5. Familia, lana eta norberaren bizitza bateratzeko neurri gisa bideratzea lanaldia murrizteko eta moldatzeko edo a
ldatzeko eskaerak
Ararteko erakundeak UPV/EHUren lankidetzarekin a
ntolatzen dituen udako ikastaroen esparruan 2010. urte honetan egindako jardunaldiak, "Lana, familia eta norberaren bizitza bateragarri egiten laguntzeko politika publikoak berriz a
ztertzeko bidean" izenekoak, bateratze neurriak a
plikatzean erakundeak a
ntzemandako a
razoen gaineko gogoeta egiteko eta horiek a
intzat hartzeko a
ukera eskaini digu.
Antzemandako eta kexa moduan bideratutako a
razoetatik as
ko langile publikoek sustatu dituzte, lan harremanak bateratzearekin loturiko eskubideak eskatzeko. Izan ere, euren ustez, eskubide horiek ez dira behar bezainbeste errespetatzen eta oraindik eztabaidagarria izaten a
ri da haien irismena.
Gomendio honen bidez, norbere kargura dauden mendeko senideak zaintzeko bateratze horrek duen garrantzia islatzen duten egoerak sakondu nahi ditugu. Halakoetan, langile publikoak ez daude a
dos euren lanaldia murrizteko edota a
ldatzeko a
ukerei dagokienez.
Izan ere, emakume as
kok, eta zenbaitetan baita gizonek ere, (hala ere, heltzen zaizkigun kexak emakumeenak dira batez ere) euren kargura dituzten senideak (batez ere seme-alaba a
dingabeak) zaintzeko lanaldia murrizteko eskaerarekin batera, txanda a
ldatzeko edo lanaldia banatzeko eskaera egiten dute, lana eta euren kargura dagoen senidearen zaintza bateratzeko helburua hobe lortu a
hal izateko. Beste batzuetan, lanaldia edo lan egutegia a
ldatzea ere proposatzen dute lanaldia murrizteko eskaerarekin lotu gabe.
Gure eskuetara heltzen diren egoeretan, dagozkien herri a
dministrazioek eskaera horiek ukatzen dituzte, euren ustez bateratzeko eskubideak lanaldia legeak ezarritako baldintzen a
rabera murrizteko eskubidea bakarrik dakarrelako berekin, eta kontrakoa egitekotan, desoreka handiak sortuko lirateke eragindako zerbitzuetan. Horren ondorioz, zerbitzu horietako beste langileek kalteak pairatu litzakete edo zerbitzuek erabiltzaileekiko duten bideragarritasuna edo kalitatea eta eraginkortasuna zalantzan jar litezke. Hala da, bereziki, beste pertsonen a
rreta eta zaintzarekin loturiko lanpostuei dagokienez, hala nola, osasun zerbitzuak, zaintzarako zerbitzuak edo a
dinekoen a
rretara bideratutakoak. Lanpostu horietan emakumeak nagusitzen dira eta lanaldiak, zerbitzuaren beharrak direla-eta, lanaldi irregularrak izaten dira, hainbat txandatakoak, baita gauekoak ere, as
kotan a
ldaketen bidez a
ntolatuak.
II. Oinarriak
Aplikatu beharreko a
rau esparrua
Emakumeen eta gizonen benetako berdintasuna lortzeko martxoaren 22ko 3/2007 Lege Organikoak zeharkako eragina dauka hainbat lege eta a
rautan, eta a
ldaketa nabarmenak dakartza erregimen juridiko-laboralean nahiz funtzio publikoaren erregimenean Espainian.
Egiaz, lege horrek a
rreta berezia jartzen du lan harremanen eremuko desberdintasuna zuzentzen, izan ere, bateratzeko eskubidea lan publikoaren eremuan a
ntzera zabaldu nahi diren ezarpenen bidez onartzen du. Gauzak horrela, egon diren a
ldaketek oinarrizko edukiko a
raudietan eragina izan dute, besteak beste, Langileen Estatutuaren Legearen Testu Bategina eta Funtzio Publikoa Birmoldatzeko Neurrien Legea, gaur egun Langile Publikoaren Oinarrizko Estatutuaren xedapenek ordezkatu dutena.
Estatuko ordenamenduak eratzen duen legezko errealitate hori gure eremu a
utonomikoko ekimen propioekin batera gertatzen da eta horiei estaldura ematen die, hala nola, emakumeen eta gizonen berdintasunerako Eusko Legebiltzarreko otsailaren 18ko 4/2005 Legeari; horrek ere familia, lana eta norbere bizitza bateratzeko neurriak jorratzen ditu.
Funtzio publikoaren eremuan ezar daitezkeen berezko bateratze neurriei dagokienez, une honetan indarrean dagoen Euskal Funtzio Publikoari buruzko uztailaren 6ko 6/1989 Legearen behin-behineko a
ldaketa egiteke dago oraindik ere. A
ldaketa horiek legea Langile Publikoaren Oinarrizko Estatutuko ezarpen berrietara egokitzeko bideratuko lirateke, eta halako neurrietan a
urrera egiteko a
ukera ezin hobea litzateke.
Jurisprudentzia
Erakunde judizialak gai horien inguruan hitz egiten hasi dira, baina planteamendu horiek hasiberriak direnez, oraindik ez dago a
dministrazioarekiko a
uzien jurisdikzioan inolako doktrina judizialik, emakumeen eta gizonen berdintasun eragingarrirako 3/2007 Lege Organikoa (eta gure esparru a
utonomikoan, zehazki, emakumeen eta gizonen berdintasunerako Eusko Legebiltzarraren martxoaren 2ko 4/2005 Legea) oinarri hartuta, kasu hauetan konponbide egokia zein den a
rgitzeko.
Bestalde, zorrozki lan eremuari dagokionez, lan-arloko epaitegiek hainbat epai eman dituzte eta euren a
rtean irizpide ezberdinak a
dierazi izan dituzte.
Ikustoki a
ldakor honetan eman zen urtarrilaren 15eko Konstituzio A
uzitegiko 3/2007 epai garrantzitsua. Bertan, A
uzitegi Gorenak lan-arloko ebazpen judizialen a
urka langile batek jarritako babes-errekurtsoa onartu zuen. Kexagileak, a
laba a
dingabearen zaintza eta bere lana bateratzeko, lanaldia murrizteko eskubidea oinarri harturik, lanaldi hori a
ldatzeko as
moa a
dierazi zuen. Kasu honetan, Konstituzio A
uzitegiak Konstituzioaren 14. a
rtikuluaren zapalketan oinarritzen du bere erabakia, emakumeen zeharkako diskriminazioa dagoela a
rgudiatuz, izan ere, horiek dira seme-alaben zaintzaz gehien bat a
rduratzen direnak, bateratze eskubideak bereziki haiek eskatzen baitituzte. Hori dela-eta, A
uzitegi Gorenaren ustez, Langileen Estatutuaren 37. a
rtikuluan xedatutakoaren dimentsio konstituzionala baloratu behar izan zen, eta ez a
urka egindako epaiaren a
ntzera, legezkotasun gogoeta hutsetara mugatuta, a
raua hitzez hitz jarraituz, murrizketa "ohiko lanaldiaren barnean" egingo dela dionean, eta lege xedapen horrek duen dimentsio eta garrantzio konstituzionalaren balorazio oro a
lde batera utzita, sexuagatiko diskriminazio ezari dagokionez, Espainiako Konstituzioko 14. a
rtikuluan emana, bai eta haurtzaroa eta familia babesteko a
ginduari dagokionez, Espainiako Konstituzioko 39. a
rtikuluan a
dierazita.
Hala eta guztiz ere, konstituzio erabaki hori bideratuta, A
uzitegi Gorenaren beste erabaki batzuk gertatu dira doktrina bateratuz; izan ere, langileek, lanaldi murrizketa eskatu gabe ordutegi edo txanda a
ldaketa bakarrik eskatzen dutenean, kontuan hartu beharreko jurisprudentzia-ildoa bideratu ere egin dute. Doktrina horren a
rabera, 2008ko ekainaren 18ko epaiaren bosgarren oinarri juridikoan laburbiltzen dena (RJ 2008, 4230). A
uzitegi Gorenak, txanda a
ldaketarako eskaera bat, lanaldi murrizketarako eskaerarekin loturik ez badago, familia eta lana bateratzeko a
ukerak hobetzeko balioko lukeela badakiela onartzen duen a
rren, kategorikoa da esaten duenean, hori onartuko balu, konstituzioaren 117. a
rtikuluaren babesean ebazpenean ezarri beharreko legezkotasun printzipioa ukatuko lukeela.
III. Ondorioak
Lana, familia eta norberaren bizitza bateratzearen a
ldeko politika publikoak a
ztertzeko erabili dugun udako ikastaroaren esparruan egindako gogoetei esker a
urreratu dugu, erakunde honen ustez, Konstituzio A
uzitegiak emandako epaia (urtarrilaren 15eko 3/2007 epaia) bateratze kontuei a
urre egiteko erreferente bat dela. Kontu horiek funtzio publikoaren eremuan sortzen dira, gutxienez eta bereziki, familia bateratzea dela-eta lanaldi murrizketei lotuta, lanaldia egokitzeko eta a
ntolatzeko eskaerei dagokienez.
Aipatu dugu Konstituzio Epaitegiak haren erabakian Langileen Estutuari buruzko Legearen 37. a
rtikuluak ezartzen duenaren dimentsio konstituzionala a
ipatzen zuen a
rren, berariaz honako hau ere a
dierazi zuela "orokorrean (a) langileen lana eta familia bateratzea errazten duten neurri guztiena". Beraz, gure ikuspuntuaren a
rabera, inguruabar horrek behartzen gaitu hauxe gogoratzera: modu paraleloan eta helburu berarekin, hau da, bateratzea erraztea, funtzio publikoko kasu horietan a
plikatu daitekeen legerian jasotzen diren ebazpenak.
Ondorioz, izapidetu ditugun kasuetan beti ulertu izan dugu eragindako herri a
dministrazioei eskatu a
hal zaiena dela euren langileen nahi mota horri ezezkoa eman a
urretik behar bezala eta zehaztasunez a
rrazoiak eman ditzaten -zerbitzuaren konfigurazioari buruzko orokortze eta a
bstrakzio soilik ez-. A
rrazoi horiek interesdunak eskatutako lanaldi erregimenaren a
ldaketa zehatza errazten duen zerbitzuaren berrantolatzea saihesten dute. Zentzu horretan mantentzen dugu ezezkoa ematen duen erabaki horrek, edozein kasutan ere, justifikazio nahikoa, objektiboa eta zentzuzkoa izan behar duela eta bateratze eskaera hori planteatu den termino zehatzei egokituz zerbitzua berrantolatzeko ezintasuna justifikatu behar duela.
Aurretik a
ipatu dugu, a
plikaziorako a
rau esparrua a
ztertu dugunean, gure erkidegoaren eremuan Euskal Funtzio Publikoari buruzko Legean a
ldaketak egiteke daudela oraindik. Gure ustez, a
ldaketa hori oso a
ukera ona izan daiteke Langile Publikoaren Oinarrizko Estatutuaren garapenean ditugun konfigurazio a
ukerak a
gortzeko. Estatutu horrek emakumeen eta gizonen a
rteko berdintasun ikuspuntu eraginkorra lortzeko beharrezkoak diren kontziliazio eskakizunak barne hartzen ditu.
Ararteko erakunde honetatik, zentzu horretan, a
raudiaren a
ldaketa edo egokitzapena sustatzera a
nimatu nahi dugu. Izan ere, horren garrantzitsua den ekimen batek familia eta lana bateratzera zuzenduta dauden neurri mota horiei estaldura juridiko nahikoa emango lieke eta beharrezkoak ez diren interpretazioari buruzko zalantzak saihestuko lituzke.
Bestalde, legegintzako ekimen horrek Eusko Legebiltzarraren Emakumeen eta Gizonen a
rteko Berdintasunerako martxoaren 2ko 4/2005 Legeak ezarritakoa babesten eta osatzen du. Lege horren helburua hauxe da: herri a
dministrazioko langileen lan baldintzak erregulatzen dituzten a
rauek lanaldia malgutzeko eta berrantolatzeko neurriak barne hartzea. Neurri horiek emakumeen zein gizonen lana, familia eta norberaren bizitza bateratzera zuzenduta daude.
Edonola ere, a
ipatu beharra dugu euskal herri a
dministrazioek ez dutela bateratze neurri horien dimentsio konstituzionala sustatzeko duten konpromisoa soilik legegintzako ekimen edo proposamen horretara mugatu behar. Une honetan, lan baldintzak a
rautzen dituzten a
kordioen testuetan gaineratu diren zenbait ezarpen garrantzitsu tartean daude. Izan ere, a
kordio horiek ezin dira eduki barik geratu.
Hain zuzen ere, erakunde honen a
buruz, lan baldintzen a
kordioaren eta a
rauketaren esparru hori benetan a
proposa da bateratze neurriak gauzatzearen a
lderdirik eztabaidagarrienak eta zailenak jorratzeko, hala nola, esku a
rtean ditugun lanaldi murrizketa edota a
ldaketa. Zentzu horretan, negoziazio esparru horrek, zehatzagoa den a
ldetik, a
ntolatzeko hautabide berriak ikertzeko a
ukera emango luke, bai eta eragindako zerbitzuaren ondoriozko beharrak dituzten langileen eskubideak a
rgitzeko eta integratzeko a
ukera ere. Horrela, langile guztien lan baldintzak errespetatzen direla bermatuko litzateke eta gaur egun gure a
dministrazioen jardunean dagoen desadostasun maila jaitsiko litzateke.
Dena den, jakin badakigu kontu honen ondorioz desadostasun eta kexa berriak etengabe sortuko direla. A
ipatu dugun moduan, horrek ezin ditu euskal herri a
dministrazioak a
tzera bota eta esparru publikoan lan egiten duten langileei familiak eta lanak sortzen dizkieten beharren bateratze maila a
ltuagoak eskaintzeko a
haleginarekin jarraitu behar dute. Nolanahi ere, erakunde gisa, a
urrerantzean ere a
dministrazio horiei justifikazio nahikoa, objektiboa eta a
rrazoizkoa eskatzen jarraituko dugu, bateratze-eskaerak egiten diren modu zehatzean zergatik ezin diren onartu jakiteko.
IV. Gomendioak
IV.1. Funtzio publikoaren gaur egungo a
raudia a
ldatzeko edota egokitzeko ekimena sustatu dadila, familia eta lana bateratzeko neurriei babes juridiko nahikoa eskaintzen dien a
raudia lortzeko. Neurri horiek lanaldiaren murrizketaren eta egokitzearen edo a
ldatzearen ingurukoak dira.
IV.2. Neurri horien gauzatzea erraztu a
hal duten ekimen guztiak sustatu daitezen langile publikoen lan baldintzei buruzko negoziazio eta a
kordioen esparruetan.
IV.3. Bitartean eta edozein kasutan ere, interpretazioari dagokionez sortu daitezkeen zalantzak Konstituzio A
uzitegiaren doktrinarekin bat eginez ebatz daitezen. Izan ere, hori izan da familia eta lana bateratzearen a
ldeko neurrien dimentsio konstituzionala.
IV.4. Modu berean, edonola ere, bateratzea dela-eta lanaldiaren egokitzapen eskaerei ezezkoa eman a
urretik, nahikoak diren a
rrazoiak eman daitezen, a
ntolatzeko zailtasunak modu objektiboan eta zentzuzkoan a
zalduz eta eskaera horiek planteatu diren terminoetan onartzeko ezintasuna a
rgituz eta justifikatuz.