5. Juztizia
I. Arloa kopurutan
Justizia a
rloak 36 kexa-espediente berri ireki ditu 2010. urtean, A
rartekoak urtean zehar onartutako izapide guztien %2,74, hain zuzen. Segidan gaikako sailkapena a
zaltzen da:
− Justizia a
dministrazioaren eta bulego judizialaren funtzionamendua 14
− A
bokatuen eta prokuradoreen elkargoak 6
− Doako laguntza juridikoa 5
− Herritarren eskubideak 3
− Notarioen eta erregistratzaileen elkargoak 1
− Beste lanbide elkargo batzuk 1
− Erregistro zibila eta jabetza erregistroa 1
Urtean zehar izapidetutako kexei dagokienez, txosten honen itxieran, hau da egoera:
Horiekin batera, onartu ezin izan diren 252 erreklamazioen kontu eman behar dugu, izan partikularren a
rteko gatazkak eragiteagatik, izan konpetentzien eragozpenarengatik. Horietariko batzuk Estatu zentralaren organo a
dministratiboen ekintzen a
urkako kexak dira, eta Legeari jarraiki, zuzenean helarazi dizkiogu Herriaren Defentsariari. Baina gehienek a
uzitegien erabakiak a
uzitan jartzen zituzten, eta horren a
urrean ez gureak ez beste erakundek ezin dute jardun, epaileen eta a
uzitegien independentzia bermatzeko euren funtzioen jardunean: jurisdikzioari dagozkionean, a
uzitegi gorenean errekurtso bat egitea beste erremediorik ez dago; gobernuaren a
rloari lotutakoak Justizia A
uzitegi Gorenaren Gobernu A
retoari, Fiskaltzari edo Botere Judizialaren Kontseilu Orokorraren Ikuskaritza Zerbitzuari helarazi behar zaizkie.
II. Jasotako kexak, euren testuinguru sozial eta a
raugilean
II.1. Epaile eta fiskalekin lankidetzan egindako kudeaketak
Azaldutako irizpideak a
plikatzean, ebazpen judizialen gai izan edo prozesuan egon litezkeen gai horiek guztiak baztertu behar izan ditugu, gehienak Justizia A
dministrazioaren funtzionamenduaren a
urkako kexa gisa a
dierazita baitzetozen. Horietako kexa as
kok, hala ere, erabiltzaileen informaziorik edo babesik eza erakusten zuten; horien a
urrean, A
rartekoak bere jarduera-eremua a
halik eta gehien doitu behar zuela pentsatu du, baita, formalki, izapideetarako gai izatea lortu ezin izan denean.
Horretarako, egoera horiek kontu handiz a
ztertu ondoren, eta erreklamazioa egindako pertsonen lege-ordezkaritzarekin koordinatuta beti ere, kexok sorrarazi dituzten faktoreak identifikatzen saiatu gara, epaitegietako kudeaketa informalen bitartez a
rintzeko as
moz. Ezin izango genuen horrelako ekintzarik egin lankidetzarik izan ez bagenu, eta hala a
itortu beharra dago, bai epailetza, bai idazkaritza eta pertsonalari, baita Justizia A
dministrazioari laguntza ematen dieten talde profesional eta zerbitzu guztiei ere. Halako kudeaketak eragin dituzten kexak honela sailka litezke:
• Izapideetan gertatutako a
tzerapenez kexu direnak, edo identifikatu ditugun hobetu daitezkeen a
lderdi edo disfuntzioez, bai emandako informazioan, bai espediente judizial batean interesatutako pertsonei eskainitako a
rretan. Kontzeptu horretan sartu zen, era berean, A
rabako Emakumeen Biltzarra, larritzat jotzeagatik nabarmendu nahi dugun gai batekin jo baitzuten A
rartekoarengana. Euskadin familiarik ez zuen emakume baten desagerpena salatu zuten; hilda zegoela susmatzen zuten, a
zken a
ldiz Gasteizko udal harrera-etxe batetik irteten ikusi ondoren, han elkartzen baitzen seme-alabekin, genero indarkeriaren biktima izanik. Ikerketa judizial eta poliziala zabalik izan a
rren, a
ipatutako erakundeak bere bilaketari ekitea eskatzen zuen; bere kokapena denbora luzean ez jakiteak eragindako kezka soziala helarazi ziguten, baita emakume hura udal a
terpetxean hartu zutela, baliabide espezializatu batean ostatu eman beharrean. Laguntza berezitua emanez gero, a
gian ez zatekeen desagertuko. Gure esku-hartzea ikuspegi bitatik a
biatu zen:
1. kudeaketak egin ikerketen nondik norakoekiko interesa a
zalduz, eta jakindako guztiaren berri eman erreklamazioa egindakoei. A
rabako Fiskaltzaren lankidetza izan dugu horretarako, baita Herrizaingo Sailarena ere, eta bereziko Genero Indarkeriaren Biktimei Laguntzeko Bulegoarena.
2. emakumeari lojamendu eta laguntza soziala eskaintzean, udal zerbitzu sozialen jarduera nolakoa izan zen a
ztertu dugu. Ikerketari esker jakin genuen hasieran genero indarkeriaren biktima diren emakumeentzako baliabide espezializatuetan eman ziotela ostatu, baina bitan a
bandonatu zituela bere herrialdera itzultzeko. A
zken a
ldiz itzuli zenean, Udal Harrera-etxean lojamendua egokitzat emateko motibo hauek erabili ziren: eguneko 24 orduetan gainbegiratuta egon beharra zuen, senarra hurbil ez zekion, jakin baitzen a
urreko a
ldietan emakumeak senarrari esana ziola non zegoen bere bizileku zen harrera-pisua. Ebatzi genuen ez genuela jardunbide ez-zuzenik a
ntzematen Vitoria-Gasteiz Udalaren partetik eta positibotzat jo genituen erakundeak emakume hari laguntzeko egindako a
haleginak. Botere publikoei, edozein kasutan, eskatzen diegu baliabide posible guztiak jar ditzatela ikerketaren eskura, txosten honen itxieraren datan oraindik zabalik dagoena.
• Bigarrenik a
ipatuko genituzke Epaitegiari zirkunstantzia pertsonalak helarazi nahi izan dizkieten erreklamazio-egileenak; motibo ugari tarteko, ez ziren kontuan hartu nahiz eta garrantzitsuak izan ezarri zizkieten neurri edo zigorren gauzapenari dagokionez: Funtsean, birgizarteratze sozial eta laboralari dagozkion prozesuak, a
tzerritarrak a
dinez beherakoak izatea zigorrak jasotzeko edo a
dimen-osasun gaitz larriak.
• A
zkenik, a
ipatu beharra dago ebazpen judizialei dagozkien erreklamazioak. Haien egileek, funtsean, bi a
razo nagusi zituzten:
o A
lde batetik ondareari dagozkionak: erantzukizun zibiletik eratorritako kalte-ordainen kobrantzak, euren ebazpenengatik ordain-saria eman beharra perituei, edo fidantzen itzulerak.
o Beste a
lde batik legearen bitartez banaketa eta dibortzio prozeduretan seme-alabei dagozkien a
dostutako neurriak ez betetzeari dagozkionak a
geri dira. Gaia bereziki larria iruditzen zaigu, bai kaltetutako eskubideen zentralitatearengatik, baina a
dinez beherakoengan dituen ondorioengatik; hori dela eta, kasu horiekiko interesa a
dierazi dugu Fiskaltzaren a
urrean.
Eskerrak eman behar dizkiegu fiskalei sekulako eraginkortasun eta bizkortasunez jardun baitute A
rartekoarekin lankidetzan, ez soilik esparru honetan, ezpada komunak zaizkigun guztietan, eta egin dituzten kudeaketa guztien berri emateko deferentzia izan dutelako. Erakunde bien a
rteko komunikazioan eta lankidetzan sakondu nahi dugu, uste baitugu horrek mesede egingo diola bion lanari, bakoitzak bere eskumenen a
rloan, eskubideen bermearen esparruan elkarrekin a
ri baikara lanean.
II.2. Bulego judizial eta fiskal berriaren ezarpena
Eragile juridiko ugariren kasuan A
rartekoaren a
urrean kexa gai diren kasuak desblokeatzeko a
urkitu dugun borondatetik harago, horiek a
ipatzen dituzten disfuntzioek, neurri handi batean, epaitegien euren egiturarekin lotutako a
razoekin zerikusia dute. A
ntolaketa eredu horrek epaile edo epaimahai bakoitza bulego jakin baten buru egiten du, bulego horretan, epaiak egiteaz eta epaitua betearazteaz gain, ezartzen zaizkion kasuak izapidetzeko zerbitzuak bideratu eta koordinatzen ditu.
Fiskaltzen kasuan, funtsean, hau da a
razoa: Fiskaltza bakoitzaren ordezkaritza gorenari, Fiskalburuari, hain zuzen ere, legez ezartzen zaizkion funtsezko funtzioekin zerikusi gutxi duen funtzio kopuru handi bat ezartzen zaizkio. Funtzio horiek a
ntolaketari eta giza baliabideei dagozkie, ez soilik plantilla fiskalari dagokionez, ezpada bulego fiskal osoari, Fiskalburuari zeregin horietan laguntzeko unitaterik sortu gabe.
XIX. mendean pentsatutako egiturak dira, Justizia A
dministrazioari egungoekin zerikusirik ez duten erronkak planteatzen zizkioten gizarte eta une historikoetan, eta a
ukerak eurak ere ez ziren berdinak. Egia da Justiziaren zerbitzu publikoak a
urre egin behar diela exijentzia berriei, bai kasuen zenbait konplexutasun eta kopuruari dagokionez, bai izapideen eraginkortasun, gertutasun eta gardentasunari dagokionez, baina ezin da a
haztu gure Epaitegi, A
uzitegi eta Fiskaltzek gaur egun eskura dituzten teknologia eta kudeaketa sistemek a
ukera ematen dietela baliabide horietatik, izan giza baliabideak, izan materialak, egitura hori diseinatu zenean lortzea zaila izango litzatekeen errendimendua lortzeko.
Errendimendu hori lortzeko bulego judizial eta fiskalaren eredu berria garatu da eta bere ezarpena une honetan Justizia A
dministrazioak duen erronkarik handienetarikoa da. Botere Judizialaren Lege Organikoa delakoaren erreformatik sortua, 2003an kudeatua, bere helburua da Epaileak, Magistratuak eta Fiskaltzak liberatzea, bakoitzaren jurisdikzioari zuzenki lotzen ez zaizkion zereginik egin ez dezaten. Horretarako, Justizia A
dministrazioaren zerbitzuetako pertsonala gainerako lanen eta bulego komunen inguruan a
ntolatzen du eta zerbitzua eskaintzen dio modu malguan hainbat epaitegi eta unitate funtzionali, eta era probetxugarriagoan baliatzen dituzte teknologia berriek eskaintzen dituzten a
ukerak.
Martxan jartzeak bi a
rau osagarri a
biatzea ekarri du: 13/2009 Legea, a
zaroaren 3koa, Bulego judizial berria ezartzeko prozesu-legearen erreformaren gainekoa, eta 1/2009 Lege Organikoa, a
zaroaren 3koa, Botere Judizialaren 6/1985 Lege Organikoa, uztailaren 1ekoa, a
ldatzen duena. Prozesu-legearen a
ldaketa 2010eko maiatzean indarrean sartu a
rren, bere ezarpena, zeinaren bidez Idazkari Judizialak bulego judizialaren a
ntolaketaren erantzukizuna hartzen duen, eta bulegoaren a
ntolaketa osatzen duten unitate ezberdinen kudeaketa protokolizatu eta komunerako sistemak eransten diren, Eusko Jaurlaritzako Justizia eta A
dministrazio Publikoko Sailak a
urreikusi du garakorra izatea, iaz Getxoko eta A
murrioko epaitegietan martxan jarritako esperientzia pilotuen bitartez, Bilbon 2013an osatu eta a
maitu a
rte.
II.3. Arauak a
ldatzeko ekimenak
Kopuru bereziki handia osatu dute, a
urten ere, A
rartekoarengana kexak a
zaltzera etorri diren pertsonak, bikote edo senar-emazte egoeraren hausturetan seme-alaba komunen zainketari buruz epaitegiek hartu dituzten erabakiak direla eta. Justizia A
dministrazioaren funtzionamenduaren ondorioz erakunde honen a
urrean kexa gehien eragiten duen gaia da hain zuzen.
Gaia gaur egun a
rautzen duten neurrien a
rabera, nahikoa da bikotearen parte diren bi pertsonetako batek ukatzea biek a
la biek seme-alaben gaineko erantzukizun bera izatea, a
parteko kasuetan salbu, banaketak a
dinez txikikoentzat bere gurasoetako batekiko komunikazioa erabat eteteko; kasu gehienetan a
ita izaten da komunikazioa galtzen duen guraso hori. Erreklamazioak egindako pertsonek eskatzen zuten erakunde honek bidea erraztu zezala, bere a
ukeren barruan, gurasoen erantzukizun partekatuaren a
rloan izandako a
urrerapauso sozialek zegokien isla izan dezaten epaitegietan ere. Eta horretarako gure jardueren a
rdatz izan behar duten bi helburu a
ipatzen zituzten: gizon eta emakumeen a
rteko berdintasuna sustatzea eta a
dinez txikikoen interes lehenetsia babestea.
Azken hiru urteetan Legebiltzarrean behin eta berriz a
zaldu dugu, bi erreferentzia horiek kontuan hartuta, gai honen inguruan gure a
uzitegiek darabilten praktikaren inguruko hausnarketa. Eta ondorioztatu dugunez, jasotako kexek a
rrazoizko konponbide bat a
urkituko lukete baldin eta gurasoetako bateko seme-alaben zaintza partekatzea eskatzean eta besteak esklusibitatean nahi badu eskubide hori, epaileak a
plika baleza gurasoen a
rteko erantzukizunaren formula egokiena, kasu bakoitzaren ezaugarriak ikusita, beti ere a
dinez txikikoen interesak kontuan hartuta. Une honetan, halere, Kode Zibilak uztailaren 8ko 15/2005 Legeak eragindako a
ldaketak izanik ere, a
ukera hori ez da soilik a
partekotzat jotzen, ezpada a
rautzen duten terminoek a
zaltzen dutela zergatik a
plikatzen den horren gutxi.
Gure a
zken ohiko txostenean, 2010. urterako bi konpromiso hartu genituen: a
lde batetik, gogoeta hori helaraztea Estatuko Herriaren Defentsariari, Gorte Nagusien a
urrean egoera a
urkez dezan eta iradoki diezaien, eskumendun organo legegile gisa, beharreko lege a
ldaketa; beste a
lde batetik, gaian legeak egiteko eskumenik ez badu ere, Legez besteko proposamen bat a
biatzeko a
ukera a
zter dezan eskatzea Eusko Jaurlaritzari -horrela egin zuten, urtearen beste une batzuetan, hiru lurralde historikoetako Batzar Nagusiek- edo, bestela, legea garatzeko ekimena eraman dezala Gorte Nagusietara.
Maiatzean Estatuko gure homologoarengana jo genuen a
ipatutako helburuarekin betetzeko as
moz, eta erantzun zigun une hartan ez zitzaiola beharrezkoa iruditzen a
ldaketa hura egitea. Era berean, Euskal Ganberako taldeei gai honen inguruko irizpen bat bidali genien, nahiz eta une hartan ez zuen oihartzunik izan eztabaida parlamentarioan. A
rartekoari kexak a
zaltzen segitzen zuten pertsonei dagokienez, nahiz eta erantzun behar izan diegun gure konpetentzien esparruan dauden organoen eskura ez dauden legezko neurriak beharko liratekeela gai hau lantzeko, egia esan, euren ondorioek zuzenean eragina dute eskubideetan, eta horien bermea babeserako erakunde honen misioaren funtsezko parte bat da. Era berean, bere kontrol funtzioak betetzen dituen erakunde honen erabaki a
dministratibo ugari baldintzatzen ditu. Hori guztia dela eta, A
rartekoak erabaki zuen gure hausnarketa gomendio orokor gisa plazaratu behar genuela, eskumena duten botere publikoek zein gizarteak uler dezaten zergatik erakunde honek ezinbestekotzat jotzen duen lege-aldaketa, a
dinez txikikoen interesak errespetatuz, bikote bananduen seme-alaben zaintzan gurasoen a
rteko erantzukizunaren oztopoak gainditzea lortuz: A
rartekoaren 1/2010 Gomendio orokorra, urriareArartekoaren urriaren 15ekoa. Gurasoen erantzukizun partekatua banandutako bikoteetan: botere publikoen eginkizuna. Urriaren 15eko A
rartekoaren gomendio orokorra 1/2010. Banandutako bikoteetako gurasoen a
rteko erantzukizuna: botere publikoen zeregina
III. Jarduera-plana
Urtean zehar A
rloak garatutako lana ez da soilik berraktibatu jasotako kexei erantzun gisa, a
ntzeman ditugun hobetzeko a
lderdien a
urrean era proaktiboan jarduteko gure a
ukerari kasu egin baitio ere. Horretarako ekintza ugari a
urrera eraman ditugu honako planarekin:
III.1. Batzarrak elkarteekin
Hizkuntza Eskubideen Behatokiarekin bildu eta harremanetan izan gara, Justizia A
dministrazioan hizkuntza ofiziala as
katasunez hautatzeko neurrien eraginkortasunaren balioespena ezagutzeko as
moz, eta bereziki Erregistro Zibilaren ordezkari gisa jarduten duten Bakerako Epaitegietan umeen jaiotzak euskaraz inskribatzeko ezintasunari dagokion kasuan.
GKE eta elkarteek bidalitako eskaerak landu ditugu era berean, bai lokalak, bai nazioartekoak, A
rartekoarekin prozesu penalaren a
rloko Giza Eskubideen berme sistemaren birtualitatearen inguruan hitz egiteko eskaera egin baitzuten
III.2. Bilerak Erakunde eta Korporazioetako ordezkariekin
1. Espediente berezituen ebazpenerako Fiskaltzako kideekin izandako kudeaketa puntualez gain, Fiskal Goren berriarekin eta probintzietako hiru fiskalburuekin elkartu izan gara. Erakunde bien a
rteko koordinazioan a
urrera egin nahi izan dugu biek partekatzen dituzten a
rloetako eskubideen defentsan, eta bereziki a
tzerritartasun, a
dinez txikiko, gutxiengo etniko eta zigor exekuzioen kasuan, baita bulego judizial berriaren ezarpeni dagokionez ere.
2. Xede berarekin, Euskadiko Justizia A
uzitegi Goreneko Gobernu A
retoko presidentearekin eta kideekin bildu gara, tartean gure erkidegoko hiru Entzutegi Probintzialetako presidenteekin. Eskertu behar diegu epailetzaren eta gure erakundearen a
rteko lankidetza errazteko erakutsitako disponibilitatea, baita gure ebazpen eta txostenek epaile eta a
uzitegientzat duten balioa a
intzat hartzea ere, batik bat erabakiak hartu behar dituzten errealitatean ezagutzan sakontzeko tresnak direlako.
3. Hiru lurralde historikoetako Abokatuen Elkargoetako Gobernu Batzetako dekano eta bokalekin bilera izan ditugu, bulego judizial berriaren ezarpen prozesuaz eta doako justiziaren a
raudiaz zituzten iritziak ezagutzeko, baita erakunde honek elkargoek A
dministrazio korporatibo gisa betetzen dituzten funtzioen inguruan egindako gomendioen jarraipena egiteko ere. Topaketa hauek a
ukera eman digute, era berean, funtzio horien inguruko kexa-espediente errepikatuenen gaiak a
ztertzeko. Funtsean, hiru dira: salaketa a
rtxibatzeko ebazpenen motibazio as
kieza a
rlo deontologikoan, kudeaketa negligentea dela eta bezeroen partetik erantzukizun zibila eskatzen zaien legelariek duten diziplina erantzukizuna, eta ofiziozko txandako disfuntzioak. A
zken kontzeptu horri dagokionez, a
rgi utzi beharra dago jasotako kexa kopurua txikitu egin dela, baita elkargoetako Orientazio Juridikoko Zerbitzuek kexok a
rgitzeko eskainitako lankidetza ere, a
hal izan den kasuetan, kexok a
rgitu eta ebazteko bestekoa.
4. Eusko Jaurlaritzako Justizia eta A
dministrazio Publikoko Saileko buru eta a
rduradunekin bilerak eta lan-saioak egin ditugu honako gaien inguruan: bulego judizial berriaren ezarpena, Justizia A
dministrazioaren elebitasunarekin zerikusia duten a
razoak, doako justiziaren a
raudi berriaren proiektua, a
dinez beherakoen a
rreta juridikoa eta konpetentziak eskuratzea a
rlo penintentziarioan. A
zken puntu horri Preso dauden pertsonen A
rloan egingo diogu erreferentzia espezifikoa. Topaketa horiek a
ukera eman digute planteatzeko Sailak a
txilotutako pertsonei eta biktimei Epaitegietan eskaintzen dien a
rreta ematen duten zerbitzuak potentziatzeko dagoen beharrizana, baita zigorren exekuzio eta birgizarteratzearen kasuetan; a
zken bi horietan egindako lana, a
urten ere, oso modu baikorrean balioesten dugu.
5. A
zkenik, Herrizaingo Saileko Indarkeria Matxistaren Biktimei Laguntzeko Zuzendaritzarekin izandako bilerak eta lan-saioak a
ipatu behar ditugu, bai indarrean dauden protokoloen jarraipena egiteko, bai, egoitza judizial batean egonik, kasu batzuetan eskainitako a
rreta berraztertzeko. Topaketetako bat Barakaldoko Udalarekin lankidetzan gertatu zen, etxeko indarkeria kasu batean gertatutakoarengatik sortutako erantzun instituzionala hobetzeko esparruak identifikatzeko as
moz, non biktimaren familiak sentitu zuen erantzun hori, intimitatea babesteko baliagarria izan beharrean, hedabideen trataera errespeturik gabea eragin zuela.
III.3. Gomendio orokorrak
Gurasoen a
rteko erantzukizunaz lehenago esandako Gomendio Orokorraz gain, urtean zehar jarraipen berezi eskaini diote A
rlo honetan: 2004ko a
benduko A
rartekoaren A
dierazpena Torturaren a
urka
Horretarako funtsezko hiru erreferentzia erabili ditugu: Giza Eskubideen prebentzio eta babeserako erakunde internazionalen partetik ordutik igarotako urteetan Espainiari egindako oharrak; denbora tarte horretan erakunde honek egindako ikuskapen bisitetatik jasotako ondorioak eta a
zken urteetan inkomunikatutako a
txiloketen lagin esanguratsuak a
ztertu dituzten ikerketa enpirikoak; eta a
zkenik, a
zken urteetan gaiaren inguruan a
zaldutako sententziak, A
uzitegi Konstituzionalean eta Estrasburgoko Giza Eskubideen A
uzitegian.
Jasotako datuak ikerketa honetan jaso dira: Atxiloketa inkomunikatuen a
rloko berme sistemaren gaineko a
zterketa eta hobekuntza ildoak. Txostenak islatzen ditu erakunde honek ikusi dituen hobekuntza ildo nagusiak, inkomunikatutako a
txilotuaren eskubideen kontrol judizialaren kasuan, a
bokatuen as
istentzian, txosten forentseen idazkuntzan edo motibo honengatik a
urkezten diren salaketen ikerketan. Guzti-guztiak kontu handiz a
ztertu ditugu eta proposatu dugu neurri espezifiko sorta zehar bat, gardentasunaren bitartez, berme sistemaren eraginkortasun prebentiboa hazteko. Beren a
lderdi esanguratsuenak puntu hauetan laburbiltzen dira:
• A
txiloketaren ikus-entzunezko grabazioa sistematikoa izatea eta a
txiloketaren leku eta dependentzia polizial guztiak har ditzala, a
txilotutako pertsona garraiatzeko erabiltzen den garraioa barne. Giza eskubideen berme zein babeserako erakundeek a
ukera izan dezatela grabazio horiek eskuratzeko, eta kontserbatu ditzatela, ondorioz sor litezkeen erantzukizunen eraginari dagokien epean, instantzia independenteek.
• Inkomunikatutako a
txilotuari egokitutako a
bokatua ofiziozkoa izanik ere, a
txiloketaren lehen unetik izatea bezeroarengana jotzeko a
ukera, eta bezeroa ez dadila galdekatua izan a
bokatuaren babesik gabe.
• A
zterketa medikoei dagokienez, euren konfidentzialtasuna bermatzea, a
txilotutako pertsonak izendatutako mediku bat egotea forentsearen ondoan, eta inkomunikatutako a
txilotuari eskainitako tratuaren inguruko txostenak ezinbestean bete beharreko protokolo batekin bat egin ditzatela, gainbegiratze profesional kualifikatua izan dezatela eta nazioarteko estandarrekin bat egin dezatela.
• Gure ikerketak, a
zkenik, polizien ekintzen protokoloekin lotutako neurri sorta bat proposatzen du, bai a
txilotutako pertsonari dagokionez, bai bere familiari dagokionez.
Jarraian xeheago a
zalduko ditugu erreferentzia egin diogun kexa tipologia zabalaren isla a
dierazgarri diren bi kasu:
IV.1. Administrazioaren ordezkaritza Justizia A
uzitegi Gorenaren a
urrean
Pertsona batek A
rartekoarengana kexa batekin jo zuen haren ustez bateraezintasun egoera bat baitzegoen Osakidetzaren estatutu sozialen eta Justizia A
uzitegi Gorenaren a
dministrazioarekiko a
uzien prozesuetan Osasun Euskal Zerbitzuak prokuradoreak kontratatzearen a
rtean, eta zeregin hori beti egokitzen zitzaielako profesional jakin batzuei. Gainera, salatzen zuen ez zegoela gardentasunik jarduera hartan, izendapenerako jarraitutako prozeduraren berri emateko eskaera egin zuen bakoitzean, a
ipatutako Erakundeak soilik erantzun zion praktika hori berez bazela, eta hautatutako prokuradoreak hautatuak zirela euren profesionaltasun eta jardunbide onari esker.
Arartekoak informazioa eskatu zion gai horri buruz Osakidetzari; erakundeak erantzun zuen kexa sorrarazitako ekintza a
dministratiboak ez ziola kalterik eragin erreklamazio-egileari, eta horregatik ulertzen zuten ez ziotela eman behar ordurako jaso zuena baino informazio gehiago. Hori dela eta, a
uzitan jartzen zuen erakunde honen parte-hartzearen beharra, a
geri zen interes legitimorik eza nabarmena bazen ere.
Osakidetzari jakinarazi genion ezinezkoa zitzaigula balioespen hori partekatzea, gure lankidetza eskaerak erreferentzia egiten zion informazioa ez baitzen interes legitimo partikular bat egiaztatzea edo kaltea jasatea beharrezkoa izan behar zuen A
dministrazioaren ekintza espezifiko baten ingurukoa. Era berean, gure as
moa ez zen erreklamazio-egileari pertsona jakin baten inguruko datu pribatuak ematea. Zerbitzu publikoen funtzionamenduan a
plika daitekeen gardentasun printzipioari buruzko informazio batez a
ri ginen, eta bereziki bere a
uzietako ordezkaritza prokuradore jakin batzuen bulegoei esleitzeko praktikari buruzkoa.
Beste a
lde batetik, eta herritarren a
urreko gardentasunaren gaitik a
t, erakunde honek erabaki zuen, bere ekimenez, A
dministrazioari gogorarazi behar zitzaiola interes orokorreko gai baten a
urrean geundela. Gai horietan ekintza a
dministratiboaren buru izan behar duten oinarrizko printzipioei erreferentzia egiten zaie: publizitatea, konkurrentzia, gardentasuna, berdintasuna eta bazterketarik eza, baita A
dministrazio onaren printzipioak ere. Ildo horretatik, gure irizpideak a
zaldu genituen: horrek guztiak ezinezkoa egiten zuen prokuradore jakin batzuen a
ldeko hautua jardunbide on eta a
parteko profesionaltasunaren baieztapenean oinarritzea, baldin eta egiten ez bazen hori hala dela eraginkortasunez erabakitzeko a
dierazle objektibo eta ebaluagarrien a
plikazioaren bitartez egiten.
Osakidetzak erantzun zigun eskatutakoari zor zitzaion erantzuna emanez: a
urrerantzean prokuradoreak kontratatzeko erabiliko dituzten Oinarri Teknikoen Plegu berria helarazi zigun, eta gure ustez ondo biltzen zituen a
ipatutako printzipio guztiak.
IV.2. Erregistro Zibilaren ordezkari gisa Bake Epaitegiak herritarrei emandako informazioa
Erakunde honengana jo zuen herritar batek a
dieraziz bere Udaleko idazkariak emandako informazio okerrak eragin zion kalte moral eta ekonomikoa, bere udalerriko Bake Epaitegira Erregistro Zibilaren delegazio gisa jo zuenean a
tzerriko pertsona batekin ezkontzeko beharrezko dokumentazioa tramitatzeko as
moz. Bake Epailearen erantzunetik ondoriozta zitekeen, hain zuzen, hasieran emandako informazioa ez zela zuzena. A
katsaren oinarria zen udal Idazkariak Erregistroren lankide gisa jarduten zuela eta ez zuela espediente horri a
plika zekizkiokeen Espainiako legeen berri.
Besterik da Bake Epaitegiak, kontuan hartuta eskura zituen giza baliabide eta baliabide materialak, horren erantzule kontsideratu a
hal izatea, ezta eragin zitzakeen kalteena ere. Edozein kasutan, erakunde honentzako garrantzitsuena zen erreklamazioaren egileak, Justizia A
dministrazioaren erabiltzaile gisa, eskubidea zuela behar bezalako informazioa jasotzeko erakunde horretatik, eta informazio hori dokumentazioa izapidetu behar zuen organoaren partetik, Bake Epaitegitik hain zuzen, jasotzeko eskubidea ere bazuen. Erregistro Zibilari a
zaldu genion, baita Eusko Jaurlaritzako Justizia eta A
dministrazio Publikoko Sailari ere, lehentasunezkoa iruditzen zitzaigula neurriak hartzea horrelako disfuntziorik gerta ez zedin berriz, bai pertsonalaren formazioaren a
rloan, bai espedienteak osatzeko beharrezkoa den dokumentazioaz jakiteko material informatiboen eguneraketaren edizioan. Beharrezkoa da irizpide a
rgia izatea, era berean, boluntarismoak gaindituta, Bake Epaitegi batean sor litekeen edozein zalantza dagokien Erregistro Zibilarekiko berehalako komunikabideen bitartez konpondua izan dadin, erabiltzaileari izapide bera Epaitegiaren a
urrean errepikatzeko beharra saihestuz.
Ildo horretatik erantzun zuen Erregistroak, esanez gaiaren inguruko a
rgibideak helarazi zizkiela bere esparru judizialaren baitako 42 Erregistroei, baita gaiaren a
raudien inguruko informazioa ere. Sailak, bere a
ldetik, a
dierazi zigun, a
zaldutako balioespenekin bat egiten zutela eta formazio ikastaroei begira kontuan hartuko zituztela bake epaileentzat a
ntolatzen dituztenean. Era berean, a
zaldu zuten gai organo judizialekin izaten dituzten a
ldian a
ldiko bileretan landuko dutela, baliabide pertsonal, material eta a
ntolakuntzari dagozkionetan konponbideak emateko as
moz.
V. Ondorioak
V.1. Justizia A
dministrazioaren funtzionamenduaren a
urkako kexak nagusi dira oraindik a
rlo honetan, bai izapideen gai direnei dagokienez, bai ezetsi ondoren, goian a
zaldutako kudeaketa informaletako bat eragin dutenen kasuan. Gure zeregina, kasu horietan, eta edozein kasutan, ez da soilik gertatutako disfuntzioen erantzukizuna eskatzeko lehentasunezko a
ukera bermatzea. Gure esperientzian, herritarrei a
rlo horretan eskaintzen diegun zerbitzu honen eraginkortasuna karrera judizial eta fiskalak osatzen dituzten pertsonekin lor ditzakegun elkarrizketa eta lankidetza mailetan datza, batik bat kexa horiek konpontzeko gaitasuna izan dezagun, eta ildo horretatik jarraitu behar dugu gure lehentasunak a
dierazten.
V.2. Bulego judizial eta fiskal berria gure epaitegi eta fiskaltzen egiturei malgutasuna emateko diseinatuta dago, eskura dituzten baliabideen erabilera a
rrazionalagoa egiteko beharra baitute, teknologia berriek eskaintze dituzten a
ukerak hobeto a
probetxatuz. Erronka da baliabide horiek guztiak herritarrei eskainitako zerbitzuaren hobekuntzan kokatzea, bizkortasun, hurbiltasun, gardentasun eta ebazpenen kalitateari dagokienez. Bere ezarpena, edozein kasutan, prozesu konplexua da, eta bere materializazioak eragile juridiko inplikatu guztiekin lan egitea dakar. Eusko Jaurlaritzako Justizia Sailak a
halegin handia egiten dihardu zentzu horretan, eta erakunde honek jarraipena egin dio, baita balorazio positiboa egin ere. Ez da posiblea izan, halere, ezarpenarentzat egindako a
urreikuspenak betetzea, honek erabateko dependentzia baitio a
urrekontuaren gaitasunari eta onartzeke dagoen Estatuko a
rau batekiko intzidentzia konpontzeari. Intzidentziari hori konpontzeke dago oraindik txosten honen itxiera garaian, nahiz eta a
urreikusita dagoen 2011ko lehen hiruhilekoan ixtea.
V.3. Justizia zerbitzuaren hobekuntza, hala ere, ez datza soilik baliabideen kudeaketan eskala ekonomiak lortzean. Beharrezkoa da a
probetxatzea, besteak beste, bitartekaritza eta erreparazio justiziak biktimen a
tsegin-maila hobe baterako eta a
uzi as
koren oinarrian dauden gatazken konponbide integralago baterako eskaintzen dituzten potentzialitateak. Horregatik uste dugu Justizia eta A
dministrazio Publikoko Sailaren a
pustuak, zentzu horretan, Bilbon a
ntolatutako nazioarteko konferentzian islatuak, a
urrera jarraitu behar duela.
V.4. Urtean zehar as
ko izan dira espediente judizialetatik hartutako datu edo zirkunstantzia pertsonalak komunikabideei filtratzeagatik salatutako disfuntzioen kasuak. Datu horien zabalkundeak, gure ustez, bereziki a
dinez txikikoen kasuetan, intimitaterako eskubidea urratzen zuen. Beharrezkoa da kontu handiz jardutea filtrazio horiek saihesteko, eta hedabideei dei egitea erantzukizun eta a
rduraz joka dezaten interes publikokoak izan daitezkeen kasu judizializatuen berri ematerakoan.
V.5. Urte honetan gora egin dute seme-alaben jaiotza Bake Epaitegietan euskaraz inskribatzeko ezintasunarengatik egindako kexak. Nahiz kontziente izan bat datozen konpetentziak dituzten a
dministrazio ezberdinek proiektu berean parte hartzean sorrarazten diren zailtasunez, gogoratu behar dugu iazko txostenean jasotako a
nalisia eta kritika, a
rlo honetan a
gerikoa baita Justizia A
dministrazioaren erabiltzaileen eskubideak urratzen direla. A
dministrazioaren birtualitatea Inforeg-4 a
plikazio informatikoa Bake Epaitegietan etorkizunean ezartzeko as
moak baldintzatzen du. Posiblea izan dadin, 2010eko urriaren bukaeran, Eusko Jaurlaritzako Justizia eta A
dministrazio Publikoen Sailak hitzarmen bat egin du Industria, Merkataritza eta Turismoko Ministerioari a
txikita dagoen Red.es Enpresa Entitate Publikoarekin, eta guk hori era positiboan balioesten dugu. Halere, ezin da a
haztu 2008 urtarrilean jadanik hitzarmen bat egin zela parte bien a
rtean eta helburu bererako, eta, beraz, botere publikoek eskubide hori indarrean jartzeko a
zken hiru urteetan egin duten lanak ez du balantze positiborik, ez a
rlo a
raugilean, ez materialean. Bestalde, ezin a
hatz dezakegu hitzarmen batek ez duela egoera berez desblokeatuko, baldin eta hitzarmen horretan xedatutako neurriak garatzeko a
urrekontu gaitasunik ez baldin badago, iraganean gertatu izan den bezala, edo parteetako baten lankidetzak huts egingo baldin balu. Gainera, ez da nahikoa sinatzen duten parteen inplikazioa; beharrezkoa da Udalek era parte hartzea, martxan jartzeko oztopo izan ez daitezen Gobernuaren eta udal sarearen a
rteko bateraezintasunak eragindako a
razoak. Erakunde honek kudeaketa egiten ditu EUDEL sarearen a
urrean, izatez a
ipatutako a
plikazioaren ezarpenean hasieran a
urreikusitako plan pilotuan a
tzerapenak izan baitziren motibo honengatik txosten hau ixteko garaian. A
zkenik, eta hala den bitartean, A
dministrazioari proposatzen diogu beste bide batzuk a
ztertu ditzala (esparruko buruei bideratzea, eskuz egitea inskripzioa) legea ez betetzeari a
urre egin diezaion, izan ere, zenbat eta gehiago luzatu prozesua, gero eta justifikagaitzagoa da herritarrei a
zaltzea a
razoaren oinarria izan daitekeela a
dministrazioen eta sistemen a
rteko informatizazio eta interkonexio falta.
V.6. Inkomunikazio egoeran a
txilotutako pertsonen berme sistema hobetzeko proposatu ditugun neurriei dagokienez, erakunde honek honako ekintzak burutuko ditu: Euskal Poliziak egindako ezarpenaren jarraipena egingo du eta jurisdikzioaren esparruan duen harrera a
ztertuko dugu, neurrietako as
koren eraginkortasuna xede talde diren epaileek beharrezkotzat jotzean baitatza, a
zken batean, beraiek baimentzen baitituzte pertsonen inkomunikazioak eta, beraz, beraiek baloratu behar dute eskubide horien bermea.
V.7. Familiarekin Elkartzeko Guneen funtzionamenduari dagozkion kexak maila esanguratsuan jaitsi dira urte honetan, eta hori Eusko Jaurlaritzak a
bian jarritako erregulazio eta berrantolaketaren eraginari egozten diogu, baita era positiboan baloratu ere gure a
urreko txostenean. Halere, esku hartu izan behar dugu horietaz baliatzeko itxaron-zerrenden existentziak eragindako zenbait a
razo puntualetan. A
zaldutako kasuak modu a
rrakastatsuan konpondu baziren ere, a
ukera eman ziguten gure irizpideak a
zaltzeko: judizialki a
dostutako neurrietan guraso eta seme-alaben a
rteko komunikazio neurriak betetzea eragozten duten a
tzerapenak eragingo balitu horrelako baliabide baten saturazioak, berau kudeatzen duen A
dministrazioak berehala jakinarazi beharko dio Epaitegiari, Epaitegiak horren berri izan dezan eta beharrezkoak diren mekanismoak martxan jarri ditzan.