11. Talde terroristen biktimak
I. Aurrekariak
Arartekoak beti sentsibilitate berezia a
zaldu du terrorismoaren biktimen a
urrean eta erabateko kontrakotasuna a
dierazi du hilketen, estortsioaren eta mehatxuen bitartez giza eskubideen urraketa oso larriak eragin dituzten indarkeria terroristaren ekintza guztien a
urrean. Hain zuzen ere, terrorismoaren indarkeriak ehunka pertsona hiltzea eragin du eta larriki urratu du a
tentatu terroristetan zaurituak, bahituak, pertsegituak eta estortsionatuak izan diren milaka herritarren osotasun fisiko eta moralerako eskubidea. Poliziak, militarrak, epaileak, presondegietako funtzionarioak, ordezkari politikoak, irakasleak, enpresariak eta bestelako lanbideak izateagatik heriotza mehatxu iraunkorrak jasan behar dituzten milaka herritarren as
katasuna urratu da.
2010. urtean, Jean-Serge Nérin gendarmearen hilketa gaitzetsi beharra dago; ekintza terroristari erabateko gaitzespena a
dierazi behar zaio eta haren familiako kideei eta lagunei gure elkartasuna helarazi. Bestalde, a
zpimarratzekoa da urte honetan ez dela izan heriotza-biktima bat bera ere Espainiako lurraldean.
2010a oso urte positiboa izan da a
rlo a
rau-emaileari dagokionez, baita terrorismoaren biktimen a
ldeko botere publikoen beste ekintza batzuetan ere, gerora a
zalduko denari jarraiki.
II. Arloa kopurutan
Aurreko urteetan gertatu den bezala, oso gutxi dira terrorismoaren biktimen a
rloan izandako kexak, 3 baino ez, orotara jasotako kopuruaren %0,23 baino ez.
Guztiek zerikusia dute talde terroristen biktimekiko a
rtapenean izandako a
razoekin.
Urteko txostenaren idazkuntza itxitzat jo denean, hirurak ebazteke daude oraindik.
III. Legeen testuingurua eta politika publikoak
III.1. Terrorismoaren biktimek erabateko kalte ordainak jasotzeko eskubidea
Ekainaren 19ko 4/2008 Legearen zergatien a
zalpenean, Terrorismoaren Biktimei A
itorpena eta Erreparazioa egitekoa delakoan, a
zpimarratzen da Erreparazio eskubideak "ekintza terroristen ondorioz nozitu dituzten kalte mota desberdinengatik biktimei ordaina emateko erabil daitezkeen neurri guztiak biltzen dituela". "Testuinguru horretan, a
rauak ezartzen duenez, eragindako kalteen erreparazioa egiteak zenbait neurri mota jaso ditzake: lehengoratzekoak, kalte-ordainak ematekoak, errehabilitatzekoak eta laguntza integrala zein morala ematekoak".
Aipatutako 4/2008 Legearen III. a
talak biktimen babes eta a
rtapen integralerako sistema a
rautzen du honako a
rloetan: osasun fisiko eta psikikoa, etxebizitza, kalte materialak, enplegua eta funtzio publikoa, irakaskuntza eta trebakuntza.
Legearen a
urreikuspen as
kok beharrezkoa zuten a
raudiaren garapena eraginkorrak izateko. Hori dela eta, garrantzi berezia zuen azaroaren 9ko 290/2010 Dekretua onartzeak, terrorismoaren biktimei laguntza integrala emateko sistema garatzen duena.
Bestalde, Estatu mailan, beharrezkoa da a
ipatzea Terrorismoaren biktimen a
itorpen eta babes integralerako Lege Proposamena. Memoria, duintasun, justizia eta egiaren ideiak garatzeaz gain, biktimen a
itorpena eta erabateko laguntza bilatzen ditu. Horrek biktimek eskura dituzten laguntza, prestazio eta ohoreen hazkundea ekarriko du.
Azaroaren 9ko 290/2010 Dekretuak Terrorismoaren biktimei laguntza integral emateko sistema garatzen duen ekainaren 19ko 4/2008 Legearen bigarren xedapen gehigarriaren a
ginteari erantzuten dio; Gobernuari ematen dio "lege honen edukiak a
plikatzeko eta garatzeko beharrezkoak diren xedapen a
rautzaile guztiak" egiteko.
Euskadiko Terrorismo Biktimekiko Erakundeen A
rreta A
rartekoaren ezohiko txostenean, IV gomendioan, erreparazioaren eskubideari lotuta, hauxe a
zpimarratzen zen: "erreparazioari dagozkion obligazio publikoetako batzuk 4/2008 Legearen a
rauzko garapena a
halik eta lasterren zehaztu behar da". A
raudi honek a
ukera emango du dekretuak 4/2008 Legea a
rauz garatu beharrak baldintzatzen zituen terrorismoaren biktimen prestazio batzuei erantzuteko.
Terrorismoaren biktimei a
rtapen integralerako sistema bat garatzeko, a
ipatutako dekretuan zehaztu dira:
– Kalte materialak ordaintzeko ekintzak.
– Kalte materialen prebentziorako ekintzak.
– Laguntza juridikoa.
– Osasun eta psikologia a
rloa.
– Enplegu a
ktiborako politiken a
rloa.
– Justifikatu beharreko ordainketak eta ezohiko laguntzak.
Beraz, dekretuak 4/2008 legearen a
rtapen integralerako a
urreikuspenak garatzen ditu, legeak xedatutako eskubideak gauzatzeko beharrezkoak diren baldintza eta prozedurak zehaztuz.
Diputatuen Kongresuan Terrorismoaren biktimen A
itorpen eta Babes integralerako Lege-proposamena izapidetzea terrorismoaren biktimen eskubideen a
rloko a
rauzko mugarri handietako bat da eta a
zken urteotan terrorismoaren biktimen elkarte eta fundazioek egin dituzten erreklamazio oso sentikor bati erantzuna ematen dio.
Interesgarria da a
rauzko testu honen gaineko ohar batzuk egitea:
– Parlamentuko talde guztiek a
dostutako lege-proposamena da [Sozialista, Popularra Kongresuan, Katalana (Convergència i Unió), Euskalduna (EAJ-PNV), Esquerra Republicana-Izquierda Unida-Iniciativa per Catalunya Verds eta talde mistoarena]: hori terrorismoaren a
urrean irmotasun demokratikoaren irudi oso sinbolikoa da.
– Terrorismoaren biktimek euren elkarte eta fundazioen bitartez helarazitako a
ldarrikapenetako ugari kontuan izan ditu.
– A
rauzko berrikuntza batzuk dakartza eta lehenagoko a
urreikuspenak berrindartzen ditu. Horrela:
• Memoria, duintasun, justizia eta egiaren indarra ideietan oinarritzen da.
• Terrorismoaren biktimak giza eskubideen urraketak jasandako biktima gisa hartzen ditu.
• Terrorismoaren biktimen a
rretaren kontzepzio orokorra planteatzen du.
• 1960ko urtarrilaren 1etik a
urrera izandako ekintza terrorista guztiei a
tzeraeragineko a
plikazioa a
urreikusten die.
• Legeari mehatxatuen irudia eransten dio.
• Lege honetan batzen ditu orain a
rteko a
urreko legeetan modu bereizian a
raututa zetozen prestazioak.
• Biktimen intereserako material ugari a
rautzen ditu: kalte pertsonal eta materialen ordainketa; osasun a
rtapena; lan eskubideak eta Gizarte Segurantza; terrorismoaren biktimei emandako ezohiko laguntzak; etxebizitza a
rloan izandako ekintzak; hezkuntzarako laguntzak; biktimen babesa prozesu judizialetan.
Nahiz eta hobetu litezkeen a
lderdiak egon litezkeen, a
rauzko testu ona da, terrorismoaren biktimen babesa indartuko duena.
II.2. Terrorismoaren biktimek partaidetza eskubidea
Erakunde honek idatzitako Euskadiko Terrorismo Biktimekiko Erakundeen A
rreta izeneko txostenean, parte hartzeko eskubidearen garrantzia a
zpimarratzen zen, terrorismoaren biktimen eskubideetako bakoitzean islatzen den zeharkako eskubide gisa. Partaidetzaren printzipioak garrantzi berezia hartzen du Biktimen Erreparazio eskubidearekin batera.
4/2008 Legeak berak, 6. a
rtikulua, Terrorismoaren Biktimen Partaidetzarako Euskal Kontseiluaren sorkuntza a
urreikusten du, era paritarioan osatu dela kontuan hartuta: a
lde batetik, euskal a
dministrazio publikoak eta, bestetik, terrorismoaren biktimen elkarte eta fundazio euskaldunak eta elkarte bakezaleak.
2010. urte honetan, a
zpimarratzeko da Eusko Jaurlaritzak behingoz onartu duela 55/2010 Dekretua, otsailaren 23koa, Terrorismoaren Biktimen Partaidetzarako Euskal Kontseilua sortzeko. Kontseiluaren helburua hau da: "terrorismoaren biktimen partaidetza bideratzea haiei eragiten dieten gai guztietan, bai eta a
dministrazio publikoei a
rlo horretako politika zehatzak a
biaraz ditzatela proposatzea ere".
Dekretuak kontseiluaren osaera, izendatzeko sistema, funtzionamendurako a
raubidea eta funtzioak xedatzen ditu. A
pirilaren 14an Terrorismoaren Biktimen Partaidetzarako Euskal Kontseilua eratu zen. Organoaren presidentea Kriminologiaren Euskal Institutuaren zuzendaria da eta, a
dministrazio publikoen bokal gisa honakoak a
geri dira: Eusko Jaurlaritzako Herrizaingo sailburua, Terrorismoaren Biktimen Laguntzarako zuzendaria, zuzendaritzaren a
lboko a
holkularia eta Barakaldo eta Santurtziko a
lkateak, Eudelen ordezkari gisa. Gizarte zibilaren ordezkaritza Terrorismoaren biktimen elkarteetako hiru bokalek osatzen dute –Covite, Zaitu eta A
CFSEVT–, Fernando Buesa Fundazioaren ordezkari bat –terrorismoaren biktima baten inguruan sortutako euskal fundazioen izenean– eta Gesto por la Paz taldeko kide bat, euskal talde bakezaleen izenean.
III.3. Memoriarako eskubidea
4/2008 Legearen 8.1. a
rtikuluak, Terrorismoaren Biktimen A
itorpena eta Erreparazioa delakoak, hauxe dio: "euskal botere publikoek bakean eta as
katasunean oinarritutako elkarbizitza lortzen eta biolentzia erabat eta errotik deslegitimatzen lagunduko duen memoria kolektiboa finka dadin sustatuko dute". Hori dela eta, a
parteko a
tseginez jaso dugu euskal erakundeek Terrorismoaren Biktimen Memoriaren lehen eguna ezarri izana. Hautatutako data, a
zaroaren 10a, karga sinboliko handikoa da, hori baita ekintza terroristek zauriturik edo hildakorik eragin gabe gelditzen den urteko egun bakarra.
Data horretan Eusko Legebiltzarraren presidentziak terrorismoaren biktimen oroitzapenaren a
ldeko a
dierazpenak egin zituen. A
dierazpena A
juria-Enean irakurri zen ere, biktimek lehendakariarekin egindako ekitaldi batean; baita batzar nagusietan eta euskal udal ugariren osoko bilkuretan ere.
Terrorismoaren Biktimen Memoriaren Eguna A
rkauteko Ertzaintzaren a
kademian ospatu zen ere, 1985etik ekintza terroristetan hildako polizia a
utonomoaren hamabost kideei egindako omenaldi batekin.
Eguna A
ndoainen egindako ekitaldi batekin a
maitu zen; A
ndoainek gertutik bizi izan du indarkeria terrorista, ETA, Triple A
eta Batallón Vasco-Español taldeen zazpi biktima izan baititu.
III.4. Memoriarako eskubidea udal mailan
Udal mailan, herritarrengandik hurbilen dagoena izateagatik, a
rreta berezia eskaini behar zaio terrorismoaren biktimen memoria eskubidea gauzatzeari. Euskadin terrorismoaren biktimei erakundeek emandako a
rreta izenburuko txostenean, –erakunde honek egindakoa– hauxe a
dierazi zen: "Modu negatiboan baloratu beharra dago a
tentatu terroristarik izan ez duten edo herritarren a
rtean terrorismoaren biktimarik ez daukaten udalerri as
kotan horiek omentzeko ekimenik egitea beharrezkotzat jo ez izana. Udal korporazioen konpromisoaren indar sinbolikoak, zalantza izpirik gabe, lagunduko luke terrorismoaren gaitzespen sozial eta politikoa lortzen."
Aipatutako txostenaren 23. zenbakia duen koadroan a
zaltzen da une hartan hamabost bat udalerrik baino ez zituztela a
ntolatu terrorismoaren biktimen omenaldi eta a
itorpenerako ekitaldiak; datuak kontraste handia eragiten zuen terrorismoaren a
tentatuetan hildakoak izandako euskal udalerrien kopuru handiarekin a
lderatuta.
Egoera horrek A
rartekoari honako ekintza planteatzera eraman zuen, memoriaren eskubidearen gaineko gomendioa kontuan hartuta: "udalerri guztietan, biktima terrorista bat izandakoetan ezinbestean, terrorismoaren biktimen memoriarako kale edo eraikin publiko bat sortzea, era pertsonalizatuan eta parte-hartzailean, eta horrekin lotutako hezkuntza-jardueraren bat a
ntolatzea urtero".
Zorionez, Terrorismoaren Biktimen Laguntzarako Zuzendaritzaren lan eskergaren ondorioz, Memoriaren Maparen ekimenaren bitartez, udalerri ugari pixkanaka-pixkanaka a
zken urteetan hasi dira euren udal eremuan izandako biktimei omenaldiak egiten. Horrela, 2010. urtean zehar honako omenaldiak egin zaizkie terrorismoaren biktimei:
Hain zuzen, 2010eko otsailaren 15ean, Lasarteko Udalak terrorismoaren biktimak omendu zituen, bereziki, udalerrian hil zituzten zortzi pertsonak, udalerri horretan izandako a
tentatuetan zauritu edo kaltetutako hiru pertsonak edo udalerritik kanpo a
tentatu terrorista bat izan zuten Lasarteko a
uzokideak. Omenaldian bi plaka ezarri zituzten udalaren sarreran.
Zumarragako Udalak, maiatzaren 7an, omenaldia eskaini zien ETAk hildako udalerriko lau biktimei eta plaka oroigarri bat ezarri zuen.
Markinako Udalak ere terrorismoaren biktimei omenaldi bat egin zien maiatzaren 28an.
Bere a
ldetik, Getxoko Udalak omenaldia egin zien uztailaren 10ean udalerri horretako ETA eta GAL taldeen ekintza terroristek eragindako 18 biktimei. Eskultura bat egin da terrorismoaren biktimak oroitzeko: Guztion etxea du izena.
Uztailaren 23an, Zumaiak omenaldia eskaini zien udalerri gipuzkoar horretako terrorismoaren bost biktimei. "In memoriam" leloa zuen plaka bat a
urkeztu zen.
Uztailaren 29an, Erandioko Udalak udalerrian ETAk eragindako bi biktimak omendu zituen, bietako bat bi urteko mutiko bat.
Azkenik, Memoriaren Egunean lau omenaldi egin zituzten, horietako bat Andoainen: han lehendakariak eskultura bat inauguratu zuen, As
katasunari-A la libertad, terrorismoaren biktimei eskainia, ekintza terroristek eragindako zazpi biktimak gogoratuz.
Orioko Udalak, egun berean, Memoriaren Maparekin bat egin zuen: udalerriko biktimen omenez ezarritako plaka bat inauguratu zuen.
Elburgoko udalerri a
rabarrean eskultura bat inauguratu zuten a
zaroaren 10ean, Landederra eraikinaren ondoan, udalerri horretako terrorismoaren biktimei eskainia.
Memoriaren Egunarekin bat eginik, Beasaingo Udalak Gipuzkoako udalerri horretako biktimak omendu zituen.
Gainera, beste udalerri batzuetan urteko ekitaldiak a
ntolatu zituzten, a
urreko urteetako jarraipen gisa, Bilbon edo Zarautzen, besteak beste.
Amaitzeko, biktima indibidualentzako omenaldiak egin zituzten, familiako kide, lagun edo a
lderdi politikoetako edo erakundeetako ordezkariekin, hainbat euskal udalerritan.
III.5. Bakean eta as
katasunean elkarbizitzeko eskubidea: Terrorismoaren deslegitimaziorako biktimen interesa hedabideen eta prebentzio terroristarako hezkuntzaren bitartez
Bakerako, as
katasunerako eta elkarbizitzarako eskubidea 4/2008 Legearen 9. a
rtikuluan a
zaltzen da, terrorismoaren deslegitimazio etiko, sozial eta politikoaren ideiari lotzen zaiona.
4/2008 Legeak berak, 9.3 a
rtikuluaren b) eta d) a
taletan botere publikoei a
gintzen die "hezkuntza sistemaren maila guztietan, bakerako eta giza eskubideen a
ldeko hezkuntza, baita balio demokratikoen sustapena ere, bultzatzeko".
Era berean, botere publikoei honakoa eskatzen zaie: "terrorismoaren etika, sozial eta politikoaren deslegitimaziorako neurri a
ktiboak hartzea, elkarbizitza integratzailerako a
rauak a
rtikulatuz, Zuzenbide Estatuaren eta Estatu demokratikoaren legitimazio soziala babestuz eta sustatuz, gure as
katasunen eta bakearen elkarbizitzarako berme gisa".
Nazioarteko a
rauek ere herritartasun demokratikoaren, partaidetzaren, kohesio sozialaren eta a
niztasunaren errespetuaren garapenerako heziketaren potentzialitateen gaineko kontzientziazioaren helburua a
zpimarratzen dute.
Erakunde honi a
rdura berezia eragiten dio bakearen kulturan eta balioetan bultzatu beharreko hezkuntza, gai lehenetsia terrorismoaren biktimekiko erakundeen a
rretari buruzko txostenak eta balioen transmisioaren gaineko txostenak islatzen dituzten datuei begira. Ikerketa horretan a
ztertzen dira, besteak beste, nerabe euskaldunek terrorismoaren eta terrorismoaren biktimen a
urrean duten jarrera, eta ekintza biolento edo terroristak justifikatu edo gaitzesten ez dituzten a
dinez beherakoen ehunekoari buruzko datu kezkagarriak ematen ditu.
Aurreko legealdian onartu zen Bakerako eta Giza Eskubideen Hezkuntzarako Euskal Plana (2008-2011), bakearen kultura sustatzeko as
moz, eta otsailaren 10eko 31/2009 Dekretuaren bitartez, Bakerako eta Giza Eskubideen Hezkuntzarako A
holku Kontseilua.
2010. urte honetan honakoa onartu da ere: Bizikidetza Demokratikoa eta Indarkeriaren Deslegitimazioa Plana (2008-2011), a
ipatutako Bakerako eta Giza Eskubideen Hezkuntzarako Planaren birformulazioa eragin duena.
Planak berak helburu gisa erakusten du herritarren jarrera orokorra a
ldatzeko a
urrerapausoak ematea, as
katasunean bizitzeko berme gisa sistema demokratikoa hartzeko as
moz. Era berean, a
ipatzen da planak jarraipena eman nahi diela, baita sistematizatu ere, bakerako eraginkorrak izan diren a
urreko ekimenei. Nazioarteko erakundeek egindako gomendioak kontuan hartzen ditu eta bat dator Estatuko testuinguruarekin. Planaren oinarria Gobernuak a
rlo honetan egin dituen ekintzen sail a
rteko izaera da, baita bere erakunde a
rteko dimentsioa ere.
Bestalde eta kontuan hartuta terrorismoaren deslegitimazioan komunikabideek duten garrantzia, Eusko Jaurlaritzak eta EITBk a
kordio bat sinatu dute Bizikidetza Demokratikoa eta Indarkeriaren Deslegitimazioa Plana (2008-2011) garatzeko eta bultzatzeko, balioen sentsibilizazio kanpaina baten bitartez. Kanpainak plana sustatu nahi du telebistako spot, irratiko tarte, erreportaje, film eta indarkeriaren deslegitimazioan eta bizikidetza demokratikoan eragina duten ekintza edo gertakari esanguratsuen zabalkundearen bitartez.
III.6. Motibazio politikoko indarkeriak eragindako giza eskubideen urraketen eta sufrimendu bidegabeen biktimen txostenaren onarpena
Terrorismoaren biktimak giza eskubideen urraketak jasandako biktima gisa definitzen ditu legeak eta ezaugarri hori partekatzen dute eskubideen urraketa larriak jasan dituzten beste hainbat talderekin: Memoria Historikoaren legeak jasotako gertakarien biktimak, beste sufrimendu bidegabeen biktimak eta "Motibazio politikoko indarkeriak eragindako giza eskubideen urraketen eta sufrimendu bidegabeen biktimak" deituak.
Beharrezkoa da a
zaltzea, nahiz eta denak giza eskubideen urraketen biktimak izan, denak ez direla terrorismoaren biktimak; kategoria hori, legearen a
rabera, a
rauz hala definitzen direnek baino ez dute, zentzu hertsian. Beraz, biktima guztiek giza eskubideen urraketen biktimen ezaugarriak partekatzen dituzten a
rren, euren biktimizazioaren jatorria ez da bera, ezta a
plika litezkeen ondorioak eta a
rauzko tratamendua ere.
Terrorismoaren biktimak ez badira ere, interes handikoa iruditzen zaigu a
ipatzea "Motibazio politikoko indarkeriak eragindako Giza Eskubideen Urraketen eta Sufrimendu Bidegabeen Biktimak Txostena" delakoaren onarpena.
Eusko Legebiltzarrak, 2007ko urriaren 5ean izandako Terrorismoaren Biktimei buruzko Bilkura Monografikoaren baitan, elkartasun instituzionala a
dierazi zien terrorismoaren biktimei eta euskal erakunde nagusien biktimekiko elkartasunaren konpromisoa indartzen duten 21 ebazpen onartu zituen. Ebazpen horien a
rteko lehenak erreferentzia egiten zion motibazio politikoa duen indarkeriatik eratorritako giza eskubideen urraketak jasandako beste biktimen errealitateari eta hitzez hitz a
zaltzen zuen:
"1. Terrorismoaren Biktimei Laguntzeko Zuzendaritzak kontrolatu gabeko taldeen, eskuin muturreko taldeen eta GALen terrorismoak eragindako biktimen gaineko ikerketa-txosten sakon eta zehatza egin dezala, a
rreta berezia jarriz biktimen identifikazioan eta indarrean dagoen legedian a
itortzen diren eskubideen a
itortza mailaren ikerketan.
2. 2. Biktimei Laguntzeko Zuzendaritzak motibazio politikoak eragindako giza eskubideen zapalketa jasan duten beste biktimen errealitatearen gaineko ikerketa-txosten sakon eta zehatza egin dezala, a
rreta berezia jarriz biktimen identifikazioan eta a
itortza moral eta ordaintza egiteko beharrezko neurriak a
ztertzen.
3. A
ipatutako lehenengo ikerketa-txostena 2008ko martxoaren 31 baino lehen a
urkeztu beharko du Jaurlaritzak Terrorismoaren Biktimen lantaldearen a
urrean.
4. 4. A
ipatutako bigarren txostena, berriz, 2008ko martxoaren 31 baino lehen a
urkeztu beharko da Giza Eskubideen Batzordearen a
urrean.
2008ko ekainaren 24an, Terrorismoaren Biktimen Laguntzarako Zuzendaritzak Eusko Legebiltzarraren Giza Eskubideen Batzordearen baitan sortutako ponentzian a
urkeztu zuen "Muturreko eskuinaren eta GAL kontrolik gabeko taldeek praktikatutako terrorismoaren biktimen errealitatea" delako txostena. Data berean, 2008ko ekainaren 24an, Herritarren Eskaera eta Giza Eskubideen Batzordean a
urkeztu zen "Motibazio politikoa duen indarkeriazko testuinguru batean gertatutako giza eskubideen urraketen eta sufrimendu bidegabeen biktimak" delako txostena. Kasu bietan a
urretik a
ipatutako a
gindu parlamentarioa betetzen zen.
Eztabaida, proposamen eta parte-hartze ugariren fruitu gisa, 2009ko a
benduaren 22an, Herritarren Eskaera eta Giza Eskubideen Batzordeak a
ho batez onartu zuen ez-legezko proposamen bat honakoa zioena:
"Eusko Legebiltzarrak Eusko Jaurlaritzaren Giza Eskubideen Zuzendaritzari eta Terrorismoaren Biktimei Laguntzeko Zuzendaritzari eskatzen die lanean jarrai dezatela lehen pauso gisa 2008ko ekainean a
urkeztu zen Motibazio politikoko indarkeriak eragindako giza eskubideen urraketen biktimei buruzko txostena delakoarekin. Txosten horrek a
ztertu beharko ditu Euskadin a
zken hamarkadetan indarkeriak eragin dituen giza eskubideen urraketek sortutako sufrimendu bidegabea, gaur a
rte kontuan hartua izan ez dena; horrela, biktima horiek a
intzat hartzean ere egingo da a
urrera. A
ipatutako txostena Giza Eskubideen eta Herritarren Eskaeren Batzordean a
urkeztuko da, sei hilabete baino lehenago. Era berean, Eusko Jaurlaritzari eskatzen dio a
urkez dezala, data berean, erreparazioa egiteko lehenengo neurrien proposamena".
Agindu hori a
intzat hartuta, a
ipatutako txostena egin da, biktimazioaren a
rloan garrantzitsutzat jotzen duguna, izan ere, bakerako eta bizikidetza demokratiko osorako a
urrerapenari ekarpen bat egin baitiezaioke.
IV. Talde terroristen biktima izandako pertsonek a
urkeztutako kexak
Lehenago esan dugu oso gutxi direla terrorismoaren biktimek a
urkeztutako kexak. 2010. urtean hiru kexa baino ez ditugu jaso.
IV.1. 2009. urtean jaso ziren kexek: 4/2008 Legean a
urreikusitako prestazioen desestimazioa planteatzen zuten eta, hala ere, ezin ziren indarrean jarri legearen a
rauzko garapena oraindik egin gabe zegoelako. 290/2010 Dekretuaren onarpena, a
zaroaren 9koa, dagoeneko a
ipatu duguna, legeak a
urreikusitako prestazioetako batzuk zehaztu a
hal izango ditu.
Gaia Terrorismoaren Biktimen Laguntzarako Zuzendaritzari a
urkeztu zitzaion, a
raudiaren a
rauzko garapenaren berri ez izatearen a
rriskuak beste biktimaren bati eskaera ezetsi a
hal ziolako beldurrez. Zuzendaritzak jakinarazi digu, ofizioz, a
rauzko garapena ez izateagatik desestimazioa jaso zuten pertsona guztiei jakinarazi diela a
raudia onartu egin dela, ondo irizten baldin badiote, zuzendaritzaren a
urrean eskaera egin dezaten berriz.
IV.2. 2010ean jasotako kexetako bik a
gerian uzten dute iragan mendeko 80ko hamarkadako urte gogorretan ekintza terroristek eragindako kalte materialekiko laguntzari dagokionez terrorismoaren biktimek ez dutela erantzunik jasotzen.
Kasuetako batean, familia batek planteatzen zuen 80ko hamarkadan ETAk egindako a
tentatu batean leherkari batek lau pertsona hil zituela, baita zauritu ugari eragin ere, eta gainera eraikinak kalte handiak jaso zituenez, erabat erauzi behar izan zutela. Eraikinaren jabea zen familiak kalte-ordainak jasotzeko eskaera bat egin zuen eta a
zaroaren 24ko 214/2002 Dekretuaren a
plikazioaren bitartez ukatu egin zitzaien, eskaera egin zutenean indarrean baitzegoen eta dekretu hark a
rautzen zituen terrorismoaren biktimen laguntzak.
4/2008 Legeak eta 290/2010 Dekretuak ere ez diote erantzunik ematen egungo legea indarrean egon a
urretik gertatutako ekintza terroristen bitartez kalte materialak jasan dituzten pertsonei.
Beste kexan Frantziako marka baten a
utomobilen salmentarako lantegi emakidadun baten jabeak a
zaltzen du ETAren "interes frantses" deitutakoen kanpainaren ondorio gisa bost a
tentatu jasan zituela, bost leherkari jarri baitzizkioten: 1987ko uztailaren 22an, 1987ko urriaren 4an, 1988ko a
pirilaren 22an, 1995ko a
zaroaren 25ean eta 1995ko a
benduaren 24ean. Lantegiaren a
urkako a
nkerkeriak enpresaren egoera jasanezina egin zuen, zor ugari, salmenten jaitsiera eta lan-berrantolaketa ugari eraginik, langile ugari kaleratu behar izan baitzituen. Testuinguru horretan, Frantziako enpresak emakida kendu zion Bizkaiko lantegiari, a
zken a
tentatua gertatu eta bost hilabetera.
Zoritxarrez, indarrean dagoen a
raudiak ez du ematen egoera bidegabe hori konpon lezakeen erantzunik.
IV.3. Hirugarren kexak a
tentatuak zuzenean edo zeharka edo mehatxu terroristak sentitu edo jasan dituzten pertsonen egoera planteatzen du: pertsona horiek zauri edo kalte fisikoak ez ezik, kalte psikologikoak dituzte ere, ekintza horien ondorio gisa. Kasu as
kotan ez zen jasandako ekintza biolentoengatiko salaketarik egin poliziaren a
urrean, eta ez zen ez laguntza medikorik ez teknikorik eskatu. Horietako pertsona as
kok "pertsekuzio indarkeria" delakoa jasaten duten taldeetako kideak dira eta urte ugari pasatu dituzte etsaitasunezko ingurune batean, eta denborak a
urrera egin a
hala euren kalte fisiko eta psikikoak okertu egin dira.
Kasu as
kotan pertsona horietako batzuek, a
tentatuak igaro eta urte ugarira, euren kalteak okerrago daudela ikusten dute eta ezgaitasun iraunkor, baliaezintasun gabeko lesioen edo baliaezintasun osoen a
itorpenak jasotzeko hartzekodun bihurtzen dira; batzuk hiltzera iristen dira. A
razoa da bien a
rteko lotura kausal bat a
urkitzea, dituzten eritasunak jasandako ekintza terroristek eragin zituztela a
rgitzeko. Horretarako, A
dministrazioari eskatzen diote ziurtatu dezala lotura kausal hori egon badagoela.
Une honetan kexa izapidetzen a
ri dira Terrorismoaren Biktimei Laguntzeko Zuzendaritzan.
V. Jarduera-planean a
urreikusitako ekintzak
V.1. Elkarte eta fundazioekiko harremanak
Terrorismoaren biktimen elkarteek, terrorismoaren biktima bat oroitzeko sortutako fundazioek eta elkarte bakezaleek egindako ekintzei esker, gizarteratu egin dira terrorismoaren biktimen irudia, egoera eta a
ldarrikapenak, ezbairik gabe.
Arartekoaren erakundeak, A
rartekoaren beraren, ondokoaren edo idazkari orokorraren bitartez, elkarte eta fundazio horietariko as
kok deitutako ekintza as
kotan parte hartu dute. Gainera, erakundeak UPV/EHUko Udako Ikastaroetako mahaietako bat moderatzen parte hartu du: Fernando Buesa Fundazioak a
ntolatutakoa, zinema, literatura eta terrorismoaren biktimei buruzkoa
V.2. Administrazioekiko harremanak
2010. urtean zehar, A
rartekoaren erakundeak hainbat bilera izan ditu Terrorismoaren Biktimen Laguntzarako Zuzendaritzarekin eta Giza Eskubideen Zuzendaritzarekin, jasotako zenbait kexa, proiektu eta ekintzaz jarduteko, zuzendaritza horiek terrorismoaren biktimen a
lde egin dituztenez, batik bat.
Arartekoak Eusko Jaurlaritzako Giza Eskubideen Zuzendaritzarekin elkarlanean jardun zuen Elkarbizitzarako Zinemaren 1. Erakustaldia delako ekitaldian: Bilbon izan zen 2010eko a
zaroaren 16,17,18 eta 19an.
V.3. Ikerketa bekak
2009ko a
benduaren 10ean, A
rartekoaren erakundeak ikerketa a
plikaturako beka bat esleitu zion As
un Merinero Sierrari, "EAEko terrorismoaren biktimen memoria eta a
itorpen sozialerako Eskubideak" izenburupean. Ikerketa lana 2010. urte osoan zehar garatu da eta 2011ko lehen seihilekoan a
maitu eta a
rgitaratua izango da.
Ikerketak nagusiki lau bloke jorratzen ditu:
– Memoria eskubidea Euskadiko terrorismoaren biktimei a
plikatua.
– Memoriaren erabilera eta gain-erabilera Euskadiko terrorismoaren biktimen kasuan.
– Euskadiko terrorismoaren biktimak oroitzeko erakundeen ekimenen a
zterketa.
– Euskadiko memoria kolektiboa eraikitzeko gainerako a
rloak: Gizartea, hezkuntza eta kultura.
Ikerketa lan honek ekarpen eta ikuspegi oso interesgarriak emango dizkie biktimazioaren a
rloko printzipio garrantzitsuenei: Memoriarako eskubidea, eta nolabait osatuko du erakunde honek terrorismoaren biktimekiko erakundeen a
rretari buruz idatzitako txostena.
VI. Ondorioak
VI.1. 290/2010 Dekretuaren onarpenaren balioespen oso positiboa egiten dugu, terrorismoaren biktimei laguntza osorako sistema garatzen baitu eta 4/2008 legean xedatutako eskubideetako batzuk indarrean jarriko baititu.
VI.2. Terrorismoaren biktimen a
itorpen eta babes osorako Estatuko legearen onarpena, biktimen erreparazioari dagokionez, mugarri garrantzitsua izango da.
VI.3. Terrorismoaren Biktimen Partaidetzarako Euskal Kontseilua sortu eta martxan jartzeak a
ukera emango du biktimen partaidetza bideratzeko euren interesekoak diren a
rlo eta esparru guztietan.
VI.4. Terrorismoaren biktimen memoriarako eskubidea indartu egin da a
zaroaren 10a Terrorismoaren Biktimen Memoriarako Egun izendatzean eta 2010. urtean hamar bat udalerri euskaldunek Memoriaren Mapan sartzeko a
halegina egiteagatik.
VI.5. Indarkeria Deslegitimatzeko eta Elkarbizitza Demokratikorako planaren onarpena oso tresna garrantzitsua da balio baketsu eta demokratikoetan lan egiteko, batik bat hezkuntzaren a
rloan.
VI.6. "Motibazio politikoko indarkeriak eragindako giza eskubideen urraketen eta sufrimendu bidegabeen biktimak" txostenaren onarpena, legeak a
gindutakoari jarraiki, terrorismoaren biktimei buruz ez jardun a
rren zentzu hertsian, giza eskubideen urraketak jasandako beste biktima batzuk babesten ditu. Biktimizazioaren a
rloko txosten garrantzitsua da, bakerako eta elkarbizitza demokratiko osorako a
urrerapausoa izan litekeena.