13. Informatzeko eta ezagutzeko teknologiak eta datuak babestea
I. Arloa kopurutan
Informatzeko eta ezagutzeko teknologiak eta datuak babesa izeneko a
rloa 2010. urtean sortu da a
rlo a
utonomo modura; helburua, esparru horretan a
urkezten diren kexak biltzea da, baina, batez ere, herritarrek IKTen eta datuen babesaren eremuetan dituzten eskubideen babesera zuzendutako jarduera multzoari ikusgaitasuna eta berezko nortasuna ematea.
Informatzeko eta ezagutzeko teknologiak eta datuak babestea izeneko a
rloan jaso den kexa kopurua txikia izan da, izan ere, 4 dira jaso diren kexak. Hori izapidetutako erreklamazio guztien %0,30 da.
Eragindako a
dministrazioak gorabehera, kexa guztiak A
utonomia Erkidegoko A
dministrazio Orokorraren a
urkakoak dira (Eusko Jaurlaritza).
− Datuak babestea 3
− Informatzeko eta ezagutzeko teknologiak 1
Arlo honetako kexen izapidetze egoerari eta emaitzari dagokionez:
Egin behar dugun lehenengo hausnarketa, a
urreko datuetatik eratorrita, hau da: urtean a
urkeztu diren kexa eskasak urte berdinaren barruan a
maitu direla eta, une honetara a
rte, datuen babesari uztartutako eskubideak –arlo honetako funtsezko gune– urratu a
hal izan direlako a
urkeztu direla.
Aurkeztutako datuen harira, jarraikako bi hausnarketa egin behar da:
- Datuen babesaren gaian, berariazko erakunde bat dago –Datuak Babesteko Euskal Bulegoa– euskal a
dministrazioek datuen babesaren a
raudia bete dezaten, eta horrek eragin egiten du gai honi buruzko kexa gehienak erakunde hari a
urkeztea.
- Informatzeko eta ezagutzeko teknologien eskubideen gaian kexa gutxi jaso izana ez da IKTen gaiko legedia behar bezala betetzen a
ritzearen isla eta, a
re gutxiago, a
dministrazio elektronikorako sarbide eskubideak betetzen a
ritzearena. A
ldiz, jatorria a
dministrazioarekiko harreman elektronikoak gutxi erabiltzean kokatu behar da, eta, a
re kezkagarriagoa dena, herritarrek a
dministrazio elektronikoarekiko dituzten eskubideei eta eskubide horiek balia daitezen zer organorengana jotzeari buruz duten ezagutza mugatua da.
Ondorioz, a
ipatu diren hausnarketekin, ezinbestekoa da a
dministrazioarekiko harremanetan IKTen erabilera bultzatuko duten ekimenak zabaltzea, eta, baita ere, herritarrek berariazko eremu honetan dituzten eskubideak barreiatzea eta horiez kontzientziaraztea.
Estatu osoko maila orokorrean 2010. urtean bizi izan zen egoera ez da bereziki a
ldekoa izan eskubide horietan a
urrerantz egiteko, izan ere, krisi ekonomikoak neurri handi batean geldiarazi ditu gai honetako proiektuak. Grafikoki esan liteke eremu honetako berrikuntza dela ez dela berrikuntza gehiegirik egon 2010. urtean.
Estatu mailan egindako a
zterlan ugarik Euskal A
utonomia Erkidegoa kokatzen dute gainerako a
utonomia erkidegoen a
rteko erdi maila batean zerbitzu elektronikoen garapenean. Gauzak horrela, AAEEetako Zerbitzuen online erako zerbitzu publikoen 2010eko A
lderaketa A
zterlanean (Orange-Capgemini Consulting Fundazioa), Euskal A
utonomia Erkidegoak 78 puntu ditu, 2009. urtean izandako puntuazio berdina, eta hori batez bestekoa 72 puntukoa denean.
Beste a
zterlan interesgarri batzuk, IKTen eremuarekin eta Herritarrek Zerbitzu Publikoak Elektronikoki Eskuratzeari buruzko ekainaren 22ko 11/2007 Legea, HZPEE a
urrerantzean, betetzearekin zerikusia dutenak, hauek dira:
- 11/2007 Legearen betetze mailaren gaineko a
zterketa.
- Informazioaren Gizartea Espainian 2010, Telefonica Fundazioarena, a
urkeztu berri dena.
- HZPEEL a
plikatzeari buruzko beste a
zterlan interesgarri bat Iturri irekietan oinarritutako IKTen a
plikazioari buruzko Erreferentziako Estatuko Zentroak (Cenatic) landutakoa da. Bertan, hurrengo a
lderdiak a
ztertzen dira: egoitza elektronikoaren eskakizunak, formularioen kudeatzailea, erregistro elektronikoa, ordainketa igarobideak, espedienteen kudeatzailea eta jakinarazpen eta identifikazio elektronikoa, a
rtxibo elektronikoa eta elkarreragingarritasuna.
II. A
raudi edo gizarte testuingurua: Lege erreformak edo a
rloko sektore planak
Herritarrek Zerbitzu Publikoak Elektronikoki Eskuratzeari buruzko ekainaren 22ko 11/2007 Legetik eta Herritarrek Zerbitzu Publikoak Elektronikoki Eskuratzeari buruzko ekainaren 22ko 11/2007 Legea neurri batean garatzen duen azaroaren 6ko 1671/2009 Errege Dekretutik eratorritako garapen multzoak bere emaitzak eduki ditu 2010. urtean onetsitako bi a
rautan:
• A
dministrazio elektronikoaren eremuan Segurtasuneko Estatuko Eskema a
rautzen duen urtarrilaren 8ko 3/2010 Errege Dekretua.
• A
dministrazio elektronikoaren eremuan Elkarreragingarritasuneko Estatuko Eskema a
rautzen duen urtarrilaren 8ko 4/2010 Errege Dekretua.
Arau horiek A
dministrazioek, 11/2007 Legean herritarrentzat jasotako eskubideak a
halbidetzeko, bete behar dituzten betebeharren esparru konplexua osatzen dute, indarraldi eta eskakizun maila ezberdinekin estatuko edo a
utonomia erkidegoko eskumenen esparruan mugitzen garen gorabehera.
Aldiz, zoritxarrekotzat jo behar dugu 11/2007 Legearen zazpigarren a
zken xedapena, 4c) a
rtikuluaren a
raudi garapena, oraindik egiteko egotea, hain zuzen ere ezgaituei eta a
dinekoei sarbide berdintasuna bermatzeko dena, haien inguruabar pertsonalak, baliabidekoak edo ezagutzakoak zeintzuk diren a
lde batera utzita. Izan ere, talde horiek lehentasunezko a
rreta dute A
rartekoaren partetik, eta horientzat IKTak bereziki erabilgarriak dira.
Eremu a
utonomikoan, a
raudi ezberdinak daude a
dministrazio elektronikoko prozedurak eta egoitza elektronikoa edo bulego birtualak ezartzera zuzenduta funtsean. Gauzak horrela, a
ipatzearren eta xehetasunetan galdu nahi izan gabe, hurrengoak a
dieraz ditzakegu:
Eusko Jaurlaritza: Justizia eta Herri A
dministrazio sailburuaren 2010eko otsailaren 26ko A
gindua egin da, PLATEA Segurtasun Gidaliburua onetsiz.
Garrantzitsua da a
ipatzea 2010. urtean Berrikuntza Publikoaren Plana (BPP) lantzen hasi direla. Berrikuntza Publikoaren Planak –parte hartzeko metodologia batekin diseinatuta– hiru helburu nagusi finkatu ditu: A
dministrazio ireki eta berritzaile bat, A
dministrazio elektronikoaren erabateko garapena eta A
dministrazio eraginkorrago bat lortzea.
Gipuzkoan:
- 23/2010 Foru Dekretua, irailaren 28koa, Foru A
dministrazioaren eremuan bitarteko elektronikoen erabilpena a
rautzen duena.
- Donostiako Udaleko administrazio elektronikoaren erregelamendua.
Bizkaian:
- BiscayTIK Fundazioa, Bizkaiko Foru A
ldundiarena.
- Bilboko Udalaren administrazio elektronikoaren ordenantza.
Araban:
- 2/2010 Foru Dekretua, urtarrilaren 26ko Diputatuen Kontseiluarena, foru A
ldundi honetako a
dministratuak interneteko zerbitzuetan sartzeko prozedura onartzen duena.
- Vitoria-Gasteizko Udalaren Egoitza Elektronikoaren Ordenantza A
rautzailea.
Europa mailan, Europako Batzordeak a
benduaren 15ean a
urkeztu zuen Ekintza Plan berria, herritarrei eta enpresei zerbitzu publikoetara iristea errazteko. Hori oso interesgarria da eta, bertan, datozen bost urteetan garatu beharreko 40 neurri proposatzen da. Horien bitartez, Europako herritar eta enpresei erraztu egin nahi zaie zerbitzu publikoetara iristeko bidea, on-line erako bideen bitartez.
Ekintza Plan honek Malmöko A
dierazpenean oinarritutako lau lehentasun politiko identifikatzen ditu. A
dierazpen hori 2009ko a
zaroaren 18an onetsi zuten, Suedian egindako 5. Ministerio Biltzarrean.
Europako Batzordearen helburua Ekintza Plan berri honekin a
dministrazio elektronikoa sustatzea da, lehiakortasun europarra bultzatzen eta botere publikoek zerbitzu hobeak ematea a
halbidetzen lagun dezakeen baliabideetako bat bezala, a
urrekontu murrizketako une batean modu ekonomikoago baten bidetik.
III. Jarduera-plana
Lehen ere a
dierazi dugun moduan, sorrera berriko a
rlo honek helburuen a
rtean du herritarrek datuen babesaren gaian dituzten eta a
dministrazio elektronikotik eratorritakoak diren eskubideak a
zpimarratzea, eta, baita ere, horien barreiapenaren a
ldeko funtzioa egitea. Izan ere, uste dugu eskubide horiek baliatzeak eta horien gaineko babesak lagundu egiten dutela berrikuntzako a
ukera gehiago edukiko dituen herritartasuna sustatzen eta hori lehen mailako elementu estrategiko bat da krisi ekonomikoko eta enplegu hondameneko testuinguru batean.
Izan ere, Europako Kontseiluak, gizarte ikuspegi batetik, a
dministrazio elektronikoa jorratu zuen garapenerako motor bezala, eta, jada 2004ko a
benduan, Ministroen Batzordeak gomendio bat egin zuen. Bertan, a
dministrazio elektronikoa ez dela gai tekniko bat soilik esan zen, baizik eta gobernantza demokratikoko gai bat (HZPEEL, Zioen A
zalpenean).
- Bilerak a
dministrazioekin eta erakundeekin
Datuak Babesteko Euskal Bulegoa
Agentziarekin eduki ohi diren lankidetza harremanen barruan, 2011. urtean bi erakundeen funtzioen a
rteko koordinazio mekanismoen bilaketan sakondu da. Hori Lankidetza Hitzarmen batean gauzatu da, eta hitzarmen horren oinarriak finkatu dira jada, a
lderdien a
dostasuna edukita, 2010. urtean.
Halaber, zerbitzuak ematerakoan etengabe hobetzeari eta kalitatea bilatzeari uztartutako esperientziak trukatu dira.
Gobernu idazkaritza eta harremanak Eusko Jaurlaritzaren Legebiltzarrarekin
Bilera ezberdinak izan dira, bi erakundeen a
rtean komunikazio elektronikoko sistema bat ezartze a
ldera. Helburua a
giri truke guztiak bide telematiko ziurren bitartez egitea da, eta horretarako prozedura finkatu da. Prozedura hori 2011. urtean gauzatuko da kasuan kasuko lankidetza hitzarmen baten bitartez, eta 2010. urtea teleizapidetzeko saiakera esperientzia baten hasierarekin a
maitu da. (ikusi txosten honetako VII.2. kapitulua).
Eusko Jaurlaritzaren Berrikuntzaren eta A
dministrazio Elektronikoaren Zuzendaritza
Zuzendaritza honek a
dministrazio elektronikoko politikak bultzatzea duenez a
ginduta Eusko Jaurlaritzaren barruan, derrigorrez a
ipatu beharrekoa da informatzeko eta ezagutzeko teknologien gaian. Bere zuzendariarekin harreman eta informazio truke ezberdinak eduki dira, Euskadiren eremuan eta Estatu mailako erreferentzienean gaiaren egoeraren gaineko informazio eguneratua edukitze a
ldera.
- Txosten bereziak
2010. urtean zehar, Barneratze digitalari buruzko txosten berezi baten oinarrizko ildoak diseinatu dira, eta hura datorren urtean garatuko da.
Funtsezko helburua Euskadin IKTekiko sarbidearen egoera a
lderatua ezagutzea da (Internetera sartzeko zerbitzu unibertsalaren helburuaren esparruan), eta baita erabilera edo jabetzaren zuloaren a
lderdiak (baliabideak edukita erabiltzen ez duten pertsonak) eta parte-hartze zuloa ere (aro digitalean berezkoak diren pertsonak izanda –gazteak normalean–, esparru publikoan bide telematikoak erabilita parte-hartze a
ktiboa ez dutenak). Berariaz, IKTek a
dinekoei eskaintzen dizkieten a
ukerak a
ztertuko dira.
Gainera, txosten honen zati bat Andaluziako Herriaren Defendatzailearekin lankidetzan garatuko da. (ikusi txosten honetako VIII.3.6 kapitulua).
- Web eduki berriak eta lankidetzarako foroak (ikusi txosten honetako VII.3 kapitulua).
Urteko Txosten honetako Berrikuntzaren Kapituluan jada a
ipatu den bezala, a
ldarazpen garrantzitsuak egin dira A
rartekoaren web orrialdean, erabilera errazagoa izan dadin eta herritarrekiko elkarrekintza plataforma izan dadin.
Halaber, A
rartekoaren eta A
ndaluziako Herriaren Defendatzailearen a
rtean lankidetza sarea sortu da, bi erakundeen a
rtean dauden lankidetza proiektu ezberdinei euste a
ldera.
- A
rloan ofizioz bultzatutako jarduerak
Arlo honetako 2010. urteko Jarduera Planaren barruan, Ofiziozko Jarduera bat hasteko borondatea zegoen. Horren helburua jakitea zen ea euskal herri-administrazioek zein neurritan betetzen dituzten herritarrei, zerbitzu publikoetara elektronikoki sartzeko legean, a
itortutako eskubideak. Edonola ere, proiektu honen konplexutasuna eta helmen handia ezagututa, eta Eusko Jaurlaritzaren Justizia eta Herri A
dministrazio Sailaren estatistika organoak 2011. urtean zehar Zerbitzu Publiko Elektronikoen Estatistika bat egitea martxan duela jakinda –besteak beste Euskadiko Herri-administrazioaren erakunde ezberdinek eskainitako prozedura eta zerbitzu telematikoen errolda eta zerbitzu eta prozedura telematiko publikoen katalogoa edukiko dituena–, ekimena bertan behera geratu da.
Beraz, datorren urteko Txostenean berariazko jarraipena egingo zaio estatistika horri, izan ere, irudi homogeneoagoa edukitzea a
halbidetuko du zerbitzu horien disponibilitatearen gainean eta, beraz, baita sarbide elektronikoko legetik etorritako eskubideen betetze mailaren gainean ere.
Eskura dagoen informazioari dagokionez, hainbat a
ipamen egin nahi da:
- Eusko Jaurlaritzaren Berrikuntzaren eta A
dministrazio Elektronikoaren zuzendariak emandako informazioaren a
rabera, gehien erabiltzen diren zerbitzu telematikoak enpresei eskainitakoak dira. Horrela, Eusko Jaurlaritzaren Industria Sailaren datuen arabera, 2009. urtean Internet bidez izapidetu zen baimenen %37.
- Eusko Jaurlaritzaren ordainketa pasabidea, gutxi gorabehera, 150 euskal a
dministraziok erabiltzen du, eta 2010eko lehen seihilekoan 14 milioi euro mugitu zituen horrek.
- Laguntza eta diru-laguntza deialdiei dagokienez, Eusko Jaurlaritzak kudeatzen dituen espedienteen ia erdia izanda, urteko lehen 10 hilabeteetan izapidetze telematikoa zuen 13 deialdi egin zen, eta beste 150 deialdi identifikatu zen hurrengo hilabeteetan izapidetze telematikoarekin a
biarazteko a
ukerarekin.
- Arloan giza eskubideak sustatzeko jarduerak
Herritarrek zerbitzu publikoak elektronikoki eskuratzeari buruzko legeak (HZPEEL) a
dministrazioarekin elektronikoki jarduteko eskubidea a
itortzea dakar, bai informazioa eskatzeko, bai izapideak edo kontsultak egiteko. Herritarrentzat eskubide bat da, eta a
dministrazioarentzat betebehar bat, legez eska dakiokeena.
Eskubide hauez eta horiek baliatzeko moduaz jabetzea, ordea, ez da erraza, konplexuak direlako. Ondorioz, A
rartekoak herritarrek Herri-administrazioekin bide telematikoak erabilita harremanetan jartzeko dituzten eskubideen dekalogo bat landu du. Horretarako, a
urkezpen interaktibo bat egin da eta web orrialdean eskuragarri dago. (ikusi txosten honetako VII. kapitulua).
- Prestakuntza
Arartekoan lan egiten duten pertsonen laurden batek parte hartu du Euskadi+Innovak a
ntolatutako barnetegi teknologiko batean, eta Herri A
rduralaritzaren Euskal Erakundeak (HAEE), 2009ko bigarren seihilekoan zehar A
rartekoko langileen prestakuntza beharrei buruz egindako diagnostikoaren ondotik, lehentasunezko bezala a
geri dira informatikaren a
lorreko eta web 2.0 gaiaren inguruko gaikuntza ekintzak egitea.
- Ikerkuntza beka
Joan den a
zaroan, ikerkuntza beka baterako deialdia egin zen. Honen xedea, egunerokotasun handiena duena, oinarritu egiten da erabiltzaile eta kontsumitzaileen eskubideen a
plikazioan telekomunikazioei, teknologiei eta mota guztietako garraioei buruzko zerbitzuetan eta baita gure erkidegoan eskubide horiek defendatzeari eta eskatzeko moduari buruzko gaian.
IV.1. Herri-administrazioen zerbitzura dauden langileen eremuko datu babesa
Donostiako Udalak iragarritako hautapen prozesu bateko () epaimahaikide zen pertsona batek kexa bat a
dierazi zuen Datuak Babesteko Euskal Bulegoak (DBEB) emandako ebazpen bat dela-eta. Hura Donostiako Udalaren a
urrean izapidetutako urratze prozedura batean eman zen eta egun bide judizialean dago. Ondorioz, A
rartekoak ez du eskumenik horren inguruko jarduerarik bideratzeko.
IV. 2. Datuen babesa osasunaren esparruan
Informazio eta dokumentazio klinikoaren a
lorreko eskubideak eta betebeharrak kexaren xede dira oraindik ere horiek eskuratzeko eskubidea mugaturik ikusi duten gaixoen partetik. Zehazki, bi dira gai honetan a
urkeztu diren kexak.
Txosten honetan bertan a
zaldu den moduan osasunaren a
rloan izapidetutako kexak a
ztertu direnean, berriro ere Osakidetzari a
dierazi behar izan diogu beharrezkoa dela Historia klinikoa eskuratzeko eskubideak a
rautzen dituen a
zaroaren 14ko 41/2002 Legean gaixoentzat jasotako eskubidea eta bertatik eratorritako historia klinikoa eskuratzeko prozeduraren a
raudia uztartzea, batez ere historia kliniko horietan ohar subjektiboak dauden kasuetan egin izan diren interpretazioetan. Interpretazio hori hain da zabala, galarazi egiten duela, de facto, eskubide hori benetan baliatzea.
IV.3. Datuen babesa poliziaren a
rloan
Kexa honek zerikusia du urte ezberdinetan a
urkeztutako a
ntzeko beste batzuekin eta ikastetxeetan poliziak garatzen dituen jarduerekin zerikusia dutenekin; kasu honetan, zehazki, a
tsedenaldian ikastetxe baten kanpoaldean poliziak izandako jardunari buruzkoa zen kexa. Jarduera hartan, a
genteek bideoan grabatu zituzten ikasle batzuk eta identifikatu egin zituzten. (ikusi txosten honetako II.4 kapitulua).
Arlo hau gainditzen duten beste gai batzuk a
lde batera utzita, a
rrazoizkoa zen salatzaileak –ikastetxearen izenean– kezka a
zaltzea datu pertsonal horiek poliziaren fitxategietan mantentzearen inguruan. Eusko Jaurlaritzaren Herrizaingo Sailak jakinarazi zigun grabazioak suntsitu egin zituela, izan ere, behar ez bezala egin zirela egiaztatu zen. Ondorioz, uste izan genuen kexak datu horiei buruz planteatzen zuen a
razoa konponduta geratu zela. Edonola ere, erreklamatzaileari jakinarazi egin genion zein zen baliogabetze eskubidea baliatzeko jarraitu behar zuen prozedura, eta hori eragindako pertsonek edo haien ordezkariek egin beharko zuten, eskubide benetan pertsonala zelako. Halaber, baliogabetzearen legezko a
raubidearen gainerako a
lderdien berri ere eman zitzaion.
IV.4. Zailtasunak NAN elektronikoa erabiltzerakoan
Pertsona batek A
rartekoaren a
urrean salatu zuen zailtasunak eduki zituela NAN elektronikoa erabiltzeko Eusko Jaurlaritzarekiko harreman telematikoetan. Zoritxarrez, kexa bertan behera gelditu zen, izapidetzen jarraitzeko eskatu zen informazioa ez zigutelako a
urkeztu.
V. Ondorioak
Lehenengo gogoetak zerikusia du a
rlo honekin zerikusia edukita jaso den kexa kopuru eskasarekin. Horrek zerikusi zuzena du a
dministrazio elektronikoaren erabileran a
urrerapausoak mantso egiten a
ritzearekin eta herritarren esku dauden zerbitzu elektronikoak barreiatzeko erakunde ekintza bat behar izatearekin, eta baita herritarrek a
dministrazioarekiko dituzten harreman elektronikoetan dituzten eskubideei balioa ematearekin ere.
Datuen babesaren gaian, beharrezkoa da a
zpimarratzen jarraitzea beharrezkoa dela Osakidetzak gaixoaren eskubidearekiko egokiagoa izango den interpretazio bat egitea historia klinikoa eskuratzeko prozeduraren a
raudiaren gainean, historia horretan ohar subjektiboak a
geri direnean.
Ondorioz, a
rlo honetako jarduera, 2010. urtean, beste ekimen eta proiektu batzuetan oinarritu da. Horiek zerikusia dute herritarrek informazioaren eta komunikazioaren teknologien gaian dituzten eskubideen barreiapenarekin, barneratze digitalari buruzko txosten bereziaren proiektuarekin, berrikuntza proiektuekin, eta a
bar.
Labur a
dieraztearren, a
rloa pixkanaka herritarren kexen bitartez sendotu a
rte itxaron beharko da. Horiek gertatzen ez badira, idatz zatiaren hasieran a
zpimarratu diren a
rrazoiak tartean egoteagatik, a
zaldu bitartean ofiziozko jarduerak garatuko dira jada a
ntzeman diren a
razo orokorrei zuzenduta:
- Datuen babesaren gaian, Interneteko bilaketa tresnen bilketa mugatzeko modua a
ztertzea, bilatzaileek a
rgitaratu a
hal izan diren datu pertsonalak zerrendatzea saiheste a
ldera.
- Interneten a
rrasto digitala ezabatzeko a
ukerei buruzko informazioa eta a
zterlanak biltzea.
- A
rarteko erakundetik IKTen erabilera sustatzea, herritarrek duten eskubide subjektibo gisa. Halaber, euskal a
dministrazioek eurek informazio kanpainak egitea a
dministratuei eskaintzen zaizkien a
ukerak ezagutarazte a
ldera.
- A
dministrazio elektronikoaren gaian praktika onak barreiatzea.
- Internetera sartzeko zerbitzu unibertsala.
- Ezagutza digitalerako eskubidea: horrek esan nahi du Interneteko informazioaren eta edukien berrerabilpena piztu behar dela, eta baita horien eraldaketa eta a
dinaren a
raberako egokitzapena ere.
- Estatuek eta A
utonomia Erkidegoek a
dingabeen hezkuntzan esku hartzen duten guraso eta irakasleen gaitasunak sustatu behar dituzte, zulo digitala ezabatze a
ldera.
- Informazio publikoko izapideekin lotuta, parte-hartze elektronikorako eskubidea.