10. Animaliak babestea eta edukitzea
10. Animaliak babestea eta edukitzea
I.?Arloa kopurutan
2010ean 7 kexa jaso dira animaliak babestearen arloan, alegia, erakundeak urte osoan zehar erregistratu dituen kexetatik %0,53.
Kexa horiek honako administrazio hauei dagozkie:
− Tokiko administrazioa 4
− Foru administrazioa 2
Azpi-arloak, berriz, honakoak izan dira:
− Animaliak edukitzea 3
− Animaliak babestea 2
− Zooguneak 1
− Beste alderdi batzuk 1
Txosten hau ixteko orduan, arlo honetako estatistika datuak honako hauek dira:
GUZTIRA | Izapidetzen | Amaituta | Jarduera okerra | Jarduera okerrik ez | Herritarrei aholkuak eta informazioa ematea | |
2010ean hasitakoak | 6 | 5 | 1 | 0 | 1 | 0 |
Aurreko urteetan hasitakoak | 9 | 0 | 9 | 5 | 2 | 2 |
II. Araudi testuingurua edo soziala
2009ko ekitaldiari buruzko txostenean adierazi genuenaren arabera, Eusko Legebiltzarrak 49/2009 Legez besteko Proposamena onetsi zuen. Horren bidez, Eusko Jaurlaritzari eskatzen zitzaion lehenbailehen landu eta Ganberara bidal dezala animaliak babesteko urriaren 29ko 6/1993 Legearen aldaketa, errealitate juridikoaren eta sentsibilitate sozialaren bilakaeraren arabera egokitzeko, hau da, azken 15 urteotan Legea aplikatu izanaren esperientzia barne hartzeko. Ondorio horietarako, aipatzekoa da Eusko Jaurlaritzaren Ingurumen, Lurralde Plangintza, Nekazaritza eta Arrantza Sailak jakinarazi duela 2010ean animaliak babesten dituzten zenbait elkarterekin harremanetan jartzen hasi direla, bai Euskal Autonomia Erkidegoan, bai Estatu mailan, eta erakunde publiko eta arloko eragileekin elkarrizketei ekin zaiela, aipatutako araua eguneratzeko prozesua lantzen hasteko.
III. Kexarik aipagarrienak
Arlo honetan jaso ditugun lehenengo kexak animalien bizitza-baldintzei buruzkoak izan dira, bai gune zoologikokoei, bai etxebizitzetan daudenei dagokienez, eta horiek dauzkaten pertsonek animaliak edukitzeko erregimenarekin lotutakoak ere izan dira.
Aurreko ekitaldietan salaketa gehienak gune zoologikoen funtzionamenduari buruzkoak baziren ere, aurten, kexa gehiago aurkeztu dira espazio publikoetan pertsona eta animalien artean sortzen diren bizikidetza arazoekin loturik. Erreklamazio hauek dagokien bezala tramitatzeko, kasuan kasuko udaletara jo dugu animaliak edukitzearekin lotutako araudiaren ondorioz dauzkaten betebeharrak zein diren gogorarazteko. 6/1993 Legeak, urriaren 29koa,k animaliak babesteko denak, eta 101/2004 Dekretuak, ekainaren 1ekoak, txakurrak edukitzeari buruzkoak, Toki Erakundeei animalia horien jabeek beren betebeharrak betetzen dituztela gainbegiratu eta kontrolatzeko eskumenak ezartzen dituzte. Araudiak zehazten duenaren arabera, hiriko bide eta espazio publikoetan txakurrek kontrolaturik eta loturik egon behar dute, eta, horretarako, kateak edo uhalak erabili behar dira. Era berean, animalia horiek mikrotxiparekin identifikatuta, erroldatuta eta kasuan kasuko udalerriko erregistroan erregistratuta egon behar dute.
Bestalde, hiru esku-hartze zehatz aipatu behar ditugu, eta 2009an jasotako erreklamazioei zegozkien arren, aurtengo ekitaldian burutu dira, eta azken emaitza honakoa izan da:
III.1. Lehenengo eta behin, aipatzekoa da pertsona batek planteatu zuen kexa. Bertan azaltzen zuen bere jabetza inbaditzen zuten abeltzaintza-ustiapen batzuetako animaliek, aske egoteagatik, eragozpenak eta kateak eragiten dizkiotela. Udalak arazoa konpontzen saiatzeko gauzatu zituen ekintzei dagokienez, erakunde honek gai honetako aldeen artean bilerak egin zirela egiaztatu zuen, hau da, interesdunak, animalien jabeak eta udalak bilerak egin zituztela. Bilera horietako batean adostu zuten animalien jabeek animaliak beren jabetzaren mugen barrutik ez irtetea ziurtatzeko neurriak ezarri behar zituztela. Era berean, udalak aldeei gogorarazi zien udalak aske eta abandonatuta dauden animaliak jaso eta zaintzeko eskumena daukala. Udalak esku-hartze hori gauzatu zuen arren, erreklamaziogileak berriro adierazi zigun berriro ere animaliak abandonatuta egotearekin lotutako arazoak zeuzkala.
Egokiak diren tramiteak egin ondoren, Arartekoaren 2010eko urtarrilaren 25eko ebazpenaren bidez ondorioztatu genuen udal administrazioari dagokiola, kasuan kasuko foru zerbitzuarekin koordinaturik, arlo horretan esku hartzea udalerrian animaliak kontrolik gabe dabiltzanean, animalia identifikatzea eta, egokia denean, behar bezala ukuiluratzea, arduradunari animalia itzuli arte. Animaliaren jabeak animaliak edukitzeari buruzko araudiak ezartzen dituen betebeharrak urratu baldin baditu, udalak kasuan kasurako egokia den zehapen prozedura tramitatu beharko du.
III.2. Arartekoak EuskoTrenen erabiltzaile baten erreklamazio bat jaso du. Bertan, trenetara etxeko animaliarekin sartzea ezinezkoa izatearekin ez dagoela ados adierazten zuen. Erreklamazioa, funtsean, etxeko animalia batzuk zerbitzua aldatu gabe garraiatzeko aukerari buruzkoa zen, hau da, etxeko animaliak garraiatzeko espresuki diseinatu diren bidaia-leku itxietan garraiatu ahal izateari buruzkoa zen.
Erakunde honetatik bidali genien eskaerari erantzunez, EuskoTrenek jakinarazi zigun debekatuta dagoela etxeko animaliekin bidaiatzea lehentasuna ematen zaiolako bidaiarien erosotasunari, eta etxeko animalia batzuek segurtasun eta higiene arazoak eragin ditzaketelako. Edozein kasutan ere, Eusko Jaurlaritzaren Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailak ohar bat bidali diela jakinarazi zigun. Horren bidez, erabakiaren inguruan hausnartzeko eta alde guztien eskubide eta interesak errespetatuz jarrera permisiboagoak izaten saiatzeko eskatzen zien.
Erakunde honen ustez, gure gizartean gero eta ohikoagoa da etxeko animaliak izatea eta gero eta gehiago bizi behar dugu elkarrekin. Animalien presentzia eta erabilgarritasuna gizakiarentzat ez da haren aldeko zerbitzu bat eskaintzera mugatzen bakarrik; aitzitik, gure eguneroko bizitzan murgildu dira eta etxeen barruko eta kanpoko bizitzan parte hartzen dute eta baldintzatu ere egiten dute: aisia, garraioa...
Era berean, estatu mailan nahiz inguruko herrialdeetan tren zerbitzuetan ikusten den joera aintzat hartuz, gailentzekoa da etxeko animaliak garraiobide publikoetan sartzen uzteko tendentzia dagoela zalantzarik gabe. Donostiako tranbia konpainia, Madrilgo metroa, Bartzelonakoa, RENFE bere linea luzeetan nahiz aldirietako zerbitzuetan, Londresko metroa eta Parisko garraio zerbitzua joera horren adibide dira.
Hori dela eta, erakunde honek, 2010eko otsailaren 23ko ebazpenaren bitartez, EuskoTreni iradokizun bat helarazi zion; hau da, garraio zerbitzu horretan etxeko animaliak erabiltzaileei eragozpenik ez eragiteko moduak eraman eramateko aukera onar dezala iradoki genion.
Horri dagokionez, azpimarratzekoa da 2011ko urtarrilaren 1ean EuskoTrenen tren, tranbia eta funikular zerbitzuen kontratazio baldintza orokorrak indarrean sartzen direnean, bidaiariek etxeko animalia batekin bidaiatzeko aukera izango dutela, baldin eta ez bada ez animalia arriskutsua, ez gogaikarria bere forma, bolumena, zarata eta usainagatik. EuskoTrenen langileriak baloratu beharko du, bere irizpide zuhurraren bidez, kasuan kasuko animalia arriskutsua den eta eragozpenik sortuko duen. Etxeko animaliekin bidaiatzen duten pertsonek ondorengo arau hauek bete beharko dituzte:
- Etxeko animaliek (txakurrak edo katuak) loturik bidaiatu beharko dute, edo, bestela, jabearen besoetan; baina ezingo dute, inola ere, eserleku bat okupatu.
- Debekatuta dago exotikotzat jo daitezkeen animaliak sartzea (narrastiak, armiarmak, intsektuak, etab.).
- Debekatuta dago EuskoTrenen instalazio eta ibilgailuetara araudi eta ordenantzen arabera arriskutsutzat hartzen diren txakurrak sartzea.
- Txakurrek uneoro egon behar dute uhalaren bidez loturik, EuskoTrenen egoitza sartzen den unetik bertatik atera artean, alegia.
- Segurtasun arrazoiak direla eta, animalia jabeak berak eraman beharko du, edo, bestela, arreta osoz jardun beharko du baliozkotze guneetan, ibilgailuen sarreran eta, oro har, EuskoTrenen ibilgailu edo instalazioetan ateak ireki eta ixten diren edozein eremutan, etxeko animaliak ez dezan inolako kalterik jasan. EuskoTren ez da erantzule izango jabeek behar bezalako arretarekin jokatu ez izanagatik animaliek jasan ditzaketen lesioengatik.
- EuskoTrenek pertsonen pilaketa handien uneetan etxeko animaliak hartzeko aukera mugatu ahalko du (kirol ekitaldiak daudenean, jaietan, zerbitzu berezietan, etab.).
- Animaliaren jabea edo harekin doan pertsona izango da erantzule bakarra, baita hirugarren pertsonen aurrean ere, animaliaren jokabidearen ondorioz eragin litezkeen gertakari edo kalteengatik.
- 20 kilometro baino gehiagoko bidaietan, etxeko animaliaren jabeak animaliagatik bidaiari dagokion txartelaren erdia ordaindu beharko du.
- Itsuen txakur laguntzaileek, aldiz, ez dituzte baldintza horiek bete beharko.
- EuskoTrenek etxeko animaliekin bidaiatzen duten pertsonei gomendatzen die gainerako bidaiariek animalia ongi hartzen dutela ziurta daitezela, alegia, animaliaren presentzia ez diezaietela inposatu ikaratu daitezkeen pertsonei. Kasu horretan, jabeak derrigorrez aldatu beharko du ibilgailuko beste tokiren batera.
- Lanegunetan animaliekin goizeko 10:00etatik aurrera bidaiatzeko ere gomendatzen da, bidaiari eta animalien arteko bizikidetza errazteko.
III.3. Bukatzeko, aipatzekoa da ere animaliak babesten dituen elkarte batek sustatutako kexa. Elkarteak erakunde honetara jo zuen Bilbon udalak txakur eta katu abandonatuak kudeatzen dituen moduarekin lotutako zenbait alderdi planteatzeko.
Erreklamazioaren gai nagusia honako alderdi hauen inguruko arazoekin dago lotuta: Europar Batasuneko beste herrialde batzuetan bizi diren pertsonek animaliak hartzea, Euskal Herrian bizi diren pertsonei animaliak eskuratzea erraztea eta animalien sarrerak eta irteerak jasotzen dituen udal-erregistrorako sarrera. Planteatzen den beste gai bat da beharrezkoa dela animalia abandonatuen kontrola errazteko beste neurri batzuk hartzea, katuen koloniak eta animalien jabeak sentsibilizatu egin behar direla animaliak abandonatzea ekiditeko.
Bilboko Udalak planteatu diren gaiei buruz emandako informazioa aztertu ondoren, honako ondorio hauetara iritsi ginen:
• Animalia abandonatuak hartzen dituen udal zentroaren kudeaketak interesdun guztiei egunero hiru orduz sartzeko aukera ematen die. Zerbitzu hori teknologia berrien erabileraren bitartez ere eskaintzen da, webgunearen bidez, adibidez, udalak eskaintzen duen zerbitzura sar daiteke.
• Egoitza batzuetara sartzea mugatuta dago zerbitzuaren beharren ondorioz, baina horrek ez du galarazten animaliak prestatutako espazio publikoetan erakutsi ahal izatea. Nolanahi ere, gune zoologikoak kontrolatu eta ikuskatzeko zerbitzua foru administrazioei dagokie.
• Erakunde honen ustez, animalien adopzioa neurri positibo bat da animalia abandonatuak sakrifikatzea saihesteko. Entrega prozedura modu publiko eta gardenean egin behar da, eta, konkurrentzia librean, hartutako animalietako bat adoptatu nahi duten pertsona guztien artean, beren bizitokiarekin lotutako diskriminaziorik gabe. Nolanahi ere, administrazioek lekualdaketen osasun baldintzen eta identifikazioaren kontrolaren araudia betetzen dela ziurtatu behar du.
• Animalien harrera zentroen kudeaketa- eta identifikazio-erregistro publikoek barne hartzen dituzten datu pertsonaletara sartzeko, beharrezkoa izango litzateke interesdunek beren baimena ematea Datu Pertsonalen Babesari buruzko Lege Organikoko 11. artikuluak ezartzen duenaren arabera.
Bukatzeko, katuen kolonia bat sortzeari dagokionez, Bilboko Udala elkarteak horrekin lotuta egin zuen proposamena aztertzeko prest agertu zen. Elkarteak katuen kolonia bat ezarri nahi duela eta, azpimarratzekoa da animaliak edukitzeari buruzko Ordenantzan bertan, 10.4 artikuluan, honakoa ezartzen dela: "Udalak katuen koloniak sustatu ahalko ditu horiek ez sakrifikatzeko neurri gisa. Kolonia horiek animalia talde kontrolatuek osatuko dituzte. Hartara, katuek behar bezala antzuturik egon beharko dute, espazio publikoetan egongo dira eta irabazi asmorik gabeko erakunde eta elkarteen ardurapean egongo dira".
Hala eta guztiz ere, azaldutako aurrekari eta ohar juridikoak kontuan hartuz, Arartekoaren 2010eko ekainaren 16ko ebazpenaren bitartez Bilboko Udalari iradoki genion Bilbon abandonatuta dauden txakurrak eta katuak jaso eta adopzioan entregatzeko udal zerbitzuak animaliak defendatzen dituzten elkarte jakin batzuei, kasu puntual batzuetan, zerbitzura sartzen utz diezaiela zerbitzuak nola funtzionatzen duen eta instalazioen egoera zein den ikus dezaten. Etxeko animalien zaintzari buruzko udal erregistroen organo titularrak dauden erregistroko datuetara sartzea ahalbidetzea, datu pertsonalak banandu ondoren, interes legitimoa, indibiduala edo kolektiboa ziurtatzen den kasuetan. Halaber, posible izango litzateke administrazio zerbitzuko informazio estatistikoa bidaltzea animaliak beste autonomia erkidego edo herrialde batzuei lagatzen zaizkien kasuei buruz. Elkarte erreklamaziogileak aurkeztu duen plana, Bilboko udalbarrutian katuen kolonia bat eratzeari buruzkoa, sustatzeko, eta, bideragarritzat jotzen baldin bada, proposamena martxan jartzeko.
IV. Ondorioak
Arlo horretan kexak animaliak edukitzeari eta horien ongizateari (partikularren etxebizitzetan nahiz espazio publikoetan, eta, bereziki, animalien harrera edo egoitza zentroetan, alegia, gune zoologikoetan) buruzkoak dira.
Aurtengo ekitaldian, pertsona eta animalien bizikidetzak zenbait esparrutan eragindako gatazkak gailendu egin dira animalien egoera edo tratua zalantzan jarri duten kexekin alderatuta. Herritarrek aurten ere erakunde honetara jotzen jarraitu dute administrazioek animalia batzuek espazio publiko jakin batzuetan jasan dituzten eraso edo gertakarien aurrean ez dutela erantzun salatzeko.
Udalen zeregina da pertsonei kalteak eragitea ekiditeko animaliak edukitzeari buruzko araudia betetzen dela ziurtatzea. Hartara, hiriko bide eta espazio publikoetan txakurrek kontrolaturik eta loturik egon behar dute, eta, horretarako, kateak edo uhalak erabili behar dira. Halaber, animalia horiek mikrotxiparekin identifikaturik, erroldaturik eta kasuan kasuko udalerriko erregistroan erregistraturik egon behar dute. Horretarako, garrantzitsua da Toki Erakundeek animaliak identifikatzeko kanpainak egitea, txakurrak abandonatzeak, erasoek, kexek, etab. eragin ditzaketen ondorio negatiboak ekiditeko.
Hala ere, gaur egun argi dago gero eta etxeko animalia gehiago daudela espazio publikoetan. Horrenbestez, udalerriek kontrol politikak ezartzea ezinbestekoa den arren, agian, komenigarria izango litzateke etxeko animaliak dauzkaten pertsonen eta gainerako herritarren arteko bizikidetza orekatua lortzeko bestelako irtenbideak hartzea. Horren harira, aipatzekoak dira animalien babeserako elkarte batzuek proposatzen dituzten neurri batzuk. Horren harira, honako behar hauek gailentzen dituzte: (1) beharrezkoa da animalientzako aisialdirako eremu zehatzak prestatzea, izan ere, animalia etengabe uhalarekin lotuta egoteak eta, batzuetan, muturrekoa ere eraman behar izateak animaliak modu agresiboan jokatzea eragin dezake; (2) beharrezkoa da animalien jabeei txakurren kakak jasotzeko aukera emateko udal baliabide egokiak eskuragarri jartzea eta (3) beharrezkoa da informazio kanpainak egitea animalien jabeak animaliak edukitzearekin lotutako alderdietan hezi eta kontzientziatzeko, dauzkaten betebeharrak zein diren eta betebehar horiek ez betetzearen ondorioak zein diren jakin dezaten.