16. Etxebizitza
I.?Arloa kopurutan
2010. urtean, gaitzetsi diren kexak edo herriaren beste defendatzaileren bati helarazitakoak kanpo utzita, 109 kexa jaso da guztira Etxebizitzaren a
rloan. Horiek A
rartekoaren erakundean izapidetutako kexa guztien %8,31 dira. Kexen xehetasuna, eragindako a
dministrazioak gorabehera, honakoa izan da:
− Euskal A
utonomia Erkidegoko A
dministrazio Orokorra (Eusko Jaurlaritza) 98
Bestalde, kexak honela banatu dira, horietan a
zaldutako gaiak gorabehera:
− Etxebizitza eskuratzea: beharra frogatzea eta esleipen prozedura 31
− Etxebizitza babestuaren a
lokairua 31
− A
dministrazioaren funtzionamendua eta a
dministrazio prozedura 19
− Kalteak etxebizitza babestuetan, eraikuntzako a
katsengatik. 13
− Laguntzak etxebizitza erosi eta zaharberritzeko 3
Txosten hau itxi den datan, kexen izapidetze egoera hau zen:
II.?Araudi edo gizarte testuingurua: lege erreformak edo a
rloko sektore planak
Etxebizitzaren gaian politika a
utonomikoa definitzen duten a
raudi eta plangintzako bi tresna nagusiei dagokienez, a
zpimarratu egin behar dugu 2010. urte honetan zehar Euskal A
utonomia Erkidegoko A
dministrazioak ez duela onetsi horrenbeste espero zen eta herritarrek eta herritarren eskubideen a
lde lan egiten duten gizarte a
genteek horrenbeste eskatzen duten Etxebizitzari buruzko Lege Proiektua. Txosten hau itxi den datan, ordea, jakin dugu 2010eko a
benduaren 28an Gobernu Kontseiluak baimena eman duela 2010-2013ko Etxebizitzaren eta Hiri Berrikuntzaren Plan Zuzentzailea egiteko. Dokumentu horrek Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailak, etxebizitza babestuaren eta hiri berrikuntzaren gaian eta dokumentua indarrean egon bitartean, jarraituko duen estrategia eta egingo dituen ekintzak biltzen ditu. Plan hori Eusko Legebiltzarrari a
urkeztu beharko zaio, eta dagokion balorazioa eta kasuan kasuko ebazpenak eskuratu beharko ditu legebiltzarrean. Ondorioz, datorren urteko ohiko txostenean jorratuko da etxebizitzaren politika publikoaren plangintza tresna honen xehetasun gehiagoko a
zterketa bat.
Edonola ere, a
ldeko a
ipamen bat egitea merezi du Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailak plan zuzentzailea onetsi a
urretik egindako esfortzu garrantzitsuak, parte hartzeko prozesuak ezartzearen bitartez. Honen a
dibide dira "Etxebizitzaren a
ldeko Itun Soziala" eta "Herritarren partaidetza 2010eko Etxebizitza politikak lantzeko prozesuan". Horietan herritarren eskaerak eta etxebizitzaren gaian esku hartzen duten a
gente publiko, sozial eta pribatuen iritziak ezagutu a
hal izan dira, hain zuzen ere etxebizitza duinaz eta egokiaz gozatzeko eskubidea a
rgi eta garbi mugaturik geratu den testuinguru sozioekonomiko berezi honetan.
Hori esanda, idatz zati hau a
urten onetsitako a
raubide nagusiak a
zaltzeko erabiliko dugu, labur bada ere. Halaber, 2009ko a
benduko a
zken egunetan a
rgitaratuak izanagatik, a
urreko ohiko txostenean a
ipamenen xede izan ez ziren horiek a
zaltzeko erabiliko dugu idatz zati hau.
Argi dago krisi ekonomikoko egoerak eragin negatiboa duela herritarrak etxebizitza duinaz eta egokiaz gozatzeko duen eskubidea gauzatzerakoan, izan ere, familia as
kok ikusi du etxebizitzaren gastuei a
urre egiteko zortasun maila (alokairuen prezio a
ltuak eta hipoteka erako maileguak) larriagotu egin dela langabezia a
reagotzeagatik edo soldata baldintzek okerrera egiteagatik. Horrek, Euskadiko Ekonomia eta Gizarte A
razoetarako Batzordeak 2010eko urriaren 27ko osoko bilkuran onetsitako Memoria sozioekonomikoan dioen bezala, a
reagotu egiten ditu ongizate faltako egoerak eta pobrezia a
rriskukoak euskal herritarren a
rtean.
Gai hori ez da oharkabean pasa A
dministrazio a
utonomikoarentzat; izan ere, krisiaren a
urkako neurriak hartu behar izan ditu. Horiek iaz hasi ziren jada eta hurrengoetan zehaztu dira: 628/2009 Dekretua, a
benduaren 22koa, kreditu-erakundeen eta Euskadiko A
utonomia Erkidegoaren a
rteko finantza-lankidetzakoa etxebizitzaren eta lurzoruaren a
rloan eta Agindua, 2009ko a
benduaren 10ekoa, Etxebizitza, Herri Lan eta Garraioetako sailburuarena, babes ofizialeko etxebizitzen inguruko zenbait a
gindu a
ldatzeko dena.
Azken bi a
rau horiek, hurrenez hurren, zera finkatzen dute: batetik, hipoteka betearazpenaren xede izango diren etxebizitzak berriro erosteko prozedura, Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailak etxebizitza erostearen bitartez zordun den jabeari edo erakunde finantzarioari, lankidetza finantzarioaren hitzarmenaren babesean etxebizitza babestua erosteko emandako mailegu eragiketei berme gehiago emate a
ldera, eta, bestetik, babes ofizialeko etxebizitzen esleipenei uko egiten dietenei jarritako zigorrak ezabatzea, uko egite horren a
rrazoia esleitutako etxebizitza erosteko prezioari a
urre egin ezin izatea denean esleipenduna langabezian egoteagatik.
Paradoxikoki, ikusi egin da ere egungo krisi ekonomikoa herritarren mentalitate a
ldaketa eragiten a
ri dela, a
lokairuaren kulturaren a
lde. Hori a
re nabarmenagoa da etxebizitza batez gozatzera iristeko zailtasun bereziak dituzten taldeen kasuan; horien a
rtean egongo lirateke gazteak, a
dinekoak, ezinduak eta etorkinak. Zentzu horretan, a
zken urte honetan a
lokairu a
raubidean babes publikoko etxebizitzaren eskariaren hazkundea gertatu da. Euskal Etxebizitzako Behatokiak emandako datuen a
rabera, 2010eko urrian Etxebizitza Eskatzaileen Erregistroan izena emandako eskabideen %29 izan zen, orain bost urteko %19aren a
ldean.
Etxebizitza babestuaren eskatzaile diren pertsonen lehentasunetan gertatutako a
ldakuntza hori a
ipatutako behatokiak honela a
zaltzen du: "Azken bi urteetako egoera ekonomikoaren ondorioz, oso zaila da jabetzako etxebizitza bat eskuratu a
hal izatea gaur egun. Gero eta zailago bihurtu da jabetzako etxebizitza bat eskuratu a
hal izatea, beste a
rrazoi batzuen a
rtetik, zailtasun ekonomiko-finantzario larrien, lan-merkatuaren ezegonkortasunaren eta finantzaketa lortzeko jarri diren mugen eraginez; eta, gauzak horrela, a
lokairua da familiak as
kok ikusten duten a
ukera bideragarri bakarra. Eta, horrek guztiak, jakina, a
zken urteetan a
lokairuaren eskaria nabarmenki a
reagotzea ekarri du. Nahiz higiezinen eragileek -segmentu libreari helduta- nahiz Estatuko etxebizitza babestuaren eskatzaileen erregistro desberdinek baieztatu dute a
lokairuaren eskariak izandako hazkunde handi hori eta, horregatik, gaur egun, inoiz baino gehiago, a
dministrazioetatik a
lokairuaren erregimena sustatzera bideratzen dira etxebizitza-politikak, etxebizitzaren merkatuaren erabilera a
rrazoizkoa lortzera bidean".
Testuinguru honetan, Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailak onetsi egin zuen 2010eko a
zaroaren 3ko A
gindua, Etxebizitza, Herri Lan eta Garraioetako sailburuarena, babes ofizialeko etxebizitzen gehieneko prezioak zehazteari buruzkoa. Horren bitartez, a
ldaketa garrantzitsuak sartu dira babes ofizialeko etxebizitzen erosketa eta a
lokairu prezioen a
raudian. Horien a
rtean, a
urreko paragrafoan jasotako hausnarketaren harira eta a
ginduaren beraren a
zalpenen zatian a
dierazten den bezala, a
zpimarratzekoa da a
lokairu babestuei a
plika dakiekeen gehieneko errentaren muga -prezio irisgarriagoak bilatuz- eta a
lokairuen errentak finkatzeko eta horiek urtero eguneratzeko sistema berri baten a
plikazioa (kontratua sinatzen den unean bizikidetza unitatearen diru-sarrerak zenbatzen dira eta, ondoren, Euskal A
utonomia Erkidegoko Kontsumoko Prezioen Indizearen a
raberako hazkundea a
plikatzen da). A
ldarazpen hauek positiboki baloratzen ditugu, izan ere, lagundu egingo dute a
lokatzaileen ongizatea hobetzen, etxebizitza batez gozatzeko egindako esfortzu ekonomikoa murriztuz eta a
lokairuen errentak beren benetako diru-sarreretara egokituz. Horrek egonkortasun ekonomikoko berme handiagoak ekarriko ditu, a
lokairu kontratuak iraun bitartean.
Bestalde, 2010eko a
zaroaren 3ko A
gindu honek, etxebizitza babestuen gehieneko prezioak finkatzeari buruzkoa, beste gai gatazkatsu batzuk jorratzen ditu, A
rarteko erakundeak hizpide izandakoak jada, a
dibidez, 75 urteko epez a
zalera eskubidean esleitutako etxebizitzen prezioa kalkulatzeari buruzkoa, urteek a
urrera egitean jasandako balio galera a
intzat hartzen a
ri ez zelako eta hori etxebizitza babestuaren bigarren edo ondorengo eskuratzaileen kaltetan zihoalako (Arartekoaren ebazpena, 2007ko a
zaroaren 22koa. Horren bidez, Eusko Jaurlaritzako Etxebizitza eta Gizarte Gaietako Sailari gomendatzen zaio baliorik gabe utz dezala 8/2005 Instrukzioa, Etxebizitza Sailburuordetzarena, "Sailari eskaini zaizkion edo bere esku utzi diren eta lehentasunez erosi diren etxebizitzak eskuratu eta esleitzeko prozedurei" buruzkoa).
Araudi a
utonomikoarekin a
maitzeko, laburki a
ipatu behar dugu 2010eko uztailaren 21eko A
gindua, Etxebizitza, Herri Lan eta Garraioetako sailburuarena, babes ofizialeko hainbat etxebizitza a
zalera-eskubidean eraikita dauden Euskal A
utonomia Erkidegoko A
dministrazio Orokorraren jabetzako lurzorua erosteko eskakizunak ezartzen dituena. A
rau honen unea, eta baita legezkotasuna ere, gizarte eztabaida zabalaren xede izan da eta horrek legebiltzarraren egoitzan ere izan du islarik.
Zalantzan jarri da a
raudi honen bitartez etxebizitza baten gaineko a
zalera eskubidea duten esleipendunei lurzorua eskuratzeko a
ukera ematea (administrazio a
utonomikoaren jabetza) eta, horrela, ondare baten pribatizazioa gertatzea, izan ere, a
zalera eskubidea baliatzeko epea igarota, a
dministrazioaren eskura itzultzea a
urreikusita zegoen xede publiko baterako erabiltzeko. Jarduera horrek, neurri batean justifikatuta Eusko Jaurlaritzaren Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailaren () diru-bilketa xede batengatik, etxebizitzaren gaineko erabateko jabetza ekarriko du, bestalde, eskuratzaileentzat, eta baita babes ofizialeko etxebizitza gisa kalifikazio iraunkorra edukitzea eta, ondorioz, etxebizitza behin betiko kontrol eta babes publikoko a
raubide baten pean jartzea ere. Edonola ere, a
rau honen birtualtasunerako beharrezkoa da kasuan kasuko ebazpen judiziala eskuratzea, izan ere, a
rau horren a
urka epaitegien a
urrean egin dute jada.
Tokiko mailan, a
urten ere, a
dierazi egin behar dugu euskal udalek[1] udal etxebizitza tasatuak a
rautzeko tokiko ordenantzak onesten jarraitzen dutela, horren bitartez etxebizitzaren parke publikoaren hazkundean lagunduz Lurzoruari eta Hirigintzari buruzko ekainaren 30eko 2/2006 Legearen zortzigarren xedapen gehigarriak esleitutako eskumena baliatzearen bitartez.
III. Jarduera-plana
Idatz zati honetan Etxebizitzaren a
rloan egindako bi kontrol eta jarraipen jarduera a
zpimarratu behar da. A
rarteko erakundeak Gazteentzako etxebizitza politika publikoak EAEn izeneko txosten berezian jasotako gomendioen eraginkortasuna egiaztatzeko egindako ikerkuntza izapideak dira, batetik, eta jarraian a
dieraziko den gomendio orokorrarena egiaztatzeko egindakoa, bestetik: Herri A
dministrazioen A
raubide Juridikoari eta A
dministrazio Prozedura Erkideari buruzko 30/1992 Legera egokitu behar dira etxebizitza eskatzaileen erregistroari dagozkion ebazpenen tramitazioa eta jakinarazpena.
III.1. Gazteentzako etxebizitza politika publikoak EAEn gaiari buruzko txosten berezia
2007. urtean a
rgitaratutako txosten berezi honek 42 gomendio pilatzen ditu guztira, etxebizitzaren gaian eskumenak dituzten herri-administrazioen esku-hartzea hobetzera zuzenduta. Herritarren kexei eta eskaerei gehien lotutako a
giriko a
lderdi horiek a
intzat hartuta, a
urten ofizioz bideratu dugu espediente bat (23/2010/34O), gure iradokizunen betetze maila egiaztatze a
ldera. Helburu hori edukita, Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailari txosten eguneratu bat eskatu diogu jarraian a
dieraziko diren 10 gomendioen gainean:
a) "Batez ere a
lokairu babesturako gorde behar dira gaur egun etxebizitza- politikarako ematen diren baliabide publikoak".
b) "Alokairuaren eskaintza erakargarriagoa sortu behar da, Euskadin etxebizitza edukitzeko eskubidea gauzatzerakoan eragiteko a
halmena duten herri-agintari guztiek a
dostutako jarduera publiko baten bidez".
c) "Etxebizitzak esleitzeko prozesuetan gardentasuna bermatu behar da, bitartekotza-zerbitzuen bidez eta edozein diskriminazio-modu saihesteko beharrezkoak diren mekanismoak ezarriz".
d) "Etxebizitza eskatzaileen erregistroak kudeatzean, herritarrak babesteko eskubideak bermatu behar dira".
e) "Etxebizitzaren banakako beharrak barematzea lehenetsiko duten sistemak ezartzen lagundu behar da".
f) "Neurri eta diseinuetan nahiko ugaria izango den etxebizitza babestuaren eskaintza a
ntolatu behar da".
g) "Egin beharrekoa egin behar da etxebizitza babestuak, a
hal den neurrian, benetan okupatuko diren eguna baino lehentxeago a
djudika daitezen".
h) "Zerbait egin behar da etxebizitza babestuaren eskatzaileen eta esleipendunen diru-sarrerak egiaztatzeko egungo prozedura hobetzeko".
i) "Beharrezko neurriak hartu behar dira etxebizitza babestuen parkea kudeatzean familia-unitatearen egitura a
ldakorra a
intzat har dadin".
j) "Etxebizitza babestuaren sustapena EAEko lurralde osoan modu homogeneoan egingo dela bermatu behar da".
Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailak gure lankidetza eskaerari erantzun dio xehetasun ugariko txosten bat bidaltzearen bitartez. Bertan, ondorioen a
talean, zera esaten zaigu: "un muy a
lto grado de a
cuerdo con las recomendaciones del A
rarteko e insiste en que en su gran mayoría están recogidas en sus planteamientos estratégicos de política de vivienda y suelo y, en la práctica, se están poniendo ya mismo en ejecución". Orokorrean, eman zaigun informazioak oinarri gisa hartzen du 2010-2013ko Etxebizitzaren eta Hiri Berrikuntzaren Plan Zuzentzailean bildutako ekintzak eta konpromisoak; horiek datorren 2011. urtetik a
urrera gauzatuko dira.
Labur a
dieraztearren, gure gomendioen eta Sailaren etorkizuneko jardueren a
rteko a
lderaketa batek ondorioztarazi digu sintonia nabarmena dagoela etxebizitzari buruzko etorkizuneko politikaren inspirazio diren printzipioen eta A
rarteko erakundeak bere txosten berezian jaso zituen proposamenen a
rtean. Edonola ere, une honetan ez litzateke oso a
rduratsua izango indarrean dagoen a
raudia a
ldaraztea behar duten proposamen batzuen gainean (adibidez, a
ldez a
urretiko baremazioa duen zozketa eredu berria ezartzeari buruzkoak edo etxebizitza lagapeneko irudi berriak sortzea) berariazko balorazio bat egitea, eta, ondorioz, benetan gauzatu a
rte itxaron beharko dugu gure iritzia emateko.
Bestalde, Sailak zailtasun materialak eta baliabide falta daudela a
ipatu du "etxebizitza eskatzaileen erregistroen kudeaketan herritarren defentsa eskubideak bermatzeari" eta "etxebizitza babestu baten eskatzaile eta esleipendun direnen diru-sarrerak egiaztatzeko egungo prozedura hobetzea a
halbidetuko duten neurriak hartzeari" buruzko gomendioak bete a
hal izateko. A
rrazoia Etxebizitza Eskatzaileen Erregistroan izena emandako eskaera bolumen eskerga litzateke, izan ere, gaur egun etxebizitza babestuaren eskatzaileek 90.000 pertsonaren kopurua gainditzen dute.
Azkenik, "egun etxebizitza politikei esleitutako baliabide publikoak a
lokairu babesturako lehentasunez erabiltzeari" buruzko gomendioari dagokionez, Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailak jarraian a
dieraziko diren a
urreikuspenak a
dierazten ditu plan zuzentzailean jasotako jarduera multzoari dagokionez:
"Kopuruzko helburu orokorren laburpena. 2010-2013rako Plan Zuzentzailea"
III.2. Gomendio orokorra. Herri A
dministrazioen A
raubide Juridikoari eta A
dministrazio Prozedura Erkideari buruzko 30/1992 Legera egokitu behar dira etxebizitza eskatzaileen erregistroari dagozkion ebazpenen tramitazioa eta jakinarazpena
Azken urteetan ohikoa den moduan, Etxebizitza Eskatzaileen Erregistroaren kudeaketak kexa kopuru garrantzitsua sorrarazi du herritarren a
rtean (1653/2009/34, 1706/2009/34, 1735/2009/34, 1775/2009/34, 1838/2009/34, 672/2010/34, 943/2010/34, 975/2010/34, 1139/2010/34 eta 1522/2010/34). Horietan, orokorrean, zalantzan jartzen da etxebizitza babestuaren eskatzaileen eskaeren bajen komenigarritasuna. A
urten, murriztapena ikusi a
hal izan dugu baja horiek jakinarazteko dauden berme formalen faltari buruzko erreklamazio kopuruan.
Ziurrenik, erregistroko baja prozeduran a
urreko urteetan salatutako babesgabetasun egoerak gainditzeko saiakera batean, Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Saila dokumentazioa –behar bezala jakinarazi ez bazen– zuzendu eta a
urkezteko a
dministrazio errekurtsoaren bidea onartzen hasi izana da horren a
rrazoia. Modu honetara, erregistrotik baja hartu duten eta errekurtsoaren xede izan diren ebazpenak berraztertu dira, eta, a
zkenean, herritarren eskaeraren inskripzioa mantendu. Jarduteko modu honen a
dibide bat 672/2010/34 kexa izapidetu bitartean egiaztatu a
hal dugu. Bertan, gorako errekurtsoaren a
zterketan etxebizitza beharra frogatzen zuten betekizunak betetzen direla egiaztatzen zuen dokumentazioa onartzearen a
lde egin genuen eta, ondorioz, erreklamatzaileak etxebizitza babestuaren eskatzaileen erregistroan a
ltan mantentzearen a
lde. Sailak kexaren a
dierazleek a
urkeztutako errekurtsoa onetsi zuen, eta haien as
moa a
ldeko jarrerarekin hartu zen.
Justifikaziorik gabeko baja bat konpontzea dakarren a
dministrazio jarduera oro positiboki baloratu behar dela uste badugu ere, kontua da, zoritxarrez, a
urten ere ikusi dugula kexaren a
dierazleari erregistroko baja behar bezala jakinarazi ez zitzaion kasuren bat (1775/2009/34), eta, erakunde honek egindako izapide eta kudeaketak eginagatik ere, Saila hartutako ebazpena berraztertzearen kontra a
gertu dena. Horrek, ondorioz, erreklamatzaileak bizitokitzat duen udalerrian egindako etxebizitza babestuen zozketa batean ezin parte hartu izatea eta Etxebizitza Eskatzaileen Erregistroan pilatutako 11 urteko a
ntzinatasuna bertan behera geratzea eragin zuen. Kasu honek a
gerian uzten du "Herri A
dministrazioen A
raubide Juridikoari eta A
dministrazio Prozedura Erkideari buruzko 30/1992 Legera egokitu beharra etxebizitza eskatzaileen erregistroari dagozkion ebazpenen tramitazioa eta jakinarazpena" gaiari buruz egindako gomendio orokorraren baliozkotasuna eta indarraldia, eta gure jarraipen eta kontrol lanarekin jarraitzeko a
ukerak, Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailak a
ipatutako gomendio orokor hori onartzen ez duen bitartean.
Etxebizitzaren a
rloan sartzen diren gai ezberdinen sailkapena a
intzat hartuta, jarraian herritarren a
ldetiko erreklamazioaren xede izan diren gai nagusiak a
ztertzera igaroko gara.
IV.1. Etxebizitza eskuratzea: beharra frogatzea eta esleipen prozedura
II. idatz zatian jada a
ipatu dugun testuinguru sozioekonomikoarekin bat etorriz, a
urten hazkunde nabarmena igarri dugu presazko etxebizitza beharra a
zaltzen zuten pertsonen kexetan[2], batez ere horren a
rrazoia kexaren a
dierazleek hipotekei a
urre egin ezin izanagatik etxebizitzak bahitzea jasan beharra, a
lokairu errentak ez ordaintzetik eratorritako kaleratze prozedurak gauzatzea edota okupatzen zituzten etxebizitzen hondamen egoera larria zenean. Hori guztia, inolako zalantzarik gabe, krisi egoeraren isla da, izan ere, talde a
hulenei eragin die horrek.
Horrelako kasuetan guk eduki dugun esku-hartzea hau izan da: kasuan kasuko oinarrizko gizarte zerbitzuekin batera, pertsona hauen egoera ekonomikoa eta lanekoa hobetzen dela bultzatzea, etxebizitza babestu baten esleipendun ez diren bitartean laguntza publikoko a
lokairu pribatu bat eskuratu a
hal izateko. A
dministrazioaren a
ldetiko jarduera irregular bat egon dela ikusi dugun kasu horiek guztiek, ordea, a
gerian utzi dute babes publikoko etxebizitza eskaintza eskasa dela eta etxebizitza behar larriko egoerei erantzuteko dauden mekanismoak ez dabiltzala. Horrek, A
rartekoaren erakundetik behin eta berriro errepikatu dugun bezala, etxebizitza babestuaren esleipenean jarraitzen den indarreko zozketa sistemaren bidezkotasunari buruz eta baremazioko mekanismo objektiboak sartzeko beharrari buruz hausnarraraztea eragin beharko luke, gaitasun ekonomiko gutxiagoko edota gizarte bazterkeriako a
rriskua duten pertsonek eta familiek nahitaez jasan beharreko premiazko etxebizitza beharrei erantzuteko.
Idatz zati hau a
maituko dugu esanez, datorren kapituluan, emakumeen berdintasuna eta osotasun fisikoa a
rloari eskainitako zatian, berariazko a
zterketa jorratuko dugula herri-administrazioetatik a
urten genero indarkeriaren biktima izan diren emakumeen etxebizitza beharreko egoera bereziari eman zaion erantzunari buruz.
IV.2. Alokairuko etxebizitza babestua
Babes publikoko etxebizitzen a
lokairuarekin zerikusia duten erreklamazioak eta "Etxebizitza Hutsaren Programari" (Bizigune) dagozkion etxebizitzei buruzkoak, a
reagotu egin dira a
urreko ekitaldietan erakundean jasotakoen a
ldean. Erreklamazio horien oinarrian oso gai a
nitzak izan dira, eta gehienetan ez dugu a
dministrazio irregulartasunik egon denik ikusi, A
rarteko erakundearen partetik esku-hartze kritiko bat justifikatzeko. Zentzu horretan, garrantzitsua izan da a
lokairu kontratuen baldintzak a
ldaraztea nahi zuten kexa a
dierazleen kexa kopurua. Horrela, hitzartutako epea a
maitu eta gero kontratua luzatzea edo hitzartutako a
lokairu prezioan beherapena a
plikatzea eskatu izan da.
Halaber, ikusi dugu Bizigune programa publikoaren kudeaketan gatazka berriak sortzen a
ri direla a
lokairu harremana a
gortzen a
ritzeagatik, eta horiek kontratuaren a
lderdiek legez dituzten eskubide eta betebehar multzoarekiko mantentzen duten jarrera ezberdinen isla dira. Horrela, a
dibidez, kexa batzuetan jakin dugu a
lokatzaileak ez zeudela a
dos beren fidantzen zenbatekoa a
txikitzearekin (439/2010/34, 475/2010/34 eta 1243/2010), eta beste batzuetan jabeek hondatutakoa konpontzea exijitzen zuten, a
lokatutako etxebizitzari erabilera okerra eman izanari egozten baitzizkioten hondamen horiek (1631/2009/34, 13/2010/34 eta 1476/2010/34). Sociedad Pública de Gestión de Viviendas en A
lquiler-
Etxebizitza A
lokairuetarako Sozietate Publikoa, S.A. enpresako txosten teknikoek, erakunde honek eskatuta egindakoak, a
ukera eman digute egiaztatzeko kasu horietako batzuetan bitartekaritza lan egokia egiten a
ri dela a
ipatutako sozietate publikoaren partetik Bizigune programaren kudeaketan. Beste zenbaitetan, jarduera zuzenbidearekin bat ez zetorrena zenean, erreklamatzaileek salatutako egokitasun ezak behin betiko zuzentzen lagundu dute.
IV.3. Kalteak etxebizitza babestuetan, eraikuntzako a
katsengatik
Babes publikoko etxebizitzetan eraikuntza gabeziak a
zaltzea herritarren a
ldetik kexa ugari sorrarazten duen a
razo bat da urtetik urtera. Ekitaldi honetan, herritarren a
ldetiko informazio falta a
dierazgarria topatu dugu, etxebizitzetan eraikuntza a
katsak a
gertu eta enpresa eraikitzaileak erreklamazioei behar bezala erantzuten ez dienean nola jardun behar duten jakiterakoan (143/2010/34, 600/2010/34, 1020/2010/34, 1068/2010 eta 1229/2010/34). Kasu hauetan guztietan, herritarrei iradoki egin diegu beren etxebizitzetan a
zaldu diren gabeziengatik erreklamazio formal bat a
urkez dezatela Etxebizitzaren kasuan kasuko lurralde ordezkaritzan. Horrela, Babes Ofizialeko Etxebizitzen A
raubideak (ekainaren 24ko 2114/1968 Dekretuak onetsitakoa,) ezarritako a
urreikuspenak a
plikatuz, Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailak enpresa eraikitzaileari ezarriko dio eraikuntzan igarritako a
katsak konpondu beharra, horiek babes ofizialeko etxebizitzen behin betiko kalifikaziotik hasi eta bost urteko epean a
zaldu badira.
Aitzitik, Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailari a
urkeztutako erreklamazio formalari ez zaio beti a
ldeko erantzun bat ematen etxebizitza babestuaren esleipendunak nahi duena gorabehera. Hori litzateke 1113/2008/34 kexaren kasua. Hura izapidetu genuenean, ikusi a
hal izan genuen txosten teknikoak zeudela erreklamatzailearen babes ofizialeko etxebizitzan eraikuntza gabeziak egiaztatzen zituztenak, baina sailak ezezkoa eman zion eraikuntza enpresari horiek konpontzea exijitzeari. Gure esku-hartzea a
maitu genuen gomendio hau eginez: Eusko Jaurlaritzako Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailari gomendatzen zaio babes ofizialeko etxebizitza baten enpresa sustatzaileari ezar diezaiola a
ipatu etxebizitzan a
ntzemandako eraikuntza a
katsak konpontzeko nahitaezko konponketa obren egitea. Hori, a
zkenean, ez zuen sailak onartu.
Gomendio honen lege oinarria lehen a
ipatutako bost urteko epean a
ger daitezkeen eraikuntza a
kats edo okerrengatiko erantzukizun objektiboaren a
raubidea a
zpimarratzen duen jurisprudentzia ugarian dago, eta hari lotuta dago etxebizitza babestuak sustatzen dituen pertsona edo erakunde oro. Erantzukizun objektibo horrek "Administrazioari eskumena ematen dio eraikuntza prozesu horrekin lotu denari eraikuntzan dauden a
kats edo okerrak konpontzeko betebeharra jartzeko, a
rdura gabezia batengatik edo haren ondorioz, eta prozesuaren faseetatik edozeinetan, betiere, sustatzaileari egoki dakizkiokeen errepikapen ekintzen kaltetan izan gabe" (AGren 1998ko uztailaren 27ko Epaia).
IV.4. Administrazioaren funtzionamendua eta a
dministrazio prozedura
Herri-administrazioek etxebizitzaren gaian dituzten eskumenak baliatzearen funtzionamenduari dagokionez, lehen ere a
ipatu dugun bezala Etxebizitza Eskatzaileen Erregistroari buruzko erreklamazioak bolumen a
dierazgarri bat izatera iristen dira, izan ere, bertan izena ematea funtsezko eskakizuna da babes publikoko etxebizitzen esleipen prozesuan parte hartu a
hal izateko.
Aurten, herritarrek a
urkeztutako kexen a
rtean bi a
ztertu a
hal izan ditugu, orain a
rte a
ipatu gabe genuen gai bat planteatzen zutenak (1670/2009/34 eta 294/2010/34). Labur a
dieraztearren, erreklamazioek salatu egiten zuten Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailaren jarduna, Etxebizitza Eskatzaileen Erregistroan elkarrekin izena emanda zuten bikote edo ezkontideak banantzen direnean eta bikoteko kideetako batek izena eman behar duenean berriro ere, lehenengoak elkarrekin egindako izen-ematearen a
ntzinatasuna mantenduz. Irizpide onez, erreklamatzaileek uste zuten jarduteko modu hau ez zela bidezkoa inolaz ere, eta a
legatzen zuten banandu eta gero bi bikotekideek etxebizitza beharreko egoera berdinean jarraitzen zutela. Egindako ikerkuntza izapideetan, egiaztatu a
hal izan genuen, benetan, sailak erreklamatzaileek a
dierazitako moduan kudeatzen zituztela kasu hauek. Hori egiaztatuta, sailari a
zalpenen txosten bat eskatu genion, zera a
zaltzeko: inskribatutako bikoteen banantzeak kudeatzeko erabilitako irizpidea justifikatzen zuten a
rrazoi juridikoak eta etxebizitza babestuaren beharra edukitzen jarraitzen zuten bizikidetza unitateko bi kideen a
ldekoa izango zen a
ntzinatasuna mantentzeari buruzko interpretazioa egitea galarazten duten lege oztopoak.
Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailak, laguntza eskaera horri erantzunez, jakinarazi zigun horrelako kasuak izapidetzerakoan a
plikatutako irizpidea a
ldarazteko prest zeudela, nahiz eta berehala gauzatzerik egongo ez zela ere jakinarazi zigun: "arazoaren neurria kontuan hartuta –antzinatasuna a
intzat hartzera koan norbanakoena hartzea eta ez eskaerena–, ezin izango zaio berehalako irtenbiderik eman. Izan ere, a
raudietan beren-beregi a
urreikusteaz gain, Etxebizitza Eskatzaileen Erregistroa- Etxebide kudeatzen duten a
plikazioak ere a
ldatu egin beharko dira, baita indarreko eskaera guztiak ere, banan-banan a
legia, eta eskaera bakoitzean bildutako bizikidetza-unitateko kide bakoitzaren berri jasota utzi".
Administrazio jardun irregular baten konponketa gain hartzen duen konpromiso hori betetzen den edo ez a
ztertzea jarraipenaren xede izango da A
rartekoaren erakundearen partetik, eta horri helduko diogu berriro ere datorren urteko ohiko txostenean.
V. Ondorioak
- Etxebizitza duinaz eta egokiaz gozatzeko eskubidea nabarmenki mugaturik geratu da a
zkenaldian, krisi ekonomikoko egoera dela eta. Horrek, pertsona eta talde a
hulenen diru-sarrerak murriztea dakarrenez, a
reagotu egin ditu herritar as
kok dituzten zailtasunak a
lokairuko gastuen edo etxebizitzen gaineko hipoteka kuoten ordainketari a
urre egin a
hal izateko.
- Euskal herri-administrazioek "krisiaren a
urka hartutako neurriak" nahikoak ez direla ikusi da, horien bitartez dagoen babes publikoko etxebizitza eskaerari erantzun nahi bazaio eta egungo testuinguru ekonomikoan bizitasun handiagoz a
zaltzen a
ri den etxebizitza beharreko egoera bereziei a
urre egin nahi bazaie.
- A
dierazi berri den horrek inoiz baino beharrezkoagoa egiten du a
lokairu babestuari zuzendutako baliabide publikoen hazkundea, eta baita a
lokairu a
rrazoizkoagoak eta a
lokatutako etxebizitzaz gozatzerakoan egonkortasuna bermatuko dutenak izatea ere.
- Euskal A
utonomia Erkidegoko A
dministrazioak, foru eta tokiko a
dministrazioekin batera, eta euskal familia eta herritar ugarik bizi dituzten zailtasun ekonomikoak ezagututa, gizarte politikak eta etxebizitza publikokoak koordinatu behar ditu, krisia etxebizitza duinaz eta egokiaz gozatzeko eskubidean eragiten a
ri den eragin negatiboak a
rintzeko eta gizarte bazterkeriako egoerak saihesteko.
- A
rartekoaren erakundeak eskerrak eman nahi dizkie euskal herri-administrazioei eta, batez ere, Eusko Jaurlaritzaren Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailari (hari zuzentzen zaio herritarren a
ldetiko erreklamazio kopuru handiena), orokorrean erakunde honi laguntzeko erakutsi duen jarrera eta interesagatik, a
urten erakunde honek egindako ikerketa izapideetan.
- Edonola ere, a
gindu zaizkigun lege eskumenak gauzatuz, berriro ere a
zpimarratzen dugu etxebizitzaren politika publikoak hobetzen laguntzeko konpromisoa dugula, herri-administrazioen eguneroko kudeaketaren a
lderdi zehatzak a
zpimarratuz eta etxebizitza egokiaz gozatzeko herritarrek duten eskubidea zaintzeko beharrezkotzat jotzen ditugun ebazpenak eginez.
- Horregatik, ondorio hauen hasierako zatian a
ipatutako proposamen orokorrez gain, ikusten jarraitu dugu beharrezkoa dela a
razoak eta zuzendu beharreko gai zehatzagoak daudela a
gerian uztea.
- Etxebizitza Eskatzaileen Erregistroaren kudeaketak legezko prozedura bermeak sartu behar ditu, herritarren eskaeren baja eta a
ldarazpen ebazpenak ez egiteko etxebizitza babestuaren eskatzaileei babesgabetasuna eragiteko moduan.
- Gabeziak konpontzea etxebizitza duin eta egokiaz gozatzeko eskubideari estuki lotuta dagoen betebehar bezala hartu behar da, eta a
dministrazioek a
rreta bereziarekin eskatu behar diete hori enpresa eraikitzaileei.
- A
lokairuaren merkatuan izaten den esku-hartze publikoak, a
lokairu babestuen edo berariazko programa publikoen bitartez, sustatu egin behar du a
lokairuan parte hartzen duen a
lderdi bakoitzak bere eskubide eta betebeharrak ezagutzen dituela, eta herri-administrazioei egoki dakizkiekeen bitartekaritza edo a
holkularitza lanak hobetzen direla zaindu.
- Ondorioz, a
dituen iritzia gure eginez[3], egungo krisia a
ukera bat bezala hartu behar da euskal herri-administrazioek etxebizitza programak eta politikak berritzeko duten moduaz hausnartu eta horiek a
ztertzeko, horren bitartez herritar guztiei etxebizitza duina eta egokia bermatu a
hal izateko.
[1] Hona hemen a
urten udal etxebizitza tasatuak a
rautzeko ordenantza behin betiko onartu duten udaletako batzuk: Tolosa, Santurtzi, A
banto-Zierbena, A
ndoain, Zumaia, Zamudio, Sukarrieta, Lasarte-Oria, Irura eta Nabarniz.
[2] Horien a
rtean, hauek a
ipa ditzakegu: 262/2010/34, 284/2010/34, 396/2010/34, 480/2010/34, 557/2010/34, 569/2010/34, 774/2010/34, 827/2010/34, 1104/2010/34, 1215/2010/34 eta 1566/2010/34.
[3] Errelatore Bereziaren txostena etxebizitzari buruz, bizi maila egokia edukitzeko eskubidearen eta eskubide horrekiko bereizkeria ez jasateko eskubidearen elementu integratzaile gisa, Raquel Rolnik (NBE).