1. Metodologia
Norberaren A
utonomia Sustatzeko eta Mendetasuneko Egoeran dauden Pertsonei A
rreta emateko abenduaren 14ko 39/2006 Legeak (AMAL) EAEn duen a
plikazioari buruzko txosten monografiko honen xedea A
rartekoak legea indarrean sartu zenetik gaiari buruz egin duen a
zterketa ezagutaraztea da.
Lan metodoak lau jarduketa mota biltzen ditu:
1.1. Norberaren a
utonomiari eta mendetasunari buruz Estatu, a
utonomia eta foru esparruetan indarrean dagoen lege gorputzaren eta zenbait a
giri espezializaturen a
zterketa
Aztertutako lege xedapenak esparru juridikoari buruzko bigarren a
taleko 4, 5 eta 7 koadroetan jaso dira.
Kontsultatu diren a
rgitalpenak eta a
rtikuluak bibliografiari buruzko bederatzigarren a
talean jaso dira.
Elkarrizketa horien bidez honakoak ezagutu nahi dira:
– Mendetasuneko egoeran dauden pertsonen, zaintzaile nagusien edo familia inguruneko pertsonen bizi esperientziak.
– Legediak haien bizi kalitatean izan a
hal izan dituen ondorioak.
Elkarrizketa bakoitzean batez ere honako kontuei heldu zaie:
– Legearen a
plikazioagatik egoerak izandako a
ldaketak;
– prozeduran a
urkitu a
hal izan dituzten zailtasunak (mendetasuneko egoera onartzeko eskaeratik zerbitzua edo prestazioa esleitu a
rte);
– osasun, gizarte zerbitzu, hezkuntza edo mendekotasuna babesteko sistemek eskaintzen dituzten baliabideetatik, dauzkatenak edo izan dituztenak.
– a
rretan a
ntzemandako hutsuneak;
– eguneroko esperientziak eta a
urkitutako oztopoak.
Bost elkarrizketa egin ditugu:
– mendetasuneko egoeran dagoen a
dineko pertsona;
– mendetasuneko egoeran egon eta ezgaitasuna duten a
dingabeen zaintzaile nagusia;
– mendetasuneko egoeran dauden a
dineko pertsona biren familia inguruneko zaintzailea;
– mendetasuneko egoeran egon eta ezgaitasun fisikoa duen a
dineko pertsona;
– gaitz mentala duen pertsona.
1.3. SISAADek (Autonomia eta Mendetasunarentzako A
rreta Sistemaren Informazio Sistema) hilero a
rgitaratutako datuen, dagokien euskal herri a
dministrazioek emandako informazioaren, eta mendetasuneko egoeran dauden pertsona taldeak ordezkatzen dituzten elkarteek, gizarte erakundeek eta erakundeek eta haien familia eta gizarte inguruneak egindako balorazioen a
zterketa
Lan tresna, IMSERSOk (Nagusien eta Gizarte Zerbitzuen, Osasunaren, Gizarte Politikaren eta Berdintasunaren Erakundea)[6]ofizialki a
rgitaratutako A
MASen kudeaketa datuak erabili ditugu. Zehazki, EAEri buruzko datuak a
ztertu dira (2010eko urriaren 1ra), honako a
lderdiei buruz:
– eskaerak;
– eskaerak biztanleriaren proportzioan;
– eskatzailearen ezaugarriak: sexua eta a
dina;
– irizpenak;
– irizpenak a
utonomia erkidegoetako biztanleriaren proportzioan;
– onartutako mailak;
– onuradunak eta prestazioak;
– prestazioa duen onuradunaren ezaugarriak: sexua eta a
dina;
– prestazioak dituzten onuradunak biztanleriaren proportzioan.
Hasiera batean, Arabako Foru A
ldundiko Gizarte Politika eta Gizarte Zerbitzuetako Sailari, Bizkaiko Foru A
ldundiko Gizarte Ekintza Sailari eta Gipuzkoako Foru A
ldundiko Gizarte Politika Sailari 2007 eta 2008ko ekitaldiei buruzko informazio eskabide zabala bidali genien, zenbait koadro eta taulatan sistematizatuta, baita euren lurralde eremuan A
MALek izandako a
plikazioari buruzko a
lderdi batzuen gaineko galdetegi bat (2 eta 3 eranskinak).
Jakin badakigu hiru a
dministrazioentzat a
halegin handia izan dela eskatutako datuak ematea eta a
dierazi behar dugu uneoro laguntzeko oso prest egon direla.
Foru a
dministrazioek emandako informazioaren a
zterketak zalantza as
ko sortu zituen. Horrek informazio gehiago eskatzera eraman gintuen: a
rgibideak behar zituzten berrogei bat kontu.
Argibideak jaso ondoren, informazio gehiago eskatu genuen, orduan 2009ko ekitaldiari dagozkion datuei buruz.
Sail bakoitzeko –Gizarte Zerbitzuen idazkaritza A
rabaren kasuan, Norberaren A
utonomia Sustatzeko eta Mendetasunari A
rreta emateko zuzendariordetza Bizkaian, eta Plangintza A
tala Gipuzkoan– erreferentziazko pertsonekin bilerak eta harremana izan ditugu, informazioa zuzen jasotzeko.
Zenbait informazio iturri erabili denez gero, emandako datuen erreferentziazko data ez da beti bera izan. Datu horiek jasotzeko a
razo as
ko eta era as
kotakoak izan ditugu: interpretazio irizpide desberdinak, informazio sistema integraturik eza, a
dministrazioek, datuak sistematizatzeko a
razoengatik edo sistema informatikoetan a
urkitutako a
katsengatik, haietako batzuk emateko ezintasun materiala, etab.
Hori dela-eta, informazio sistema hobetu, datuak lortzeko irizpideak batu eta a
rlo horretan erakundeen a
rteko koordinazioa bultzatu beharraz hausnartu a
hal izan dugu.
Eusko Jaurlaritzako Enplegu eta Gizarte Gaietako Sailari, EUDELi –Euskal Udalerrien Elkartea– eta Osakidetzari –Euskal Osasun Zerbitzua– ere informazio eskaerak egin genizkien. Haiek denek berehala erantzun zuten.
Eusko Jaurlaritzako Enplegu eta Gizarte Gaietako Sailak emandako datuak, zehazki lurralde historikoen a
raberako informazioaren banakapenari dagozkionak –Saila IMSERSOri lotzen zaio hiru foru a
ldundietatik jasotako informaziotik a
biatuta–, a
ztertutakoan, ikusi genuen ez zetozela guztiz bat haiek emandakoekin. Gauza bera gertatzen zen IMSERSOk a
rgitaratutakoekin erkatuz gero. Horrek, berriz ere, baietzi zuen datuak jaso eta lortzeko sistemak hobetu beharra, a
restian a
ipatu dugunez. Enplegu eta Gizarte Gaietako Sailak IMSERSOk 2010eko irailaren 27an a
teratako informazio banakatua helarazi zigun berriro.
Azkenik, a
utonomia erkidego osoari buruzko a
zterketan IMSERSOK a
rgitaratutako datuak eta lurralde historikoen a
raberako a
zterketari buruzko a
taletan hiru foru a
ldundiek emandakoak erabiltzea erabaki dugu. SISAADen lurraldeen a
raberako datuak a
ztertzeko bai Eusko Jaurlaritzako Enplegu eta Gizarte Gaietako Sailak emandako informazioa bai Sail berak igorritako IMSERSOren informazioa erabili ditugu.
Beste kontsulta iturri nagusietako bat mendetasuneko egoeran dauden pertsona taldeak eta haien familia eta gizarte ingurunea ordezkatzen dituzten elkarteek, gizarte erakundeek eta erakundeek emandako informazioa izan da.
Hasiera batean, 1. koadroan a
dierazitako erakundeei informazio eskabidea bidali genien.
Bertan, honako kontuei buruzko ekarpenak eskatu genizkien:
– Norberaren a
utonomia pertsonala sustatu eta mendekotasuneko egoeran dauden pertsonei a
rreta emateko a
benduaren 14ko 39/2006 Legearen a
lde onak eta txarrak.
– Euskal herri a
dministrazioek hari emandako garapenaren, a
plikazioaren eta kudeaketaren balorazioa.
– Legea a
plikatzerakoan sortutako eta a
ntzemandako zailtasun nagusiak.
– Mendetasun sisteman sartu behar liratekeen a
ldaketa nagusiak (egungo lege esparruari, erakundeak egiten a
ri diren kudeaketari, balorazio baremoari, Banakako A
rreta Programaren prestaketari, erakundeen a
rteko koordinazioari... dagokienez) erakunde bakoitzak laguntzen dituen mendetasuneko egoerako pertsonen errealitateari eta premiei egokitzeko.
– Errealitatea hobeto ezagutzeko edo erakunde honek esku-hartze hobea izateko egokitzat jotzen den edozein datu edo informazio.
Guztira 31 erakundek erantzun zioten behar beste gure eskaerari, eta hausnarketa eta datu oso interesgarriak eman zizkiguten.
Haien balorazioak a
ztertu ondoren, haietako 24rekin bildu ginen, 16 bilera eginez, eta haietan konturik garrantzitsuenei eta sortu zitzaizkigun zalantzei buruz hitz egin genuen.
Gerora. beste kontsulta erronda bat egin zen a
ntzemandako oztopo berriak eta haientzako hobekuntza proposamenak a
ztertzeko.
Zalantza barik, jarduketa horiek beste lan bat ekarri diote gizarte elkarte eta erakundeen eguneroko zereginari, maiz eguneroko lanak gaindituta egon a
rren; horregatik haien laguntza baliotsuak berriz erakusten du talde horiekin hartu duten engaiamendua.
[6] Web orriaren helbidea: http://www.imserso.es.
Bidea: Norberaren a
utonomia eta Mendetasuna. Mendetasunaren a
taria. Kudeaketa datuak.
Arartekoak, A
MAL indarrean sartu zenetik, herritarrek gaiari buruz egindako kontsultei erantzun die. Kontsultak telefonoz edo Bilbon, Donostian eta Gasteizen dauzkagun zuzeneko a
rretako hiru bulegoetako batean a
urrez a
urre egin dira. 2010eko a
benduaren 31 a
rte guztira 121 kontsulta ziren eginak.
Tarte horretan, guztira, norberaren a
utonomiari eta mendetasunari dagokienez, euskal herri a
dministrazioen jarduketei buruzko 72 kexa espediente izapidetu dira. Haietako 58 itxi egin dira, honako emaitzaz:
|
ESPEDIENTE KOP. |
14 |
|
58 |
|
Jarduera ez okerra |
|
Jarduera okerra konpondua |
|
Gerora sortutako ezespena-Bestelako zioak |
|
Gerora sortutako ezespena-Kexa konpondua |
|
Jarduera okerra-Gomendio ezetsia |
|
Konpondu gabeko jarduera okerra |
|
GUZTIRA |
72 |
Erreklamazio a
rrazoi nagusiak honakoak izan dira:
– A
tzerapena eskatutako balorazioan.
– Ezadostasuna balorazioaren emaitzarekin.
– A
tzerapena esleitutako baliabidea emateko.
– Prestazioaren erreklamazioa a
tzeraeraginezko ondoreekin (mendeko pertsona zendu ondoren).
– Ondorio desberdinak kasu berdinetarako a
ldundi bakoitzak mendetasuna baloratzeko erabilitako tresna desberdinen a
plikazioagatik.
– Prestazio batzuen a
rauketarik eza.
– Zerbitzuen eta prestazioen bateraezintasunak eragindako a
razoak.
– Desadostasunak prestazio ekonomikoei egindako murrizketekin.
– Zenbait inguruabarretan prestazioak galtzea edo murriztea.
– Desadostasunak ezarritako zerbitzuekin.
– Baliabide publiko batzuen falta.
– A
razoak etxean bertako laguntza zerbitzuarekin (ELZ).
– Desadostasunak A
MALen jasotako zerbitzuen eta prestazioen onuraduna izateko betekizunak betetzeari buruz.
– Pertsona horienganako a
rretaren zenbait a
lderdi hobetu beharra.
– Lehenago lortutako eskubideak murriztea.
– Bestelako laguntzak lortzeko a
razoak.
– Desadostasuna prezio publikoaren kalkuluarekin.
– Beste a
lderdi batzuei buruzko salaketak.
Aurkeztutako kexa batzuek A
rartekoaren gomendioak ekarri dituzte. Horren guztiaren berri eman dugu a
zterlan honetako bosgarren a
talean.
Bukatzeko, a
dierazi behar da txosten honetan zerbitzu eta prestazioei buruz egindako a
zterketak, batez ere A
MALen berariaz jasotakoei heltzen diela. Hala ere, ezin dugu a
haztu euskal herri a
dministrazioek beste zerbitzu as
ko eskaini dituztela eta, zalantza barik, haiek ere funtsezkoak direla norberaren a
utonomia sustatzeko eta mendetasuneko egoerari a
rreta emateko. Besteak beste, honako zerbitzuei buruz a
ri gara: orientabidea eta balorazioa, ostatua, okupazio-zentroak, enpleguko zentro bereziak, lagundutako enplegua sustatzeko laguntzak, a
isia eta as
tialdiko programak, a
tsedenerakoak, etab.