III. Atala. Arartekoaren jarduerak arreta publikoa behar duten taldeak babesteko
9. Lesbiana, gay, bisexual, transgenero eta transexualak
9. Lesbiana, gay, bisexual, transgenero eta transexualak
I. Aurrekariak
Arartekoa erakundeak a
rlo honetan egiten duen lana pertsona lesbiana, gay, bisexual, transgenero eta transexualen eskubideak babestera dago zuzenduta; horretarako, 2010. urtean, zenbait jarduera egin ditugu helburuak honakoak izanda:
• euskal herri-administrazioek euren jarduera osoan sexu joera eta genero nortasunagatiko berdintasunarentzako eta bereizkeriarik ezarentzako erabateko begirunea txerta dezatela lortzea.
• euskal gizarte osoan, sexu joerari eta genero nortasunari dagokienez, a
niztasuna baztertu gabe erabat errespetatzen duen kultura sustatzea.
• homofobia eta transfobia modu ororen a
urka borrokatzea, Euskadin pertsona homosexualek, transexualek edo transgeneroek bizi duten egoeraren ezagupena zabalduz.
2010ean a
rlo horri lotutako kexa guztiak erakunde honen beste lan a
rlo materialetatik datoz, a
rlo horiei zegozkien kontuen esparruan a
gertu baitira; hori dela-eta, ez dugu a
ipatuko a
rlo horretako kexa kopururik. Talde horren eskubideak erabat txertatzeari dagokionez eta, batez ere, familia homoparentalei dagokienez, euskal a
dministrazioen lanaren hobekuntza bultzatzen a
halegindu ez ezik, 2010ean gure jarduera nagusia LGBT pertsona taldearen eskubideak baztertu gabe errespetatzen dituen kultura hedatzea izan da.
II. Arau eta gizarte testuingurua
Azken urteotan talde horri dagokion esparru juridikoa erreformatu egin da pertsona horien eskubide zibilen erabateko parekatzea ezartzeko, bai sexu bereko pertsonak ezkontzeko a
ukerari, bai pertsona transexual edo transgeneroek euren genero nortasuna sentitzen duten sexura legez egokitzeko gaitasunari dagokionez. Hola, Euskal Herrian lehenengoa izatezko bikoteak a
rautzeko maiatzaren 7ko 2/2003 Legea izen zen, ondoren Kode Zibilaren erreforma, uztailaren 1eko 13/2005 Legearen bidez egina, zeinek ezkontzeko eskubideari dagokionez Kode Zibila a
ldatzen baitu, eta a
zkenik martxoaren 15eko 3/2007 Legea, zeinek pertsonen sexuari buruzko erregistroko a
ipamena zuzentzea a
rautzen baitu; hortaz, a
rau horiek LGBT kolektiboaren eskubide eredu berria ezartzeko lege oinarria bihurtu dira. Hala eta guztiz ere, zentzuzko denbora igaro a
rren, a
ipatu erreformek a
plikatzeko hutsuneak eta gabeziak dauzkate, batez ere erregistroko kontuei dagokienez, bai legezko sexu a
ldaketari dagokionez, bai bikote homosexualen seme-alabak Erregistro Zibilean erregistratzeari dagokionez. Jarraian a
zalduko dugunez, gai horiek herri-administrazioak kontrolatzeko burutzen ditugun jarduketen zati handi bat hartu dute; hala ere, gai horiei buruz egin ditugun jarduketak, funtsean, baina ez bakarrik, Espainiako herriaren defentsariaren erakundeak gai horietan esku har dezala eskatzeko izan dira, gai horiek estatu eskumenari a
txikita baitaude.
Halaber, a
rlo horri dagokionez a
ipatu behar dugu, 2010ean EAEn egondako berrikuntzarik a
zpimarragarriena honakoa izan dela: Euskal osasun-sistemak bere egin du pertsona transexualentzako osasun laguntza osoa, hots, sexua berrezartzeko kirurgia biltzen duena ere bai; lehenago, hura ez zen Osakidetzaren osasun prestazioetan sartzen, eta egun Gurutzetako Ospitalean xede horrekin sortutako unitate espezializatuak ematen du. Zalantza barik, hori a
urrerapen handia izan da Euskadiko pertsona transexualentzat, sexua a
ldatzeko ebakuntza horiek egiteko ez baitute EAEtik kanpo joan behar. Hala ere, a
urrerago, osasun a
rretari eta osasun prestazioei dagokienez, pertsona transexualen zenbait taldek helarazi dizkiguten a
ldarrikapenak ere a
ipatuko ditugu.
Egun, Eusko Jaurlaritzako Familia eta Komunitate Politikaren Zuzendaritzak betetzen ditu, Gizarte eta Enplegu Gaietako Sailaren baitan, LGBT kolektiboari lotutako gobernu eginkizunak. Orain Zuzendaritza horri a
txikita dago Berdindu, Gay, Lesbiana eta Transexualentzako Zerbitzua. Bestalde, jaurlaritzaren barruko eginkizun horien egituraketa berriari dagokionez ere zenbait a
ldaketa egon dira, jaurlaritza barruko a
ntolakuntza a
ldaketa hutsak diren heinean, ordea, orain a
rte ez dugu ikusi kanpoko irismen a
ipagarria izan dutenik.
Era berean, 2010ean a
rlo horretan egindako lana bere testuinguruan kokatu behar da. Horretarako, batez ere LGBT eskubideen a
lde lan egiten duten taldeen salaketei eta, neurri txikiagoan, erakundean jaso dugun salaketa batzuei esker a
ntzemandako a
razoak a
ipatu behar ditugu. A
razo horien jatorria, funtsean, a
dministrazioa lege errealitate berria a
intzat hartzeko egokitu beharrean dago. Izan ere, errealitate berri hori 2005. urtekoa izan a
rren, ikusi dugunez erabat a
plikagarria izateko egokitzapenak egin behar dira oraindik.
Azkenik, A
rartekoa erakundean sinetsita gaude pertsona homosexual eta transexualen eskubideen a
ldeko kultura gizartean hedatzeko eta barneratzeko derrigorrez heldu behar zaiola haurtzarotik errealitate horren kontzientzia duen hezkuntza irmotasunez garatzeari, eta, halaber, haur, nerabe eta gazteei laguntza berezia eman behar zaiela, egun bestelako joera sexualak edo genero nortasunak gizarteratzeko oraindik dakartzaten bereizkeria edo a
razoak paira ditzaketen neurrian. Hola, hezkuntza gure a
haleginak pilatzeko lan eremua dugu, batez ere datorren urteaz geroztik, eta horretarako xede horretara zuzendutako proiektuetan murgilduta gaude dagoeneko, jarraian a
zalduko dugunez.
III. Jarduera-plana
2010. urterako egindako jarduketa planaren esparruan, jarraian a
rloan burututako jarduketa nagusiak a
ipatuko ditugu, berehala emango ditugun epigrafeen a
rabera. A
rlo horretan burututako jarduketa a
ipagarrienen a
ipua dela-eta, 2010an A
rartekoak LGBT pertsonen eskubideak defendatzeari dagokionez izan dituen a
rreta gune nagusiak a
zpimarratuko ditugu:
III.1. Bilerak elkarteekin
• Bilerak LGBT eskubideen a
ldeko elkarteekin
LGBT pertsonen eskubideen a
lde lan egiten duten honako erakundeekin izan ditugu bilerak edo harremanak: Gehitu, Aldarte eta FELGTB. Elkarte horiekin landutako gaietatik bi a
zpimarratuko ditugu, une honetan gure erakundeak daukan lanean garrantzitsuenak deritzegulako:
- herri-administrazioei, bikote homosexualei seme-alabak dauzkaten familiak osatzeko eskubidea onartzen duen lege errealitatera erabat, baita a
lderdi formaletan ere, egokitzeko eskatu beharra
- a
dingabeei euren sexu joera eta genero nortasuna as
katasunez eta erabat garatzeko babesa emateko estrategiari heltzeko garrantzia
Lehenengo kontuari dagokionez, eremu horretan a
ntzemandako a
razoak konpontzen a
halegintzeko gomendio orokor bat egin dugu; gai horri buruzko a
tal honetako III.4. epigrafean emango dugu haren berri. A
dingabeen kontuari dagokionez, a
urreratu dugunez, erakunde hau, lortutako zenbait informazio eta A
rartekoak 2009an egindako "Adingabekoei balioak transmititzea" izeneko txosten bereziko emaitzak ikusita, bestelako sexu joera edo genero nortasuna duten haurrak, nerabeak eta gazteak erabat garatzearen a
ldeko hezkuntzaren esparruan eta, orokorrean, haurtzarotik LGBT pertsonen eskubideak erabat errespetatzen eta gizarteratzen duen herritar kultura eratu a
hal izateko, irmotasunez lan egin beharrari heltzeko premiaz jabetu da. Jarraian, eremu horrexeri dagokionez lantzen a
ri garen proiektuak ere a
ipatuko ditugu.
• Bilerak pertsona transexual eta transgeneroen eskubideen a
ldeko elkarteekin
2010ean zenbait bilera edo harreman izan ditugu pertsona transexualen eskubideen a
lde lan egiten duten honako elkarteekin: Transexualidad Euskadi; Errespetuz; eta Trans nortasunen despatologizazioaren a
ldeko espainiar estatuko sarea.
Elkarte horiekin landutako gaien a
rtean honakoei deritzegu garrantzitsuenak: pertsona transexualen a
razoak jasotzen duten osasun a
rretari dagokionez: desadostasuna sexuari buruzko a
ipamena erregistroan zuzentzeko legeak xedatutako lege betekizunekin; pertsona transexualei a
rreta osoa emateko legediaren edo a
raudiaren premia: legedi edo a
raudi horrek, osasun a
razotik eta legezko nortasunaren ikuspegi zorrotzetik harago, haien bizitzako beste esparru eta a
lderdi batzuk ere era zabalagoan hartu beharko ditu a
intzat; haien datu pertsonalak eta historia klinikoak babesteari lotutako a
razoak; bereizkeriaren a
urkako legediaren komenigarritasuna: legedi horrek pertsona transexual eta transgeneroen a
urkako bereizketa desagerrarazteko berariazko tresnak eduki beharko ditu.
Egun gai horiei lotutako zenbait ekimen daude, esaterako, orokorrean bereizkeriarik ezari dagokionez, Tratu berdintasunerako eta bereizkeriarik ezerako Lege integralaren Estatuko a
urreproiektua, eta ildo bereko zenbait a
utonomia esperientzia, pertsona transexualei berariaz lotuta (zentzu horretan, ikus, Nafarroan, genero nortasunagatik ez baztertzeari eta pertsona transexualen eskubideak onartzeari buruzko azaroaren 19ko 12/2009 Foru Legea). Gure ustez a
zken hori erreferentea izan daiteke Euskadirako; izan ere, interesgarria izan daiteke bertan, pertsona transexualen eskubideak a
rlo guztietan erabat errespetatzen direla eta haien premiei erabateko a
rreta ematen zaiela bermatzeko, mota horretako neurrien komenigarritasunari buruzko hausnarketari ekitea.
III.2. Bilerak a
dministrazio eta erakundeekin
• Bilera Eusko Jaurlaritzako Familia eta Komunitate Politikaren Zuzendaritzarekin
Bilera bat izan dugu zuzendaritza horrekin. Bertan, pertsona LGBTei buruz dauzkaten eginkizunak eta proiektuak a
zaldu dizkigute eta guk zenbait a
dministrazio egoera zuzendu beharra helarazi diogu, egun oraindik ez dutelako familia homoparentalen eta haien seme-alaben errealitate legala jasotzen. A
zken gai horri dagokionez, zuzendaritzari iragarri genion gomendio orokor bat emateko as
moa geneukala. Gomendioa a
zkenean 2010eko a
benduan eman zen eta jarraian a
ipatuko dugu. Edonola ere, harreman a
rina izatea a
dostu dugu eta zuzendaritzak A
rartekoa erakundearekin lankidetzan jardutearen a
ldeko jarrera a
rgia daukala sumatu dugu. Gai batzuk lantzeke gelditu dira, hala nola joan den 2009an "Transgeneroen eta transexualen egoera Euskadin" izenburupean egin genuen txostenak dakartzan gomendioak gauzatzea. Horri buruz a
tal honetako III.3. epigrafean hitz egingo dugu
III.3. Gomendioen jarraipena eta txosten berezia
• Hasteko, epigrafe honetan joan den 2009an Donostiako Udalari, hiriko kirol instalakuntza guztiek euren a
ldageletan banakako dutxak eta a
ldagelak edukitzea lortzeko xedez, kiroldegietan a
ldagelak egokitzeko premiari buruz egindako gomendioa a
ipatu behar dugu. Helburua, edozein a
rrazoirengatik, beste pertsonen begien a
urrean egon gabe intimitate nahikoz a
ldatu eta dutxatu nahi duen pertsona orok –eta hala gertatu ohi zaie a
ldaketa prozesua bukatu gabe duten pertsona transexualei– a
ukera hori izatea da (Arartekoaren ebazpena, 2009ko a
buztuaren 19koa). Horren bidez, Donostiako Udalari gomendatzen zaio kirol ekipamenduetan esku har dezala, zentzuzko denbora tartean, udalerriko kirol instalazio guztiek banakako dutxak eta a
ldagelak izan ditzaten). Ebazpen hori betetzen eta onartzen den egiaztatzeko egindako jarraipenetik, ondorioztatu dugu udal horrek ez duela gure gomendioa bultzatu. Hala ere, Euskadin hori gertatzen den toki bakarra ez denez gero, 2010ean ebazpen horren zentzu bereko gomendio orokor bat emateko a
ukera a
ztertzen a
ri gara.
• 2009an "Transgeneroen eta transexualen egoera Euskadin" izenburupean egindako txosten bereziari dagokionez, pentsatu dugu 2010 honetan erakunde honek hari dagokionez egin beharreko lanak batez ere edukia ezagutarazteari heldu behar ziola, gizarte osoan hedatzen a
haleginduz. Horretarako, zenbait hitzaldi eman eta txostenaren a
urkezpenak egin ditugu pertsona transexualen eskubideen a
lde lan egiten duten elkarteen. Bestalde, txostena 2009. urteko a
mai a
ldera egin zelan kontuan hartuta, pentsatu genuen goizegi zela herri-administrazioei bertan gomendatutako zenbait neurri gauzatu zitzatela eskatzeko, lehenbizi ezagutzeko eta barneratzeko eta ondoren gauzatzeko denbora behar baitute. Zentzu horretan, uste dugu neurri batzuk gauzatzeko eskatu a
urretik talde horren eskubideak bultzatzeko gure lanari ekin behar diogula, gure proposamenak ezagutaraziz eta haien komenigarritasunaz konbentzituz, herri-botereak haren bidez ezarri ditugun helburuei a
txikitzea lortzeko helburuz. 2010. urtea bukatutakoan, uste dugu a
dministrazioei txosten horrek dakartzan gomendioek proposatutako zentzuan eskaera zehatzagoak egiten hasi a
hal dela. Hori dela-eta, 2011n haiei jarraipen zehatzagoa egiten hasiko gara.
III.4. Gomendio orokor berrien a
ipamena
Arestian a
urreratu dugunez, 2010 honetan, LGBT eskubideen eremuan lan egiten duten zenbait talde eta elkartek –testuinguru horretan, bereziki A
ldarte taldea a
ipatu behar dugu– erakunde honi egindako salaketa baieztatu a
hal izan dugu. Horren berri eman genuen erakunde honen 2009ko urteko txosteneko II. kapituluko 9. a
talean. Haren bidez, a
gerian utzi zen familia homoparentalei eta bikote eta ezkontide homosexualei eragiten dieten zenbait a
dministrazio oztopok dirauela.
Arrazoi horregatik eman dugu Arartekoaren a
benduaren 23ko 4/2010 gomendio orokorra, familia homoparentalei eta sexu bereko bikote edo ezkontideei a
dministrazio oztopo formalak kentzeari buruzkoa. Bertan gai biri heldu zaie:
• A
dministrazio oztopo formalak deuseztatzea
Alde batetik, sumatu dugunez familia homoparentalei eta bikote eta ezkontide homosexualei dagokienez oraindik dirauten zenbait oztopo formal zuzentzea lortu nahi du gomendioak. Batez ere errealitate sozial eta juridiko berrira egokitu ez diten ereduetan oinarritutako inprimakiak betetzeari dagozkio.
Gure ustez ezinbestekoa da a
dministrazioen inertziak bukatzea eta bikotea edo familia homoparentala osatu duten pertsona homosexualentzat justifikaziorik gabeko zailtasunak ekar diezazkieketen egoera guztiak berraztertzea. Oztopo formal horien jatorria oso sakabanatuta dagoenez –izan ere, zenbait a
dministrazio maila, erakunde eta euskal herri-administraziotatik, zerbitzu edo prestazio publikoak kudeatzen dituzten bestelako erakundetatik edo egiten duten jarduera burutzeko a
dministrazioen baimena behar duten erakundeetatik datoz–, erabaki dugu komenigarria dela a
razoari batera heltzea.
Hori dela-eta, euskal herri-administrazio guztiak deitzen ditugu izatezko bikote eta ezkontide homosexualei eta seme-alabak dauzkaten familia homoparentalei eragiten dieten inprimakiak edo beste edozein a
giri formalki egokitzera, bikote, ezkontide edo familia horien errealitate pertsonalari berdintasunean erabateko lekua egingo dien formula sartuz. Halaber, euskal herri-administrazioei eskatzen diegu edozein zentro edo erakunderi jokabide bera eskatzeko, haien eskumeneko zerbitzu edo prestazioak kudeatzen badituzte edo jarduera baimendu behar badiete.
• Emakume biren a
rteko ezkontzen baitan lagunduriko ugalketaren ondoriozko seme-alabatasuna legez ezartzeko a
razoak
Bestalde, emakumeen a
rteko ezkontzek daukaten legezko egoera a
nbiguoa baietsi dugu, ezkontza horien baitan lagunduriko ugalketako tekniken bidez jaiotako seme-alaben seme-alabatasuna a
ma biologikoaren emaztearen a
lde ezartzeari dagokionez. A
nbiguotasun hori dela-eta, kasu batzuetan gerta daiteke emakume bien a
rteko ezkontzaren baitan teknika horien bidez jaiotako seme-alaben a
ma ez biologikoei a
matasun hori legez ez onartzea, a
dopzio prozesura joz ez bada. Prozesu horri seme-alaba jaio ondoren ekin behar zaio eta denboraren batere premiarik gabe luzatzen du a
ma ez biologikoari dagokion seme-alabatasuna legez onartzea. A
razo horren jatorria lagunduriko ugalketari buruzko maiatzaren 26ko 14/2006 Legeko 7. a
rtikuluaren letran badago ere, pentsatu dugu Euskadiko A
utonomia Erkidegoko a
dministrazio orokorrak, kasu horietan, a
dopzio prozesura jo beharra saihestuko duen legeari buruzko informazioa heda dezakeela.
Horregatik, gomendioetako bat, berariaz, Eusko Jaurlaritzari zuzendu diogu. Hola, lagunduriko ugalketako teknikak burutzen dituzten osasun zentroetan batez ere teknika horien bidez seme-alaba izan nahi duten ezkontide lesbianei eragiten dien legeari buruzko informazioa hedatzea nahi dugu. Zehazki, uste dugu komeni dela jakinaraztea, jaiotzeko unean a
dopzio prozesura jo gabe a
matasuna erabaki a
hal izateko, erditu a
urretik, a
ma biologikoaren emakume ezkontideak dagokion erregistro zibilean a
gertu behar duela erregistro zibileko epaile a
rduradunari formalki a
dierazteko jaio berriaren seme-alabatasuna onartu nahi duela.
III.5. Arlotik bultzatutako ofiziozko jarduketak
Emakume biren a
rteko ezkontzan lagunduriko ugalketaren bidez jaiotako seme-alabaren seme-alabatasuna a
ma ez biologikoaren a
lde erabakitzeari buruzko a
razoari dagokionez, hain zuzen ere, lagunduriko ugalketari buruzko maiatzaren 26ko 14/2006 Legean gai horren legezko eraketaren a
nbiguotasuna dela-eta, komenigarria iritzi diogu erregistroetako egungo praktikak berraztertzea sustatzen duen jarduketa bat bultzatzeari, ez direlako beti berdinak eta, gure iritziz, kasu batzuetan emakume bik osatutako ezkontzentzat bereizkeria sortzen a
ri direlako.
Hala ere, a
razo horren a
zken funtsa legearen a
nbiguotasunean dagoenez, beti berdinak ez diren erregistroen interpretazioa eta praktika eraginez, eta erakunde honek Estatuaren eskumenekoa den gai horretan esku hartzeko legezko eskumenik ez daukanez, a
ntzemandako a
razo orokorra Espainiako herriaren defentsariari helaraztea erabaki dugu, hark ekiteko lege interpretazioa a
rgitu a
hal izateko egoki deritzen jarduketak, erregistro zibilen jarduketek, a
ipatu inguruabarretan jaiotako seme-alaben seme-alabatasuna erregistratzeari dagokionez, konstituzioko berdintasun printzipioarekin erabat bat datorren erregistroko praktika homogeneoa bermatzen dutela ziurtatzeko edo, bestela, gure iritziz garrantzi konstituzionala izan dezakeen a
razoa konpontzeko irtenbide egokiak bila ditzan.
III.6. Arlo horretan giza eskubideak bultzatzeko foro, jardunaldi eta jarduketetako parte hartzea
• Parte hartzea zenbait foro eta jardunalditan
2010. urtean, A
rartekoaren pertsona LGBTentzako a
rreta a
rlotik, LGBT eskubideei lotutako jarduerak edo jardunaldietan a
ntolatzen dituzten zenbait forotan hartu dugu parte. Hola, "Transgeneroen eta transexualen egoera Euskadin" izeneko txosten berezia a
urkezteko zenbait solasaldi eman dugu (Donostian, Gehitu elkartearen InfAsis zerbitzuak eta Gaztegehituk a
ntolatutako jardunaldien esparruan); Bizkaiko Foru A
ldundiak eta Bilboko Udalak Bilbon a
ntolatutako "Generoak, sexualtasunak eta gorputzak" izeneko jardunaldietan ere parte hartu dugu.
Bestalde, a
rartekoak berak ere gai horri lotutako honako gertaeretan hartu du parte:
- 2010eko martxoan, Logroñon, Errioxako Unibertsitateak GYLDA taldearekin eta Logroñoko Udalarekin batera a
ntolatutako A
niztasun a
fektibo sexualeko hezkuntzari buruzko I. jardunaldietan parte hartu zuen, "Aniztasun a
fektibo sexualaren babesa: defentsariaren eginkizuna" izeneko hitzaldia emanez. Jardunaldi horien helburua honakoa da: a
niztasun a
fektibo sexualari eta zenbait hezkuntza testuingurutan daukan egoerari buruzko ezagupenak eguneratzea; ikastetxeetan homofobiak egun daukan errealitatea, dakartzan a
razoak eta haientzako irtenbideak a
ztertzea; eta bertaratutako pertsonei a
niztasun a
fektibo sexualak edozein hezkuntza testuingurutan jorratzeko baliabideak eta estrategiak ematea.
- Hil berean Jaengo Unibertsitatean eta Kordobako Unibertsitatean demokrazia eta gutxiengo sexualei buruzko hitzaldi bana eman zituen, unibertsitate bietako Nazioarteko Zuzenbide Publikoaren eta Zuzenbide Konstituzionalaren sailek gonbidatuta, Hans Ytterberg-ekin batera. Hans Ytterberg sexu joeragatiko bereizkeriarako herriaren defentsari suediarra izan zen eta egun gai horri buruzko Europa Kontseiluko A
ditu Batzordeko batzordeburua da. Hitzaldi haietan a
rartekoak joera homosexualeko edo nortasun transexualeko pertsonen –batez ere nerabeen- giza duintasunerako oinarrizko eskubidearen onarpen eta babesaren egoera a
ztertu zuen, baita a
dingabeen balio sistemetan pertsona horien duintasunaren a
urkako ideiek eta jarrerek irautea ere, A
rartekoaren balioen transmisioari buruzko txosten bereziak a
gertu zuenez.
- 2010eko urrian, Bartzelonan, Bartzelonak LGBT taldearentzako udal planaren a
urkezpenean parte hartu eta "European Rainbow Cities" izeneko homofobiaren a
urkako toki politikei buruzko nazioarteko biltzarrera joan zen. Topaketa horren helburuak honakoak ziren: Europar Batasuneko homofobia eta transfobiari buruzko diagnostikoa egitea, homofobia eta transfobiaren a
urkako tokiko politika publikoak hedatzea, homofobiaren a
urkako tokiko politika publikoen erronka nagusiak identifikatzea eta toki a
dministrazioen, a
dituen eta lesbiana, gay, trans eta bisexual (LGBT) elkarteen a
rtean homofobia eta transfobiaren a
urkako politika publikoei buruzko elkarrizketa sustatzea.
- 2010eko a
benduan, Buenos A
iresen, Federación A
rgentina de lesbianas, gays, bisexuales y transexuales-ek (FALGBT) a
ntolatutako Elkarrizketa irekia: LGBT politika publikorantz A
rgentinan ekimenean parte hartu zuen. Elkarrizketa irekia foro bat da eta bertan lesbianek, gayek, bisexualek eta transexualek pairatzen duten bereizkeria gainditu a
hal izateko politika publikoen inguruko ekimenei buruzko esperientziak partekatzen dira.
• Eskubideak sustatzeko beste jarduketa batzuk
Halaber a
zpimarratu nahi dugu Europar Batasunak onartu eta hautatutako proiektu batean parte hartu duela A
rartekoa erakundeak; proiektu horren xedea haur, nerabe eta gazteen a
rtean Europan homofobiaren a
urka borrokatzeko eta homosexualen eskubideak erabat errespetatzen eta onartzen dituen kultura bultzatzeko testuak eta ikus-entzunezko materialak sortzea eta hedatzea da. Proiektuak Rainbow dauka izena (ingelesez proiektuaren zentzuaren siglak biltzen ditu: Rights A
gainst INtolerance: Building a
n Open-minded World/ Intolerantziaren a
urkako eskubideak: buru irekiko mundua eraikitzen) eta bertan Europako 7 herritako (Alemania, Belgika, Bulgaria, Espainia, Holanda, Itaila eta Erresuma Batua) hamar erakunde publiko eta pribatuk hartzen dute parte. 2010. urtean erakunde parte hartzaileekin batera proiektu horren oinarriak prestatu ditugu Europar Batzordeak (Justizia, As
katasun eta Segurtasunaren Zuzendaritzako Funtsezko Eskubideen eta Herritarren Zuzendaritza) sustatutako lehiaketa prozesura a
urkeztu a
hal izateko; a
zkenean Europar Batzordearen diru-laguntza jasotzeko hautatua izan da proiektua. Proiektua burutzeko epea (urte bikoa) 2011n hasiko da eta 2012a bukatu a
rte zabalduko da. Pertsona LGBTentzako a
rreta a
rloaren bidez parte hartuko dugu, proiektuaren fase guztietan, eta parte hartze hori Euskadin ere materialak hedatzera bideratuko da; horretarako, materialok gaztelaniara eta euskarara itzuliko ditugu. Erakunde honentzat, proiektuan parte hartzea a
ukera oso esanguratsua da datorren urteaz geroztik homofobia a
rbuiatu eta pertsona homosexualak erabat onartu eta errespetatzen dituen kultura a
dingabe, nerabe eta gazteen a
rtean sustatzera berariaz bideratutako lan biziagoari heldu a
hal izateko.
2010 honetan a
rlo honi dagozkion kexetan a
gertutako gaiak pertsona transexualen egoerari eta familia homoparentalei buruzkoak izan dira. Labur, kexa horietan a
gertutako gai nagusien berri emango dugu:
IV.1. Pertsona transexualentzako osasun laguntza
Batez ere euskal osasun sistemak prestazioa eskaini a
urretik sexua berrezartzeko kirurgiagatik izandako gastuak ordaintzeari, egun jasotzen ez diren beste prestazio batzuk sartzeari eta pertsona transexualen osasun historietako datuak babesteari lotuta daude.
• Lehenengo kontuari dagokionez –2009ko urteko txostenean a
ipatu egin genuen–, uste dugu Eusko Jaurlaritzak behar bezala egin diela a
urre sexua berrezartzeko kirurgia hori egiteko EAEtik kanpo joan zirenek sortutako gastuei Euskadin Osakidetzak hura eskaintzen ez zuenean. Eusko Jaurlaritzako Enplegu eta Gizarte Gaietako Sailaren finantzazio hori behin-behinekoa izan da, ebakuntza horiek, a
urreko urteetan a
urreko Eusko Jaurlaritzako Etxebizitza eta Gizarte Gaietako Saila zenak egiten zuen bezala, zio horregatik izandako gastuak diruz laguntzeko deialdia sortuko zelakoan egin zituztenei a
gertutako a
razoa konpontzeko.
• Egun jasotzen ez diren prestazioei, hala nola pertsona transexualen a
ldaketa prozesuaren bigarren mailako ezaugarriei eragiten dietenei –esaterako, gorputz a
tal batzuen depilazioa edo kirurgia estetikoa– dagokienez, gure ustez egun eskaintzen den prestazioak a
ldaketa prozesuaren oinarrizkoena estaltzen du, baina hala ere, etorkizunean eta neurri horiek a
ltxor publikoari ekar diezaioketen proportzionaltasun ekonomikoaren printzipioa errespetatuz, beste prestazio horiek zamari heltzeko a
ukera a
ztertu behar litzateke, prestazio zuzenaren bidez izan, edo laguntza horien premia bermatzen duten betekizun ekonomiko batzuk betetzen dituzten pertsona transexualentzat jar litezkeen laguntzen bidez izan. Edonola ere, gure a
buruz, pertsona horientzako a
rreta osoari buruzko etorkizuneko a
raudiaren esparru zabalagoan heldu beharko litzaioke horri.
• A
zkenik, kasu batean Osakidetzan a
gertzen ziren datu pertsonalak a
ldatzeko eskaera a
gertu zitzaigun, pertsona horren historia klinikoan a
gertzen ziren datu guztiak pertsona horren sexu eta nortasun datuen a
ldaketara, erregistro zibilean zuzendu ziren bezala, egokitzeko xedez. A
razoa honakoa zen: Osakidetzarentzat ezinezkoa zen haren nortasun datuen a
ldaketaren a
urreko laguntza jarduerari buruzko datuak a
ldatzea onartzea, historia klinikoak jasotzen duen a
taleko egiazko osasun errealitatea jaso behar duelako. Hala ere, Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailaren erantzunak a
rgitu zuen, a
zkenean, pertsona horrekin beraren historia klinikoari dagozkion paper-zorroak zaintza berezian, holako egoerentzat baino erabiliko ez den a
rmairu batean, gordeko direla a
dostu zela; pertsona horrek bezala, a
gertutako a
razoarentzat egokia iritzi diogu irtenbideari.
IV.2. Erregistro Zibilaren a
urreko a
razoak sexu bereko ezkontideak erregistratzeari eta ezkontide lesbianen legezko seme-alabatasuna erabakitzeari dagokienez
Kexa bi a
zpimarratu nahi ditugu, sexu bereko pertsonen a
rteko ezkontzen errealitate berrira egokitzea erregistro zibilen funtzionamenduan sortzen a
ri den a
razoak islatzen dituztelako; izan ere, haien garrantzia erabakigarria izan daiteke pertsonen eskubide zibilentzat:
• Kasu batean ezkondutako emakume bik salaketa jarri zuten euren ezkontza erregistratzerakoan, A
ezkontidearen sexu lehenetsia gizonezkoa izanda, hura ez a
ldatzeagatik eragindako a
katsa zuzendu zedin. Hola, emakume ezkontideetako bat gizonezko a
gertzen zen. A
katsari a
ntzeman eta berehala zuzendu zen, baina pertsona horren sexua bazterreko ohar batez zuzenduz, eta horrek ez zuen emakume kaltetua as
e. Kexa hori Espainiako herriaren defentsariari igorri genion, gaia gure eskumenetatik kanpo geratzen zelako. Duela gutxi jakin dugu a
razoa konpondu egin dela, Justizia Ministerioak herri defentsariaren iradokizuna onartu duelako. Haren a
rabera, Erregistro Zibilaren A
rautegiko 298.4 a
rtikuluan a
kats formala dagoela aitortu behar da eta, dagokion txosteneko zuzenketa ebazpenean, a
rautegi horretako 307. a
rtikuluan xedatzen denez, idazpen okerra deuseztatzeko eta, dena erregistroko orrira eramanez, ezkontide biak emakume a
gertuko diren beste batez ordezteko a
gindu. Halaber, jakinarazi digutenez herriaren defentsariak, a
katsak zuzendu a
hal izateko, erregistro zibilaren informatizazioak ematen dituen a
ukerak baliatuz, Erregistro Zibilaren A
rautegia etorkizunean a
ldatzeko gomendioa ere eman du. Zentzu horretan, haren euskarria digitala izateak bidea ematen du hura segurtasun juridikoa murriztu gabe a
ldatzeko, euskarri a
nalogikoarekin ezinezkoa zen moduan. Izan ere, erregistroaren egungo a
rautegia euskarri a
nalogikoari begira dago pentsatuta.
• A
ipatu nahi dugun beste kasua ezkondutako emakume bik lagunduriko ugalketa tekniken bidez jaiotako haurraren a
ma biologikoaren emazteari zegokion seme-alabatasuna erregistratzeko izan zituzten zailtasunei buruzkoa izan zen. A
restian xeheago hitz egin dugu kasu horretaz, a
zkenean herriaren defentsariaren a
urrean ofiziozko jarduketari ekitea eta, besteak beste, a
razo jakin horri buruz hitz egin zuen gomendio orokorra ematea erabaki genuelako. Dena dela, kasu jakin horretan, a
zkenean zegokion erregistro zibileko epaile a
rduradunak semearen semetasuna beste emakumearen a
lde erregistratzea onartzea ebatzi zuen, emakumea jaio a
urretik erregistro zibileko a
rduradun horren a
urrean formalki a
gertu ez a
rren. A
razoaren oinarria lagunduriko ugalketa teknikei buruzko maiatzaren 26ko 14/2006 Legeko 7. a
rtikuluko 3. idatz-zatia interpretatzeko modura birbideratzen da. Gure ustez interpretazio horrek Konstituzioko 14. a
rtikuluan babestutako berdintasun printzipioaren a
raberakoa izan behar du eta ezin du sexu bereko pertsonen bereizkeriarik eragin halako kasuetan. A
razoaren a
zterketa sakonagoa egiteko Arartekoaren a
benduaren 23ko 4/2010 gomendio orokorrera –familia homoparentalei eta sexu bereko bikote edo ezkontideei a
dministrazio oztopo formalak kentzeari buruzkoa– jotzen dugu. Haren edukiari a
tal honetako a
restiko III.4 epigrafean ere heldu zaio.
V. Ondorioak
Arlo honetan 2010ean egindako lanaren a
ipagarriena honakoa izan da:
1. Bultzatzeko lana
Arlo honetako lanaren zati handi batek pertsona LGBTen eskubideak bultzatzeko lanari heldu dio. Pertsona transexualen eskubideen a
ldeko esparru zehatzagoan zein, modu orokorragoan, LGBT taldearen a
lde lan egiten duten zenbait elkarterekin izandako bilera eta harremanetatik, ondorioztatu dugu egun pertsona horien eskubideen egoera hobetzeko a
rreta jartzerakoan gune nagusiak honako eremuak direla.
• Pertsona transexualei eragiten dieten kontuak:
-jasotzen duten osasun a
rretari buruzko a
razoak; -desadostasuna sexuari buruzko a
ipamena erregistroan zuzentzeko legeak xedatutako lege betekizunekin; -pertsona transexualei a
rreta osoa emateko legediaren edo a
raudiaren premia: legedi edo a
raudi horrek, osasun a
razotik eta legezko nortasunaren ikuspegi zorrotzetik harago, haien bizitzako beste esparru eta a
lderdi batzuk ere era zabalagoan hartu beharko ditu a
intzat; -bereizkeriaren a
urkako legediaren komenigarritasuna: legedi horrek pertsona transexual eta transgeneroen a
urkako bereizkeria desagerrarazteko berariazko tresnak eduki beharko ditu.
• Gay eta lesbianen eskubideei eragiten dieten kontuak:
- herri-administrazioei, bikote homosexualei seme-alabak dauzkaten familiak osatzeko eskubidea onartzen duen lege errealitatera erabat, baita a
lderdi formaletan ere, egokitzeko eskatu beharra
- hezkuntza eta sentsibilizazio esparruan a
dingabeei euren sexu joera eta genero nortasuna as
katasunez eta erabat garatzeko babesa emateko estrategiari heltzeko garrantzia
• Familia homoparentalek eta sexu bereko bikote eta ezkontideek dauzkaten a
dministrazio oztopo formalei buruzko gomendioa
Zenbait a
dministrazio jarduketa bikote eta ezkontide homosexualen eta familia homoparentalen errealitate juridiko eta sozial berrira formalki egokitzeko eskaera horri erantzuteko, hain zuzen ere, eman dugu Arartekoaren a
benduaren 23ko 4/2010 gomendio orokorra, familia homoparentalei eta sexu bereko bikote edo ezkontideei a
dministrazio oztopo formalak kentzeari buruzkoa. Bertan kontu biri heldu diegu:
- A
lde batetik, hainbat prestazio eta zerbitzuren funtzionamenduan oztopo formalek dirautenez, juridikoki bikote eta ezkontide homosexualei onartutako errealitatea formalki jasotzen ez dutelako, mota orotako prestazioak eta zerbitzuak lortzeko, izatezko bikote eta ezkontide homosexualei eta seme-alabak dauzkaten familia homoparentalei eragiten dieten eskabideak, inprimakiak edo beste edozein a
giri a
raztu eta egokitu beharra, bikote, ezkontide edo familia horien errealitate pertsonala berdintasunez erabat jasoko duen formula bat sartuz.
- Bestalde, lagunduriko ugalketa tekniken bidez jaiotako seme-alaben seme-alabatasuna erregistro zibilean a
ma biologikoaren emaztearen a
lde ezartzeari dagokionez, emakumezko ezkontideak dauden egoera a
nbiguoa dela-eta, sakoneko a
razoa estatuko erakundeetan ebatzi behar bada ere, gure ustez, legezko egoera eta erregistro zibilen praktika a
rgitzen ez diren heinean, Euskal A
utonomia Erkidegoko a
dministrazio nagusiak familia horien egoera hobetzen lagun dezake, lagunduriko ugalketa teknika horiek burutzen diren klinika eta zentroei jakinaraziz behar bezalako a
rgibideak eman behar dituztela ezkontide biek espero duten seme-alabari dagokionez a
ma biologikoaren bikotearen a
matasuna ezartzeko orduan emakume ezkontideek daukaten legezko egoera bereziari buruz.
• Herriaren defentsariaren a
urreko ofiziozko jarduketa
Era berean, a
razo berari dagokionez, egoki iritzi diogu orokorrean a
ntzemandako a
razoa herriaren defentsariari helarazteari, erakunde hark ekiteko lagunduriko ugalketari buruzko maiatzaren 26ko 14/2006 Legean 7. a
rtikuluaren lege interpretazioa a
rgitu a
hal izateko egoki deritzen jarduketak, erregistro zibilen jarduketek, a
ipatu inguruabarretan jaiotako seme-alaben seme-alabatasuna erregistratzeari dagokionez, konstituzioko berdintasun printzipioarekin erabat bat datorren erregistroko praktika homogeneoa bermatzen dutela ziurtatzeko edo, bestela, gure iritziz garrantzi konstituzionala izan dezakeen a
razoa konpontzeko irtenbide egokiak bila ditzan.
• Pertsona transexualen egoerari buruzko txosten berezia
Bestalde, 2010ean "Transgeneroen eta transexualen egoera Euskadin" izeneko gure txosten bereziaren edukien ezagutza hedatzen jardun dugu. Gure a
halegina batez ere talde horren premiei buruzko sentsibilizazioari lotu zaio. Horretarako, solasaldien, a
urkezpenen eta herri-administrazioekin egindako bileren bidez gure proposamenak eta gomendioak zabaldu eta ezagutarazi ditugu, herri-botereak haren bidez ezarri ditugun helburuei a
txikitzeko xedez. 2010. urtea bukatutakoan, uste dugu a
dministrazioei txosten horrek dakartzan gomendioek proposatutako zentzuan eskaera zehatzagoak egiten hasi a
hal dela. Hori dela-eta, 2011n haiei jarraipen zehatzagoa egiten hasiko gara.
Pertsona LGBTen eskubideei dagokienez erakundean jaso ditugun kexa a
zpimarragarrienak, a
lde batetik, pertsona transexualek jasotzen dituzten osasun prestazioei lotutako kontuei buruzkoak eta, bestetik, erregistro zibilean sexu bereko ezkontideak eta emakumeen a
rteko ezkontzen baitan lagunduriko ugalketa tekniken bidez jaiotako seme-alaben seme-alabatasuna a
ma biologikoaren emaztearen a
lde erregistratzeko a
razoak salatzen dituztenak izan dira.
Lehenengo kasuei dagokienez, gure esku-hartzeak a
gerian utzi du Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailaren eta Enplegu eta Gizarte Gaietako Sailaren a
dministrazio jarduketak egokitu beharra.
Bigarren kontuari dagokionez, kexek a
gertu zizkiguten a
razo zehatzak ondo konpondu dira hasieran, baina eremu horretan legearen zehaztugabetasunaren a
razoak oraindik dirau, eta Estatuko erakundeek konstituzioaren ikuspegitik heldu beharko diote.