko haurrek jaioberrien unitateetako inkubagailuan jarraitu behar dutenean, familiei balorazio prozesua ematen zaie eta hura egoera klinikoari eta haurrak jaiotzean izandako pisuari buruzko txostenetan oinarrituta egiten da.
class="Ningnestilodeprrafo">Aipatu denez, neonatologia unitateetatik, pediatriako lehen mailako zerbitzuetatik, garai aurrekoen elkarteetatik (Aprevas) eta oinarrizko gizarte zerbitzuetatik, familiei prestazio ekonomikoak eta zerbitzuak (heltzeko atzerapena edo hura izateko arriskua duten haurrentzako arreta goiztiarra) daudela jakinarazten zaie eta gurasoak Gizarte Ongizatearen Foru Erakundeko Balorazio eta Orientabide Zentrora bidaltzen dira. Bertan harrera egin eta gehienez ere 15 eguneko epean hitzordua ematen da AGBTk (Arreta Goiztiarreko Balorazio Taldea) haurraren eta haren gizarte egoeraren balorazioa egin dezan. Hura publikoa eta diziplina anitzekoa da, eta errehabilitazio medikuak, psikologoak eta gizarte langileak osatzen dute. Haiek erabakitzen dituzte egin beharreko esku-hartze terapeutikoak eta familia arreta goiztiarreko esku-hartze taldearekin (AGET) –kasu honetan, elkarte mugimenduaren itunduta– kontaktuan jartzen dute.
class="Ningnestilodeprrafo">Heltzeko atzerapena edo hura izateko arriskua duten haur guztientzako arreta goiztiar horrek (...) ikuspegi bio-psiko-soziala duten esku-hartze batzuk biltzen ditu: jarraipena denboran eta heltzeko garapenaren estimulazio orokorra, fisioterapia, musikoterapia, haur itsuentzako berariazko arreta, logoterapia, gurasoentzako laguntza psikologiko eta sozialaz gain banakako eta taldeko tratamenduen bidez.
class="Ningnestilodeprrafo">Balorazio taldeak aldian aldiko berrazterketak egiten ditu, gutxienez 6 hilabetean behin.
class="Ningnestilodeprrafo">Lehenengo kontsultatik, ABETek berariazko balorazio eskala darabil 3 urtez azpiko haurren mendetasuna ebaluatzeko eta kontuan hartzen ditu, bestalde, 1971/1999 EDko baremoak haurraren eta familiaren eskubideak ahalik eta lasterren ezagutzeko, legeak haren arretarako xedatutako laguntza ekonomikoak jaso ahal izateko. Unitateko gizarte langileak horretarako behar diren izapide administratiboak egiten laguntzen du.
class="Ningnestilodeprrafo">Ez da inoiz eskatzen aldez aurretiko minusbaliotasun edo mendetasun onarpenik ez bestelako betekizun administratiborik haurrek arreta goiztiarra eskuratzeko ezinbesteko baldintza gisa, Araban unibertsala eta doakoa baita.
class="Ningnestilodeprrafo">Haurrek jasotzen dituzten prestazioak, beste erakunde publiko edo pribatu batzuek minusbaliotasun edo mendetasunagatik ematen dituztenak ez ezik, 504/2007 EDren arabera mendetasun hori onartzeak eragindakoak dira, batez ere familia ingurunean zaintzeko prestazio ekonomikoa (...)".
Araban, 2007an 43 onuradun zeuden arreta goiztiarreko programetan, 19 mutil eta 24 neska, eta honako diagnostikoa zeukaten: garai aurrekoak (20); Down-en sindromea (6); atzerapen psikomotorra (10); garun-paralisia (4); garapenaren nahasmendu orokorra (3); hipotonia (1); katu-miauaren sindromea (1); hidrozefalia (1); hipoakusia (1); fenilzetonuria (1); Klinefelter-en sindromea (1); gorputz kailukararen agenesia (1); Marfan-en sindromea (1); makrozefalia (1); eta sindrome polimalformatiboa (1). 2008an, 74 neska-mutili eman zitzaien arreta, hots, 0,24ko estaldura tasa 1.000 biztanleko. 2009an 75 haur onuradun egon ziren: 37 estimulazio goiztiar/arreta goiztiarreko arloan (ituna APDEMArekin) eta 38 fisioterapia arloan (ituna ASPACErekin).
class="Ningnestilodeprrafo">Bizkaiko Foru Aldundiak emandako informazioaren arabera, Neonatologian pisu txikiko arazoak, minusbaliotasuna izateko arrisku handia edo arrisku psikosoziala duten 0 eta 6 hilabete bitarteko haurrak mendetasuneko egoeran baloratuak eta onartuak dira; kasu askotan, prestazio ekonomikoa eta arreta –edo estimulazio– goiztiarreko zerbitzuak agintzen ari dira. Txosten honetako 5.14.2. atalean –erakunde honek izapidetutako kexen azterketari buruzkoa hura– lurralde esparru honetan gizarte eta osasun sistemen artean dagoen koordinazioari buruzko zenbait alderdiren berri eman da.
class="Ningnestilodeprrafo">Gipuzkoako Foru Aldundiak honako informazioa eman digu:
class="Ningnestilodeprrafo">"Gipuzkoan, neonatologoak, neuropediatrak, lehen mailako arretako pediatrak, eskolako langileek edo oinarrizko gizarte zerbitzuetakoek haurrengan arreta goiztiarraren premiari antzeman ondoren, gurasoek edo tutoreek minusbaliotasun edo mendetasunaren eskaera izapidetzen dute oinarrizko gizarte zerbitzuen bidez. Haiek minusbaliotasunaren balorazio, orientabide eta sailkapen sailari igortzen diote.
class="Ningnestilodeprrafo">Familiaren eta Foru Aldundiko zerbitzu teknikoen arteko kontaktua egin ondoren, saileko teknikari baloraziogileek (errehabilitazio medikuak, psikologoak eta gizarte langileak) balorazioa egiten dute eta haiek guztiek dagokien azterketa egiten dute. Bertan, arreta goiztiarrera bideratzen da, eta aldi berean, dagokionaren arabera, minusbaliotasun edo mendetasun ziurtagiriak egiten dira, haiek tratamendua jasotzeko ezinbesteko baldintza ez badira ere.
class="Ningnestilodeprrafo">Esku-hartzeari dagokionez, arreta goiztiarraren premia onartutakoan, balorazio osoa egin ondoren, teknikariek arreta goiztiarreko tratamendua zehazten dute (langile zerrenda, intentsitatea, berraztertzeko data), hala badagokio. Argibide horiek gurasoei bidalitako agirian jasotzen dira. Arretaren jarraipena haurraren balorazioaren berrazterketen eta arreta ematen dieten langileekin izandako bileren bidez egiten da.
class="Ningnestilodeprrafo">Teknikari baloraziogileek, bestalde, oniritzia ematen diete, osasun zerbitzuek erabakita, Aspacen burututako arreta goiztiarreko tratamenduei.
class="Ningnestilodeprrafo">Bukatzeko, minusbaliotasunaren edota mendetasunaren balorazioen bidez arreta edo jasotzen dutena birbideratzea behar duten haurrei antzematen dietenean, dagokion esku-hartzea egiten dute.
class="Ningnestilodeprrafo">Esku-hartzea bera psikologo-bulegoetan burutzen da. Bertan, heltzeko atzerapenak edo haiek izateko arriskua dituzten haur batzuei tratamendua ematen zaie. Garapenean nahasmendua duten beste haur batzuei, osasun edota hezkuntza esparruan, berariazko zentroetan ematen zaie arreta (GFAk baimena edo oniritzia ematen die Aspacek emandako tratamenduei eta finantzaketan hartzen du parte).
class="Ningnestilodeprrafo">Emandako zerbitzuei dagokienez, psikologo batzuek GFAri laguntzen diote balorazioko teknikariek agindutako tratamendua egiten. Haiek arreta goiztiarrean espezializatutako psikopedagogo, pedagogo, psikomotrizista, irakasle, logopeda eta abarrekin batera egiten dute lan. Tratamendua 0 eta 3 urte bitartean ematen da eta, salbuespenez, 6 urte arte luzatzen da. Saioak astero, hamabostean behin, hilero edo bi hilean behin dira.
class="Ningnestilodeprrafo">2008an estaldura 110 haurrekoa izan da (artatutako 0,16 haurreko tasa 1.000 biztanleko) eta gutxi gorabehera 5.478 saio egin dira.
class="Ningnestilodeprrafo">Gipuzkoako Foru Aldundiak arreta goiztiarreko tratamendua finantzatzen du saio eta haur bakoitzeko. Halaber, hilero zenbateko finko bat jartzen du Aspacen artatutako haur bakoitzeko, hilean gehienez ere 50 haur hartuta.
class="Ningnestilodeprrafo">Akordio bat dago Donostia Ospitalearekin Pediatria Zerbitzutik –batez ere neonatologia unitatean– onuradunak izan daitezkeen familiei laguntzen berri emateko, eta BBE balorazioa zein dagozkion laguntzak (familia inguruneko prestazio ekonomikoa, ELZ edo arreta goiztiarra, funtsean) oinarrizko gizarte zerbitzuan eskatzera bideratzen dira. Aldi berean Pediatria Zerbitzuak (2008an BBE eskalari buruzko jardunaldi bat eman zitzaion) BBE balorazio proposamen bat egin eta zuzenean Aldundiko Balorazio Atalari bidaltzen dio. Atalak BBE balorazio bat zabaltzen du proposamen horretan oinarrituz. BBE eskaera oinarrizko gizarte zerbitzutik jasotzen denean, balorazioa prest dago, balorazioko bisita egin beharrik gabe. Horrela epeak asko murrizten dira.
class="Ningnestilodeprrafo">Pediatria Zerbitzuak berak (neonatologia unitateak) bahetzen ditu kasuak, jaiotzean izandako pisuen eta diagnostikoen arabera.
class="Ningnestilodeprrafo">Arreta goiztiarreko zerbitzuak garapenaren nahasmendua edo hura izateko arriskua duten haur guztientzat eta haien familientzat dira. Langileek prestakuntza izan behar dute minusbaliotasun edo arrisku egoera guztietan, banaka artatzeko, haur bakoitzaren eta haren ingurunearen premien arabera. AMASek orokorrean 3 urtez azpiko haurrek izan ditzaketen etxeko laguntza premiei arreta ematen die eta, beharrezkoa bada, lotutako eta familia inguruneko zaintzetarako prestazio ekonomikoak".
Azterlan hau egiterakoan Hera proiektua ere ezagutu dugu. Neonatologia arloan osorik garatutako lan ekimen gisa sortu zen eta diziplina anitzekoa da, arloan zerikusia duten eragile guztiak tartean sartuz. Dirudienez, garai aurretik jaiotako haurren zaintza haien garapenari heltzen dieten zaintza programen bidez hobetzeko tresna interesgarri agertu da. Dauzkagun datuen arabera, proiektu horretan espainiar Estatuko zenbait ospitaletako –haien artean dago Gurutzetako Ospitalea eta Donostia Ospitalea- neonatologia, erizaintza eta psikologiako profesionalek parte hartzen dute.
class="Ningnestilodeprrafo">3.12.0.3. Arreta goiztiarreko eredu berria EAErako
2011ko otsailaren 28an, Arreta Soziosanitarioko Euskal Kontseiluak Arreta Goiztiarreko Eredua Euskal Autonomia Erkidegorako agiria onartu du.
class="Ningnestilodeprrafo">Arreta goiztiarra honela definitzen du: "0-6 urteko haurrei, familiari eta inguruneari zuzenduriko esku-hartzeen multzoa, helburutzat nahasmenduak dauzkaten haurrek beren garapenean agertzen dituzten, edo horiek pairatzeko arriskua duten, premia iragankor edo iraunkorrei albait lasterren erantzutea duena"[69].
class="Ningnestilodeprrafo">Onartutako eredua garrantzi handiko agiria da esparru honetan, zerikusia duten sektore guztien –hezkuntza, osasun eta gizarte sistemak– eta ukitutako erakunde guztien jardunbide koordinaturako gida-lerroak ezartzen dituelako. Horretarako sektore eta erakunde horiek osatuta sortutako batzorde baten lanaren emaitza da.
class="Ningnestilodeprrafo">Arreta Goiztiarreko Eredua arreta plan osoa da eta 0 eta 6 urte bitarteko haurrei dago zuzenduta (beraz, adin muga zabaldu du). Haren xedea haur garapeneko nahasmendu arriskuko egoerak prebenitu edo saihesteko tratamendua ematea eta, erabat edo neurri batean, nahasmendu horiek zuzendu eta, ahal den heinean, haien ondorioak arintzea da. Beraz, haur horiek, haien familiak eta prozesuan parte hartzen duten profesionalak hartzen ditu kontuan.
class="Ningnestilodeprrafo">Agirian adierazten denez, EAEn urtero arreta goiztiarreko zerbitzuak behar dituzten 2.000 haur inguru (%10 inguru) jaiotzen dira. Nahasmenduak mugimenduaren, adimenaren, zentzumenen garapenekoak, hizkuntzakoak, jokabidekoak, emozioen garapenekoak, adierazpenekoak edo bilakaeraren atzerapenekoak izan daitezke. Oso garrantzitsua da adingabe horiei eta haien familiei ahalik eta lasterren eskaintzea baliabide egokiak, fase goiztiarretan dihardutelako elkarrekin hainbat eragile biologiko eta psikosozialek, eta geroko bilakaerarako funtzio oso garrantzitsuak eskuratzen direlako.
class="Ningnestilodeprrafo">Arreta goiztiarra zenbait jarduketa orokorretan datza; haurrei ez ezik, haien inguruneari ere heltzen diote (batez ere gurasoei). Haren eginkizuna ez da berariazko arazo bat konpontzera mugatzen; aitzitik, erabiltzaileen ahalmen guztia garatu nahi du. Hori dela-eta, ereduak izaera hirukoitza du, osasun, gizarte eta hezkuntzakoa, gizarte zerbitzuetan sartuta badago ere. Horrek esan nahi du, kasu bakoitzaren premien arabera, prozesuak hiru faktoreetatik bati helduko diola, ez esklusiboki, eta ondoren beste sektoreetako batera bidal daitekeela, bilakaeraren eta prozesuan suma daitezkeen premien arabera.
class="Ningnestilodeprrafo">Ereduak arreta goiztiarreko talde mota bi proposatzen ditu: baloraziokoak eta esku-hartzekoak. Lehenengoek minusbaliotasunaren edota mendetasunaren onarpenerako balorazioak egin, esku-hartze plana prestatu eta haren jarraipena egiten dute. Gutxienez, psikologo batek, mediku batek eta gizarte langile batek osatu behar dituzte. Esku-hartze taldeek, bestalde, esku-hartze plana ezartzeko eta behar diren baliabideak koordinatzeko behar diren jarduketak burutzen dituzte. Esparru biopsikosozialeko profesionalek osatzen dituzte, koordinatzaile batek zuzenduta. Talde biek guztiz koordinatuta lan egin beharko dute.
class="Ningnestilodeprrafo">Bestalde, hiru sistemetan –gizarte zerbitzuak, osasuna eta hezkuntza– oinarritutako sistema denez, oso azpimarratuko da batetik bestera igarotzea arina izatea, ingurune berrian sartzeak haurrei aldaketa kaltegarririk ez lehenagoko sektorearekiko hausturarik ekarri gabe, azken batean, arreta eredu osoa proposatzen baita.
class="Ningnestilodeprrafo">Ereduak hura abiarazi, garatu eta jarraitzeko, eta herritarren artean hedatzeko, erakundeen arteko batzordea sortu du. Lurralde historiko bakoitzean, jarraipenerako, hiru sistemek osatutako batzorde tekniko iraunkorra ere sortu da.
class="Ningnestilodeprrafo">Proposatutako eredua, besteak beste, honako printzipioetan oinarritu da: haurrek eta haien familiek arretarako duten eskubidea; prebentzioa eta tratamendua aipatu hiru sistemen aldetik; unibertsaltasuna; osoko izaera; lastertasuna, bizkortasuna eta irisgarritasun erraza; erantzukizun eta finantzazio publikoak, EAE osoko homogeneotasuna, eta familien parte hartzea arreta fase guztietan.
class="Ningnestilodeprrafo">Espero dugu agiri horrek eraginkortasunez lagunduko duela, EAE osoan koordinatuta, arreta goiztiarra garatzen, eraginkorragoa izateko eta estaldura eta arreta egokiak emateko. Hurrengo ekitaldietan egingo diogu jarraipena zelan gauzatzen den ikusteko.
class="Ningnestilodeprrafo">[68] Aipatu dugun mendetasuna baloratzeko baremoari buruzko 504/2007 Errege Dekretuak hiru urtez azpikoentzako berariazko balorazio eskala (BBE) onartu du. Eskala horren arabera, jaiotzako pisua (jaiotzeko unetik 6 hilabete arte baloratzen da hura) hura aplikatzeko irizpideetako bat da, bizi funtzioei eusteko neurriekin eta mugikortasunerako neurriekin batera.
class="Ningnestilodeprrafo">[69] FEDERACIÓN ESTATAL DE ASOCIACIONES DE PROFESIONALES DE ATENCIÓN TEMPRANA. Arreta goiztiarraren liburu zuria. 3. ed. Real Patronato sobre la Discapacidad: Madril, 2010. 55/2005 agiria.
3.12.1. Mendetasuneko egoeran egonda telelaguntza zerbitzuaren onuradunak
class="Ningnestilodeprrafo">a) Onuradun kopurua
class="Ningnestilodeprrafo">Onuradun kopurua urtetik urtera hazi da, honako grafikoan ikusten denez.
2007 | 2008 | 2009 | |
Araba | 643 | 994 | 1.182 |
Gipuzkoa | 930 | 2.535 | 3.394 |
2007 | 2008 | 2009 | |
Bizkaia | 885 | 1.935 | 2.323 |
class="Ningnestilodeprrafo">Honako taula eta grafikoetan lurralde bakoitzeko onuradun kopuruaren eta biztanleen arteko erlazioa islatu dugu.
class="Ningnestilodeprrafo">Bizkaian, 1.000 biztanleko urteko alta kopurua hazi egin da 2009an 1.000 biztanleko pertsona 2 izan arte.
class="Ningnestilodeprrafo">Araba eta Gipuzkoako Foru aldundiek emandako datuen arabera, telelaguntza zerbitzuaren onuradun kopurua 1.000 biztanleko urtetik urtera hazi da. 2007an Arabak izan zuen tasarik handiena (2,07, eta Gipuzkoan, aldiz, 1,34), baina 2008 eta 2009an Gipuzkoak tasa handiagoa izan du.
class="Ningnestilodeprrafo">b) Banaketa onuradunaren sexuaren arabera
class="Ningnestilodeprrafo">Edonola ere, telelaguntza zerbitzuaren onuradunen %72 baino gehiago emakumeak dira. Emakumeen nagusitasuna handiagoa da Gipuzkoan Araban baino.
class="Ningnestilodeprrafo">Bizkaiari dagokionez, urtero, erregistratutako alten %80 baino gehiago mendetasun egoeran dauden emakumeei dagozkie.
class="Ningnestilodeprrafo">b) Banaketa onuradunaren adinaren arabera
class="Ningnestilodeprrafo">Araban, 2007 eta 2008an, telelaguntza zerbitzua zuten pertsonen %70 baino gehiago 80 urtez gorakoak ziren. Portzentaje hori 2009an %74 arte igo da. Gipuzkoan, hiru urteetan ziren %75 baino gehiago. Lurralde bietan, 65 eta 79 urte artekoen taldea guztien %20-24 dira. Beraz, 64 urtez azpikoak ez dira inoiz guztien %6 baino gehiago.
class="Ningnestilodeprrafo">Zerbitzu hori darabilten 30 urtez azpikoen kasuak oso gutxi dira. Denboraren poderioz erabiltzaileen zahartze txikia sumatzen da.
class="Ningnestilodeprrafo">Bizkaian, 80 urtez gorako pertsonen altak guztien %60-70 dira eta 65 eta 79 urte artekoenak %30.
3.12.2. Mendetasuneko egoeran egonda etxeko laguntza zerbitzuaren (ELZ) onuradunak
class="Ningnestilodeprrafo">a) Onuradun kopurua
2007 | 2008 | 2009 | |
Bizkaia | 2.034 | 2.555 | 1.117 |
class="Ningnestilodeprrafo">Honako taula eta grafikoetan lurralde bakoitzeko onuradun kopuruaren eta biztanleen arteko erlazioa islatu dugu.
class="Ningnestilodeprrafo">Bizkaian alta kopurua hazi egin zen 2007tik 2008ra, baina 2009an berriz jaitsi zen, eta kopurua 2007an baino txikiagoa izan zen.
class="Ningnestilodeprrafo">Ikusten denez, Araban, hiru urteetan, mendetasuneko egoeran egonda etxeko laguntza zerbitzua jasotzen duten pertsonak 1.000 biztanleko (7 eta 10 artean) Gipuzkoan baino gehiago dira (5 eta 6 artean). Lurralde bietan ikusten da tasa hazi egin dela 2007 eta 2008 artean. 2008ti 2009ra, aldiz, Araban tasa jaitsi da eta Gipuzkoan apur bat igo.
class="Ningnestilodeprrafo">b) Banaketa onuradunaren sexuaren arabera
class="Ningnestilodeprrafo">Etxeko laguntza zerbitzuari dagokionez, Gipuzkoako Lurralde Historikoan mendetasuneko egoeran dauden lagun asko ez daude sexuaren arabera identifikatuta. Sakontzen balorazio eskalatik (AMALen xedatutako MBB aurretik erabilitako tresna) eratorritako kasuak dira; zehazki, 1.867, 494 eta 396 lagun 2007, 2008 eta 2009an, hurrenez hurren. Beraz, alde batera utzi dugu sexuaren araberako banaketaren grafikoa.
class="Ningnestilodeprrafo">Dena dela, sexuaren arabera identifikatutako pertsonak –MBB balorazioei dagozkienak– bakarrik hartuta, ikusten da hiru urteetan emakumeak guztien %72-74 direla, ikusten denez, Araban baino gehiago (%66-67).
class="Ningnestilodeprrafo">Bizkaiko alten banaketaren arabera, emakumeak onuradun guztien %70-74 dira.
class="Ningnestilodeprrafo">Arabak beste lurralde biek baino gizonezkoen portzentaje handiagoa izatearen arrazoia izan daiteke estaldura tasa handiagoak hain larriak ez diren kasuetara heltzea ahalbidetzen duela, eta horiek proportzioan gizonezkoei dagokiela.
class="Ningnestilodeprrafo">b) Banaketa onuradunaren adinaren arabera
class="Ningnestilodeprrafo">Arestiko kasuan bezala, Gipuzkoan, ELZren 1.867 onuradun 2007an, 494 2008an eta 396 2009an adinaren arabera zehaztu gabe daude.
class="Ningnestilodeprrafo">Araban, mendetasuneko egoeran egonda etxeko laguntza zerbitzuaren onuradun direnen %87 inguru 65 urtez gorakoa da; Gipuzkoan, identifikatutako lagunen adina aztertuta, halakoak %91 dira. Bizkaian, erregistratutako alten %90-93 dagozkie 65 urtez gorakoei.
class="Ningnestilodeprrafo">Esan genezake, beraz, zerbitzu horren erabiltzaile den mendeko biztanleria Gipuzkoan eta Bizkaian Araban baino zahartuago daudela, beharbada, berriz ere, azken lurralde horrek daukan estaldura handiagoaren ondorioz.
class="Ningnestilodeprrafo">80 urtez gorakoak, Araban, guztien %62-64 dira, Gipuzkoan %66 eta Bizkaian %64-75.
class="Ningnestilodeprrafo">Araban eta Gipuzkoan, zerbitzu horretan, adin talde batek –31-45 urtekoa– goranzko joera orokorra –onuradun gehiago adinak gora egin ahala– aldatzen du, hurrengo taldeak –46-54 urtekoak– balio askoz txikiagoak baitauzka. Bizkaiko altei dagokienez, ez dugu aldaketa hori ikusi.
3.12.3. Mendetasuneko egoeran egonda eguneko egoitza zerbitzuaren onuradunak
class="Ningnestilodeprrafo">a) Onuradun kopurua
2007 | 2008 | 2009 | |
Araba | 457 | 599 | 605 |
Gipuzkoa | 1.987 | 2.373 | 2.566 |
2007 | 2008 | 2009 | |
Bizkaia | 2.105 | 503 | 360 |
class="Ningnestilodeprrafo">Honako taula eta grafikoetan lurralde bakoitzeko onuradun kopuruaren eta biztanleen arteko erlazioa islatu dugu.
class="Ningnestilodeprrafo">2007an, eguneko egoitza zerbitzuaren mendeko onuradunen tasa 1.000 biztanleko %2,86 zen Gipuzkoan eta %1,50 Araban. Lurralde bien arteko aldea handitzen joan da denboraren poderioz. Horrela, 2009an %3,64 eta %1,93ko tasak izan ziren, hurrenez hurren. Hazkunderik nabarmenena 2007 eta 2008 artean gertatu da lurralde bietan. Araban, 2008 eta 2009 artean, ez da hazkunderik egon.
class="Ningnestilodeprrafo">Bizkaian alten tasa 1.000 biztanleko asko jaitsi da 2007 (%1,84) eta 2008 (%0,44) artean, 2009an berriz apur bat jaisteko (%0,31).
class="Ningnestilodeprrafo">b) Banaketa onuradunaren sexuaren arabera
class="Ningnestilodeprrafo">Araban, 2007an izan ezik, bertan emakumeak %72,87 izan baitziren, emakumeak eguneko egoitza zerbitzuaren onuradun guztien %62-63 izan ziren. Gipuzkoan, hiru ekitaldietan, emakumeak %63 inguru izan ziren.
class="Ningnestilodeprrafo">Bizkaian altek portaera apur bat desberdina izan dute. Emakumeen ehunekoa urtetik urtera hazi da, 2007an %52,87 izanik, 2008an %58,25 eta 2009an %66,39.
class="Ningnestilodeprrafo">Azpimarratu behar da 65 urte arte Gipuzkoan eta Araban, aztertutako hiru urteetan, biztanle gehienak gizonezkoak direla (guztien %58 inguru). Gauza bera gertatu da Bizkaiko altekin.
class="Ningnestilodeprrafo">b) Banaketa onuradunaren adinaren arabera
class="Ningnestilodeprrafo">Zerbitzu honetan argi ikusten da 31-45 urte arteko taldearen kopuruak duen garrantzia, eta onuradunak nabarmen murriztu dira hurrengo taldera (46-54 urte) pasatzerakoan, horrela, adinak gora egin ahala onuradun kopurua hazteko apurkako joera apurtuz.
class="Ningnestilodeprrafo">Edonola ere, talde jendetsuena 65 urtez gorakoena da: Gipuzkoan, onuradunen %66-68; Araban, %75-80. Bizkaian altetan, 2009an, gehiengo argia dira 65 urtez gorako pertsonak (urte horretan 1.000 biztanleko alta kopurua murriztu egin zen), adibidez, 2007an gertatu ez zena (%48,17).
3.12.4. Gaueko zentroa
class="Ningnestilodeprrafo">Zerbitzu hau, egun, ez dabil gure erkidegoko lurraldeetan.
class="Ningnestilodeprrafo">Arabako Foru Aldundiak argitu digunez, "eskaera mota jakin hau ez da jaso baliabide mota hori sorraraz lezakeen neurri batean, askoz ohikoagoa delako arreta premiak (haietan laguntzetarako zailtasun handiagoak daude) eguneko 24 orduetan gertatzea, eta horretarako egoitza mota desberdinak baitaude, edo egunez, horretarako hainbat laguntza mota egonda (ELZ, eguneko arreta, FIZPE, okupazio-zentroak...)".
class="Ningnestilodeprrafo">Lurralde Historiko horretan, Gasteizen, hain zuzen ere, foru titulartasuneko gaueko zentroko plazak dauzkan baliabide bat egon zen, 2001eko abendutik 2004ko urtarrila arte jardun zuena, baina gaueko plazak egoitzako bihurtu behar izan ziren gaueko arretako zentrorako eskaririk ez zegoelako, foru erakundeak adierazi duenez.
class="Ningnestilodeprrafo">Donostian ere beste esperientzia bat egon zen, Maria Fundazioaren Julián Rezola gerontologia zentroan, baina hura ere ez zen sendotu. Gipuzkoako Foru Aldundiak jakinarazi digu, egun, ez dagoela baliabide hori bere lurraldean eta epe laburrean ez dela aurreikusi hura sortzerik.
class="Ningnestilodeprrafo">Bizkaian ere, Santurtzin, Begoñako Andra Maria Egoitzan, gaueko egonaldiak dauzkan atseden zentro bat ere egon da. Egun zerbitzua ez dabil.
3.12.5. Mendetasuneko egoeran egonda egoitza-zentro zerbitzuaren onuradunak
class="Ningnestilodeprrafo">a) Onuradun kopurua
2007 | 2008 | 2009 | |
Bizkaia | 5.465 | 1.788 | 775 |
class="Ningnestilodeprrafo">Honako taula eta grafikoetan lurralde bakoitzeko onuradun kopuruaren eta biztanleen arteko erlazioa islatu dugu.
class="Ningnestilodeprrafo">Zerbitzuaren estaldura tasa urtero hazi da Gipuzkoan (6,44 2007an, 7,84 2008an eta 8,42 2009an); Araban hazkundea 2007a eta 2008 artean gertatu da, baina 2009an tasa jaitsi egin da. Bizkaiko alta tasa urtetik urtera jaitsi da.
class="Ningnestilodeprrafo">b) Banaketa onuradunaren sexuaren arabera
class="Ningnestilodeprrafo">Araban, aztertutako hiru urteetan, emakumeak egoitza-zentro zerbitzuaren erabiltzaileen %62-63 izan dira. Gipuzkoan %65-66 izan dira. Bizkaian altek portaera horri jarraitu diote, eta portzentajeak 2009ko %67,35en eta 2008ko %74,16en artean mugitu da. Berriz ikusi dugu 65 urte arte, ordea, balioak aldatu eta gizonezkoak direla nagusi.
class="Ningnestilodeprrafo">b) Banaketa onuradunaren adinaren arabera
class="Ningnestilodeprrafo">Araban, aztertutako hiru urteetan, zerbitzu honen onuradunen %79-80 65 urtez gorakoak izan dira. Talde horren barruan, 80 urtez gorakoak, bestalde, %75 dira. Gipuzkoan, egoitza-zentroetan dauden pertsonen %81-84 65 urtez gorakoak dira. Haietatik, %74-77 80 urtez gorakoak dira.
class="Ningnestilodeprrafo">Bizkaian alten portaerak erakutsi digute %84-89 65 urtez gorakoak direla. 2007an, talde horren %70 inguru 80 urtez gorakoak ziren; 2008an, ia %82; eta 2009an, %74 inguru.
3.12.6. Mendetasuneko egoeran egonda zerbitzuari lotutako prestazio ekonomikoaren (ZLPE) onuradunak
class="Ningnestilodeprrafo">a) Onuradun kopurua
class="Ningnestilodeprrafo">Txosten honetan adierazi dugunez, Bizkaiak ez du prestazio hau 2010eko ekaina arte arautu. Hori dela-eta, ordura arte ezin izan zuen inork hura jaso.
class="Ningnestilodeprrafo">Prestazioa batez ere forukoak ez diren egoitza plazak ordaintzeko ematen dira. Horregatik komeni da haren estaldura tasak arestiko ataleko (3.12.5.) egoitza-arreta zerbitzuan gertatutakoei lotzea.
class="Ningnestilodeprrafo">Honako taula eta grafikoetan lurralde bakoitzeko onuradun kopuruaren eta biztanleen arteko erlazioa islatu dugu.
class="Ningnestilodeprrafo">Araban, ZLPEren onuradunen tasa 1.000 biztanleko 2,58 izan da 2007an, 3,53 2009an eta 3,20 2009an. Beraz, ikusten denez, 2009an murriztu egin da. Gipuzkoan, 2008 eta 2009 artean hazi egin da baina balioak (0,27 eta 0,43) Araban baino txikiagoak dira, Gipuzkoak egoitza-arretan estaldura handia daukalako eta Araban mota horretako prestazioak bazeukalako ibilbidea eginda.
class="Ningnestilodeprrafo">b) Banaketa onuradunaren sexuaren arabera
class="Ningnestilodeprrafo">Orokorrean, prestazioa jasotzen dutenen %66-69 inguru emakumeak dira. Gipuzkoan, 2009an, portzentaje hori %75,58 arte igo zen.
class="Ningnestilodeprrafo">b) Banaketa onuradunaren adinaren arabera
class="Ningnestilodeprrafo">Prestazioa jasotzen dutenen %73 eta %84 artean (lurraldearen arabera) 80 urtez gorakoak dira. Egiatan, jasotzen dutenen %98 inguru 65 urtez gorakoak dira.
3.12.7. Mendetasuneko egoeran egonda familia inguruneko zaintzetarako prestazio ekonomikoaren (FIZPE) onuradunak
class="Ningnestilodeprrafo">a) Onuradun kopurua
class="Ningnestilodeprrafo">Honako taula eta grafikoetan lurralde bakoitzeko onuradun kopuruaren eta biztanleen arteko erlazioa islatu dugu.
class="Ningnestilodeprrafo">Araban eta Gipuzkoan, 1.000 biztanleko FIZPE jasotzen duten pertsonen kopurua urtez urte hazi da. Edonola ere, Araban (2,83 2007an, 10,95 2008an eta 15,54 2009an) Gipuzkoan (0 2007an, 6,81 2008an eta 13,11 2009an) baino tasa handiagoa dago. Ikusten denez, aldea pixkanaka murrizten doa.
class="Ningnestilodeprrafo">Bizkaian altek antzeko balioak dauzkate lehenengo urteetan, eta 2009an murriztu egin dira.
class="Ningnestilodeprrafo">b) Banaketa onuradunaren sexuaren arabera
class="Ningnestilodeprrafo">Araban, FIZPE jasotzen dutenen %60 eta 62 artean emakumeak dira. Gipuzkoan %62-64 artean dira. Hala ere, 65 urte arte gizonezkoak dira nagusi, argi eta garbi.
class="Ningnestilodeprrafo">Bizkaian altetan emakumeak %65,17 ziren 2007an, %63,88 2008an eta %61,44 2009an. Han ere 65 urtez azpikoen altetan gizonezkoak dira nagusi.
class="Ningnestilodeprrafo">b) Banaketa onuradunaren adinaren arabera
class="Ningnestilodeprrafo">Orokorrean, esan dezakegu prestazio horren %54-60 artean 80 urtez gorakoak direla. Araban eta Gipuzkoan onuradun guztien %75 eta 84 artean 65 urtez gorakoak dira. Adin txikiagoko taldeetan bere bolumenagatik 4 eta 18 urte arteko adingabeak eta 31 eta 45 urte arteko helduak nabarmentzen dira.
class="Ningnestilodeprrafo">Bizkaian, 65 urtez gorakoen altak guztien %77-81 artean dira.
3.12.8. Mendetasuneko egoeran egonda laguntza pertsonaleko prestazio ekonomikoaren (LPPE) onuradunak
a) Onuradun kopurua
class="Ningnestilodeprrafo">Ikusten denez, Bizkaiko lurralde historikoan prestazio hau ez da eman aztertutako hiru urteetan, eta Araban kasu bakarra egon da. Arabako Foru Aldundiak jakinarazi digunez, "lanean ari den mendetasun handiko mutil bat da eta haren prestazioa 2009ko ekainetik dago indarrean".
class="Ningnestilodeprrafo">Arabako Aldundiak honakoa adierazi digu prestazio horretaz: "ez da ia eskatzen (hiru eskaera baino ez dira egon) araudia oso murriztailea delako: lan kontratua behar da eta hori, mendetasun handia dutenentzat, zaila da; ikasleei dagokienez, ELZren eta familia inguruneko zaintzetarako prestazioen bidez ari da konpontzen; horrela egiten da haur horien familiek arreta eurek ematea nahiago dutelako, ELZk lagunduta, eta horrela familiak berak kobratzen du prestazioa; laguntza pertsonalerako prestazioa aukeratuko balute familiaz kanpoko pertsona bat kontratatu behar lukete eta prestazio osoa laguntzaile pertsonal diharduen langilearentzat litzateke".
class="Ningnestilodeprrafo">Gipuzkoako egoera oso bestelakoa da eta honako taula eta grafikoetan hari buruz baino ez dugu hitz egin. Onuradunen guztizko kopurua 2008an 707 izatetik 2009an 1.175 izatera igaro da, inolaz ere baztertu ezin den hazkundea. Onuradunen tasa 1.000 biztanleko, beraz, hazi egin da 2008tik 2009ra (%1,01 eta %1,66 hurrenez hurren). Zalantza barik, Gipuzkoako Foru Aldundiak prestazio hori lortzeko betekizunak betetzeari buruz egiten duen interpretazioak, 3.10..2 atalean aipatu dugunez, lurraldeen arteko alde handi hori azaltzen du.
class="Ningnestilodeprrafo">b) Banaketa onuradunaren sexuaren arabera
class="Ningnestilodeprrafo">Jarraian, Gipuzkoako banaketa erakutsiko dugu.
class="Ningnestilodeprrafo">Laguntza pertsonaleko prestazio ekonomikoaren onuradunen %73 baino gehiago emakumeak dira, bai 2007an bai 2008an.
class="Ningnestilodeprrafo">b) Banaketa onuradunaren adinaren arabera
class="Ningnestilodeprrafo">Jarraian, Gipuzkoan onuradun guztiek euren adinaren arabera duten banaketa erakutsiko da.
class="Ningnestilodeprrafo">Ekitaldi bietan, 65 urtez gorako pertsonak onuradun guztien %93 baino gehiago dira. 80 urtez gorakoak guztizko horren %76 baino gehiago dira. Prestazio horren onuradunen adin handiak azaldutako tesia berresten du: Gipuzkoako Foru Aldundiak, prestazio hori esleitzeko, mendetasun handiko egoeran dagoen pertsonak hezkuntza edo lana izateko laguntza jasotzen duen kasuak ez ezik, laguntza "eguneroko bizitzako oinarrizko jarduerak egiteko bizimodu autonomoagoa" (AMALeko 19. art.) lortzeko jasotzen duen kasuak ere jasotzen ditu. Beraz, lan merkatuan edo hezkuntza sisteman egon gabe, bizimodu autonomoa errazteko laguntza behar duten pertsonen alde egiten du. Sarritan, Gipuzkoako Foru Aldundiak prestazio horren bidez FIZPE eman ezin zaien pertsonei ematen die arreta.
3.12.9. Laguntza teknikoen (laguntza produktuak) edota etxebizitza egokitzeko laguntzen onuradunak
class="Ningnestilodeprrafo">Mendetasuneko egoerak prebenitu eta norberaren autonomia sustatzeko laguntza mota honi dagokionez, aldez aurretik adierazi behar dugu arazo handiak izan ditugula informazioa biltzeko. Hemen lortu ditugun datuak jarri ditugu.
class="Ningnestilodeprrafo">Arabako Foru Aldundiak jakinarazi digu 2009an autonomiarako 275 laguntza eman zitzaizkiela 213 laguni, haietatik %14,55 adinekoak direla eta gainontzeko %85,45 minusbaliotasuna duten pertsonak. Beraz, ez daukagu 2007 eta 2008. urteei ez sexu eta adinaren araberako banaketari buruzko informaziorik. Halaber, ez dakigu laguntza horien ehuneko zenbat zuzendu zitzaien mendetasuneko egoeran dauden pertsonei.
class="Ningnestilodeprrafo">Bizkaiko Foru Aldundiak laguntza produktuak erosteko laguntza ekonomikoen onuradunen kopuruari informazio orokorra igorri digu, mendetasuneko egoeran dauden pertsonak diren zehaztu barik. Laguntza horiek administrazioari dakarkioten gastu ekonomikoari buruzko datuak ere eman ditu.
class="Ningnestilodeprrafo">Ikusten denez, onuradun kopurua urtetik urtera hazi da. 2009an, onuradun kopurua aurreko urtekoa halako lau izan da ia. 2009 arte urteko laguntza deialdia 65 urte bete gabe zeuden minusbaliatuei baino ez zitzaien zuzentzen. Harrezkero mendetasuneko egoeran dagoen pertsona orori zabaldu zaio, adina mugatu gabe. Horrek azaltzen du 2009an izandako hazkunde handia, bai onuradun kopuruan bai guztizko zenbatekoetan. Bestalde, jasotzaile bakoitzari zuzendutako zenbatekoak ere dezente igo direla ikusten da. (709,64 euro 2008an eta 1348,47 2009an).
class="Ningnestilodeprrafo">Onuradunen tasa mila biztanleko 0,09 da 2007an, 0,11 2008an eta 0,45 2009an.
class="Ningnestilodeprrafo">GIZATEK Bizkaiko Foru Aldundiko laguntza produktuei buruzko Orientabide eta Mailegu Foru Zerbitzu Publikoak 2009an holako laguntzak jaso zituzten pertsonen adinaren araberako banaketari buruzko datuak eman dizkigu, zerbitzua urte horretan sortu baita.
class="Ningnestilodeprrafo">Holako laguntzen onuradun guztien artean 65 urtez gorakoen proportzioa nabarmentzen da (%55,51). Berriz ere, 31-45 urteko taldea oso handia da. 0-3 eta 19-30 urteko taldeei zuzendutako gastuaren batez besteko zenbatekoa nabarmentzen da. Orokorrean, 45 urte arte, onuradun bakoitzeko batez besteko zenbatekoak adin horretatik aurrera daudenak baino nahiko handiagoak dira, eta horrek esan nahi du adin txikienetan emandako produktuak garestiagoak direla.
class="Ningnestilodeprrafo">Gipuzkoako Foru Aldundiak emandako informazioa da osoena, baina argitu behar dugu pertsona autonomoei zein mendetasuneko egoeran daudenei buruzkoa dela –azken biztanleak izanik gure azterketaren helburua–. Igorritako datuek etxebizitza egokitzeko laguntzak ere biltzen dituzte.
class="Ningnestilodeprrafo">2008ko ekitaldiari dagokionez, informazioa zabaldu eta adierazi digute Etxetek programak 4.576 laguntza eman zizkiela 1.936 laguni urte horretan eta gastua 4.164.946 eurokoa izan zela (fondo galduko laguntzak, berreskuratu ahal izateko konpromisodun laguntzak eta stocketik emandako laguntzen kostuaren estimazioa barne); horrek onuradun bakoitzeko batez beste 2.151,31 euroko inbertsioa dakar.
class="Ningnestilodeprrafo">Ikusten denez, 2008an, onuradun kopurua %52,32 hazi zen 2007aren aldean. 2008tik 2009ra gutxiago hazi zen, %29,03.
class="Ningnestilodeprrafo">Onuradunen tasa mila biztanleko 1,83 da 2007an, 2,76 2008an eta 3,54 2009an, alegia, hiru urteetan ia bikoiztu egin da.
class="Ningnestilodeprrafo">b) Banaketa onuradunaren sexuaren arabera
class="Ningnestilodeprrafo">Laguntza teknikoen edota etxebizitza egokitzeko laguntzen onuradunen %58 inguru emakumeak izan ziren 2007 eta 2008an. 2009an portzentaje hori ia bi puntu inguru hazi zen.
class="Ningnestilodeprrafo">Berriz ikusten da, azterketa 65 urtez azpiko adin taldeetan eginez gero, nagusitasuna aldatu egiten dela, eta gizonezkoak, 2007 eta 2008an, onuradun guztien %58 baino gehiago direla, eta 2009an %53 baino gehiago.
class="Ningnestilodeprrafo">b) Banaketa onuradunaren adinaren arabera
class="Ningnestilodeprrafo">80 urtez gorako pertsonak, 2007 eta 2008an, laguntza horien onuradun guztien %51 inguru izan ziren. 2009an portzentajea %56,84 arte igo zen. 65 eta 79 urte artekoak onuradun guztien %26 baino gehiago dira.
class="Ningnestilodeprrafo">4-18 eta 31-45 urtekoak asko dira, adinak gora egin ahala onuradun gehiago izateko joera orokorrari erreparatuz gero.
3.13. Pertsonaren elkarbizitza egoera mendetasuna onartzeko eskaera egiteko unean
class="Ningnestilodeprrafo">Gai honi buruz Bizkaiko Foru Aldundiak 2008ko ekitaldiari buruz eta Arabako Foru Aldundiak 2007 eta 2008. urteei buruz emandako datuak baino ez dauzkagu.
class="Ningnestilodeprrafo">Gipuzkoako Foru Aldundiak jakinarazi digu elkarbizitza egoera ez dagoela tipifikatuta egungo sistema informatikoan.
class="Ningnestilodeprrafo">Dauzkagun datuetatik ondoriozta daiteke eskatzaileen %60 baino gehiago beren familiekin bizi direla eskaera egiterakoan, eta %18,66 eta 29,50 artean bakarrik bizi direla une horretan.
class="Ningnestilodeprrafo">Hirugarrenekin bizi direnak guztien %6,94 eta 8,13 artean dira, Araban, eta %1,29 Bizkaian.
class="Ningnestilodeprrafo">Dena dela, joera horiek kontuz aztertu behar dira, Bizkaiari dagokionez, identifikatu gabeen ehunekoa, elkarbizitza egoerari buruzko aldagai horren arabera, %10 baino gehiago delako, eta Araban, egoitzetan sartutako pertsonen kasuan, sartu aurretik zuten elkarbizitza egoera adierazi zaigulako.
class="Ningnestilodeprrafo">Jarraian, datuak pertsonaren sexuaren arabera bereizita eman ditugu.
class="Ningnestilodeprrafo">Emandako datuak bat datoz baietsi ditugun joerarekin, mendetasuneko egoeran dauden biztanleen artean emakumeak (%60 baino gehiago) gizonak (%40 baino gutxiago) baino gehiago izateari dagokionez. Hala ere, joera hori mendetasuneko egoeran egonda bakarrik bizi diren pertsonen kasuan areagotzen da (Bizkaian, 2008an, emakumeak %80 dira eta gizonezkoak %20). Emakumeek duten batez besteko bizitza luzeagoak eta etxe esparruan generoagatik gaitasun eta trebetasunek duten banaketa desberdinak azal dezakete hori.
3.14. Eskatzailearen egoera juridikoa
class="Ningnestilodeprrafo">Mendetasuneko egoeraren onarpena eskatzerakoan legez ezgaituta zeuden pertsona kopuruari buruzko datua Gipuzkoa eta Bizkaiko aldundiek eman digute. Arabako Foru Aldundiak adierazi digunez, informazio hori ez da jasotzen mendetasuna baloratzerakoan eta, beraz, ez dago eskuragarri.
class="Ningnestilodeprrafo">Ikusten denez, eskaera egiterakoan legez ezgai jotako pertsonak eskatzaile guztien %2-3 dira.
class="Ningnestilodeprrafo">Gipuzkoako Foru Aldundiak jakinarazi digunez, eskaera egiteko unean, 2007an, legezko 69 ezgaitasun onarpen ari zirela izapidetzen; 2008an, 25, eta 2009an, 16.
3.15. Mendetasuneko egoera eragin duen zioa
class="Ningnestilodeprrafo">Gipuzkoako Foru Aldundiko arduradunek adierazi digutenez, ez da posible baloratutako biztanleak minusbaliotasun edo gaixotasun motaren arabera bereiztea sistema informatikoak ez darabilelako tipologia hori. Bizkaiko Foru Aldundiak ez du daturik bidali.
class="Ningnestilodeprrafo">Arabako Foru Aldundiak minusbaliotasuna izanda mendetasuneko egoeran onartuak izan diren pertsonen gaitzen tipologiari eta lortutako mailaketari buruzko taula eman digu:
class="Ningnestilodeprrafo">2007an, minusbaliotasuna izan eta, gainera, mendetasuneko egoeran onartuak izan ziren guztien %38,59k mugimendu-asaldura orokorrak (nerbio, muskulu, hezur eta artikulazio sistemarenak) zeuzkaten. Beraz, hori da talde ugariena minusbaliotasuna eta mendetasuna duten pertsonen artean. Barneko organoei eta azalari eragiten dieten gaitz kronikoak pairatzen dituztenak %16,42 dira eta minusbaliotasun aniztuna dutenak %13,65. Adimen urritasuna duten pertsonak %11,68 dira, ikusmenaren zentzumen-asaldurak dauzkatenak %8,43 eta osasun mentaleko arazoak dauzkatenak %7,79.
class="Ningnestilodeprrafo">Orokorrean, minusbaliotasun mota guztietan, mendetasuneko III. graduan baloratutako pertsonak dira ugarienak, alde handiz, osasun mentaleko arazoak dituzten pertsonei dagokienez izan ezik. Azken talde horretan, %41,53 II. gradukoak dira.
class="Ningnestilodeprrafo">2008an, portzentajeak 2007koen antzekoak dira, aldaketa batzuk badaude ere; esaterako, minusbaliotasun aniztuna dutenen (%13,65etik %7,23ra) eta ikusmenaren zentzumen-asaldurak dituztenen murrizketa erlatiboa edo barneko organoetako eta azaleko gaitz kronikoak (%16,42tik %19,61era) eta osasun mentaleko arazoak dituzten pertsonen (%7,79tik %9,66ra) proportzioaren hazkundea.
3.16. Baliabideak: plazak eguneko zentro eta egoitza-zentroetan
class="Ningnestilodeprrafo">Honako tauletan eguneko zentroetan eta egoitza-zentroetan dagoen plaza kopuruari eta haien titulartasunari buruzko informazioa jaso dugu. Aurkeztutako tipologia AMALeko 15. artikuluan –Autonomiarako eta Mendetasunarentzako Arretarako Sistemaren arreta zerbitzuen katalogoari buruz– xedatutakoa da.
class="Ningnestilodeprrafo">Araba eta Gipuzkoako foru aldundiek 2007 eta 2008ri buruzko informazioa eman digute, proposatutako eskemaren arabera (134. eta 135. taulak). 2009ko ekitaldiari dagokionez, Gipuzkoako Foru Aldundiak emandako informazioa baino ez daukagu (136. taula).
class="Ningnestilodeprrafo">Bizkaiko Foru Aldundiak ez dizkigu eskatutako datu guztiak eman, adierazi digunez, informazioa beste sailkapen mota baten arabera erregistratzen duelako (137. taula).
class="Ningnestilodeprrafo" align="center">* Plaza eskuragarri guztien gaineko ehunekoa.
class="Ningnestilodeprrafo">Mendetasuneko egoeran dauden adinekoei dagokienez, eguneko zentroetan mila biztanleko dagoen plaza kopurua handiagoa da Gipuzkoan (2,03) Araban (1,47) baino. Egoitza-zentroko plazei dagokienez, alderantziz gertatzen da: 8,94 Araban eta 6,90 Gipuzkoan.
class="Ningnestilodeprrafo">Eguneko zentroetako baliabideak lortzeko itxarote-zerrendan dauden adinekoen kopurua mila biztanleko antzekoa da lurralde historiko bietan, 0,35 inguru. Gauza bera gertatzen da pertsona horien egoitza-arretari dagokionez: bai Araban bai Gipuzkoan itxarote-zerrendako pertsonen tasa mila biztanleko 1,45 ingurukoa da.
class="Ningnestilodeprrafo">Pertsona horientzako eguneko zentroko plazen titulartasunari dagokionez, Araban, foru plazek pisurik handiena dute (%79,29) eta udal plazak guztien %20,49 dira; Gipuzkoan, aldiz, plazen %18,18 dira foru titulartasunekoak, %24,15 udal titulartasunekoak eta gehienak, %56,32, titulartasun pribatu itundukoak.
class="Ningnestilodeprrafo">Adinekoentzako egoitza-zentroetako plazen titulartasunari dagokionez, lurralde bietan banaketa desberdinak daude: Araban, sektore pribatuari egoitza plaza eskuragarri guztien %39,39 dagozkio, eta Gipuzkoan, aldiz, %3,02. Azpimarratzekoa da sektore pribatuarekin itundutakoek Gipuzkoan (%58,69) Araban (%10,94) baino pisu nabarmen handiagoa dutela. Foru titulartasuneko plaza gehiago daude Araban (%32,28) Gipuzkoan (%13,22) baino); dena dela, azken lurralde horretan plazen %25,07 udal titulartasunekoak dira, eta haietako asko Aldundiarekin itunduta edo hitzartuta daude.
class="Ningnestilodeprrafo">65 urtez azpiko pertsonenganako –minusbaliotasuna izanda mendetasuneko egoeran dauden pertsonak– arreta zerbitzuei dagokienez, datuen arabera, mila biztanleko eskuragarri dauden plazen kopurua, bai egoneko zentroetan bai egoitza-arretan, handiagoa da Gipuzkoan (1,07 eta 1,03, hurrenez hurren) Araban (0,30 eta 0,88 hurrenez hurren) baino. Ia ez dago itxarote-zerrendarik lurralde bietan eta aipatu zerbitzu bietan.
class="Ningnestilodeprrafo">Araban, ia plaza guztiak dira titulartasun publikokoak. Hori ez da Gipuzkoan gertatzen; bertan, eguneko zentroetako plazen %91,97 eta egoitza-zentroetako plazen %53,21 pribatu itunduak dira (gainontzeko %46,79 foru titulartasunekoak dira.). Hala ere, esan behar da plaza pribatu itundu horiek, orokorrean, irabazi asmorik gabeko erakundeenak direla; hirugarren sektorea deritzona, Gipuzkoan hedapen handia daukana.
class="Ningnestilodeprrafo" align="center">* Plaza eskuragarri guztien gaineko ehunekoa.
class="Ningnestilodeprrafo">Lurralde bietan, ikusten denez, plaza eskuragarrien kopurua zenbaki absolutuetan hazi da. Hala ere, lurralde bietako biztanle kopuruari erreparatuz gero, Araban, eguneko zentroko plazen hazkundea oso txikia da eta, egoitza-arretari dagokionez, jaitsi egin da. Gipuzkoan, hazkundea zenbaki absolutu eta erlatiboetan gertatu da. Izan ere, Araban eta Gipuzkoan aipatu dugun aldea, adinekoentzat egoitza-arretan mila biztanleko eskuragarri dauden plazen ratioari dagokionez –8,94 Araban eta 6,90 Gipuzkoan 2007an–, 2008an murriztu egin da, Araban 8,86 eta Gipuzkoan 7,22 izan baita. Dena dela, itxarote-zerrendako pertsona kopurua mila biztanleko apur bat igo da Gipuzkoan, kasu guztietan. Araban, murriztu egin da adinekoei emandako arretan (bai eguneko zentroan zein egoitza-zentroan) eta hazi egin da 65 urtez azpikoei eta mendetasuneko egoeran egon eta minusbaliotasuna duten pertsonei emandakoan.
class="Ningnestilodeprrafo">Titulartasunari dagokionez, azpimarratu behar da, Araban, egoitza-zentroetan titulartasun pribatu itunduko adinekoentzako plazen ehunekoak igoera handia izan duela (%10,94 2007an eta %24,50 2008an).
class="Ningnestilodeprrafo">Gipuzkoan, mendetasuneko egoeran egon eta minusbaliotasuna duten pertsonentzako zerbitzuei dagokienez, eguneko zentroetako foru plazen hazkunde handia ikusten da (%8,03 2007an eta %23,51 2008an), plaza pribatu itunduen kaltetan (%91,97 2007an eta %76,49 2008an). Egoitza-zentroetan, mugimendua kontrakoa da eta askoz arinagoa: foru titulartasuneko plazak murriztu (%46,79tik %41,21era) eta pribatu itunduak hazi dira (%53,21etik %58,79ra).
class="Ningnestilodeprrafo" align="center">* Plaza eskuragarri guztien gaineko ehunekoa.
class="Ningnestilodeprrafo">Adierazi dugunez, 2009. urteari dagokionez Gipuzkoako Foru Aldundiak emandako datuak baino ez dauzkagu.
class="Ningnestilodeprrafo">Zenbaki absolutuetan, plaza eskuragarri gehiago dago aurreko urtean baino, eguneko zentroetan 65 urtez azpikoei eskainitakoak izan ezik, gutxiago baitira. Mila biztanleko ratioak ere handitu egin dira, kasu horretan izan ezik.
class="Ningnestilodeprrafo">Mila biztanleko itxarote-zerrendan dagoen pertsona kopurua ere murriztu egin da zerbitzu guztietan mendetasuneko egoeran egon eta minusbaliotasuna duten pertsonentzako egoitza-arretan izan ezik. Beraz, pertsona horientzat dagon egoitza baliabide eskasiak handitzen jarraitzen du.
class="Ningnestilodeprrafo">Eguneko zentro eta egoitza zentroetako adinekoentzako plazen titulartasunari dagokionez, ikusten denez, plaza pribatu itunduen proportzioa murriztu egin da eta pribatuena handitu.
class="Ningnestilodeprrafo">Gipuzkoako Foru Aldundiak informazio zabaldu eta adierazi du adinekoentzako egoitza-arretako udal titulartasuneko 1.331 plazetatik, 1.298 Gipuzkoako aldundiarekin itunduak direla, %97,52.
class="Ningnestilodeprrafo">Minusbaliotasuna izan eta mendetasuneko egoeran dauden pertsonentzako (65 urtez azpikoak) zerbitzuei dagokienez, ez da ikusi aldaketa handirik plazen titulartasunean; hala ere, eguneko zentroetan, foru plazen proportzioa apur bat igo eta pribatu itunduena murriztu egin dela ikusten da.
class="Ningnestilodeprrafo">Laburbilduz, aztertutako hiru urteei buruz, honakoa esan genezake:
class="Ningnestilodeprrafo">– Itxarote-zerrendei eta horrek dakarren arazoari buruz, Araban hobekuntza txikia ikusi da adinekoentzako zerbitzuetan, baina ez 65 urtez azpikoentzako zerbitzuetan (minusbaliotasuna izan eta mendetasuneko egoeran dauden pertsonak). Gipuzkoan, 2008an, egoera okertu egin zen, baina 2009an adinekoentzako zentroetako eta 65 urtez azpiko pertsonentzako eguneko zentroetako itxarote-zerrendak murriztu egin dira, minusbaliotasuna izan eta mendetasuneko egoeran dauden pertsonen egoitza-arretarako baliabideen eskasia larritu bada ere.
class="Ningnestilodeprrafo">– Adinekoen arretarako zerbitzuetan:
class="Ningnestilodeprrafo">Araban, eguneko zentroetan, foru titulartasuna (ia %80) da nagusi, eta gainontzekoa uda titulartasunekoa da. Egoitza-zentroetan, plazen %50 foru eta udalekoak dira. Plaza pribatuak %25 baino gehiago dira aztertu urte bietan.
class="Ningnestilodeprrafo">Gipuzkoan, egitura bestelakoa da. Bai eguneko zentroetan bai egoitzetan, sektore pribatuekin itunduek pisu handia dute (%42 inguru 2009an). Udal titulartasuneko plaza asko ere badira (%24-34), eta haietako gehienak aldundiarekin itunduta edo hitzartuta daude.
class="Ningnestilodeprrafo">– Minusbaliotasuna izan eta mendetasuneko egoeran dauden pertsonentzako (65 urtez azpikoak) zerbitzuetan:
class="Ningnestilodeprrafo">Araba ia plaza guztiak dira foru titulartasunekoak, zerbitzu bietan. Gipuzkoan, sektore pribatuarekin itundutakoek garrantzi handia dute, baina badakigu hirugarren sektoreko irabazi asmorik gabeko erakundeak direna, lurralde horretan oso zabalduta baitaude. Eguneko zentroetan, itundutakoak murriztu egin dira, foru titulartasuneko plazen alde, baina hala ere, 2009an, %74 baino gehiago dira. Egoitza-zentroetan, pisua txikiagoa da, baina %58 baino gehiago da (apur bat hazi da). Foru plazen ehunekoa apur bat murriztu da 2009an plaza eskuragarri guztien %41,63 izan arte.
class="Ningnestilodeprrafo">Jarraian, Bizkaiko Foru Aldundiak emandako informazioa jarri dugu:
class="Ningnestilodeprrafo">Datu horien arabera, Bizkaian, hiru urteetan, adinekoen arreta-egoitzari dagozkion estaldura tasak apur bat hazi dira, oraindik ere Araban eta Gipuzkoan daudenak baino askoz txikiagoak izan arren. Talde horrentzako zentroetan, 2009an 2008aren aldean estaldura tasa igo dela ikusten da; 2008an apur bat murriztu zen.
class="Ningnestilodeprrafo">Minusbaliotasuna duten pertsonentzako eskaintzari dagokionez, ez dugu igoera aipagarririk ikusi estaldura tasetan; pertsona horien eguneko zentroko arretan, ordea, Bizkaiko tasa Araba eta Gipuzkoakoa baino handiagoa da, talde horren egoitza-arretan ez bezala.
3.17. Erabiltzailearen ekarpen ekonomikoak
class="Ningnestilodeprrafo">Jarraian, telelaguntza, etxeko laguntza, egoneko arreta eta egoitza-arreta zerbitzuen erabiltzaileek egindako ekarpenei buruzko informazioa emango dugu. Taulak egiteko, honakoak erabili ditugu: Gipuzkoako Foru Aldundiak hiru urteei buruz emandako informazioa, araudiaren azterketa Bizkaiari dagokionez (2207, 2008 eta 2009) eta Arabako Foru Aldundiak 2007 eta 2008ko ekitaldiei buruz bidalitako informazioa eta haren araudiaren azterketa 2009ko zenbatekoetarako.
class="Ningnestilodeprrafo">Bizkaian adinekoei eguneko zentroetan emandako arretari dagokionez, psikogeriatria eta geriatria orokorreko unitateetako plazen arteko batez besteko prezioa kalkulatu dugu –lehenengoak garestiagoak dira–. Bestalde, erabiltzaileek hilean, eta ez egunean, egiten duten batez besteko ekarpena kalkulatu dugu, gure aburuz, horrela, errazagoa delako zerbitzu bakoitzak dakartzan kostuak ulertzea, kasu askotan, informazioa euro/egunetan etorri arren.
class="Ningnestilodeprrafo">Bizkaiko etxeko laguntza zerbitzuari buruzko datuak ezin izan dira erregistratu, nolabaiteko batasuna ahalbidetuko lukeen esparru-hitzarmenik ez dagoelako, udal bakoitzak bere tarifak ezartzen baititu.
class="Ningnestilodeprrafo">Gutxieneko ekarpenari buruzko zutabea ezin izan da bete Araba eta Bizkaiari dagokienez.
class="Ningnestilodeprrafo">Gipuzkoako Foru Aldundiak honela argitu dizkigu telelaguntzari dagozkion ekarpen ekonomikoen sistemaren gaineko zenbait kontu:
class="Ningnestilodeprrafo">"Telelaguntzari dagokion ekarpen ekonomikoen sistema oso konplexua da (...) eta 6 hilean behin berrikusi ohi da.
class="Ningnestilodeprrafo">Sistema nolabait azaltzeko, esan dezakegu 2007an gailu bakoitza instalatzeak 76,27 euro balio zuela, eta urteko mantenu kuota 81,26 eurokoa zela, medailoi gehigarria instalatzeak (etxean gailu bat instalatuta egon eta bertako beste pertsona batek zerbitzua behar izanez gero) 3,72€ balio zuen eta medailoi gehigarriaren mantenuak 12,41€/urte. Erabiltzailearen ekarpenaren portzentajeak honakoak ziren: Zerbitzuaren kostuaren %0 (beraz, 2007an gutxieneko ekarpena 0 eurokoa zen), %25, %50, %75 eta %100. Hala ere, erabiltzaileek jasan beharreko kostua zenbaitetan 0 eurokoa izateak zekartzan eraginkortasunik ezeko arazoak ikusita (esaterako, gailuak galtzea edo ez itzultzea), 2008rako gutxieneko bat ezartzea erabaki zen.
class="Ningnestilodeprrafo">2008rako gutxieneko horrek %10eko ekarpena zekarkion erabiltzaileari. Aurreko urtean legez, ekarpen portzentaje maila bakoitzeko zenbateko batzuk ezarri ziren kontzeptu bakoitzeko. Honakoak izan ziren: 7,95€ gailua instalatzeagatik, 8,47 €/urte hura mantentzeko kuota, 0,39€ medailoi gehigarria instalatzeagatik eta 1,29 €/urte hura mantentzeagatik. Gehienezkoak (%100 izanda kostu osoa dakarte) honakoak izan ziren: 79,47€ gailua instalatzeagatik, 84,67 €/urte hura mantentzeko kuota, 3,88€ medailoi gehigarria instalatzeagatik eta 12,93 €/urte hura mantentzeagatik.
class="Ningnestilodeprrafo">Erabiltzaileen gehienezko eta gutxieneko ekarpenari buruzko koadroetako ataletan gailuaren mantenuaren kostua baino ez da kontuan hartu, hura instalatzeko urtean izan ezik, orokorrean, ez dutelako besterik ordaindu beharko. Beraz, ez dira kontuan hartu medailoi gehigarria instalatu behar denekoak, dagoena ordeztea, etab.
class="Ningnestilodeprrafo">Erabiltzaileek finantzatutako zerbitzuaren kostu osoaren portzentajeari dagokionez, gutxi gorabeherako kalkulua egin da erabiltzaileen guztizko ekarpenei buruz dauzkagun datuak (2007ko bigarren seihilekoan eta 2008. urtean) eta zerbitzuak zekarren kostu osoa (urte eta erdi berean) hartu dira kontuan. Horregatik koadro bietan portzentaje bera ikusten da. Kontua ez da aldatu ez denik, kalkulua zenbatekoen guztizko baturarekin egin dela baizik, informazio zehatz nahikorik ez izateagatik.
class="Ningnestilodeprrafo">Azkenik, azpimarratu behar da zerbitzuaren kostuaren eta erabiltzailearen ekarpenaren arteko aldetik ateratako zenbatekoa erdi bana ordaindu zutela dagokion udalak eta Gipuzkoako Foru Aldundiak.
class="Ningnestilodeprrafo">2009ko datuei dagokienez, telelaguntza kostuetan erabiltzaileek zerbitzua mantentzeko egindako gehienezko eta gutxieneko ekarpena islatu dela. Gailu berria instalatzeari dagokion gehienezko eta gutxieneko ekarpenari dagozkion zenbatekoak 80,98€ eta 8,10€ dira. 2009an ezin izan da erabiltzailearen ekarpenaren portzentajea kalkulatu telelaguntzaren kasuan, ordainketa sistema etengabe aldatzen ari delako. 2007 eta 2008an erabilitako sistema ez da 2009an erabilitako bera, eta 2010ean erabiltzen ari dena ere aurreko bien desberdina izango da. Bestalde, sistemaren ezaugarriak direla-eta ondoren erregularizazio asko egoten dira, eta oraindik ere 2009ko erregularizazioak daude egiteke, oraindik kalkulatu ez baitira".
class="Ningnestilodeprrafo">Bestalde, etxeko laguntza zerbitzuari buruz, honakoa ere adierazi digu: "koadroetan jasotako gehienezko zenbatekoak muturreko kasuak dira, eta batez bestekoa askoz txikiagoa da aztertutako hiru ekitaldietan". Argitu digunez, "ELZko gehienezko ekarpena Gipuzkoako Foru Aldundiaren urteroko erabakiaren ondoren udalek ezarritako prezio publikoaren parekoa da. Erabiltzailearen gehienezko ekarpena zenbateko horren %100 izan daiteke. Hala ere, erabiltzaileen benetako ekarpenek batera kostu osoaren %13 baino ez dute ordaintzen".
class="Ningnestilodeprrafo">Eguneko zentroei eta adinekoentzako egoitzei dagokienez, Gipuzkoako Aldundiak honakoa adierazi digu:
class="Ningnestilodeprrafo">"Erabiltzaileen ekarpenei dagokienez, eguneko zentroen kasuan mendeko adinekoentzako plazak lortu eta esleitzeko araubidea arautzen duen 20/2002 Foru Dekretuak ekarpenen gutxieneko eta gehienezkoak ezarri zituen. Hala ere, kasu batzuetan plaza eskaerak dagokion udaletik iristen zaizkigu eta erabiltzailearen balorazio ekonomikoak ordainketaren salbuespena eskatzen du (haren egoera ekonomikoa dela-eta); hori dela-eta, zenbait kasutan benetako ekarpena eguneko 0 eurokoa da. Bestalde, erabiltzaile batzuen antzinatasuna dekretukoa baino handiagoa da eta ekarpen handiagoa ari dira ordaintzen, aldatzeko izapidea egin ez dutelako, baina oso kasu gutxi dira, eta gehienezkoa eguneko 19,83 eurokoa da (...) baina besteekin parekatzen goaz.
class="Ningnestilodeprrafo">Egoitzei dagokienez, (...) 2009an, (...) 9 lagunek ekarpen handiagoa izan dute (...) Aurreko kasuan bezala, alde horiek kendu nahi dira.
class="Ningnestilodeprrafo">Erabiltzaileek finantzatutako zerbitzuaren kostu osoaren portzentajeari dagokionez, esan behar dugu atal horri buruzko informazioa ez dela besteei buruzkoa bezain zehatza. Arrazoia eskura dauzkagun datuak eta haien euskarria dira. Hori dela-eta, eguneko zentroei dagokienez, portzentajea kalkulatzeko erabiltzailearen eguneko ekarpena ekarpen horren eta aldundiarenaren arteko baturaren (ez guztizko zenbatekoekin) artean zatitu dugu. Egoitzei dagokienez, erabiltzaileek 2008ko abenduan bakoitzari egindako ekarpenak eta Aldundiak ere bakoitzari emandako zenbatekoa atera dira. Une edo aldi oso bateko datu horietatik portzentajea atera da.
class="Ningnestilodeprrafo">Eguneko zentroei dagokienez, laneguneko egonaldiak (garraioa batuta) –hura izanda koadroan kalkulatu duguna– eta jaiegunetako egonaldiak bereizi behar dira (2007 eta 2008an erabiltzailearen ekarpena kostu osoaren %16,84 litzateke).
class="Ningnestilodeprrafo">Egoitzen kasuan, (...) ez daukagu 2007ko informazioa kalkulatzeko bereizia, baina aldaketa garrantzitsurik ekarri duen eragilerik egon ez denez, 2008koaren oso antzekoa izan zela kalkulatu dugu (arestian adierazi denez, egoitza bakoitzeko abenduko datuekin kalkulatua, guztizko datuak ez dauzkagulako)".
class="Ningnestilodeprrafo">Azkenik, 65 urtez azpikoentzako eguneko zentroei eta egoitza-zentroei dagokienez, Gipuzkoako Aldundiak honela zabaldu du informazioa:
class="Ningnestilodeprrafo">"Talde horretan minusbaliotasuna duten pertsonentzako zentroak eta osasun mentalekoak sartu ditugu.
class="Ningnestilodeprrafo">Eguneko zentroei dagokienez, aldundiak erabiltzaile bakoitzeko zenbatekoa eman arren, egun oraindik dira elkarteak eurak (Atzegi, Gautena eta Aspace dira nagusiak) erabiltzaileen ekarpenak kudeatzen dituztenak (aldatzeko bidean) eta, beraz, ezin ditugu datu errealak eman gehienezko eta gutxienezko ekarpenari eta erabiltzailearen ekarpenaren portzentajeari buruz. Hurbilketa bat egitearren, esan dezakegun erabiltzaileak LGS baino diru-sarrera txikiagoak dauzkanean, ekarpena, 2008an adibidez, eguneko 4,60 eurokoa zela, diru-sarrerak minimoak direnean izan ezik, halakoetan ekarpena eguneko 2,18 eurokoa baitzen. Diru-sarrerak LGS baino handiagoak diren kasuetan, prezioa diru-sarreren gaineko %40 kalkulatuz ateratzen da, erabiltzaileak aske erabiltzeko eguneko LGSren %60 bermatzen den heinean. Diru-sarrerak oso handiak direnean, ekarpenak ezin du inoiz plazaren kostua –eguneko 70 euro inguru– gainditu.
class="Ningnestilodeprrafo">Erabiltzaileek finantzatutako zerbitzuaren kostu osoaren portzentajea, aurreko atalean bezala, guztien artean esanguratsua den osasun mentaleko eguneko zentro bateko datuen arabera kalkulatu da, aipatu dugunez, minusbaliotasuna duten pertsonentzako eguneko zentro gehienak elkarteek eurek kudeatzen dituztelako.
class="Ningnestilodeprrafo">Egoitzei dagokienez, argitu behar da kostuak aldaketa handiak dauzkatela zentroaren, arreta mailaren, eta abarren arabera. Hemen ere prezioa erabiltzailearen diru-sarreren arabera kalkulatzen da; gutxienekoa haien %20 da eta gehienezkoa diru-sarreren %50, azken kasuan, LGSren %40 bermatuz. Edonola ere, prezioa ezin liteke inoiz plazaren kostua baino handiagoa izan, eta prezio haiek gutxi gorabehera eguneko 30 eta 130 euro artekoak dira, esan dugunez, zentroaren, arreta mailaren, eta abarren arabera.
class="Ningnestilodeprrafo">Kasu honetan ere portzentajea gehienen erakusgarri den osasun mentaleko egoitza bateko datuekin atera da, ekarpenen guztizko datuak izan gabe, arestian adierazitako zio berberagatik".
class="Ningnestilodeprrafo">Ekarpen ekonomikoei buruzko informazioari dagokionez, aipatu ditugun lurraldeen arteko aldeak ikusten dira, herritarrentzat hain ulertezinak direnak.
class="Ningnestilodeprrafo">Telelaguntza zerbitzuari dagokionez, Bizkian gerta daitezkeen gehienezkoak (30,42 euro hilean) nabarmentzen dira Araba edo Gipuzkoakoen aurrean (hileko 6 eta 7 euro artean kasu bietan).
class="Ningnestilodeprrafo">Minusbaliotasuna duten pertsonentzako (edo 65 urtez azpikoentzako) zerbitzuei dagokienez, gehienezko prezioek, bai eguneko zentroetan bai egoitzetan, ez dute alde handirik Araban eta Bizkaian, azken lurralde horretan apur bat handiagoak izan arren. Gipuzkoan, preziorik txikienak daude erabiltzailearen diru-sarrerak lanbide arteko gutxieneko soldata baino txikiagoak direnean baina, gainditzen dutenean, prezioa beste lurralde bietan baino handiagoa izan daiteke. Izan ere, erabiltzaileak finantzatutako zerbitzuaren kostuaren portzentajeari buruzko datuek erakusten dute Gipuzkoan ehunekoa Araban baino handiagoa dela (ez daukagu Bizkaiko daturik). Horrela, eguneko zentroetan, %4 ingurukoa da Araban, eta %12,8 ingurukoa Gipuzkoan. Egoitzetan, Gipuzkoako ehunekoa (%21,26) Arabakoa (%10) halako bi da.
class="Ningnestilodeprrafo">Adinekoenganako arreta zerbitzuen gehienezko prezioetan, aldiz, alde handiak daude hiru lurraldeen artean:
class="Ningnestilodeprrafo">– Eguneko zentroetan, prezioak antzekoak dira Araban eta Gipuzkoan, baina apur bat handiagoak lehenengoan. Bizkaiko gehienezko prezioak, ordea, beste lurralde bietakoak baino askoz handiagoak dira (bikoitza eta hirukoitzaren artean). Ez daukagu Bizkaian erabiltzaileak finantzatutako kostuaren ehunekoa. Beste lurralde bietan, %15-29 bitartekoa da.
class="Ningnestilodeprrafo">– Egoitza-zentroetan, lurralde batetik bestera alde handiak daude prezioei dagokienez. Txikienak Arabakoak dira eta handienak Bizkaikoak. Gipuzkoako prezioak Arabakoak baino handiagoak dira baina Bizkaiko prezioetatik gertuago daude. Horrela, Arabako prezioa 1 dela jarriko bagenu, Gipuzkoakoa 1,85 litzateke eta Bizkaikoa 2,23 gutxi gorabehera, hiru urteetan.
class="Ningnestilodeprrafo">Erabiltzaileak finantzatutako zerbitzuaren kostuaren portzentajea askoz handiagoa da Gipuzkoan (%40 inguru) Araban baino (%15). Esan dugunez, ez daukagu Bizkaiari buruzko datu hori, baina pentsatzekoa da portzentajea nabarmen handiagoa izango dela.
class="Ningnestilodeprrafo">Bestalde, Arabako Foru Aldundiak adierazi digunez, "azken urteotan Gizarte Ongizatearen Foru Institutuak emandako zerbitzuen prezio publikoak arautzeko legeek beti adierazi diote prezio handiagoa adinekoentzako baliabideei, printzipioz, pertsona horiek euren diru-sarrerekin egiten diotelako aurre zerbitzuaren kostuari, minusbaliotasuna duten pertsonen kasuan, aldiz, euren diru-sarrerarik ez daukatenez, familiak ordaintzen baitu esleitutako baliabidea. 2008an, erabiltzaileen parte hartze ekonomikoa gerturatzeko ahalegina egin zen, adina gorabehera".