EAEko herritarren eskubideak babesteko a
rdura esleitu diote A
rartekoari, EAEko herri-administrazioen irregulartasunen, a
katsen, gehiegikeriaren eta jardun okerraren a
urrean jardun dezan. Horretarako, oinarrizko bi lanabes erabiltzen ditu:
- herritarrek egiten dituzten kexa-espedienteak ebaztea. Kexa jartzeko, a
urrez ezarritako bide hauek erabil daitezke: A
rartekoaren hiru bulegoetako batera joan, postaz baliatu, edo internetez, A
rartekoaren web orriaren bidez (kexa guztien a
rtean, %37,39 jarri dira horrela).
- ofiziozko jardunen bitartez (halakoetan, A
rartekoak jarrera proaktiboa hartzen du), ofiziozkoa, jardun a
dministratibo batek funtsezko eskubideren bat kaltetu dezakeela hautematen badugu, eta indarrean dagoen legeria urratu dezakeela iruditzen bazaigu.
2010. urtean 1.859 kexa jaso ditugu, hau da, iaz jasotako kopuruaren a
ntzekoa –zertxobait txikiagoa– eta a
urreko urteetakoa baino dezente handiagoa. Orobat, ofiziozko 58 espediente hasi ditugu.
Hurrengo kapituluan jardun guztiak taldekatu ditugu, A
rartekoaren bulegoa a
ntolatzeko dauden 16 a
rloen a
rabera. A
rlo bakoitzean jardunik a
dierazgarrienak a
ztertuko ditugu, eta a
rlo horietako kexa garrantzitsuenetan sakonduko dugu. Era berean, 2009 urtean egon diren lege a
ldaketak a
ipatuko ditugu.
Joan den urtean herrizaingo a
rloak bildu ditu kexa gehienak, eta, jarraian, hezkuntza a
rloak.
Aurten, berrikuntza moduan, a
rloko jarduera-plana a
ipatzen da. Plan horrek proiekzio ezberdina du gaikako a
rlo batzuetan eta besteetan. Lana planifikatzeko eta homogeneoagoa egiteko tresna berria da, a
urten a
rlo guztietan ezarri duguna. Era berean, a
rlo bakoitzaren bukaeran, ondorioen a
tala a
gertzen da. Horri esker, begiratu a
zkar batean, 2010. urtean gaikako a
rlo bakoitzean kontua nola dagoen ikus daiteke.
Merezi du A
rartekoaren lan-mekanika a
ipatzea, bai Estatuko Herriaren Defendatzaileari bidalitako kexei dagokienez, bai onartzen ez diren kexei dagokienez, izan ere, horietan denetan izapide laburtua egiten da, baita bideragarritasunezko eta eskumenezko a
zterketa ere. Horregatik, bideratzen ez diren kexetan ere dedikazio hori egiazta daiteke. Kasu as
kotan, horren osagarri, kexagileari a
holku ematen zaio jarduteko modurik egokienaz, edo konponbide zehatzak bilatzen dira a
zaldutako a
razo zehatzetarako −hori da A
rartekoarentzat garrantzitsuena−, egin daitekeen edo egin nahi den izapidea edozein izanda ere, edo eragindako a
dministrazioari luzatutako gomendioa a
lde batera utzita. A
legia, a
dministrazio-prozeduraren a
urretik, benetako konponbideak lortzea lehenesten dugu eta nolabaiteko bitartekaritza informala egiten dugu. Bitartekotza horrek oso emaitza onak izaten ditu eta kexagileak gogobetetzen ditu.
1. Hizkuntz eskubideak eta kultura
I.?Arloa kopurutan
Arloan guztira 25 kexa-espediente ireki dira 2010. urtean, A
rartekoak urtean izapidetzeko onartu dituen espediente guztien %1,91 direnak. Hona hemen haien sailkapena, gaiaren a
rabera:
− Herritarren hizkuntz eskubideak Justiziako A
dministrazioarekiko harremanetan 10
− A
dministrazioaren funtzionamendua eta a
dministrazio prozedura 5
− Kultur, industri eta a
rte ondarearen babesa 3
− Kirol jarduerak 1
− Herritarren eskubideak 1
− Herritarren hizkuntz eskubideak euskal a
dministrazioekiko harremanetan 1
Urtean zehar izapidetutako kexei dagokienez, txosten hau egiten a
maitzean egoera hau da:
II.?Jasotako kexak, gizarte eta a
raugintza testuinguruan
II.1. Herritarrek botere publikoekin euskaraz a
ritzeko duten eskubideari dagokionez, jasotako kexarik gehienen sorburua da ez dagoela langile euskaldun nahikorik Justiziaren A
dministrazioan, osasun zerbitzuetan, udaltzaingoetan eta Ertzaintzan. Gure erakunde honetaraino iritsi diren kasuen a
nalisitik bi ezaugarri ondorioztatzen dira, botere publikoen hiru jarduketa eremu hauek konpartitzen dituztenak. Ezaugarri hauen berri eman nahi genuke, gure ustez ederki a
zaltzen baitute, beste faktore batzuekin batera, zergatik datzan eremu hauetan herritarren as
etasun eza hizkuntz eskubideei dagokienez. Eta gainera, neurri honetan, a
zaltzen dute une honetara a
rte martxan jarritako politikek, haien emaitzak ikusita, zergatik ez duten eragotzi a
razoa kronikoa izatea:
• Batetik, epaileek, poliziek eta osasun langileek egin behar dituzten lanekin zerikusia duten gizarte eta kultur a
rrazoiengatik, herritarrekiko harremana definitzerakoan, beste eremu batzuetan baino handiagoa da "botere" paradigmak "zerbitzu" paradigmaren gainetik daukan garrantzi erlatiboa. Jaso ditugun kexek erakusten dute zein neurritan den ezaugarri hori zailtasun erantsia funtzio hauek egiten dituzten langileen elebakartasunerako joera gainditzeko. Batzuetan langile hauek erabiltzaileari jokabide ezkorra izatea edo beren lan profesionala a
uzitan jarri nahia egozten diote, baldin eta erabiltzaileak langileak ezagutzen ez duen edo ondo ez dakien hizkuntza bat erabili nahi badu, hizkuntza komuna erabiltzeko a
ukera izanik. Horrek guztiak dakartzan a
rrisku eta eragozpenen ondorioz, erabiltzaile euskaldunak a
more eman ohi du. Halere, euskaldunarentzat gaztelania ez da hizkuntza ezezaguna. Gainera, hizkuntz erregistro formal eta espezializatuetan (harreman mota honetan erabiltzen direnetan a
dibidez), formazioagatik dela edo ohituragatik dela, gaztelania euskara baino ohikoagoa da. Eremu honetan, beraz, euskararen erabilerak hizkuntz nortasuna a
zpimarratzea du helburu, komunikatzeko beharrizana edo eraginkortasun a
rrazoiak bainoago.
• Bestalde, herritarrek honelako zerbitzuetara jotzen dutenean oinarrizko a
razoei erantzuteko egiten dute (bizia, osasuna, as
katasuna, segurtasuna). Horregatik, eraginkortasunari lehentasuna ematen diote. Horri gehitu behar diogu bi a
lderdi interes kontrajarriekin a
urrez a
urre daudenean gaztelaniaz diharduena eragozpen horietatik salbu egongo dela. Horrela ulertuko dugu erabiltzaileak zergatik, kasu as
kotan, bere hizkuntzan hitz egiteko a
ukera baztertzen duen, eta zergatik uzten duen euskararen erabilera eskubide eta interes hain larriak jokoan ez daudenerako. Horregatik, Justizia a
rloan eta Barne a
rloan, a
lderdietako batek euskaraz jarduten duen prozeduren kopurua ez da a
ldatu. Prozedura horietatik as
ko hizkuntz eskubideen ingurukoak dira hain zuzen ere.
II.2. Azpimarratu behar dugu a
rrazoi horrengatik A
rartekoarengana jo duten pertsonetako batek ere ez duela esan bere hizkuntzan a
rreta jasotzea modu a
bsolutuan ukatu zaionik, salbu eta Bake Epaitegietan (erregistro zibilen ordezkari gisa jokatzen dutenak) jaiotzak euskaraz inskribatzeko ezintasunari dagokionez. Haien kexen funtsa da, zehazkiago, eskubide hori eskaini zaien baldintzen ondorioz eskubidea teorikoagoa dela praktikoa baino.
Adibidez, erreklamazio egile bati beste herri batera joateko a
ukera eskaini zitzaion, bere bizilekuari dagokion ospitaletik 50 kilometrora dagoena, behar zuen osasun laguntza euskaraz jaso a
hal izateko. Beste herritar batzuek a
rreta momentuan bertan jasotzeko a
ukera galdu zuten, itzultzaile edo interpretari batengana jo behar izan zelako edo hura libre egon a
rte itxaron behar izan zuten denboragatik (edo biengatik). Batzuk kexatu ziren euskaraz zerbitzua emateko gai den norbait a
gertu a
rte luzaro itxaron behar izan zutelako. Bilboko Epaitegi Dekanoak, gai honetaz bidali genion erreklamazio bati buruz, esan zuen eskubidea ez dela benetan gauzatzen baldin eta horretarako honelako baldintzak bete behar badira, a
dibidez, deklarazioa egiteko zenbait ordu itxaron behar izatea, itzultzailea libre egon a
rte.
II.3. Kulturaren eta kirolen a
talean a
ztertu ditugun kasuetako batzuk, IV. puntuan a
zaldutako kexetako bigarrenak a
zaltzen duenez, "nimby" efektuaren (not in my back yard) a
dibide dira: hau da, komunitate bat (auzoak, bizilagunak) bere inguruetan erabilera sozialeko baliabide bat ipintzearen a
urka dagoenean. A
ipatutako kasuan erabilera kirola edo a
isialdia zen, baina beste batzuetan zerbitzu as
istentzialak izaten dira.
Arazoa, beraz, gure ustez ez da bizilagunak a
urka egotea, baizik eta a
dministrazioak, instalazioa baimentzen duen legearen babespean, gatazka hau ordena publikoko a
razo hutsa dela ulertzea eta ezer ez egitearen ondorioz gatazka gaiztotzen uztea. Erronka a
razoari gardentasunez eta modu parte hartzailean a
urre egiteko bideak sortzea da. Horrek, dena den, ez dio galarazten a
dministrazioari, oposizioaren a
rrazoiak a
ztertu ondoren, baliabideari hasiera batean emandako kokapenaren erabilgarritasun sozialaren a
ldeko jarrerari tinko eustea, eta beharrezkoa bada bide judizialera jotzea. Gure esperientziak erakusten digu, horrela, herritarrek kasu egiten zaiela sentitzen eta jakiten dutela, eta jarduerak herritarrei ekarri a
hal dizkien kalteen irudi faltsua (eta as
kotan, manipulatua) barnera dezatela galarazten dela. Positiboa da bizikidetza normaltzeko, kasurik gehienetan bizikidetza ez baita zertan kaltetu behar.
II.4. A
zkenik, jaso ditugun kexetako batzuek zenbait foru edo udal erabaki a
uzitan jarri dituzte. Erabaki horiek oso gai ezberdinei buruzkoak ziren (antzerkirako diru-laguntzak, kultur ondarearen kudeaketa, jardueretarako edo bidaietarako plazak zozketatzea, eta a
bar), baina guztiak administrazioak bere funtzioak betetzeko behar dituen a
halmenen ingurukoak ziren.
Erakunde honen esku parte hartzeak bi helburu ditu honelako kasuetan, eta biak izan ditugu kontuan esku hartzerakoan:
• Batetik, zuzenbidearekin bat datorrela egiaztatzea. Hau da, a
dministrazioaren egintza oro legeak ematen eta mugatzen dion boterearen gauzapena bada, erreklamazio egileak a
ldarrikatzen dituen eskubideak a
ntolamenduak babesten dituen edo ez (eta, horrenbestez, a
dministrazioari eskatzen den eran jarduteko betebeharra sortzen dioten edo ez) erabaki behar da.
Halaxe egin genuen espediente batean. Espedientearen sustatzaileek, kontsulta gisa, erakunde honi galdetu zioten Zumarragako Udalak hartutako erabaki bat zuzenbidearekin bat datorren edo ez. Erabakia interpretazioko eta bisitariak hartzeko zentro baten proiektu bati buruzkoa da, kultur eta paisai balio berezia dituen eremu batean. Haien ustez, udalaren erabakiak a
ukeratu zuen esku hartze eredua oso ezberdina zen hartara deitu zen ideia-lehiaketaren epaian a
zaldu zenetik, parte hartze prozesu luze baten bidez lortutako a
dostasunaren a
dierazpen izan zena. Egiaztatu genuenez, prozesu horren bidez, ingurumeneko, sozioekonomiako eta kultur ondarearen babeseko gogoetak a
zaltzeko bidea eman zen, a
ukera bakoitzaren a
lde edo kontra egiteko. Horren guztiaren inguruan a
dostasuna lortu zen, baina behin betiko proiektuaren inguruan berriro ere ezadostasunak a
zaleratu ziren.
Adostasun horien balio politikoa begi bistakoa da, ez bakarrik emaitzaren inguruan ematen den gizarte kohesioari dagokionez, baita ere, oso bereziki, hori lortzeko bide ematen duen parte hartze prozesuaren berezko balioagatik, herritartasunaren kontzeptu heldua eta a
rduratsua bultzatzen baitu. Zentzu horretan, erakunde ofizialek eta herritarren ekimenek a
dostasun hori lortzeko egin zuten a
halegina laudatu beharrean geunden. Era berean, a
dostasuna desagertzea tamalgarria dela esan genuen. Horren erakusgarri da erakunde honetara ekarri den a
uzia. Halere, udal erabakia legezko gehiengoen bidez hartu zenez gero, egindako kontsultari erantzun genion udaleko osoko bilkurak legeak ematen dizkion a
halmenak erabiliz jardun zuela, jarduketa horiek beste maila batzuetan sor ditzaketen iritziak gorabehera, eremu juridikotik a
t daudenez gure esku hartzetik a
t ere daudenak.
• A
urreko irizpidea gorabehera, gure lana jardunbide egokia sustatzea da, herritarrek zerbitzu publikoak berdintasunez erabili a
hal izateko. Horretarako, kasua a
ztertzen dugu eta beharrezkotzat ikusten ditugun zuzenketak gomendatzen edo ekimenak proposatzen ditugu.
Zentzu horretan, Bizkaiko Foru A
ldundiko Kultura Sailaren a
urrean esku hartu genuen, erakunde horrek a
ntolatu zituen udako jardueretan umeak onartzeko irizpideek sortutako kexak direla-eta. Gai honek familia as
ko kezkatzen ditu, urterik urte beren seme-alabek jarduera hauetan parte hartzeko eskaerak a
urkezten dituztelako eta, plaza nahikorik ez dagoelako, beren eskaerak onartzen ez dituztelako.
Familia horiek ez zuten a
uzitan jarri plazen zozketa garbia zenik, baina Bizkaiko Foru A
ldundiari eskatu zioten, berdintasun printzipioa errespetatuz, a
urreko urteetan plaza eskatu duten baina eskuratu ez duten umeei lehentasuna emateko, a
dinekoen bidaiekin egiten den bezala. A
zaldu zuten a
ipatutako sailari hala eskatu ziotenean a
ldundiak ez zuela zehaztu inguruabar hori kontuan izaten den. A
itzitik, erantzunak a
ditzera eman zuen sistemak lehenesten zuela zozketa irabazten zuten familiek ume bat baino gehiago bidali a
hal izatea, a
tseden egun batzuk edukitzeko. Erakunde honek ulertu zuen jarduerak umeek gozatzeko direnez gero haien guztien eskubidea dela gailendu behar dena, eta berdintasunez a
plikatu behar dela. Irizpide hori kontuan izanik, uste dugu, jarduera horietarako plazak ematean, notario a
urrean zozketa egitearen bermeaz gain, a
urretik plaza eskatu duten eta zozketa egokitu ez zaien umeek lehentasuna izan behar dutela. Hala a
zaldu genion foru a
ldundiari. Erantzun zigun irizpide hori erabiltzea erabaki zuela, eta lanean a
ri zela hurrengo udatik a
urrera a
urreko urteetan plaza eskatu bai baina lortu ez zuten pertsonei lehentasuna emateko.
III.?Jarduera-plana
Arartekoaren jarduna a
rlo honetan a
rautu duen planaren markoan, a
ntolatutako gizarte zibilarekiko lankidetzari eman diogun garrantzia a
zpimarratu beharra dago.
Urte osoan bi erakunderekin egin dugun lana nabarmendu nahi dugu, duen zeharkako garrantziagatik:
• EAEko Berdintasun A
genteen Elkargo Profesionala. Batez ere bi gai jorratzeko bildu gara haiekin: emakumeek egiten duten kirola eta emakumeen presentzia herri jaietan.
• Hizkuntz Eskubideen Behatokia. Haiekin batera a
ritu gara lanean, herritarrek a
dministrazioekin euskaraz a
ritzeko dituzten zailtasunen ondorioz jaso dituzten kexak a
ztertzeko, eta eskubide hori benetan gauzatu a
hal izateko sortu behar diren politika a
ktiboen diagnostiko orokorra egiteko.
IV.1. Umeen identifikazioa eskola kiroleko programetan
2009/2010 ikasturterako Bizkaiko Eskola Kiroleko Programako a
raudian, a
zaltzen denez, kirolariek izena emateko eskaerarekin batera NANa a
urkeztu behar dute, besteak beste. A
rartekoak kexa bat jaso zuen 14 urtetik beherakoei a
rau hori a
plikatzeari dagokionez, ez baitute NANa edukitzeko betebeharrik.
Bizkaiko Foru A
ldundiko Kultura Sailak a
zaldu zigunez, NAN exijitzeko a
rrazoia da beharrezkoa dela lehiaketetako baldintzak betetzen direla egiaztatzea. Horregatik, ezinbestekoa da parte hartzaileen nortasuna a
rgazkien bidez frogatzea. Hori ez litzateke posible izango a
dingabekoen familiek horretarako proposatu zituzten beste dokumentu batzuen bidez egitea (adibidez jaiotza ziurtagiriaren bidez). Bestalde, eskolako fitxetan behar bezala jaso behar dira zenbait datu. A
dibidez, a
dingabekoa zein udalerritan bizi den, klubaren udalerriko biztanle kopuruaren a
rabera eskatzen diren betekizunetako batzuekin zerikusia duelako horrek.
Erantzun hau a
ztertu ondoren, Arartekoak 2010eko martxoaren 23ko ebazpena eman zuen. A
ldundiari jakinarazi genion 14 urtetik gorakoentzat NANa nahitaezkoa ez izatea bateragarria izan daitekeela a
ipatutako foru a
raudiarekin, baldin eta pertsona beste bitarteko batzuk erabiliz ezin bada identifikatu bakarrik eskatzen bada. Bitarteko horiek zeintzuk diren ezin dugu jakin a
ldez a
urretik, baina a
dingabeko as
kok beste a
giri batzuk edukitzen dituzte, a
dibidez, ikastetxeko txartela, garraiokoa, kirol patronatukoa eta a
bar. Halaxe interpretatu da jurisprudentzian, hain zuzen ere, Herritarren Segurtasunaren Babesari buruzko 1/1992 Lege Organikoaren terminoetan nortasuna frogatzeari dagokionez. NANan a
geri diren beste datu batzuei dagokienez, a
dibidez bizilekua, esan behar dugu beste bitarteko batzuetan frogatzen dela, modu eguneratuagoan, a
dibidez, errolda a
giriaren bidez.
Iradokizun honetaz egin duen balorazioan, foru a
ldundiak a
dierazi du NANaren bidezko identifikazioa ez zela eskatzen Bizkaiko eskola kiroleko programetan parte hartzeko, baizik eta E ligetan, errendimendukoak edota murriztuak direlako. Liga hauetan lehiakortasuna handiagoa da eskola kiroleko gainerako programetan baino, eta lehiaketa ezarritako printzipioekin bat etorriz egiten dela bermatu behar da. Nolanahi ere, kexa sorrarazi zuen kasu zehatzari dagokionez, foru a
ldundiak a
dingabearen parte hartzea onartu zuen behin-behinean eta NANa izapidetu a
hal izateko epea luzatu zion.
IV.2. Bilboko parkean saskibaloiko saskiak kentzea, epailearen a
ginduz
Bilboko Doña Casilda Parkeko saskibaloiko jokalekuen kontura ere kexak egin ziren A
rartekoan. Espazio hau as
ko erabiltzen dute herritarrek, ez bakarrik kirola egiteko, baita aisialdirako espazio familiar gisa. Jokaleku hauen berezitasuna da jatorri etniko oso ezberdinetako pertsonek beren topalekua eratu zutela hemen, kirolaren inguruan.
Kirola egitea, ordea, bateragarria izan behar da inguruko etxebizitzetan bizi diren pertsonen eskubideekin, bai ordutegiei dagokienez, bai sortzen diren zaratei dagokienez. Bizilagunek horiek, hain zuzen ere, bide judizialera jo zuten, udalak jokalekuak beste leku batera eraman zitzan. Epaitegiak udalari a
gindu zion saskiak ken zitzala, inork erabili ezin izateko, instalazio horiek Ingurumena Babesteko Udal Ordenantzak, baimendutakoa baino zarata gehiago egiten ez dutela bermatzeko neurriak hartzen ziren bitartean. Bizilagunek epaia errekurritu zuten Justiziako A
uzitegi Nagusiaren a
urrean, jokalekuak lekuz a
ldatzeko eskatzen.
Beraz, kasu hau a
uzitegietan dagoenez, erakunde honek ezin du sakoneko eztabaidan parte hartu. Hala eta guztiz ere, erabaki genuen kexa honen ondorioz A
rartekoak jarraipen bat egin beharko lukeela, epaileak ezarritako kautelazko neurriak betetzeko udalak nola jokatzen zuen jakiteko. Izan ere, jokamolde horren a
rabera as
eko ziren kontuan hartu beharreko interesak: inguruko bizilagunenak, pairatzen zituzten eragozpenak neurri horiei esker galarazi behar baitziren, instalazioak lekuz a
ldatzeko eskaeraren inguruan emango zen ebazpena gorabehera. Erabiltzaileek, berriz, a
ldi batez ezin izango zuten jokalekua erabili. Neurri horiek hartzeak kendutako saskiak berriro jartzea ekarriko luke, A
uzitegi Nagusiak sakoneko a
uziaz ebazpena eman a
rte.
Hala jakinarazi genion Bilboko Udalari. Bertako Lan, Gazteria eta Kirol A
rloak plan bat a
urkeztu zuen, zenbait neurrirekin. Neurri horietako batzuk oholak, zoruak eta sareak egiteko material berriei buruzkoak eta enpresa independente batek zarata neurtzeari buruzkoak ziren. Beste neurri batzuk baimendutako ordutegitik kanpo instalazioak erabiltzea galarazteko eta materiala egoera txarrean egotearen ondorioz sortzen ziren zaratak ekiditeko mantenimendu egokia egiteko ziren.
Erakunde honek erantzun zuen proposatutako neurriak zentzuzkoak iruditzen zitzaizkiola. Bizilagunak, ordea, neurrien a
urka zeuden. Epaitegiak a
uto bat eman zuen, plana onesteko, eta saskiak behin-behinean berriro jartzeko baimena eman zuen. Horrela, material berriekin instalazioen erabilera eta udal ordenantzek zaratari eta ingurumenari buruz xedatutakoa bateragarriak ziren ikusi nahi zuen. Txosten hau a
maitzeko egunean a
uziaz behin betiko iritzia eman gabe zeuden a
uzitegiak, baina A
rartekoak balorazio positiboa egin zuen udalak prozesuan zehar erakutsi zuen borondateari buruz, batetik bizilagunen eskubideak eta bestetik espazioa mantentzea bateragarri egin nahi izan dituelako, ulertzen baitu leku hori baliagarria dela kirola egiteko, balio soziala izateko eta kultura ezberdinen a
rteko topaleku izateko.
V.?Ondorioak
V.1. A
rlo honetan izapidetu diren kexetako gehienak, a
urten ere, herritarrek a
dministrazioarekin bi hizkuntza ofizialetako batean harremana izateko eskubidea gauzatzeko dituzten eragozpenei izan dira. A
razo hau betidanik gertatu den hiru eremuetan izan da a
urten ere nabarien: Justiziaren A
dministrazioan, Barne A
rloan eta Osasunean.
Administrazioak gertatutakoa a
zaltzeko eman dizkigun erantzunak ere ez dira as
korik a
ldatu: oraindik ere a
zaltzen digute eskubide hau modu mailakatuan a
plikatu behar dela. Horregatik, eskubide hau gauzatzea, praktikan, langile elebidunak egotearen mende dago, eta beti ez daude langile elebidunak. Planteamendua zentzuzkoa izan liteke, baldin eta "modu mailakatuan a
plikatzea" ez bada gauzak denboran zehar berez a
ldatuko direla pentsatzea. Gauzak a
ldatzeko, esku hartu behar da, esku hartze horrek ematen den zerbitzua praktikan hobetzen duen ebaluatu behar da, eta hala ez bada zuzendu egin behar da. Hogeita hamar urtez bi hizkuntzak ofizialak izan ondoren botere publikoek ez badute lortu eskubide hori jarduketa eremu guztietan bermatzea, gutxienez denbora horrek a
ldaketa galarazten duten oztopoak identifikatzeko balio behar izan du. Oztopo horiek, hain zuzen ere, langileak euskalduntzeko bitarteko material eta ekonomikoekin bakarrik dute zerikusia. Gainera, a
urrerapena erreala izan dadin maila guztietan behar den borondatea ere hor dago, a
rduradun politikoekin hasita, baina zerbitzu publikoetako langileak eta herritarrak a
haztu gabe. Batez ere a
ipatu ditugun hiru eremuetan, zeintzuetan, emaitzak ikusita, oztopoak gainditzea bereziki zaila izango den:
V.2. Arartekoak a
rlo honetan egin behar duen lanaren helburua, berez, ez da euskararen erabilera a
reagotzea herritarren eta botere publikoen a
rteko harremanetan. A
itzitik, hizkuntza bataren edo bestearen a
ldeko a
ukera a
hal den neurrian librea izatea lortu behar da. Horrek esan nahi du hizkuntza horietako bat a
ukeratzeagatik ezin dela sortu kostu edo eragozpen handiegirik. Kostu eta eragozpen horiek handiegiak noiz diren baloratzeko, maximalismoak a
lboratu behar dira eta kasuz kasu a
ztertu, eskubide hori zein une eta tokitan gauzatu nahi den kontuan izanik. Baina beharrezkoa da batzuetan a
hazten omen den faktore bat a
intzat hartzea: herritarrentzat euskal a
dministrazioekiko harremanetan euskara erabiltzeak dakarren kostua ezin da baloratu, ondorio hauetarako, botere publikoek itzulpen edo interpretaritza zerbitzuak eskaintzen dizkieten beste hizkuntzak bezala. Izan ere, a
zken horien kasuan interpretaritza zerbitzua erabiltzailearen gabezia bat konpentsatzeko da, hau da, bi hizkuntza ofizialak ez jakitea. Euskarazko interpretazioa eta itzulpengintza zerbitzuak, ordea, ez dira erabiltzailearen gabezia konpentsatzeko, a
dministrazioarena baizik, a
dministrazioan lan egiten duten pertsonen hizkuntz gabeziek herritarrek a
dministrazioan bi hizkuntza ofizialetako edozeinetan a
ritzeko duten eskubidea gauzatzeko a
ukerak baldintzatzen dituztenean. Horregatik, beharrezkoa izango litzateke zerbitzu jakin bat eman behar duen funtzionarioak hizkuntza horietako bat ez badaki nolabait konpentsatzea, zerbitzu eta txanda bakoitzean langile elebidun kopuru nahikoa jarriz. Hori ezinezkoa den a
rtean, plan bat egin beharko litzateke, zerbitzua hobetzeko ebaluatu a
hal diren helburuak finkatuz, batez ere gabezia gehien dituzten eremuetan.
V.3. Jaso ditugun kexetako as
kok erakusten dute, paradoxa ematen badu ere, a
dministrazio zerbitzuak informatizatzeak a
dministrazioarekiko harremana euskaraz izan nahi duten pertsonentzat sortzen dituen a
razoak. Jardueretan izena ematerakoan, ordainketak egiterakoan edo prestazioak eskatzerakoan, herritarrek a
urkeztu behar dituzten idazkiak, eskuz egiten direnean, euskaraz izapidetzea erraza da: txantiloiak eta galdetegiak bi hizkuntzetan egitearekin eta a
dministrariek euskaraz jakitearekin (eta euskaraz ez badakite, itzulpengintza zerbitzu a
rina edukitzearekin) nahikoa da. Baina gaur egun kasu as
kotan eskabideak a
plikazio informatikoen bidez a
urkeztu eta izapidetu behar dira, zerbitzua a
rinagoa eta gardenagoa izan dadin. A
razoa sortzen da a
plikazio horien euskarazko bertsioa erabilgarri ez dagoenean, behar bezala funtzionatzen ez duenean, edo hutsuneak edo okerrak dauzkanean; horrelakoak gertatzen direnean, erabiltzaileek gaztelaniazkora jotzen dute. Kasurik larrienetan, Justizia a
rloan a
zaldu dugunez, disfuntzioa haratago doa: legeak a
itortzen dituen eskubideak, a
dibidez seme-alabak erregistro zibilean euskaraz inskribatzea, gauzatzea galarazten da.
Arazoaz jabetu eta a
urrea hartu behar zaio. Izan ere, as
kotan eskubide hau gauzatzea ez du legeak oztopatzen, baizik eta a
dministrazioak lege hori betetzen dela bermatzeko eduki behar dituen tresnak, txantiloiak eta a
plikazio informatikoak ez egokitzeak. Informatizazioa ezinbesteko baliabidea da lan hori errazteko eta zentzuzkoa da pentsatzea hori a
bian jartzeko denbora behar dela, baina ezin dugu a
haztu txantiloi eta a
plikazio horiek eskuratzea erabat helburu instrumentala dela; benetako helburua herritarrei ematen zaien zerbitzua hobetzea da. Beraz, ez da zilegi tresna hori, herritarrei zerbitzu hobea ematea bermatu beharrean, herritarren eskubideak gauzatzerakoan eragozpena izatea.
2. Hezkuntza
I.?Arloa kopurutan
2010ean 122 kexa jaso dira hezkuntza a
rloan. A
legia, erakundeak urte osoan zehar tramitatu dituen kexen %9,30.
Kexa horiek honako administrazio hauei dagozkie:
− Euskal A
utonomia Erkidegoko A
dministrazio Orokorra (Eusko Jaurlaritza) 85
− UPV/EHU 18
Horien edukiari dagokionez, jasotako kexak honako gai hauei buruzkoak izan dira:
− Bekak eta bestelako laguntzak 21
− Haur hezkuntza 17
− Ikasleen onarpena 15
− Unibertsitateko irakaskuntza 13
− Hezkuntza-premia bereziak 9
− Eskola-jantokia 6
− Eskubideak eta betebeharrak 6
− A
dministrazioaren funtzionamendua eta prozedura a
dministratiboa 5
− Lanbide heziketa 5
− Hezkuntzako plangintza/programazioa 3
− Ikastetxeak – instalazioak 2
− Derrigorrezko bigarren hezkuntza 1
− Eskola-garraioa 1
− Hizkuntzen irakaskuntza 1
− Ikastetxeak – itunak 1
Urte honetan zehar kudeatu diren kexen tramitazio prozesuaren xehetasunei dagokienez, a
zpimarratzekoa da 2010ean jaso diren kexa guztiak, 2009an tramitatzeke geratu zirenak baino gehiago izanik, txosten hau idatzi den unean ondorengo egoera honetan daudela:
Datu horiek ikusirik, erakundearen jarduera osoarekin a
lderatuta, hezkuntza a
rloaren garrantzi erlatiboa a
reagotzen a
ri dela esan daiteke. A
urkeztu diren kexen kopuruak nabarmen egin du gora, bereziki, ondorengo a
zpi-arlo hauen kasuan: ikasleen onarpena, haur hezkuntza eta bekak eta bestelako laguntzak. Berriro ere, a
urkeztu diren kexa gehienak Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarekin lotutakoak izan dira. Hori dela eta, eta batzuetan gertakizun puntualak egoten diren a
rren (atzerapenak informazioaren bidalketan, etab.), Saileko a
rduradunek erakundeari kexa giza a
ztertzen ditugun gaiak behar bezala tramitatzeko eskaintzen duten laguntza a
zpimarratu nahiko genuke.
II. Jarduera-plana
2010-2014 a
ldirako programaren xedeetako bat Haur eta Nerabeentzako Bulegoa eratzea da. Hori dela eta, ekintza plan bat lantzea egokia ote den baloratu dugu eta, funtsean, Bulego horretarako prestatu denari gehitu zaio. Horrenbestez, beharrezkoak ez diren errepikapenak ekiditeko, Haurtzaroaren eta Nerabezaroaren Bulegoak landu duen txosten espezifikoa irakurtzea gomendatzen dugu, izan ere, txosten horretan xehetasunekin a
zaltzen dira 2010ean gauzatu diren eta hezkuntzaren a
rloarekin lotutako a
lderdiak barne hartzen dituzten jarduerarik garrantzitsuenak. Horien guztien a
rtean, a
zpimarratzekoak dira lehenago egin diren ezohiko txostenen jarraipenak, dagoeneko ohikoak direnak, esate baterako, EAEko hezkuntza-premia berezien erantzuna, ikastetxeetako bizikidetza eta gatazkak eta a
dingabeei baloreak transmititzea. Bukatzeko, a
rrisku egoera berezietan dauden a
dingabeei buruz txosten berezi bat prestatzeko gauzatzen a
ri diren lanak ere a
zpimarratzekoak dira.
III.1. Hezkuntzako plangintza edo programazioa
2010ean hezkuntzako plangintzaren a
rloa bereziki gatazkatsua izan da. Kasualitatez –eta hori a
zpimarratzekoa da, izan ere, hezkuntzako programazioaren inguruan hartu diren erabakiekiko desadostasunak dira eta Erkidegoko beste eremu batzuetara ere inolako a
razorik gabe lekualda daitezkeela esan genezake–, mahaigaineratu diren kexa guztiak Gipuzkoako lurralde historikoari dagozkio, baina hezkuntza maila edo etapa desberdinei buruzkoak izan dira.
Larraul eta Zubieta herrien kasuan, erakunde honen esku-hartzea eskatu duten pertsonek eskatzen zutena zen hezkuntzaren a
rloko A
dministrazioak hezkuntza a
rloko eskaintza ez zezala mugatu haur hezkuntzaren etapara soilik, edo bestela esanda, herri horietan bizi diren neska-mutilak lehen hezkuntzako ikasketak hurbileko beste herri batzuetan egitera behartuta ez egotea eskatzen zuten. Hartara, eskola txikiak delako ereduaren a
lde a
gertzen ziren.
Beasain eta Hernanin erakunde honetara jo duten pertsonek, berriz, Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak proposatu duen planteamenduaren inguruko desadostasuna a
gertzen zuten, zehazki, ikastetxeak bateratu eta bigarren hezkuntzako hezkuntza eskaintza osoa bateratzea proposatu du.
Gailentzekoa da kexa horiek guztiak tramitatzeko xeheki a
ztertu behar izan dugula 21/2009 Dekretua, otsailaren 3koa, Euskal A
utonomia Erkidegoan unibertsitateaz besteko ikastetxeen sarea a
ntolatzeko eta planifikatzeko irizpideak ezartzen dituena.
Dekretu horrek unibertsitateaz besteko ikastetxeen sarearen a
ntolamendua eta planifikazioa a
dministrazioko hainbat erakundetara bidaltzen du ikastetxeen egoerak eta ibilbideak benetako premien a
rabera diseinatu, doitu, egokitu eta moldatzeko. Dekretu horretan a
ntolamendu eta plangintza lan hori guztia zuzendu eta gidatu behar duen oinarrizko printzipio bat a
zpimarratzen da, a
legia, hezkuntza-eragile guztien parte-hartzea, plangintza demokratikoa eta herritarren hezkuntza-premiei begira egokia izango dena mamitzeko. Gogoan izan behar dugu Konstituzioan xedatzen denaren a
rabera herritarren parte-hartzearen printzipio demokratikoa gure sistema juridikoaren funtsezko printzipio edo baloreetako bat dela (9.2 a
rtikulua); hartara, printzipio hori hezkuntzaren a
rlora ere zabaldu da, a
gindu konstituzional gisa, honakoa ezarri baita: "Botere publikoek hezkuntzarako guztien eskubidea garantizatzen dute, irakaskuntzako programaketa orokor baten bitartez, dagozkien sail guztien egiazko parte hartzeaz eta ikastetxeak sortuz" (EK-ko 27.5 a
rtikulua).
Hain zuzen ere, irizpideei buruzko dekretu horretan, bategitea, integrazioa, a
txikipena eta a
ntzeko beste a
ldaketa edo egokitzapen batzuen eragina jasan dezaketen ikastetxeetarako a
urrez ikusten diren entzunaldi tramiteez haraindi (2.4 a
rtikulua), Jarraipenerako lurralde-batzordeak sortzea planteatzen du, eta horiei egozten die Eskola Maparen egungo egoera urtero a
ztertu eta berrikusteko eginkizuna; bestalde, organo horiek, gure ustez, hezkuntza komunitatea osatzen duten kideen benetako parte-hartzerako balio behar du.
Kasu horietan guztietan, erakunde honen parte-hartzea legebiltzarrean a
urrera eraman diren hainbat ekimenekiko (legezkoak ez diren proposamenak) paraleloa izan da eta gai horien inguruko irizpenak eman dituzte. A
zpimarratzekoa da A
rartekoak ekimen horien ondoriozko legebiltzarraren mandatuei ezin izan diela entzungor egin eta ezin izan dituela saihestu, a
legia, mandatu horiek kontuan hartu ditu kasuan kasuko irizpenak emateko.
III.2. Haur hezkuntza
Plangintzarekin lotutako a
lderdiekin jarraituz, baina haur hezkuntzako lehenengo zikloan eskaintzen diren plazak zehatzago a
ztertzeko, a
zpimarratzekoak dira a
urten Barakaldon, Bizkaian, bi urteko neska-mutilak eskolatzeko eskaera guztiei erantzuteko egon diren zailtasunak.
Erakunde gisa, gure jardunari heltzean, gogoan izan dugu hezkuntza maila edo etapa horretan dagoen konpromisoa pixkanaka a
reagotzen a
ri den eskolatze eskaintza dela bakarrik. Hala eta guztiz ere, gailentzekoa da Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak a
zkar erantzun duela eta plaza gehiago eskaintzeko lan egin duela, baina eraikinen a
halmen fisikoak ezindu du ikasleak onartu ez dituzten ikastetxeetan plaza kopuru gehigarri hori eskaini a
hal izatea.
Ahaleginak egin diren a
rren, gaur egun, zoritxarrez, plaza defizit orokor bat dago (14 plazakoa, gutxi gorabehera), baina haur hezkuntzako bigarren ziklotik a
urrerako ikasleak onartzen dituzten bi zentro itundu daude, eta horrek maila horretatik a
urrera eskaintza behar bestekoa izatea lortzen laguntzen du, hartara, maila horretatik a
urrera ikastetxe plaza bana ziurtatu eta bermatzen da.
2010ean zentro itunduetan ere plaza kopurua ez dela behar bestekoa ikusi da eta, a
zkenean, a
parteko kasu gisa, hasieran a
urrez ikusitako ratioak gainditzen utzi zaie. Horixe gertatu da, esate baterako, Gernika-Lumoko HLBHIP San Fidel Ikastolan.
Gai honen harrira, a
zpimarratzekoa da a
intzakotzat hartu behar dela hasierako maila horietan irakaskuntzako plazen eskaintza garrantzitsua dela, kontrakoa dirudien a
rren, izan ere, 2 urteko neska-mutilek, behin eskolatu ondoren, beren familiek a
ukeratzen duten ikastetxean geratzea ziurtatuta dute. Hori dela eta, a
dibidez, familiako eta laneko betebeharrak bateratzea lortu dutela-eta semea edo a
laba beranduago eskolatzea erabaki duten gurasoak kezkatuta daude hezkuntza a
rloko A
dministrazioak Gasteizko Ikasbidea Ikastolan 2 urteko umeentzako ikasgela martxan jartzea baimendu duelako –ohiko harrera prozesua bukatu ondoren–, izan ere, horrek etorkizunean eskolan sartu a
hal izateko a
ukerak kentzen dizkie beranduago eskolatzen diren neska-mutilei.
Era berean, a
zpimarratzekoa da beste kasu batzuetan, jasotako kexak hezkuntzaren a
rloko zerbitzuen a
ntolamenduari buruzkoak izan direla (hezkuntzako ibilbideak, eraginpeko esparruak, etab.), ez baita beti egia izaten hurbilen dagoena dela... Horixe gertatu da a
urten, a
dibidez, Mendoza izeneko herrian, A
raban, izan ere, Gasteizko Udalaren barruan dago, baina hala ere, hezkuntzarekin lotutako a
lderdietarako, Langraiz Okako eremuaren barruan dagoela ulertzen da. Kexa hori tramitatzeko prozesuan, hezkuntzako A
dministrazioa ulerkor a
gertu da erreklamazioa egin duen familiak a
zpimarratzen zituen eragozpenen a
urrean, eta, ondorioz, etorkizunean eskola mapa berrikusiko dela espero dugu.
III.3. Hezkuntza-premia bereziak
Hezkuntza-premia bereziei buruzko a
tal honi dagokionez, kexak jasotzen jarraitzen dugu, eta, ondorioz, komenigarria da zehaztea ikasleek fisioterapia zaintza edo a
ntzeko profesionalen a
rreta behar dutenean A
dministrazioak hezkuntza-premia berezi jakin batzuk eskaintzearekin lotuta daukan erantzukizuna noraino iristen den.
Jakina da hezkuntza sisteman a
rreta berezia "Curriculumera sartzeko egokitzapenak" direlakoen barruan sartzen dela, a
legia, hezkuntza-premia bereziak dauzkaten ikasleak behar bezala eta normaltasunez eskolatzeko pentsatuta daude, baina ikasleak premia berezi horien ondorioz hezkuntzako curriculumera sartzeko eragozpenak izan ditzakeenerako soilik. Horrenbestez, curriculumera sartzeko hezkuntza-premia horiei behar bezala erantzuten zaiela bermatzeko xedea erdietsi bada, hezkuntza esparrutik kanpo geratzen da ikasle horiek izan ditzaketen bestelako behar batzuei ere erantzuteko a
rreta. Osasunaren a
rloko beharrekin, a
dibidez, horixe geratzen da horien eskaintza errehabilitazioa osasun sistema publikoan tratatua izaten a
ri den prozesu patologiko batekin zuzenean lotuta egotearen a
raberakoa denean.
Halere, esan bezala, a
ntza denez, familiek ez daukate beti horren inguruko informazio a
rgi eta zehatzik.
Zoritxarrez, zeinuen hizkuntzako interpreteen beharrarekin lotutako kexak egon dira. Kasu horretan, baliabide hori kexa gisa planteatu diren kasuetan ezinbestekoa da lanbide heziketako prestakuntza zikloetako irakaskuntzara guztiz sartu a
hal izatea bermatzeko.
Hezkuntza a
rloko a
rduradunen erantzuna positiboa izan da, eta, horri esker, planteatu diren kasuei behar bezala erantzun a
hal izan zaie, baina gure ustez, ez da egokia urtero-urtero behar horiek egongo direla jakin eta gutxieneko a
urreikuspenik ere ez egotea.
Horrez gain, a
ipatzekoa da a
rreta gabezia hiperaktibitatearekin nahastea (AGHN) daukan a
dingabe baten gurasoek eskatuta gauzatu den ekintza. Kexa a
urkeztu zen unean, umea haur hezkuntzan zegoen eskolaturik, Sail honen menpe dagoen ikastetxe batean. Guraso horiek erakunde honetara jo zuten kezkaturik zeudelako hezkuntzako A
dministrazioa haien a
labaren eskolatze-baldintzen inguruan egiten a
ri zen jarraipenagatik.
Gai honekin lotuta egin den esku-hartzea jasota geratu da Arartekoaren 2010eko a
zaroaren 4ko ebazpenean. Horren bidez, a
maitutzat jotzen da hezkuntza-premia bereziak dituen a
dingabe bat eskolatzeko prozesuaren jarraipenari buruzko jarduera. Gure ustez, horren a
ntzeko kexek lagungarriak izan behar dute premia bereziak dauzkaten a
dingabeei emandako hezkuntza erantzunaren jarraipen egokia eta ebaluazio aproposa eta familiekiko lankidetza handiagoa bermatzen dituen hezkuntza zerbitzuen a
rteko koordinazio handiago bat bultzatzea lortzeko jardunbide egokiak zehazteko a
haleginak a
reagotzeko.
Bukatzeko, proposamen berri bat a
ipatu nahiko genuke. Proposamena Euskadiko Haur Goiztiarren Erakundeak (APREVAS) egin du eta, zehazki, behar baino goizago jaio diren neska-mutilen eskolatze erritmoa egokitzeko beharrei buruzkoa da, hau da, eskolatzeko prozesuan kasuan kasuko ernaldia ere kontuan hartu beharko litzatekeela planteatzen du.
III.4. Ikastetxeak
Loiuko Zabaloetxe Goikoa HBIP ikastetxeko guraso-elkarteak (GE) erakunde honen bitartekaritza eskatu du hezkuntzako A
dministrazioaren isiltasuna ikusirik, izan ere, ikastetxe horren kudeaketarekin lotutako zenbait a
lderdi a
rgitzeko helburuarekin eskaera bat bidali baitzuten.
Kasu honetan ere, Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak, hezkuntza-ikuskapenaren bidez, Eusko Jaurlaritzaren Kontrol Ekonomikoko Bulegoaren Zuzendaritzari kontrol ekonomiko eta finantzarioko txosten bat egin dezala eskatzeko as
moa duela a
gertu du.
Bestalde, ohi bezala, Irungo Eguzkitza LHI ikastetxea berritu eta egokitzeko obren egoeraren inguruko interesa a
gertu dugu.
Hezkuntza Sailak nahiz Irungo Udalak erakunde honi a
zaldu diote eraikin berri bat eraikitzeko gauzatzen a
ri diren tramiteak zein diren. Baina, hala eta guztiz ere, obrak behar bezala bukatu bitartean, ez da a
rgitu ikasleak behar bezala eskolatzen a
ri ote diren.
Garrantzitsua da a
ipatzea unibertsitateaz kanpoko ikastetxeetan Ertzaintzak gauzatu dituen esku-hartzeen ondorioz a
gertu dugun kezka dela eta Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarekin gauzatu den jarduera.
Horren harira, Eusko Jaurlaritzaren Herrizaingo Sailarekin jarduera protokolo bat zehaztu behar dela a
gertu dugu, poliziaren esku-hartze horiek eragina izan dezaketelako ikastetxeen funtzionamenduan eta ikastetxeari bere ikasleekin lotuta egotz dakiokeen erantzukizunean, eragina duelako une horretan ikastetxean ikasketa jardunaldia gauzatzen a
ri diren ikasleengan (Herrizaingo a
rloa ere ikusi).
Azkenik, gure ustez, egokia da a
ipatzea Haurreskolak Partzuergoaren menpeko haur eskolen egutegiari buruz jaso ditugun kexak.
Haurreskolak Partzuergoak eskaintzen duen zerbitzua 208 egunekoa da ikasturteko. Egutegia urtero onesten du haur-eskolaren jarraipen batzordeak, eta bertan, familien ordezkari bat egoten da. Eskola-egutegi hori familia guztiei ematen zaie ikasturtearen hasieran, eta, bertan, haur-eskolek umeak zein egunetan hartuko dituzten eta oporraldiak zein izango diren islatzen da.
Egia da haurrentzako a
rreta zerbitzua hezkuntzako a
ntolamendu eredu batean oinarrituz osatu dela, eta horrexegatik da mugatua zuzeneko a
rreta eskaintzen den egunen kopurua. Hala ere, familien eskaera hazten joan a
hala, etorkizunean egokitzapenak egiten joango dira a
ntolamendu a
ukerek a
halbidetzen duten neurrian, eta familia as
kok izaten dituzten bateratze zailtasunei erantzuteko a
haleginak egingo dira.
III.5. Garraioa eta jantokia
Berriro ere, erakunde honetatik zalantzan jarri ditugu Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren erabaki batzuk, zehazki, eskola-garraio eta jantoki zerbitzu osagarriak eskuratzeko a
ukera ukatzen zuten erabakiak ziren, eta erakunde horri gogorarazi diogu eremuen banaketa udalerrien a
rabera eta, egokia denean, kontzeju edo a
dministrazio batzarren a
rabera egiten dela, etxalde bakoitzaren xehetasunak kontuan hartu gabe.
Erakunde gisa, badakigu garraio eta jantoki zerbitzuak behar bezala planifikatzeko ezinbestekoa dela irizpide objektibo batzuk kontuan hartzea eta, horiek orokorrean a
plikatuz, a
rbitrariotzat jo daitezkeen tratamenduak ekiditea. Hala ere, familiaren etxebizitza toki jakin batean egotearekin lotutako irizpide formalaren a
plikazio a
utomatikoa salbuesteko a
ukera dagoen galdetu dugu (antza denez, horixe egiten baita dagoeneko osasunaren a
roan), hau da, horren ordez, beste irizpide batzuk a
plika litezke. Horiek ere irizpide objektiboak izango lirateke, baina inguruko pertsonen eskolatzea errazteko helburua erdiesteko egokiagoak izatea a
halbidetuko lukete, esate baterako, distantzia kilometrikoa kontuan hartuz, eta a
re gehiago A
dministrazioak dagoeneko badauzkanean erantzun bat ematea a
halbidetzen duten ibilbideak.
Kasu horretan, A
dministrazioak ez du jarrera harkorra a
gertu proposamen horren a
urrean, eta lortu nahi dugun helburua ona dela onartzen duen a
rren, irizpide orokorrak a
plikatuz herritarrek prestazio osagarri horiek berdintasunez eskuratu a
hal izatea eta pare-pareko egoeretan desberdintasunik ez egotea bermatzen duela a
dierazi du. Gu, ordea, ez gaude A
dministrazioak a
zaldu duen horrekin a
dos, izan ere, gure proposamenaren helburua ez da, inola ere, irizpide orokor batentzako salbuespena planteatu eta egoera pertsonal bat lehenestea. Guk proposatzen dugun gauza bakarra da tratu bereizia eskaintzea –hori bai–, baina beste irizpide objektibo batzuk kontuan hartuz (distantzia kilometrikoa, hain zuzen), ustezko a
rbitrariotasunen inguruko susmoak ekiditeko.
Beste a
lde batetik, eta familia batek planteatu duen kexa baten ondorioz, erakunde hau Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak mugikortasun murriztua izateagatik gurpil-aulkiak erabili behar dituzten eta a
utobusa beren kabuz erabili ezin duten ikasleentzako garraio egokituarekin lotutako premiei nola erantzuten dien zehazten saiatzen a
ri da.
Gai horren inguruan egin dugun jarraipenean, a
intzakotzat hartu dugu te-1/2010 Zirkularra, Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren A
dministrazio eta Kudeaketa ekonomikoko zuzendariarena, haur hezkuntzan (2. zikloa), lehen hezkuntzan eta derrigorrezko bigarren hezkuntzan eskola garraioa erabili a
hal izateko irizpide orokorren a
plikazioari buruzkoa. Gure ustez, Zirkular horren bidez, A
dministrazioak hezkuntza-premia bereziak dauzkaten ikasleak barne hartu eta integratzearen a
lde dagoela dirudi, izan ere, a
hal den neurrian, ikasle horiek eskola-garraioko linea a
ntolatuak erabili a
hal izatea errazteko a
haleginak egiten ditu. Erakunde honek helburu hori erdietsiko dela espero du. Hala eta guztiz ere, planteamendu hori praktikara nola eramaten den ikusteko jarraipena egiteko as
moa dugu.
Eskola-jantokiei dagokienez, a
zpimarratzekoa da Eusko Legebiltzarrak ekimen bat izapidetu duela, eta horren bidez, Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailari eskatzen diola osasunarekin, erlijioarekin eta bestelako a
rrazoi batzuekin lotuta a
zalera daitezkeen egoera desberdinei erantzuteko eskola-menu zabal bat eskaintzeko.
Hori dela eta, eskatutakoa egingo dutela uste dugu eta horixe jakinarazi diegu kexak a
urkeztu dituzten familiei, hau da, menu bereizi edo egokituen eskaerei erantzuteko eta kontuan hartzeko ez direla zailtasun bereziak egongo. A
re gehiago, A
dministrazio eta Zerbitzuen sailburuordeak 2010-2011 ikasturtetik a
urrera zuzenean kudeatzen diren ikastetxeetako jantokien funtzionamenduaren inguruko jarraibideak jasotzen dituen zirkularraren bidez egiaztatu a
hal izan dugu dagoeneko ohikoa dela kasuan kasuko ikastetxearen ordezkaritza-organo gorenak a
ldez a
urretik onesten dituen menu bereiziak lantzea (adibidez, txerririk ez haragirik ez dieta delakoa), baita elikagaiei a
lergia izatearen ondorioz menu edo dieta bereziak lantzea ere, etab. mediku ofizial espezialistak gomendatzen duenean.
Bestalde, Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere zerbitzuak eskaintzeko kontratatutako enpresen eta haien menpeko langileriaren a
rtean dagoen –eta a
urreko urteetan ere a
ipatu den– laneko gatazkaren ondoriozko kexak jasotzen jarraitu dugu, baina, dirudienez, gatazka horren irtenbidea bideraturik omen dago.
Halaber, beste kexa hauek a
ipatu egingo ditugu soilik: zerbitzuaren eta bere laguntzen erregimenaren zenbatekoarekiko desadostasunekin lotutakoak, baita erabiltzailetzat hartua izateko baldintzekin eta eskuragarri dauden plazen kopurua baino eskaera gehiago dagoenerako lehentasunak zehazteko irizpideekin lotutakoak. Lehenago ere a
ipatu dugun Legebiltzarreko ekimenak zerbitzu horren kudeaketari buruzko a
zterketa proposamen orokor bat ere barne hartzen du.
III.6. Bekak eta laguntzak
Batzuetan, Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak desadostasuna a
gertu du bekak eta bestelako laguntzekin lotutako gaietan erakunde honek izan duen esku-hartzeagatik, tramitatutako kexekin bat datozen baliabide a
dministratiboak ebazteke daudenean.
Hala ere, a
zpimarratzekoa da jarduera horiek eraginkorrak direla ikusi dela, izan ere, a
kats posibleak zuzentzea a
halbidetzen du, horren a
dibide da, esaterako, insteresdun batekin gertatu dena, zehazki, haren nortasun a
giri nazionala bere nazionalitate espainiarra frogatzeko nahikoa zela ulertu behar zen (1.2 a
rtikulua 1553/2005 Errege Dekretua, a
benduaren 23koa, nortasun a
giri nazionalaren eta haren sinadura elektronikoko ziurtagirien jaulkipena a
rautzen duena).
Nolanahi ere, a
tal honetan a
urkezten dira baldintza ekonomikoak eta/edo a
kademikoak ez betetzeagatik laguntza ez emateko ebazpenekiko desadostasunaren ondoriozko kexak. Kexa horiek, ukapena zalantzan jarri beharrean, emaitzaren ondoriozko kexa bat helarazten dute, beren interesen kontrako emaitza izan delako, hain zuzen, eta justizia irizpideei ematen diete garrantzia, ez legezkotasunari berari.
III.7. Bizikidetza
Zoritxarrez, a
urten ere ikastetxeetako bizikidetza gatazkak hainbat kexaren iturri izan dira.
Gure esku-hartzeetan, landutako jarduera protokoloen aplikazio normalizatua, etab. egiaztatu a
hal izan ditugu. Hala eta guztiz ere, jarrera "burokratikoetara" jotzea ekiditeko egokitasuna a
zpimarratu nahi dugu, baita, a
itzitik, etorkizuneko jardueretan hobekuntzak lortzeko jardunbide egokien bilaketa eta ezarpena ere, eta, a
ldi berean, familiekiko lankidetza eta a
dostasuna estutzen saiatzeko funtsezkotzat hartzen dugu.
III.8. Unibertsitateko irakaskuntza
Aurten zenbait kexa jaso ditugu Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza eta Batxilergoko, Lanbide Heziketako eta Hizkuntzen Irakaskuntzako Irakasleen Prestakuntzarako Unibertsitateko Masterrera sartzeko baldintzekin lotuta.
Euskal Herriko Unibertsitateak (UPV/EHU) jakinarazi digunaren a
rabera, masterra eskaini den lehenengo ikasturte honetan, EHUn ez da beharrezko gaitasunak menperatzen direla egiaztatzeko probarik prestatu eta masterrera sartzeko ezinbesteko baldintza izan da a
urrez ikusitako titulazioetarikoren bat edukitzea.
Hala eta guztiz ere, datozen ikasturteetan Unibertsitateak ez duela ziurtapen proba horiek a
ntolatzeko inolako eragozpenik izango uste dugu, eta horrela, titulatu guztiek Irakasleen Prestakuntzarako Unibertsitateko Master horretara sartzeko a
ukera berberak izango dituzte. A
re gehiago, jaso ditugun kexak ikusirik, gure as
moa da EHUren a
urrean gai honen inguruko jarraipena egitea.
Horrez gain, 2010ean Unibertsitateak esperientzia ikasgeletara sartzeko a
dinarekin lotutako baldintza ezartzeaz gain, lan egoera a
ktiboan ez egoteko baldintza ezartzeko a
rrazoiak zein diren jakin nahi izan dugu.
Horri dagokionez, Ikasketen A
ntolamendurako errektoreordeak a
dierazi digu Esperientziaren Ikasgelak eratu eta martxan jartzeko proposamenak, 1999an landu zenak, Unibertsitateak eskaintzen dituen kultura eta prestakuntza jardueren hutsune bat betetzeko helburua zeukala. Erretiraturik egoteagatik edo bizitza osoa beren familia zaintzen igaro duten emakumeak izateagatik denbora libre as
ko duten pertsonei goi-mailako hezkuntza helaraztea zen ikastaroaren xedea. A
zken finean, lanean ez dauden eta denbora guztia libre duten eta, beren esperientziaren ekarpena eginez, eskoletara erregulartasunez joateko, hainbat urteko programa bat burutzeko eta, beren interes intelektuala kontuan hartuz, bizitzan zehar ikasten jarraitzeko prest dauden a
dineko pertsonen behar sozial bati erantzutera bideratuta dagoen eredu bat da.
Hartara, esperientzia ikasgela horiek nola eratu nahi izan diren a
zaltzeaz gain, lan egoera a
ktiboan ez egoteko baldintza ezartzeko a
rrazoiak a
zaltzen dituen a
rgudio bat eskaini du, prestakuntza jarduera hori presentziala baita.
IV. Ondorioak
Erakundearen jarduera osoarekin a
lderatuta, hezkuntza a
rloaren garrantzi erlatiboa a
reagotzen a
ri dela esan daiteke. Batzuetan a
rreta gehiago eskatzen duten a
lderdi jakin batzuei buruz jaso ditugun kexak nabarmen a
reagotu dira, eta horixe a
zpimarratzen saiatuko gara ondorengo lerroetan.
Arloaren jarduera-diseinuari heltzean, a
intzakotzat hartu da Haur eta Nerabeentzako Bulegoa eratu dela eta, horrenbestez, a
rloaren ikuspegi osoa eduki nahi izanez gero, komenigarria da Bulegoak egin duen txosten espezifikoa irakurtzea, lehenagoko txosten berezien jarraipenari buruz a
dierazitakoa batik bat (EAEko hezkuntza-premia berezien inguruko erantzuna, ikastetxeetako bizikidetza eta gatazkak eta a
dingabeei baloreak transmititzea), baita a
rrisku egoera berezietan dauden a
dingabeez laster egingo den txosten berezi bat prestatzeko lanei buruz a
zaldutakoa ere.
Azalpen hori eman ondoren, 2010ean hezkuntzaren a
rloan gauzatu diren jarduerei buruz mintzatzeari helduko diogu berriz. Horien emaitza gisa, A
rartekoaren erakunde honek hezkuntzaren A
dministrazioa hezkuntzaren a
rloko eragile guztiek herritarren benetako hezkuntza-premietarako egokia den plangintza demokratikoan parte hartzea ziurtatzen saiatzeko konpromiso berezia bere gain hartzera a
nimatu nahi du.
Horri dagokionez, gure ustez, garrantzitsua da Jarraipenerako lurralde-batzordeen lanaren a
lde lan egitea. 21/2009 Dekretuak, otsailaren 3koak, Euskal A
utonomia Erkidegoan unibertsitateaz besteko ikastetxeen sarea a
ntolatzeko eta planifikatzeko irizpideak ezartzen dituenak batzorde horien esku uzten du eskola maparen egoera urtero berrikusteko lana.
Plangintza eta programazio lan hori bereziki beharrezkoa da 0tik 2 urtera bitarteko lehenengo tartean, eta gailentzekoa da toki erakundeak ere oso garrantzitsuak direla tarte horretan. Gure ustez, lehenengo tarte horretan 2 urtetik beherako neska-mutilentzako behar besteko hezkuntza eskaintza ziurtatu behar da, beren familiek a
ukeratzen dituzten ikastetxeetan eskolatzeko prozesuaren jarraitutasuna normala izatea a
halbidetzeko. Hori dela eta, erne egoten jarraituko dugu Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailari haurren eskola maparen diagnostiko osatua egiteko eta 0-2 tartean toki erakundeekin a
dostutako plan orokor bat lantzeko eskatzen dion ekimen parlamentarioari dagokionez.
Hezkuntza A
dministrazioak eskola mapa etengabe berrikusteko lan horrek eskaintzen duen a
ukera ere a
intzakotzat hartu behar du zerbitzu osagarriak etengabe egokitzeko, esate baterako, eskola-garraioa.
Hezkuntza-premia berezien erantzunaren a
rloan, erakunde honen ustez, hezkuntzako zerbitzuen a
rtean koordinazio handiagoa lortzera bideratutako jardunbide onak ezartzeko lan egiten jarraitu behar da. Koordinazio handiagoa lortuz gero, zalantzarik gabe, hobekuntzak lortuko dira hezkuntza-premia bereziak dauzkaten a
dingabeei ematen zaien erantzunaren jarraipen eta ebaluazioan, eta, horrez gain, gehiago egingo da lan haien familiekin batera.
Modu puntualagoan, beharrezkoa da hezkuntza-premia bereziak dauzkaten ikasleei erantzuteko beharrezkoak diren baliabideak behar bezala a
urreikustea; a
dibidez, zeinuen hizkuntzako interpreteekin lotutako beharrei dagokienez.
Era berean, hezkuntza A
dministrazioak mugikortasun murriztua izateagatik gurpil-aulkiak erabili behar dituzten ikasleak integratzeko praktika bultzatu behar du, eta horrez gain, ikasle horiek, a
hal den neurrian, eskola-garraioko linea a
ntolatuak erabiltzea a
halbidetzeko lan egin behar du. Jardunbide on horrek a
rrakasta izango duela espero dugu eta jarraipen on bat egiten a
haleginduko gara.
Bestalde, ikastetxeak berritu eta egokitzeko obrei heltzen zaienean, A
rartekoak berriz esan nahi du berrikuntza lanak egiten diren bitartean ikasleei a
halik eta eskolatze baldintzarik onenak eskaintzeko modua bilatu behar dela.
Gure ustez, garrantzitsua da a
zpimarratzea, proposamen gisa, haur eskolen egungo egutegia luzatzeko a
ukera a
nalizatu eta baloratzea komeni dela familien bateratze-premiei erantzuten saiatzeko.
Bestalde, berriz esan behar dugu komenigarria dela Herrizaingo Sailarekin batera jarduera protokolo bat zehaztea unibertsitatetik kanpoko irakaskuntza zentroetan Ertzaintzak esku hartzea beharrezkotzat jotzen denerako.
Zerbitzu osagarriei dagokienez, eta eskola-garraioaren kasuan batik bat, gure ustez, hezkuntza A
dministrazioak ez du baztertu behar zerbitzua lortzea a
halbidetzen duten irizpideen a
plikazio malguago bat, baina ez a
rbitrarioa, egiten saiatzeko aukera, horren bidez ikasleei a
rreta hobea eskaintzea lor baldin badaiteke, baina, jakina, eskola maparen berrikuspenaren bidez zerbitzuaren a
ntolamendu a
ukerak hobetzen saiatzeko a
haleginei kalterik egin gabe.
Jantoki-zerbitzua hobetzeko lanean jarraitu behar da. Horretarako, beharrezkoa da egungo baldintzen a
nalisia a
biapuntutzat hartzea, eta, besteak beste, menuen dibertsitate handiagoa lortzeko a
haleginak egin behar dira, bereziki, osasuna eta/edo erlijioarekin lotutako a
rrazoiengatik.
Beste a
lde batetik, a
zpimarratzekoa da beken eta ikasketarako laguntzen inguruko kexen tramitazioa kudeaketa a
kats posibleak konpontzeko a
ukera gisa ikusi behar dela, eta horregatik ez dela baztertu behar horien premiazko tramitazioa.
Unibertsitate a
rloan, titulatu guztiek Irakasleen Prestakuntzarako Unibertsitate Masterrera sartzeko a
ukera berberak izateak kezkatzen gaitu. EHUn a
lderdi horren jarraipena egiteko as
moa dugu.
Bukatzeko, a
tal hau a
maitu baino lehen nahi eta nahi ez a
ipatu behar dugu, berriro ere, Haurtzaroaren eta Nerabezaroaren Bulegoak egin duen txosten espezifikoa, batik bat hezkuntza-premia berezien erantzunarekin, ikastetxeetako bizikidetza eta gatazkekin eta a
dingabeei baloreak transmititzearekin lotutako a
lderdiei dagokienez. Eta horrez gain, esan beharra dago ikastetxeetako bizikidetzarekin lotutako gaiei heltzen zaienean burokratizazioa saihestu behar dela eta jardunbide onen ezarpenean sakondu behar dela, eta, horren harira, a
zpimarratzekoa da familiekin batera gehiago lan egitea ezinbestekoa dela.
3. Ogasuna
I. Arloa kopurutan
Aurten, Ogasunaren a
rloan 90 kexa jaso ditugu guztira, a
legia, erakunde honek urte osoan zehar tramitatu dituen kexen %6,86. Kexa horiek honako a
dministrazio hauei buruzkoak izan dira:
− Euskal A
utonomia Erkidegoko A
dministrazio Orokorra (Eusko Jaurlaritza) 5
− UPV/EHU 2
Horien edukiari dagokionez, jasotako kexak honako gai edo a
zpi‑arlo hauei buruzkoak izan dira:
− Udal zergak 27
− Foru zergak 19
− A
dministrazioaren funtzionamendua eta prozedura a
dministratiboa 18
− Tasak 13
− Prezio publikoak 10
Arlo honetako kexen informazio estatistikoa, ekitaldia itxi den unean, honakoa da.
Arlo horretako jarduera estatistikoki baloratzerakoan, kontuan hartu behar da 2010ean a
urreko urteetan a
urkeztu den kexa kopuru a
ipagarria tramitatzen bukatu dela. Horri dagokionez, a
zpimarratzekoa da batzuetan gure lanaren eraginkortasuna baldintzatuta egoten dela kasuan kasuko a
dministrazioen lankidetzan a
tzerapenak egoten direlako.
II. Lege-berrikuntzak
Zergen a
rloko a
raudia oso a
rlo dinamikoa da, a
legia, urtero egokitzapenak eta a
ldaketak barne hartzen ditu eta horrek eragin zuzena izaten du kasuan kasuko indarraldian igortzen diren zergen, tasen eta zerga berezien likidazioan. A
raudiak foru mailan nahiz tokiko esparruan eguneratzen dira.
Foru a
raudian egon diren a
ldaketei dagokienez, a
zpimarratzekoa da A
rabako Lurralde Historikoan 14/2009 Foru A
raua, a
benduaren 17koa, 2010eko a
urrekontua gauzatzeari buruzkoa, onetsi zela. Bizkaian, berriz, 3/2009 Foru A
raua, a
benduaren 23koa, Bizkaiko Lurralde Historikoko 2010. urteko A
urrekontu Orokorrei buruzkoa, onartu zen, eta Gipuzkoan 4/2009 Foru A
raua, a
benduaren 23koa, Zenbait zergatan a
ldaketa jakin batzuk sartzen dituena.
Azken Lurralde Historiko horren kasuan, a
zpimarratzekoa da 2009ko urtarrilaren 1etik a
urrera baliogabeturik geratu zela Ondarearen gaineko Zerga a
rautzen duen Foru A
raua.
Azkenik, a
ipatzekoa da 2010eko uztailaren 1ean indarrean sartu zela BEZaren a
ldaketa. 26/2009 Legeak, a
benduaren 23koak, Estatuaren 2010erako A
urrekontu Orokorrei buruzkoak araudi berriak eskuratu edo eskainitako ondasun edo zerbitzuaren beharraren garrantziaren a
rabera a
plikatzen diren 3 BEZ tasak mantentzea onetsi zuen. Erreforma horren ondoren, tasa orokorra %16koa izatetik %18koa izatera igaro da, tasa murriztua puntu bat igo da, a
legia, %7tik %8ra, eta super‑murriztua a
ldaketarik gabe mantentzen da, hau da, %4koa izaten jarraitzen du.
III. Jarduera-plana
Arlo honetan gauzatu ohi dugun jarduera herritarrek bidaltzen dizkiguten banakako kexak a
ztertzean datza batik bat.
Edozein kasutan ere, a
ipatzekoa da 2010aren hasieran hiru lurralde historikoetan indarrean sartu zela ezgaitasunen ondorioz Trakzio Mekanikodun Ibilgailuen gaineko Zerga (TMIZ) ordaintzetik salbuetsirik egotea xedatzen duen a
ldaketa. Foru a
rau berriak salbuespenaren esparrua modu murriztaileagoan zedarritzen zuen. A
raudiaren a
ldaketa horren ondorioz, bilera bat egin genuen A
utonomia Erkidegoan lan egiten duten pertsona ezgaituen elkarterik garrantzitsuenekin, eta bilera hartan, a
ldaketa horren irismena eta ondorioak a
ztertu genituen.
Azken urteotan zerbitzuak udalerriaren gunetik haratago zerbitzuak eskaintzearen ondoriozko tasak pixkanaka kobratzen hasi direla ikusi dugu. Kobrantza hori guztiz zuzena da zerbitzua benetan eskaintzen baldin bada, eta a
rlo horretan bizi diren herritarrek oso positiboki baloratzen dute. Zerbitzuaren eskaintzaren errealitatea lausotzen denean sortzen da a
razoa, a
legia, zerbitzua benetan eta egiatan eskaintzen dela eta subjektu pasiboari onurak ekartzen dizkiola esan ezin denean.
Arazo horren ondorioz, erakunde honek gomendio orokor bat eman du. Gomendioa txosten honetan jaso dugu eta haren izenburua honakoa da: Zaborraren tasa kobratzea, nahiz eta Gipuzkoako zenbait udalerritan zerbitzua modu eraginkorrean eman ez.
Atal honetan 2010ean gauzatu dugun jarduera jaso dugu. Horretarako, Ogasunaren a
rloan egin dugun lanaren egitura osatzen duten a
zpi‑arlo materialen a
urkezpen labur bat egingo dugu eta landu ditugun kexa edo a
lderdirik garrantzitsuenak a
zpimarratuko ditugu.
IV.1. Administrazioaren funtzionamendua eta prozedura a
dministratiboa
Zergen a
rloko a
dministrazioen erantzuna a
zkar ez lortzeak etengabe ikusten dugun eta herritarrek beren kexetan a
ipatzen diguten a
razoetako bat izaten jarraitzen du. Batzuetan, ebazpen baten a
tzerapenak zergen a
rloko zor bat betearazpidez kobratzeko a
ldian sartzea eragiten du, zergapekoa a
urkeztu duen errekurtsoaren ebazpenaren zain dagoelako.
Era berean, subjektu pasiboaren datuak eguneratuta ez egoteak, baita hark a
rretaz jardun duenean eta a
dministrazioari jakinarazi dionean ere, ondoren konpontzeko oso zailak diren a
razoak eragiten ditu, baita a
razoaren jatorria a
rgitzen denean ere, izan ere, zergen a
rloko prozedurak a
urrera jarraitzea eragozteko, interesduna errekurtsoak jartzera behartuta egoten da, baita erreklamatzen zaion zorraren zenbatekoa ordaintzera eta bere datuen berri emateko betebeharra behar bezala bete zuela ziurtatzeko frogagiriak lortzera ere.
IV. 2. Foru zergak
- Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zerga (PFEZ)
Zerga hau da, hain zuzen ere, herritarrek erakunde honetan a
urkezten dituzten erreklamazio gehienak eragiten dituena. Hala ere, a
ipatzekoa da a
zken urteotan herritarrek errentaren a
rloan helarazten diguten kexen kopuruak behera egin duela pixka bat.
Kexak mota as
motakoak dira eta zergaren a
plikazioaren oso a
lderdi desberdinei buruzkoak. Batzuetan foru ogasunen jarduerei buruzkoak izaten dira, legezkotasun zorrotzaren ikuspuntutik zalantzan jarri ezin ditugun a
lderdien ingurukoak, hain zuzen, errentari buruzko a
raudia betetzen dutelako. Hala eta guztiz ere, kexa horiek bi gauzaren a
dierazgarri dira: batetik, a
gerian uzten dute herritarrek ez dutela behar beste informazio, eta bestetik, zergaren konplexutasunaren isla dira.
Horri dagokionez, uneoro a
intzakotzat hartu behar da foru ogasunek osatu eta bidaltzen dituzten a
itorpen‑proposamenak gero eta gehiago diren a
rren, errenta a
itorpenak osatzen dituzten zerbitzuen errekurtsoa badago ere... zerga hori a
utolikidazio erregimenean likidatzen jarraitzen dela. Hau da, zerbitzu horiek erabili a
rren, zergapekoa da a
itorlea, eta horrenbestez, prozesu horretan egon litezkeen a
kats edo irregulartasunen ondorioak zergapekoaren kargura dira, uneoro bere kontura jardun izan balu bezala.
Esate baterako, a
ipatzekoak dira foru ogasunek PFEZaren a
rloan gauzatu duten jarduera zalantzan jartzen zuten kexetan a
zaleratu diren a
lderdi batzuk:
- Zerga ordaintzeko a
ukeraz baliatzeko a
ldi murritza.
- Etxebizitza bat, zergapekoaren ohiko etxebizitza ez denean, eskualdatzean lortutako onurak ondare‑irabazi gisa zenbatzea.
- Frantzian lortutako laneko errendimenduen zerga‑ordainketa.
- Zergak helburu erlijiosoetara bideratzearekiko desadostasuna.
- Ohiko etxebizitzan inbertitzearen ondoriozko kenkaria a
plikatzeko baldintzak.
- Konpentsazio‑pentsioen ordainketaren ondoriozko murrizketarako baldintzak.
- Ezkontideak banantzen diren kasuetan ondorengoen ondoriozko kenkariaren %50aren a
plikazioa guraso biek familia‑zametarako ekarpena egiten dutenean.
Nolanahi ere, gure ustez, gailentzekoak dira zenbait garraiolari‑elkartek bidali dizkiguten kexak. Kexa horietan a
dierazten zuten ez daudela a
dos Gipuzkoako Foru A
ldundiaren Ogasun eta Finantza Sailak eta Bizkaikoak PFEZean (926/2010, 928/2010 eta 1276/2010) beren jarduera ekonomikoaren errendimenduak modulukako zenbatespen objektiboaren bidez kalkulatzea erabaki zuten garraio enpresen a
rtean sustatu duten ikuskapen‑kanpainarekin. Enpresa horiek diotenez, zergen a
rloko a
raudiak garraiolariei garatzen duten jarduera ekonomikoaren errendimendua zeinu, indize edo moduluen a
rabera zenbatespen objektiboko a
raubidea a
plikatuz kalkulatzeko a
ukera ematen die, a
rauak ezartzen dituen baldintzak betetzen dituztenean. Hala eta guztiz ere, zerga errentaren a
raubidearen a
rabera likidatu zuten a
rren, foru ogasun bi horiek errepide bidez salgaiak garraiatzen dituzten enpresa batzuei likidazio osagarriak bidaltzen a
ri dira, jardueraren benetako errendimendua modulu bidezko zenbatespen objektiboaren bidez zehaztutakoa baino a
ltuagoa dela egiaztatzen dutenean.
- Balio Erantsiaren gaineko Zerga (BEZ)
BEZaren a
rloko legeria bereziki korapilatsua da. Ezgaitasunak dauzkaten pertsonen ohiko garraiobide izateko ibilgailuak eskuratzeko a
plikatzen den BEZ tasa %4koa da. Baina pertsona horiek sarritan ez dakite hori horrela denik, eta, batzuetan, hori horrela dela dakiten a
rren, ez dakite nola funtzionatzen duen eta, ondorioz, batzuetan, tasa a
rrunta ordaintzen dute eta ondoren Foru Ogasunari eskatzen diote BEZaren %4ko tasaren murrizketa a
plikatzeko.
Arazoa Gipuzkoan planteatu zen. Baina Gipuzkoako Foru A
ldundiak ez zuen eskaera onartu, BEZaren tasa super-murriztuaren a
plikazioa erregutu beharrekoa baita eta beharrezkoa baita a
ldez a
urretik A
dministrazioaren onarpena lortzea (724/2009).
Gure ustez, ezgaitasunen bat daukan pertsona baten ohiko garraiobide gisa erabiltzeko ibilgailu batean BEZaren tasa murriztua a
plikatzeko eskubidea a
ldez a
urretik onartzea ez da baldintza substantibotzat hartu behar. Hori dela eta, Foru Ogasun honi a
plikatutako irizpidea berrikusteko eskatu genion.
Zenbait Garraiobideren gaineko Zerga Berezia a
rautzen duen legeriak nahiz BEZaren legeriak ezgaitasunak dauzkaten pertsonentzako onura onartuak a
plikatzeko, kasuan kasuko elementua eskuratzen duen pertsonaren eskubideak a
ldez a
urretik onartua izan behar duela ezartzen dute baldintza gisa, modu berdintsuan.
Zenbait Garraiobideren gaineko Zerga Bereziari dagokionez, a
zken urteotan onuraren onarpena murrizketa a
plikatzeko a
ldez a
urretiko baldintzaren a
ldeko ildo jurisprudentziala finkatu egin dela, baina horrek ez duela murrizketa zerga ordaindu eta ibilgailua matrikulatu ondoren eskatu a
hal izatea eragozten a
zaldu genuen.
Jurisprudentziako joera horren a
rabera, zergen a
rloko hobariak a
plikatzeko eskubidea izateko erabakigarria da ibilgailua matrikulatzen den unean baldintza substantiboak betetzea (alegia, ezgaitasunaren ziurtapena eta ibilgailuaren xedea). Halaber, interesdunak Zerga A
dministrazioaren a
urrean onarpena eskatzea nahi eta nahi ezkoa dela a
zpimarratzen da. Baina, hala eta guztiz ere, ez dauka garrantzirik eskaera ibilgailua matrikulatu baino lehen a
la ondoren a
urkeztu den, baldin eta behar ez bezala ordaindutako zenbatekoa itzultzeko eskubidea iraungi ez bada.
Bere erantzunean, Zeharkako Zergen Kudeaketa Zerbitzuko buruak esan zigun a
dos zegoela gure a
rgudioekin eta, ondorioz, jaulkitako zergak a
plikatzeko ekintzak a
tzera botako zituztela, ondoren BEZaren murrizketa emango zela, eta, bukatzeko, ordaindutako gehiegizko zenbatekoa itzuliko zitzaiola interesdunari.
IV.3. Tokiko zergak
Udalek nahitaez exijitu behar dituzte honako zerga hauek: Ondasun Higiezinen gaineko Zerga, Jarduera Ekonomikoen gaineko Zerga eta Trakzio Mekanikoko Ibilgailuen gaineko Zerga; bestalde, Eraikuntzen, Instalazioen eta Obren gaineko Zerga eta Herri edo Hiri Lurren Balio Igoeraren gaineko Zerga ezarri eta exijitzea hautazkoa da, eta hori, tokiko ogasunen a
rloko legeria eta kasuan kasuko zerga a
rloko ordenantzak betez egin behar dute. A
zpimarratzekoa da gutxi direla a
ukera horretaz baliatzen ez diren udalerriak.
2010ean tramitatu diren kexetan zerga horiekin lotutako a
lderdi garrantzitsuak eta formalak ere a
ztertu dira. Zehazki, familia ugarien kideentzat a
urrez ikusitako hobariak Ondasun Higiezinen gaineko Zergan sortzapena baino lehen a
plikatzeko urtero eskatzeko beharra a
ztertu dugu, baita zergan monumentutzat hartzen diren ondasunen kasurako jasotzen den hobaria erreguzkoa dela ere.
Herri edo Hiri Lurren Balio Igoeraren gaineko Zergaren subjektu pasiboa, etxebizitza baten kostubidezko transmisioaren kasuan, ondasuna transmititzen duen pertsona da. Kontratu bat sinatzean onartutako itun edo konpromisoak horiek sinatzen dituzten a
ldeentzat soilik dira lotesleak, baina ez a
dministrazioarentzat, hura kontratu‑harreman horretatik kanpo dagoen hirugarren bat baita eta a
dministrazioaren jardunak zergen a
rloan indarrean dagoen a
raudiaren a
raberakoa izan behar du. Hori dela eta, a
dministrazioak zerga a
rauak zergapeko gisa zergaren subjektu pasibo bezala definitzen duenari igorri behar dio.
Bukatzeko, a
ipatzekoa da Trakzio Mekanikoko Ibilgailuen gaineko Zergak ezgaitasunak dauzkaten pertsonentzat barne hartzen duen salbuespenaren irismenaren murrizketak herritarren a
ldetik erantzun zabala jaso duela eta erakunde honetan kexa ugari jaso ditugula gai honen inguruan.
Foru a
ldundiek, ezgaitasunak dauzkaten pertsonen kolektiboak egin dituen eskaerei jarraiki, zerga hori 2011n a
rautuko duten foru a
rauetan salbuespenaren irismena zabaltzea proposatu dute, gurpil‑aulkiak erabiltzen dituzten pertsonei ez a
plikatzeko ezarritako zerga a
rloko potentzia muga, orokorrean, 14 zaldi fiskalekoa dena, eta horrela, salbuespenaren onura izan dezaten.
Aipatzekoa da 2010eko urtarrilaren 1ean indarrean sartu zen salbuespen horren mugapenaz baliatzea nahi zen kolektiboak, hain zuzen ere, ezin zuela salbuespena lortu, pertsona horien ibilgailuek, normalean, zerga a
rautzen duten foru a
rauek ezartzen zuten potentzia fiskala gainditzen dutelako.
IV.4. Tasak
Tasak dira tokiko erakundeek subjektu pasiboei buruzko, horiei eragiten dien edo onurak ekartzen dizkien zerbitzuak eskaintzearen edo derrigorrez jaso beharreko udal jarduerak gauzatzearen ondoriozko gastuak ordaintzeko diru-sarreren iturria. Halaber, jabari publikoko ondasunen erabilpen pribatiboa edo a
probetxamendu bereziaren ondoriozko kontraprestazioak ere tasa izaera du.
Hori dela eta, tasen bereizgarrietako bat da pertsona a
dministratuentzako borondatez eskatu edo hartzen ez diren zerbitzu edo jarduerei eragiten dietela. Zerbitzua erabiltzaileen eskura jarri ondoren, zerbitzua mantentzen laguntzeko betebeharra sortzen da, baita zerbitzua erabiltzen ez bada ere (adibidez, zaborren tasa ordaintzea higiezin bat hutsik dagoenean). Hori dela eta, oso garrantzitsua da herritarrentzat zerbitzua herritarren esku hartzea eta herritarrei zerbitzua benetan erabili a
hal izateko moduan a
urkeztea.
Zerbitzua benetan eta eraginkortasunez eskaini den a
la ez izan da, a
urten ere, kexa kopuru garrantzitsu batean a
ztertu den gairik garrantzitsuena. Gai horren harira, a
zpimarratzekoa da Elgetako Udalera helarazitako gomendioa, zabor-bilketa zerbitzua eskaintzen ez den eremuan zabor-tasa kobratzeari buruzkoa.
Era berean, a
ipatzekoa da Sestaoko Udalera bidalitako gomendioa. Horren bidez, Sestaoko Udalari gomendatzen zaio ofizioz baliogabetu dezala ibilgailuak bide publikotik kentzearen ondoriozko tasa gisa igorritako likidazioa; izan ere, ez da egiaztatu ordainarazpena justifikatzen duen zergapeko egitaterik egon zenik.
Bukatzeko, udalerri batzuetan erroldatuek eta ez-erroldatuek zergen a
rloko ordenantzetan tratamendu desberdina jasaten dutela ohartarazi zaio erakunde honi, gaia a
zter dezan. Tratu desberdina ematea ez dator bat berdintasun printzipioarekin, eta, a
ntza denez, ez dago jokabide hori justifikatzen duen a
rrazoirik: ez-erroldatuek a
halmen ekonomiko a
ltuagoa izatea, tokiko erakundearentzat zerbitzua eskaintzeko kostua a
reagotzea, etab.
IV.5. Prezio publikoak
Herri a
dministrazioek herritarrei, haiek eskatuta, eskaintzen dizkieten zerbitzuak finantzatzeko jasotzen duten kontraprestazio ekonomikoak prezio publikoko izaera juridikoa dauka.
2010ean a
urkeztu diren kexak prezio publikoak tokiko esparruan kobratzearekin lotutako a
razoei buruzkoak izan dira nagusiki. Halere, kexa batzuetan Euskal Eutonomia Erkidegoak, eta bereziki, Euskal Herriko Unibertsitateak prezio publikoak ordainaraztearekin lotutako disfuntzioak a
ipatzen ziren.
Azpimarratzekoa da ordaindu beharreko tarifaren zenbatekoarekin lotutako kexa kopurua a
ltua dela. Batzuetan, ezarritako zenbatekoa zalantzan jartzen da zuzenean, beste batzuetan, tarifa a
reagotu izana eragin duten a
rrazoien a
zalpena eskatzen da, eta beste batzuetan, a
dineko pertsonen a
ldeko udal zerbitzuen eskaintzan prezio publiko sozialak sustatzea komeni dela a
ldarrikatzen da.
V. Ondorioak
Aurten izapidetu diren kexak a
rrazoizko epe baten barruan a
ri direla ebazten esan daiteke. Hala eta guztiz ere, a
urten ere a
ipatu behar dugu a
dministrazio batzuen kolaborazioan a
tzerapenak egon direla, batzuek ez baitute behar bezala erantzuten eta a
tzeratu egiten dute herritarren erreklamazioak tramitatzeko a
ldia.
Zergen a
rloko a
raudiaren konplexutasunak sustatzen du pertsonek a
itorpenak osatzeko zerbitzuak erabiltzea, a
raudia ezezaguna zaielako neurri handi edo txiki batean.
Hala ere, zerbitzu horiek erabiltzeak ez du a
ldatzen zergapekoaren izaera, hau da, hura da aitorlea, eta ondorioz, erantzukizuna ez da zergapekoarengandik zerga benetan likidatu eta a
itortu duen organora a
ldatzen. Horrenbestez, egon litezkeen a
kats edo irregulartasun posibleen ondorioak zergapekoei dagozkie, horiek beren kabuz jokatu izan balute bezala.
Izapidetutako kexa as
kotan nabarmendu den beste a
lderdi bat administrazioaren isiltasuna da. Behin eta berriz ikusten den a
razo bat den a
rren, erakunde honek berriro errepikatu behar du zergapeko guztiek dutela beren errekurtso eta erreklamazioen inguruko berariazko erantzun a
rrazoitua kasuan kasuko ebazpen‑epearen barruan jasotzeko eskubidea.
Zergen a
rloko likidazioen eraginak berauek jakinarazten direnetik sartzen dira indarrean, eta, ondorioz, ordainketa epean boluntarioki ordaindu behar dira. Horrek esan nahi du errekurtso bat a
urkeztu izanak ez duela, berez, a
ginduaren eragina eten edo geldiarazten; izan ere, likidazioak edo ordainagiriak ez datozela interesdunen eskubideekin bat frogatu bitartean, ordaindu egin behar dira. Herritarrek ez dakite ordaindu eta errekurtsoa jarri behar dutela, eta ondorioz, norbaiti, zor batekiko errekurtso bat a
urkeztu ondoren, eta errekurtsoaren inguruko ebazpenik jaso ez duelarik, betearazpen bidez zorra eta haren interesak, gainordainak eta kostuak erreklamatzen dizkiotenean, erabat harriturik geratzen da. Kasu horietan, errekurtsoaren ebazpenean a
rduraz jardun ez izana a
dministrazioarentzat soilik da onuragarria, a
legia, dagokion epearen barruan ebatzi behar duen a
rren ebazpena garaiz eman ez duen a
dministrazioarentzat.
Zergen a
rloko jakinarazpenen esparruko a
rau orokorra da jakinarazpenak espresuki, pertsonalki eta banan‑banan egin behar direla, baina Tributuen Lege Orokorreko 102.3. a
rtikuluan xedatzen denak printzipio horretarako salbuespen garrantzitsu bat barne hartzen du, ordainagiri bidez a
ldizka kobratzen diren zergekin lotuta. Kasu horietan, hau da, funtsean tokiko tributazioarekin lotuta dauden kasuetan, udalek errolda, matrikula edo erregistroan a
ltaren lehenengo likidazioa zuzenean eta pertsonalki jakinarazteko betebehar legala daukate soilik; hau da, gainerako likidazioak kolektiboki egin ditzake horri buruzko ediktua a
rgitaratuz. Oro har, a
urreikuspen hori ezezagun samarra da, eta horrexegatik ordaintzen dira ezintasunez ordainagiri batzuk betearazpen bidez.
Ordainketak helbideratzea herritarren a
ukera bat da, eta ondorioz, gure ustez jardunbide on bat da tokiko erakunde batzuek egiten dutena, a
legia, ordainagiriak oroigarri gisa bidaltzen dituzte edo zergapekoen egutegiaren inguruko jakinarazpenak bidaltzen dituzte.
Zergen erroldetako datuak eguneraturik ez egoteak, horren a
rrazoiak udalari berari egotz dakizkiokeenean, ezinegon eta nahasmen egoerak eragiten ditu. Kasu horiek erreklamaziogilearen a
lde ebatzi ohi diren a
rren, ebazpen hori iritsi bitartean, interesdunak bere gain hartu behar ditu, konplikazio gehiago izatea ekiditeko, betearazpen bidez exijitzen zaion ordainagiriari dagokion a
ldian, zergapean dagoen ondasuna eskualdatu zuelako eta behar bezala jakinarazi zuelako, bera jada ez zela zergaren subjektu pasibo frogatzeko gorabeherak, zamak eta gastuak. Gorabehera horiek geroago konpontzea zaila izaten da, ez baita erraza izaten a
dministrazio bidean ondare‑erantzukizunarekin lotutako erreklamazioak a
urrera egitea.
Bukatzeko, zalantzan jarri behar dugu zergapetzen duen udalerrian erroldaturik egotean bakarrik oinarrituta dauden tasa eta prezio publikoen ordainketan tarifa desberdinak ezartzearen inguruko orokortzea.
4. Herrizaingoa
I.?Arloa kopurutan
2010ean, Herrizaingoaren a
rloan 166 kexa jaso ditu A
rartekoak, a
legia, epe horretan tramitatu diren kexen %12,65. Kexen banaketa, kasuan kasuko herri-administrazioari eta ukitu diren a
rloei dagokienez, honako hau izan da:
Administrazioak:
− Euskal A
utonomia Erkidegoko A
dministrazio Orokorra (Eusko Jaurlaritza) 47
Gaika:
− Trafikoa 122
− Herritarren eskubideak 17
− A
dministrazioaren funtzionamendua eta prozedura a
dministratiboa 14
− Herritarren segurtasuna 7
− Kontratazio a
raubidea, ondarea eta a
dministrazioaren erantzukizuna 2
Horrez gain, a
txiloketa-zentroei buruzko 3 espediente tramitatu ditugu ofizioz.
Txostena itxi den unean, kexen egoera, beren tramitazioari dagokionez, honakoa zen:
2009an baino kexa gehiago jaso ditugu. A
urreko urteetan bezala, Eusko Jaurlaritzaren Herrizaingo Saila eta Bilboko Udalari buruzkoak izan dira nagusiki. Horrez gain, Gasteizko Udalari buruz jardun dute neurri garrantzitsu batean, baina kexa gehienak ibilgailuak a
lokatzen dituen enpresa beraren ingurukoak izan dira, eta Udalak ere beste hainbeste zigor ezarri dizkio trafikoko a
raudia hausteagatik.
Aipatutako datuek ez dituzte barne hartzen ebatzi ezin izan ditugunak, hau da, Estatuko Herriaren Defendatzailearen eskumen-esparrutik kanpokoak izateagatik edo ukapenerako ustezko legaletakoren baten barrukoak izateagatik gaian esku hartu ezin izan dugunean. Talde honetan planteatu diren gaiak honakoak izan dira, behinik behin: trafikoaren zigor-araubidea, gidabaimena eskuratzea, Nortasun A
giri Nazionala eskatzeko a
ldez a
urretiko hitzordu sistemaren funtzionamendua eta funtzionario polizialen kode deontologikoa.
Era berean, a
urreko urteetako 118 kexa-espedientetako esku-hartzea burutu dugu.
II. Araudi mailako testuingurua
Aurten indarrean sartu da 18/2009 Legea, a
zaroaren 23koa, Trafikoari, Ibilgailu Motordunen Zirkulazioari eta Bide-segurtasunari buruzko Legearen testu a
rtikulatuan a
ldaketa garrantzitsuak sartu dituena. A
ldaketa horietako batzuek, esate baterako, prozedura laburtu berriak, esparru horretan gauzatzen dugun esku-hartzeari ere eragingo diote ziurrenik.
Lege horren garapen gisa, Barne Ministerioaren 3022/2010 A
gindua, a
zaroaren 23koa, Trafikoko Zehapenen Ediktu Ohola a
rautzen duena onetsi da. Ediktu Ohola formatu digitalekoa da eta Estatuko Trafikoaren Buruzagitza Zentralaren egoitza elektronikoan a
rgitaratzen da. Bide horren bidezko ediktu-jakinarazpenak a
zaroaren 25etik a
urrera ordezkatu egin du udaletako ediktu-oholetan eta kasuan kasuko a
ldizkari ofizialetan egiten zen jakinarazpena.
Arloarekin lotutako beste a
rau batzuk onartu dira, baina horiek a
ipatzea ohar honen xedetik kanpo dago, a
giri honen helburua a
rloko legegintzako nobedade nagusiak a
ipatzea baita.
III. Jarduera-plana
III.1. Ikuskapen bisitak
Aurten Ertzaintzak A
rkauten (Iradier Basea) eta Donostian dauzkan a
txiloketa-zentroak bisitatu ditugu, baita Sestaoko Udaltzaingoaren egoitza ere, modu zuzenagoan ezagutzeko gaur egun zentro horietako ziegen egoera zein den eta zein diren a
txiloketekin lotutako praktikak. A
rkauteren kasuan, gure jarduera, nagusiki, Ertzaintzaren Dibisio A
ntiterrorista eta Informatibo berriaren menpeko zentrora mugatu zen.
Zentro horietako instalazioak, oro har, egokiak dira beren edukiarentzat, baina a
urreko bisitetan ere ikusi diren a
razo batzuk daude oraindik. Gainera, A
rkauteko zentroak oraindik ez dauka adingabeak zaintzeko egoitza berezirik. Udaltzaingoaren kasuan ere gauza bera gertatzen da. Donostiako zentroak badauka egoitza berezi bat, a
rgi naturalik gabeko gela bat da, pertsona a
din nagusiko pertsonentzako gelen ezaugarri berberak dauzka, baina handiagoa da, eta litekeena da gelak pertsona a
dindunak zaintzeko erabiltzen dituzten egoitzekiko banantze-printzipioak behar bezala ez betetzea (urtarrilaren 12ko 5/2000 Lege Organikoko 17.3 a
rtikulua).
Hiru zentroek bideograbazio sistema bat daukate. Dirudienez, Ertzaintzan sistema 2006ko ohiko txostenean (I. kapitulua, 7.1 idatz-zatia) a
ztertutako ereduaren a
raberakoa da funtsean. Donostiako sistema, a
ldiz, ez dator bat eredu horrekin, izan ere, kamerek ez dute pertsona a
txilotuek egin behar duten ibilbide osoa barne hartzen, ezta deklarazioa hartzeko erabili ohi den gela ere. Udaltzaingoaren zentroa ere ez dator guztiz bat urriaren 6ko 81/1999 Gomendioan a
zaldu genuenarekin. Bertan, gure ustez, mekanismo horrek eraginkorra izateko izan beharko lituzkeen ezaugarriak zehaztu genituen (1999ko txosten a
rrunta, II. kapitulua, 7.2.A idatz-zatia)).
Arkauteko zentroak ezin izan genituen ikusi ondorengo ebazpen honi dagozkion grabazioak: Arartekoaren ebazpena, 2010eko ekainaren 15ekoa. Horren bidez, bukatu du bere jarduera Ertzaintzak inkomunikazio-erregimenean egondako a
txilotuei ustez emandako tratu txarrengatik bideratutako kexan, eta kexa tramitatzen a
ritu ginenean ere ezin izan genuen grabazioa ikusi, baina beste a
rrazoi batzuen ondorioz. Gure solaskideek esan zigutenaren a
rabera, grabazioak suntsitu egin ziren Herrizaingo Sailak instrukzio batean ezartzen duen gutxieneko epea, 3 hilabetekoa dena, igaro bezain laster. Informazio hori ez dator bat pertsona berberek beste batzuetan eman digutenarekin; izan ere, instrukzio bera a
plikatuz, grabazioen kopiak denbora-mugarik gabe biltegiratzen direla a
zaldu baitigute. A
re gehiago, iaz Erandioko a
txiloketa-zentrora egindako bisitan, 8 hilabete lehenago egin zen a
txiloketa inkomunikatu baten grabazioa ikusi genuen, eta kasu horretan ez ziren betetzen instrukzioan gutxieneko epea luzatzeko a
urrez ikusten diren baldintzak.
Bereziki kezkagarria iruditzen zaigu a
ipatutako kexa tramitatzen a
ritu ginenean grabazioak ikustea eragotzi izana, a
legia, a
rtean suntsitu gabe zeudenean, eta materiala gorde a
la suntsitu erabakitzerakoan, polizia a
rduradunek, a
ipatutako instrukzioak onartzen dituen interpretazio guztien a
rtean, irudiak ezabatzeko a
ukera ematen zuena a
ukeratu izana –gutxieneko epea baino ez duena ezartzen–, ez baitzuten kontuan hartu a
ipatutako kexa tramitatzen a
ri ginela, grabazioen edukia ikusteko interesa behin baino gehiagotan eta esplizituki a
gertu baikenuen, eta, gainera, a
txiloketa horien ondoriozko prozedura penalek martxan jarraitzen baitute –horien tramitazioan oinarritu zen, hain zuzen ere, a
ipatutako sailak kexa tramitatzen a
ri ginen bitartean material hori eskuratzeko a
ukera ez emateko hartu zuen erabakia–.
Egin genuen bisitan jakinarazi zigutenaren a
rabera, grabazioak ez zitzaizkion ezta a
uzitegiari ere helarazi, eta a
uzitegia a
txilotu batzuek ustezko tratu txarrengatik jarri zituzten salaketak tramitatzen a
ri zen. Dirudienez, salaketak a
urkeztu zituztenerako iraganda zegoen grabazioak gordetzeko gutxieneko epea, 3 hilabetekoa, a
legia, eta grabatutako materiala suntsitua izan zen. Hori ere kezkagarria iruditzen zaigu.
Gure ustez, kasu honetan, kontuan hartuz a
ipatutako epaitegiak eta erakunde honek ezin izan dituztela grabazioak ikusi a
ipatutako instrukzioaren xedapenen interpretazio murriztaileagatik, urtero-urtero egiten dugun gomendioak zentzu osoa hartzen du, hau da, grabatutako materiala grabatutako ekintzen ondoriozko erantzukizun a
dministratibo eta penal posibleen gehienezko preskripzio epean zehar gorde dadila bermatzen duen eta giza eskubideak bermatzen dituzten erakundeen esku-hartzea (Arartekoarena, a
dibidez) kontuan hartzen duen epe bat ezar dadila gomendatzen dugu. Beharrezkoa da, gainera, grabatutako materiala a
ipatutako esparruetan esku-hartzea burutu bitartean gordetzea bermatzea. Ez baldin bada horrela egiten, mekanismoak ez du balioko haren eraketa eragin zuen helburua betetzeko.
Ertzaintzaren bi zentroek oraindik ez daukate adingabeentzako a
txiloketa-erregistroko liburu berezi bat (uztailaren 30eko 1774/2004 Errege Dekretuko 3.5 a
rtikulua). Udaltzaingoaren zentroak, ordea, badauka.
Arkauteko zentrora bisita egitera joan ginen a
rte, Ertzaintzaren Dibisio A
ntiterrorista eta Informatiboak 2010ean egindako a
txiloketa guztiak atxiloketa inkomunikatuak izan ziren, baina Herrizaingo Sailak geroago esan zigun dibisio horrek geroago egin zituen beste a
txiloketa batzuetan ez zuela inkomunikazioa a
plikatu. Horietako biren erregistroak eta dokumentazioa berrikusi genituen –eta gure solaskideek esan zigutenaren a
rabera, une hartan, bi horien grabazioak baino ez zeuden gordeta–. Oro har, gauzatutako jarduerak ongi dokumentatuta zeuden. Hala eta guztiz ere, zuzendu beharko liratekeen disfuntzio batzuk a
ntzeman genituen. Esate baterako, erregistro desberdinak ez zetozen bat orduei eta gauzatutako ekintzei dagokienez jasota zegoenean. Era berean, a
txilotutako pertsonekin egindako jarduera batzuei dagokienez, ez zen jasota utzi zein a
retotan gauzatu ziren, ezta jarduera horietan esku hartu zuten a
gente guztiak nor ziren ere, eta eginbide jakin batzuk orokorrean soilik islatu ziren, a
legia, kasu bakoitzean zein eginbide gauzatu zen zehaztu gabe. Grabazioak ikusi genituenean ere inkongruenteak ziruditen ekintza batzuk ikusi genituen; a
re gehiago, ez zetozen bat ezarritako irizpide orokorrekin, a
dibidez, deklarazio-aretoan janaria ematea, grabazio kamerak dauden tokian, eta eskubideen berri emateko eginbidea elikagaiak emateko den a
retoan gauzatzea, hau da, kamerarik ez dagoen toki batean. Era berean, a
txilotutako pertsonak geletatik eguneroko otorduetarako a
tera ziren orduak eta egoera hori eman zen a
ldien kopurua ez zetorren bat elikaduraren inguruko ohiko jarraibideekin. Eman zizkiguten a
zalpenek, ordea, ez zuten justifikatzen zergatik jardun zen horrela.
Aipatutako egiaztapenen ondorioz, Herrizaingo Sailera jo genuen, disfuntzio horiek ekiditeko neurriak har ditzan.
Ertzaintzaren bi zentroetan kontsultatu genituen eskubideen informazioari buruzko a
ktetan oraindik ere ez da islatzen a
txilotutako pertsonari egozten zaizkion ekintzen berri eman zaion a
la ez (Prozedura Kriminalaren Legeko 520. a
rt.).
Sestaoko Udaltzaingoaren erregistroak ere kontsultatu genituen. Atxiloketaren liburuak betetzerakoan egindako a
kats batzuk a
ntzeman genituen, eta haien edukian hutsune batzuk ere ikusi genituen. Hori dela eta, hobekuntzak proposatu ditugu eta udaltzaingo horri lan horretan a
rreta gehiago jar dezala eskatu diogu. Udaltzaingoaren egoitzan gorputz-erregistoa egiten duten a
genteak ez direla a
txiloketa egin duten a
genteak izaten jakinarazi ziguten a
rren, a
txiloketetan ez zela irizpide hori a
plikatu egiaztatu genuen, eta, ondorioz, a
lderdi hori a
zpimarratu behar izan dugu. Era berean, udaltzaingo horri gogorarazi behar izan diogu beharrezkoa dela erregistroa nola egin den jasota uztea, baita erregistroa modu batean edo bestean gauzatu izanaren a
rrazoiak jasota utzi behar direla ere; izan ere, a
lderdi horiek ez daude dokumentaturik.
III.2. Txosten berezien jarraipena
III.2.1. Ziegak. Udalaren eta Ertzaintzaren a
txiloketa-zentroak (1991)
Atxiloketa-zentroetara egindako bisitak ere txosten honen jarraipen funtzioarekin daude lotuta. Hori dela eta, puntu honen inguruan egiten dugun balorazioa a
urreko III.1 epigrafean jaso duguna da.
III.2.2. Bilboko San Frantzisko (Bilbo) zonan a
tzerritarrekiko burututako jarduera polizialei buruz A
rartekoak izandako eskuhartzea (1998ko Txosten a
rrunta, I.1 kapitulua, 1.6. idatz-zatia)
Txosten horretan polizia esparrurako jaso diren gomendio espezifikoak a
rlo horretan jasotzen ditugun kexak a
ztertzeko parametroetako bat dira, hori dela eta, zeharkako bide horren bitartez, horien jarraipena egin dezakegu.
Alderdi honen inguruko interesa a
gertu dugunean polizia a
rduradunek eman dizkiguten erantzunak ikusirik, gomendio horiek ez direla osotasunean betetzen uste dugu, baita, as
kotan, horien a
lderdietako batzuk martxan jartzeko beharrezkoak diren instrumentuak ez direla ezta a
rtikulatu ere egin. Egoera hori a
urten egiaztatu dugu, a
dibidez, indarraren erabilpenaren kontrolari buruzko gomendioei, hasieran a
uzibidean falta gisa kalifikatu diren legezko kontrako ekintza penalen ondoriozko a
txiloketei eta lekukoen presentzia onartzeari dagokionez.
III.3. Gomendio orokorren jarraipena
Poliziaren ustezko gehiegikeriei buruz izapidetu ditugun kexek ondorengo gomendio orokorraren jarraipena egiteko a
ukera eman digute: "Polizia gorputzek a
genteek gauza ditzaketen ekintza irregularren a
urreko kontrol-instrumentuak ezarri behar dituzte" (2003ko txosten a
rrunta, VI.2. kapitulua).
Horiek betetzearekin lotuta ikusi ditugun a
razoak behin eta berriro a
gertzen dira. A
urreko urteetan bezala, egiten a
ri den ikerketaren edukiarekin daude lotuta nagusiki, eta, sarritan, kasuarekin lotutako a
genteen bertsioa jasotzera mugatzen jarraitzen du. Era berean, a
genteen testigantzan oinarrituz ikerketa baztertzen jarraitzen da, baita poliziaren jardunaren ondorioz a
uzi penal bat tramitatzen a
ri denean ere. A
zken hori, a
dibidez, 2010eko ekainaren 15eko ebazpenean a
ztertu genituen a
txiloketa inkomunikatuei buruzko kexan gertatu da, hau da, III.1. epigrafean a
ipatu dugun kexan.
III.4. Txosten berriak
Inkomunikatutako a
txiloketaren eremuko berme-sistemari buruzko a
zterlana eta hobekuntza proposamenak egin ditugu . Horren laburpena IV. kapituluan kontsulta daiteke eta testu osoa webgunean dago eskuragarri.
III.5. Ofiziozko jarduerak
Atzerritik etorritako pertsonen a
txiloketak, as
kotan, etorkinak ez diren pertsonen a
ntzeko beste a
txiloketa batzuek baino as
koz gehiago irauten dute batez beste. Dirudienez, ustezko gehienetan, Polizia Nazionalak pertsona a
txilotuaren nortasuna egiaztatzeko hartzen duen denboraren ondorioz gertatzen da hori, eta, horren ondorioz, gaia A
rartekoaren a
urrean planteatzea erabaki dugu, haren eskumen-esparrukoa baita.
1/1992 Lege Organikoa, otsailaren 21ekoa, Herritarren Segurtasunaren Babesari buruzkoa, a
ldatzea sustatzeko a
ukera planteatu diogu, esparru horretan pertsona a
dingabeei ezarritako zehapen ekonomikoak heziketa eta prebentzio izaerako beste zehapen batzuekin ordezkatzeko a
ukera a
zter dezan; izan ere, gai hori ere haren eskumen esparrukoa da, eta kexa batean gauzatu dugun esku-hartzeagatik planteatu zaigu. Erakunde horrek a
razoa Barne Ministerioari helarazi dio, eta Barne Ministerioak proposamena baloratzeko konpromisoa hartu du.
IV.1. Poliziaren ekintza bat ikusten a
ri ziren emakume biren a
txiloketa
Bilbon Udaltzaingoak desobedientzia larriko ustezko delitu baten ondorioz lagun batekin batera a
txilotu zuen emakume batek kexa bat a
urkeztu zigun; izan ere, bi emakumeak a
txilotu zituzten a
genteek gehiegikeriaz jokatu zutela uste du. Gertakariak bi emakumeak polizia etorkin baten kasuan gauzatzen a
ri zen ekintza bat ikustera gelditu zirenean gertatu ziren. Erreklamaziogileak a
dierazitakoaren a
rabera, a
genteek, emakumea han zegoela ikusi zutenean, joateko a
gindu zioten. Orduan, emakumeek erantzun zieten bide publikoan egoteko eta a
genteen esku-hartzea ikusteko eskubidea zutela. Orduan, a
genteek nortasun a
giriak eskatu zizkieten eta a
txiloketa bat oztopatzen a
ri zirela esan zieten. Era berean, a
genteei a
zaldu nahi izan zieten beren egoera zein zen kontuan hartuz –hau da, urrun, isilik eta eskuak poltsikoetan sartuta zeuzkatelarik–, ezin zitzaiela jokabide hori egotzi, eta identifikazio eskaerak ez zeukala justifikaziorik uste zutela, begiratzen baino ez zirelako a
ri. A
genteek, a
zkenean, bi emakumeak a
txilotu egin zituzten desobedientzia larriagatik eta bilurrak ipini eta poliziaren egoitzara eraman zituzten. Han, gorputz-erregistroa egin zieten, identifikatu egin zituzten eta egokiak ziren oharrak egin zituzten, eta ondoren, ziega banatan sartu zituzten as
ke utzi zituzten a
rte.
Interesdunaren a
rabera, a
txiloketaren ondorioz egin zen atestatuan ez zen jaso benetan gertatu zena. Bere hitzetan, ez zuten oztopatu edo eragotzi poliziaren jarduna, dokumentu hartan a
dierazten den bezala; a
itzitik, urrun geratu ziren zer gertatzen zen ikusteko, isilik eta inolako mugimendurik egin gabe. Era berean, behin eta berriro eskatu zuten a
rren, ez zietela letradu baten laguntza eskaini eta beren familiei ez zietela atxiloketaren berri eman ere a
zaldu zuen.
Bi emakumeek a
uzibide penalean salatu zituzten gertakariak, a
txiloketaren ondorioz gaian esku hartzen a
ri zen a
uzibidean, hain zuzen. Hori dela eta, gure jarduna nagusiki prebentzio esparruan kokatu behar izan genuen, eta gure gomendioak bete diren egiaztatu dugu. Plano horretan, Udalari eskatu genion kexa iker zedila, honako gomendio honi jarraiki: "Polizia gorputzek a
genteek gauza ditzaketen ekintza irregularren a
urreko kontrol-instrumentuak ezarri behar dituzte" (2003ko txosten a
rrunta, VI.2. kapitulua), baita txosten honetan jasotako gomendio batzuk bete diren a
la ez jakinaraz diezagula ere: "Bilboko San Frantzisko (Bilbo) zonan a
tzerritarrekiko burututako jarduera polizialei buruz A
rartekoak izandako eskuhartzea" (1998ko Txosten a
rrunta, I.1 kapitulua, 1.6. idatz-zatia), kasu honetan a
plikatzen dela ulertzen baikenuen.
Udalak a
dierazi zigun polizia a
rduradunek gertakizunak ikertu zituztela eta ez zutela a
ntzeman inolako gehiegikeriarik a
genteen jardunean, eta, a
dierazi zigutenaren a
rabera, gaiaz a
rduratzen den instrukzioko epaitegiak eman zuen epaiak ere horixe berretsi zuen. Udalaren informazioa ikusirik, gure ustez, ordea, ikerketa ez da a
ipatutako gomendio orokorraren a
raberakoa izan; izan ere, egin zuten gauza bakarra a
genteek gertatutakoari buruz emandako lekukotza jaso eta a
ztertzea izan zen, eta ez zen justifikatu bestelako ikerketa-jarduerak egitea ezinezkoa zenik. Halaber, polizia a
rduradunek ez zutela poliziaren ekintza ondorengo txostenean proposatzen genuen ikuspuntutik a
ztertu ulertu genuen: "Bilboko San Frantzisko (Bilbo) zonan a
tzerritarrekiko burututako jarduera polizialei buruz A
rartekoak izandako eskuhartzea" (1998ko Txosten a
rrunta, I.1 kapitulua, 1.6. idatz-zatia), a
uzibide penalean hasiera-hasieratik falta gisa kalifikatzen diren legez kontrako ekintza penalen ondoriozko a
txiloketak ekiditeko; eta a
genteek horrela baloratu izan balute, ez zuten a
txiloketa gauzatuko. Hori dela eta, Udalari gomendioak errepikatu behar izan genizkion. Horrez gain, berriro a
dierazi genion beharrezkoa dela prebentzio eta kontrolerako mekanismoak a
rtikulatzea atestatuen edukia bat etor dadin a
testatuak egitea eragin duten gertakariekin; izan ere, eman zigun informazioa ikusirik, oraindik ez dauzkala instrumentu horiek ondorioztatu genuen.
Bestalde, udalaren informazioak ez zion atxilotutako emakumeen eskubideen gaiari heldu, eta horixe planteatzen zen kexan. Puntu horretako informazio faltaren ondorioz, Udalak ez zuela bidali genion eskaera behar bezala bete ondorioztatu genuen, eta, horrez gain, poliziaren jarduna ikuspuntu horretatik a
zter zezala eta, egokia izanez gero, egoera hori berriz gerta ez dadila ziurtatzeko beharrezkoak diren neurriak hartzeko eskatu genion.
IV.2. Ertzaintzaren jarduna ikastetxe baten kanpoko a
ldean
Unibertsitatetik kanpokoa eta A
utonomia Erkidegoko A
dministrazioaren titulartasunekoa den ikastetxe baten zuzendariak kexa bat a
urkeztu zigun, Klaustroa eta Ordezkaritza Organo Gorenaren izenean. Kexa horretan bere ezinegona a
dierazten zuen Ertzaintzak ikastetxeko ikasleak banan-banan identifikatu eta grabatu zituelako eskolako kanpoko a
ldean a
tsedenaldian zeudenean, eta a
zpimarratzekoa da gehienak a
dingabeak direla. Bere ustez, a
genteek ez zuten kontuan hartu ikastetxeko ikasleak zirela eta a
tsedenaldian zeudela, hau da, ez zirela ustezko kontzentrazio bateko kideak. Gainera, toki hartan egoteagatik soilik poliziaren esku-hartzea eragin zuten gertakariekin lotuta egon zitezkeela pentsa baliteke bezala jardun zuten. Bestalde, interesdunak kexan a
dierazten zuenaren a
rabera, a
genteak ez ziren ikastetxeko a
rduradunengana joan, ez zituzten entzun zuzendaritza-taldeko kide batzuen eta irakasleen a
zalpenak ikastetxeko ikasleak zirela, a
tsedenaldian zeudela eta horren ondorioz beren erantzukizunpean zeudela a
zaltzen saiatu zirenean. Horrez gain, poliziaren jardunak eskolaren jarduera a
rruntari eragin ziola a
zaldu zigun; izan ere, gertakariak eskolako jarduera eten egin zuen; eta, horrez gain, kezkatuta a
gertu zen grabatutako materiala gorde ote zuten.
Eusko Jaurlaritzaren Herrizaingo Sailak onartu egin zuen a
genteek ez zutela behar bezala jokatu ikasleak grabatu zituztenean, eta grabazioak suntsitu egin zituela esan zigun, baita hori berriz gertatzea ekiditeko neurriak hartzea beharrezkoa dela ikusi duela ere. Hala eta guztiz ere, poliziak, gainerako guztiari dagokionez, behar bezala jardun zuela uste zuen. Eman zigun informazioarekin, hala ere, ez zela hori gertatu ulertu genuen; izan ere, informazio horren a
rabera, agenteek a
urkitu zuten jende taldea zentrotik kanpokoa izan balitz bezala eta han egoteagatik soilik polizia han egotea eragin zuten gertakariekin lotuta egongo balira bezala jokatu zutela zirudien. Horrez gain, polizia a
rduradunek, poliziaren jardunari buruz gauzatu zuten ikerketan eta egin zuten balorazioan, ez zituztela ikastetxeko a
rduradunek gazteak gertakizunen tokian egoteko a
rrazoiak a
zaltzeko a
ipatu zituzten a
lderdiak kontuan hartu zirudien.
Gure ustez, bi a
lderdi horiek garrantzitsuak ziren legearen ikuspuntutik, oso loturik baitaude poliziaren jardunarekin kexa eragin zuten a
lderdiei dagokienez (Segurtasun Indar eta Gorputzei buruzko martxoaren 13ko 2/1986 Lege Organikoko 11. a
rt. eta Herritarren Segurtasunaren Babesari buruzko otsailaren 21eko 1/1992 Lege Organikoko 20. a
rt.). Hori dela eta, Herrizaingo Sailak poliziaren jarduna kasuaren ezaugarri bereziak kontuan hartuz a
ztertu behar zuela ulertu genuen.
Plano orokorrean, gure ustez, kexa horrek berriro a
zaleratu du komenigarria dela –2003ko eta 2004 txostenetako II.7. kapituluan a
ipatu genituen beste kexa batzuei buruz a
dierazi genuen bezala– a
genteek kasu horietan bete behar duten jarduera protokoloa zehaztea, baita ikastetxeetako a
rduradunekin harremanetan jartzeko bideak ere, eta Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak esku hartu beharko luke bere eskumenei erantzuteko. IKTen eta datuen babesaren a
rloan, kapitulu honetan bertan, kexa horri buruzko erreferentzia barne hartu da.
V. Ondorioak
V.1. A
rlo honetan 2009an baino kexa gehiago egon dira, baita a
urreko urteetan baino gehiago ere. A
urten ere, kexa gehien jaso dituzten a
dministrazioak Eusko Jaurlaritzaren Herrizaingo Saila eta Bilboko Udala izan dira.
Oro har, a
dministrazioek modu onargarrian bete dute A
rartekoarekin elkarlanean a
ritzeko betebeharra. Berriro ere, a
zpimarratzekoa da Bilboko Udalak zein a
zkar erantzuten dien gure eskakizunei eta zein harkor a
gertzen den trafikoaren a
rloan batik bat helarazten dizkiogun oharren a
urrean.
Hala eta guztiz ere, zailtasun batzuk izan ditugu gure zereginak behar bezala gauzatzeko. Planteatzen ditugun gaien inguruko erantzunik eza eta erantzuteko hartutako denbora izan dira, nagusiki, izan ditugun a
razoak. Hartara, a
dibidez, Donostiako Udalak 15 hilabete baino gehiago hartu ditu 2008an ofizioz hasi genuen jarduera baten ondorioz bidali genion eskaera bati erantzuteko, eta, horrez gain, ez die erantzun mahaigaineratu genizkion a
lderdi batzuei. Herrizaingo Sailak ere ez digu eman 2010eko ekainaren 15eko ebazpenean a
ipatzen ziren a
txiloketa inkomunikatuei buruzko kexan eskatu genion informazio guztia.
V.2. Kexen zati garrantzitsu bat Trafikoaren arloarekin lotuta dago, zehazki, zehapen a
raubidearekin. A
urreko urteetakoen a
ntzeko gaiak planteatu dira, esate baterako, jakinarazpenak, proba, gidariaren identifikazioa, Zuzenean (Eusko Jaurlaritzaren Herritarren A
rretarako Zerbitzua) zerbitzuak tramitazio a
razo jakin batzuei emandako erantzunari eta partidu egunetan San Mames (Bilbo) estadioaren inguruetan a
parkatzea debekatzen duten seinale batzuen egokitasunari buruzkoak izan dira.
V.3. Poliziak ustez gehiegikeriaz jokatu izanagatik salatu diren kexa gehienak poliziaren egoitzatik kanpo gauzatutako esku-hartzeei buruzkoak izan dira. Horietako as
ko, berriro ere, etorkinekin lotutakoak izan dira eta poliziaren jarduna a
lderdi horrekin lotu dute. Bilbori dagokionez, a
zken kexa ia-ia guztiak San Frantziskoko inguruan gauzatu diren ekintzekin egon dira loturik.
Talde honetako kexek berriz a
zaleratu dituzte erakunde honek behin eta berriro a
zpimarratu dituen a
razoak, hala nola: ikerketa falta edo behar beste ez ikertu izana, indarraren erabilpenaren kontrola, lehenengo kalifikazio judizialetik faltatzat jotzen diren jokabideen ondoriozko a
txilotzeak, pertsona interesdunek a
genteekiko desobedientziagatiko salaketa baten formulazioa pertsona horiek poliziaren jarduera zalantzan jarri dietela pentsatzen dutela, a
testatu eta salaketen edukia ez datorrela bat errealitatearekin eta lekukoen presentzia.
Berriro ere a
zaleratu dute horrelako egoerak detektatzeko eta berriz gertatzea ekiditeko eta a
genteak ordenamendu juridikoak a
testatu edo salaketa bat egiteko ematen dien a
halmenaz gehiegi baliatzea prebenitu eta kontrolatzeko eman ditugun gomendioetan a
ipatu ditugun prebentzio eta kontrolerako mekanismoak ez direla betetzen a
ri.
V.4. Prozedura judizial baten tramitazioak ez du galarazten ez a
dministrazio esparruan kexa baten xede den polizia jarduna ikertzea, ezta bete beharreko parametroak behar bezala bete diren egiaztatzea ere. Horrez gain, erakunde honi ez dio galarazten prebentzio planoan esku hartzea. Salatutako gertakarien inguruko ikerketa ezin da mugatu, besterik gabe, ontzat ematera kasuan kasuko a
genteek ematen duten bertsioa, edo gertatutakoaren inguruan ematen duten a
zalpena jasotzea, horrek kexa zuzenean baztertzea esan nahiko luke eta.
V.5. Inkomunikazio erregimeneko a
txiloketek berriro eragin dituzte kexak. Horren inguruko irizpena eman dugu 2010eko ekainaren 15eko ebazpenean. Horrez gain, esparru horretan bermeen sistemari buruzko a
zterlan bat ere egin dugu.
Era berean, atxiloketa ez inkomunikatuekin lotutako kexak a
urkeztu dira. Horiek honako a
lderdi hauei buruzkoak izan dira besteak beste: horien iraupena, batzuetan a
txilotua a
tzerritarra izateagatik, letratuaren laguntza izateko eskubidea eta a
txiloketa jakinarazteko eskubidea urratu izana, eta gorputz-erregistroa egitean guztiz biluztu izana.
V.6. Herrizaingo Sailak grabatzen diren jardunen ondorioz eragin litezkeen ustezko erantzukizun a
dministratibo eta penalen gehienezko preskripzio epean atxiloketen grabazioak gordetzea bermatzeko epe bat ezarri behar du, eta horrek kontuan hartu behar du giza eskubideak bermatzen dituzten erakundeen esku-hartzea, hala nola A
rartekoarena. Horrez gain, beharrezkoa da grabatutako materiala esparru horietan esku-hartzea burutu bitartean gordetzea bermatzea.
Era berean, pertsona a
txilotuei elikagaiak non eman behar zaizkien eta eginbide posibleak non gauzatu behar diren a
rgitzeko irizpide orokorrak ezarri behar ditu, baita otorduen ordutegia eta kopurua ere. Irizpide horiek ez betetzea behar bezala justifikatu behar da.
V.7. A
txiloketa-zentroek egoitza espezifikoak eduki behar dituzte adingabeentzat eta a
txiloketaren erregistroko liburu berezia izan behar dute haientzat.
V.8. A
txiloketarekin lotutako erregistroek eta gainerako dokumentuek fideltasun eta zehaztasun osoz islatu behar dute jarduera nola gauzatu den. A
rreta handiz bete behar dira, eta horien edukian desadostasunak ez egotea ziurtatu behar da. Eskubideen informazioari buruzko a
ktetan jasota geratu behar da pertsona a
txilotuari leporatzen zaizkion gertakizunak zein diren jakinarazi zaiola.
V.9. Komenigarria da unibertsitatetik kanpoko ikastetxeetarako poliziaren esku-hartzeei buruzko jarduera protokolo bat zehaztea, eta, bertan, ustezko horietan bete behar diren jarraibideak zehaztea, baita kasuan kasuko ekintza esku hartzen duten a
genteen harreman-bideak ere.
5. Juztizia
I. Arloa kopurutan
Justizia a
rloak 36 kexa-espediente berri ireki ditu 2010. urtean, A
rartekoak urtean zehar onartutako izapide guztien %2,74, hain zuzen. Segidan gaikako sailkapena a
zaltzen da:
− Justizia a
dministrazioaren eta bulego judizialaren funtzionamendua 14
− A
bokatuen eta prokuradoreen elkargoak 6
− Doako laguntza juridikoa 5
− Herritarren eskubideak 3
− Notarioen eta erregistratzaileen elkargoak 1
− Beste lanbide elkargo batzuk 1
− Erregistro zibila eta jabetza erregistroa 1
Urtean zehar izapidetutako kexei dagokienez, txosten honen itxieran, hau da egoera:
Horiekin batera, onartu ezin izan diren 252 erreklamazioen kontu eman behar dugu, izan partikularren a
rteko gatazkak eragiteagatik, izan konpetentzien eragozpenarengatik. Horietariko batzuk Estatu zentralaren organo a
dministratiboen ekintzen a
urkako kexak dira, eta Legeari jarraiki, zuzenean helarazi dizkiogu Herriaren Defentsariari. Baina gehienek a
uzitegien erabakiak a
uzitan jartzen zituzten, eta horren a
urrean ez gureak ez beste erakundek ezin dute jardun, epaileen eta a
uzitegien independentzia bermatzeko euren funtzioen jardunean: jurisdikzioari dagozkionean, a
uzitegi gorenean errekurtso bat egitea beste erremediorik ez dago; gobernuaren a
rloari lotutakoak Justizia A
uzitegi Gorenaren Gobernu A
retoari, Fiskaltzari edo Botere Judizialaren Kontseilu Orokorraren Ikuskaritza Zerbitzuari helarazi behar zaizkie.
II. Jasotako kexak, euren testuinguru sozial eta a
raugilean
II.1. Epaile eta fiskalekin lankidetzan egindako kudeaketak
Azaldutako irizpideak a
plikatzean, ebazpen judizialen gai izan edo prozesuan egon litezkeen gai horiek guztiak baztertu behar izan ditugu, gehienak Justizia A
dministrazioaren funtzionamenduaren a
urkako kexa gisa a
dierazita baitzetozen. Horietako kexa as
kok, hala ere, erabiltzaileen informaziorik edo babesik eza erakusten zuten; horien a
urrean, A
rartekoak bere jarduera-eremua a
halik eta gehien doitu behar zuela pentsatu du, baita, formalki, izapideetarako gai izatea lortu ezin izan denean.
Horretarako, egoera horiek kontu handiz a
ztertu ondoren, eta erreklamazioa egindako pertsonen lege-ordezkaritzarekin koordinatuta beti ere, kexok sorrarazi dituzten faktoreak identifikatzen saiatu gara, epaitegietako kudeaketa informalen bitartez a
rintzeko as
moz. Ezin izango genuen horrelako ekintzarik egin lankidetzarik izan ez bagenu, eta hala a
itortu beharra dago, bai epailetza, bai idazkaritza eta pertsonalari, baita Justizia A
dministrazioari laguntza ematen dieten talde profesional eta zerbitzu guztiei ere. Halako kudeaketak eragin dituzten kexak honela sailka litezke:
• Izapideetan gertatutako a
tzerapenez kexu direnak, edo identifikatu ditugun hobetu daitezkeen a
lderdi edo disfuntzioez, bai emandako informazioan, bai espediente judizial batean interesatutako pertsonei eskainitako a
rretan. Kontzeptu horretan sartu zen, era berean, A
rabako Emakumeen Biltzarra, larritzat jotzeagatik nabarmendu nahi dugun gai batekin jo baitzuten A
rartekoarengana. Euskadin familiarik ez zuen emakume baten desagerpena salatu zuten; hilda zegoela susmatzen zuten, a
zken a
ldiz Gasteizko udal harrera-etxe batetik irteten ikusi ondoren, han elkartzen baitzen seme-alabekin, genero indarkeriaren biktima izanik. Ikerketa judizial eta poliziala zabalik izan a
rren, a
ipatutako erakundeak bere bilaketari ekitea eskatzen zuen; bere kokapena denbora luzean ez jakiteak eragindako kezka soziala helarazi ziguten, baita emakume hura udal a
terpetxean hartu zutela, baliabide espezializatu batean ostatu eman beharrean. Laguntza berezitua emanez gero, a
gian ez zatekeen desagertuko. Gure esku-hartzea ikuspegi bitatik a
biatu zen:
1. kudeaketak egin ikerketen nondik norakoekiko interesa a
zalduz, eta jakindako guztiaren berri eman erreklamazioa egindakoei. A
rabako Fiskaltzaren lankidetza izan dugu horretarako, baita Herrizaingo Sailarena ere, eta bereziko Genero Indarkeriaren Biktimei Laguntzeko Bulegoarena.
2. emakumeari lojamendu eta laguntza soziala eskaintzean, udal zerbitzu sozialen jarduera nolakoa izan zen a
ztertu dugu. Ikerketari esker jakin genuen hasieran genero indarkeriaren biktima diren emakumeentzako baliabide espezializatuetan eman ziotela ostatu, baina bitan a
bandonatu zituela bere herrialdera itzultzeko. A
zken a
ldiz itzuli zenean, Udal Harrera-etxean lojamendua egokitzat emateko motibo hauek erabili ziren: eguneko 24 orduetan gainbegiratuta egon beharra zuen, senarra hurbil ez zekion, jakin baitzen a
urreko a
ldietan emakumeak senarrari esana ziola non zegoen bere bizileku zen harrera-pisua. Ebatzi genuen ez genuela jardunbide ez-zuzenik a
ntzematen Vitoria-Gasteiz Udalaren partetik eta positibotzat jo genituen erakundeak emakume hari laguntzeko egindako a
haleginak. Botere publikoei, edozein kasutan, eskatzen diegu baliabide posible guztiak jar ditzatela ikerketaren eskura, txosten honen itxieraren datan oraindik zabalik dagoena.
• Bigarrenik a
ipatuko genituzke Epaitegiari zirkunstantzia pertsonalak helarazi nahi izan dizkieten erreklamazio-egileenak; motibo ugari tarteko, ez ziren kontuan hartu nahiz eta garrantzitsuak izan ezarri zizkieten neurri edo zigorren gauzapenari dagokionez: Funtsean, birgizarteratze sozial eta laboralari dagozkion prozesuak, a
tzerritarrak a
dinez beherakoak izatea zigorrak jasotzeko edo a
dimen-osasun gaitz larriak.
• A
zkenik, a
ipatu beharra dago ebazpen judizialei dagozkien erreklamazioak. Haien egileek, funtsean, bi a
razo nagusi zituzten:
o A
lde batetik ondareari dagozkionak: erantzukizun zibiletik eratorritako kalte-ordainen kobrantzak, euren ebazpenengatik ordain-saria eman beharra perituei, edo fidantzen itzulerak.
o Beste a
lde batik legearen bitartez banaketa eta dibortzio prozeduretan seme-alabei dagozkien a
dostutako neurriak ez betetzeari dagozkionak a
geri dira. Gaia bereziki larria iruditzen zaigu, bai kaltetutako eskubideen zentralitatearengatik, baina a
dinez beherakoengan dituen ondorioengatik; hori dela eta, kasu horiekiko interesa a
dierazi dugu Fiskaltzaren a
urrean.
Eskerrak eman behar dizkiegu fiskalei sekulako eraginkortasun eta bizkortasunez jardun baitute A
rartekoarekin lankidetzan, ez soilik esparru honetan, ezpada komunak zaizkigun guztietan, eta egin dituzten kudeaketa guztien berri emateko deferentzia izan dutelako. Erakunde bien a
rteko komunikazioan eta lankidetzan sakondu nahi dugu, uste baitugu horrek mesede egingo diola bion lanari, bakoitzak bere eskumenen a
rloan, eskubideen bermearen esparruan elkarrekin a
ri baikara lanean.
II.2. Bulego judizial eta fiskal berriaren ezarpena
Eragile juridiko ugariren kasuan A
rartekoaren a
urrean kexa gai diren kasuak desblokeatzeko a
urkitu dugun borondatetik harago, horiek a
ipatzen dituzten disfuntzioek, neurri handi batean, epaitegien euren egiturarekin lotutako a
razoekin zerikusia dute. A
ntolaketa eredu horrek epaile edo epaimahai bakoitza bulego jakin baten buru egiten du, bulego horretan, epaiak egiteaz eta epaitua betearazteaz gain, ezartzen zaizkion kasuak izapidetzeko zerbitzuak bideratu eta koordinatzen ditu.
Fiskaltzen kasuan, funtsean, hau da a
razoa: Fiskaltza bakoitzaren ordezkaritza gorenari, Fiskalburuari, hain zuzen ere, legez ezartzen zaizkion funtsezko funtzioekin zerikusi gutxi duen funtzio kopuru handi bat ezartzen zaizkio. Funtzio horiek a
ntolaketari eta giza baliabideei dagozkie, ez soilik plantilla fiskalari dagokionez, ezpada bulego fiskal osoari, Fiskalburuari zeregin horietan laguntzeko unitaterik sortu gabe.
XIX. mendean pentsatutako egiturak dira, Justizia A
dministrazioari egungoekin zerikusirik ez duten erronkak planteatzen zizkioten gizarte eta une historikoetan, eta a
ukerak eurak ere ez ziren berdinak. Egia da Justiziaren zerbitzu publikoak a
urre egin behar diela exijentzia berriei, bai kasuen zenbait konplexutasun eta kopuruari dagokionez, bai izapideen eraginkortasun, gertutasun eta gardentasunari dagokionez, baina ezin da a
haztu gure Epaitegi, A
uzitegi eta Fiskaltzek gaur egun eskura dituzten teknologia eta kudeaketa sistemek a
ukera ematen dietela baliabide horietatik, izan giza baliabideak, izan materialak, egitura hori diseinatu zenean lortzea zaila izango litzatekeen errendimendua lortzeko.
Errendimendu hori lortzeko bulego judizial eta fiskalaren eredu berria garatu da eta bere ezarpena une honetan Justizia A
dministrazioak duen erronkarik handienetarikoa da. Botere Judizialaren Lege Organikoa delakoaren erreformatik sortua, 2003an kudeatua, bere helburua da Epaileak, Magistratuak eta Fiskaltzak liberatzea, bakoitzaren jurisdikzioari zuzenki lotzen ez zaizkion zereginik egin ez dezaten. Horretarako, Justizia A
dministrazioaren zerbitzuetako pertsonala gainerako lanen eta bulego komunen inguruan a
ntolatzen du eta zerbitzua eskaintzen dio modu malguan hainbat epaitegi eta unitate funtzionali, eta era probetxugarriagoan baliatzen dituzte teknologia berriek eskaintzen dituzten a
ukerak.
Martxan jartzeak bi a
rau osagarri a
biatzea ekarri du: 13/2009 Legea, a
zaroaren 3koa, Bulego judizial berria ezartzeko prozesu-legearen erreformaren gainekoa, eta 1/2009 Lege Organikoa, a
zaroaren 3koa, Botere Judizialaren 6/1985 Lege Organikoa, uztailaren 1ekoa, a
ldatzen duena. Prozesu-legearen a
ldaketa 2010eko maiatzean indarrean sartu a
rren, bere ezarpena, zeinaren bidez Idazkari Judizialak bulego judizialaren a
ntolaketaren erantzukizuna hartzen duen, eta bulegoaren a
ntolaketa osatzen duten unitate ezberdinen kudeaketa protokolizatu eta komunerako sistemak eransten diren, Eusko Jaurlaritzako Justizia eta A
dministrazio Publikoko Sailak a
urreikusi du garakorra izatea, iaz Getxoko eta A
murrioko epaitegietan martxan jarritako esperientzia pilotuen bitartez, Bilbon 2013an osatu eta a
maitu a
rte.
II.3. Arauak a
ldatzeko ekimenak
Kopuru bereziki handia osatu dute, a
urten ere, A
rartekoarengana kexak a
zaltzera etorri diren pertsonak, bikote edo senar-emazte egoeraren hausturetan seme-alaba komunen zainketari buruz epaitegiek hartu dituzten erabakiak direla eta. Justizia A
dministrazioaren funtzionamenduaren ondorioz erakunde honen a
urrean kexa gehien eragiten duen gaia da hain zuzen.
Gaia gaur egun a
rautzen duten neurrien a
rabera, nahikoa da bikotearen parte diren bi pertsonetako batek ukatzea biek a
la biek seme-alaben gaineko erantzukizun bera izatea, a
parteko kasuetan salbu, banaketak a
dinez txikikoentzat bere gurasoetako batekiko komunikazioa erabat eteteko; kasu gehienetan a
ita izaten da komunikazioa galtzen duen guraso hori. Erreklamazioak egindako pertsonek eskatzen zuten erakunde honek bidea erraztu zezala, bere a
ukeren barruan, gurasoen erantzukizun partekatuaren a
rloan izandako a
urrerapauso sozialek zegokien isla izan dezaten epaitegietan ere. Eta horretarako gure jardueren a
rdatz izan behar duten bi helburu a
ipatzen zituzten: gizon eta emakumeen a
rteko berdintasuna sustatzea eta a
dinez txikikoen interes lehenetsia babestea.
Azken hiru urteetan Legebiltzarrean behin eta berriz a
zaldu dugu, bi erreferentzia horiek kontuan hartuta, gai honen inguruan gure a
uzitegiek darabilten praktikaren inguruko hausnarketa. Eta ondorioztatu dugunez, jasotako kexek a
rrazoizko konponbide bat a
urkituko lukete baldin eta gurasoetako bateko seme-alaben zaintza partekatzea eskatzean eta besteak esklusibitatean nahi badu eskubide hori, epaileak a
plika baleza gurasoen a
rteko erantzukizunaren formula egokiena, kasu bakoitzaren ezaugarriak ikusita, beti ere a
dinez txikikoen interesak kontuan hartuta. Une honetan, halere, Kode Zibilak uztailaren 8ko 15/2005 Legeak eragindako a
ldaketak izanik ere, a
ukera hori ez da soilik a
partekotzat jotzen, ezpada a
rautzen duten terminoek a
zaltzen dutela zergatik a
plikatzen den horren gutxi.
Gure a
zken ohiko txostenean, 2010. urterako bi konpromiso hartu genituen: a
lde batetik, gogoeta hori helaraztea Estatuko Herriaren Defentsariari, Gorte Nagusien a
urrean egoera a
urkez dezan eta iradoki diezaien, eskumendun organo legegile gisa, beharreko lege a
ldaketa; beste a
lde batetik, gaian legeak egiteko eskumenik ez badu ere, Legez besteko proposamen bat a
biatzeko a
ukera a
zter dezan eskatzea Eusko Jaurlaritzari -horrela egin zuten, urtearen beste une batzuetan, hiru lurralde historikoetako Batzar Nagusiek- edo, bestela, legea garatzeko ekimena eraman dezala Gorte Nagusietara.
Maiatzean Estatuko gure homologoarengana jo genuen a
ipatutako helburuarekin betetzeko as
moz, eta erantzun zigun une hartan ez zitzaiola beharrezkoa iruditzen a
ldaketa hura egitea. Era berean, Euskal Ganberako taldeei gai honen inguruko irizpen bat bidali genien, nahiz eta une hartan ez zuen oihartzunik izan eztabaida parlamentarioan. A
rartekoari kexak a
zaltzen segitzen zuten pertsonei dagokienez, nahiz eta erantzun behar izan diegun gure konpetentzien esparruan dauden organoen eskura ez dauden legezko neurriak beharko liratekeela gai hau lantzeko, egia esan, euren ondorioek zuzenean eragina dute eskubideetan, eta horien bermea babeserako erakunde honen misioaren funtsezko parte bat da. Era berean, bere kontrol funtzioak betetzen dituen erakunde honen erabaki a
dministratibo ugari baldintzatzen ditu. Hori guztia dela eta, A
rartekoak erabaki zuen gure hausnarketa gomendio orokor gisa plazaratu behar genuela, eskumena duten botere publikoek zein gizarteak uler dezaten zergatik erakunde honek ezinbestekotzat jotzen duen lege-aldaketa, a
dinez txikikoen interesak errespetatuz, bikote bananduen seme-alaben zaintzan gurasoen a
rteko erantzukizunaren oztopoak gainditzea lortuz: A
rartekoaren 1/2010 Gomendio orokorra, urriareArartekoaren urriaren 15ekoa. Gurasoen erantzukizun partekatua banandutako bikoteetan: botere publikoen eginkizuna. Urriaren 15eko A
rartekoaren gomendio orokorra 1/2010. Banandutako bikoteetako gurasoen a
rteko erantzukizuna: botere publikoen zeregina
III. Jarduera-plana
Urtean zehar A
rloak garatutako lana ez da soilik berraktibatu jasotako kexei erantzun gisa, a
ntzeman ditugun hobetzeko a
lderdien a
urrean era proaktiboan jarduteko gure a
ukerari kasu egin baitio ere. Horretarako ekintza ugari a
urrera eraman ditugu honako planarekin:
III.1. Batzarrak elkarteekin
Hizkuntza Eskubideen Behatokiarekin bildu eta harremanetan izan gara, Justizia A
dministrazioan hizkuntza ofiziala as
katasunez hautatzeko neurrien eraginkortasunaren balioespena ezagutzeko as
moz, eta bereziki Erregistro Zibilaren ordezkari gisa jarduten duten Bakerako Epaitegietan umeen jaiotzak euskaraz inskribatzeko ezintasunari dagokion kasuan.
GKE eta elkarteek bidalitako eskaerak landu ditugu era berean, bai lokalak, bai nazioartekoak, A
rartekoarekin prozesu penalaren a
rloko Giza Eskubideen berme sistemaren birtualitatearen inguruan hitz egiteko eskaera egin baitzuten
III.2. Bilerak Erakunde eta Korporazioetako ordezkariekin
1. Espediente berezituen ebazpenerako Fiskaltzako kideekin izandako kudeaketa puntualez gain, Fiskal Goren berriarekin eta probintzietako hiru fiskalburuekin elkartu izan gara. Erakunde bien a
rteko koordinazioan a
urrera egin nahi izan dugu biek partekatzen dituzten a
rloetako eskubideen defentsan, eta bereziki a
tzerritartasun, a
dinez txikiko, gutxiengo etniko eta zigor exekuzioen kasuan, baita bulego judizial berriaren ezarpeni dagokionez ere.
2. Xede berarekin, Euskadiko Justizia A
uzitegi Goreneko Gobernu A
retoko presidentearekin eta kideekin bildu gara, tartean gure erkidegoko hiru Entzutegi Probintzialetako presidenteekin. Eskertu behar diegu epailetzaren eta gure erakundearen a
rteko lankidetza errazteko erakutsitako disponibilitatea, baita gure ebazpen eta txostenek epaile eta a
uzitegientzat duten balioa a
intzat hartzea ere, batik bat erabakiak hartu behar dituzten errealitatean ezagutzan sakontzeko tresnak direlako.
3. Hiru lurralde historikoetako Abokatuen Elkargoetako Gobernu Batzetako dekano eta bokalekin bilera izan ditugu, bulego judizial berriaren ezarpen prozesuaz eta doako justiziaren a
raudiaz zituzten iritziak ezagutzeko, baita erakunde honek elkargoek A
dministrazio korporatibo gisa betetzen dituzten funtzioen inguruan egindako gomendioen jarraipena egiteko ere. Topaketa hauek a
ukera eman digute, era berean, funtzio horien inguruko kexa-espediente errepikatuenen gaiak a
ztertzeko. Funtsean, hiru dira: salaketa a
rtxibatzeko ebazpenen motibazio as
kieza a
rlo deontologikoan, kudeaketa negligentea dela eta bezeroen partetik erantzukizun zibila eskatzen zaien legelariek duten diziplina erantzukizuna, eta ofiziozko txandako disfuntzioak. A
zken kontzeptu horri dagokionez, a
rgi utzi beharra dago jasotako kexa kopurua txikitu egin dela, baita elkargoetako Orientazio Juridikoko Zerbitzuek kexok a
rgitzeko eskainitako lankidetza ere, a
hal izan den kasuetan, kexok a
rgitu eta ebazteko bestekoa.
4. Eusko Jaurlaritzako Justizia eta A
dministrazio Publikoko Saileko buru eta a
rduradunekin bilerak eta lan-saioak egin ditugu honako gaien inguruan: bulego judizial berriaren ezarpena, Justizia A
dministrazioaren elebitasunarekin zerikusia duten a
razoak, doako justiziaren a
raudi berriaren proiektua, a
dinez beherakoen a
rreta juridikoa eta konpetentziak eskuratzea a
rlo penintentziarioan. A
zken puntu horri Preso dauden pertsonen A
rloan egingo diogu erreferentzia espezifikoa. Topaketa horiek a
ukera eman digute planteatzeko Sailak a
txilotutako pertsonei eta biktimei Epaitegietan eskaintzen dien a
rreta ematen duten zerbitzuak potentziatzeko dagoen beharrizana, baita zigorren exekuzio eta birgizarteratzearen kasuetan; a
zken bi horietan egindako lana, a
urten ere, oso modu baikorrean balioesten dugu.
5. A
zkenik, Herrizaingo Saileko Indarkeria Matxistaren Biktimei Laguntzeko Zuzendaritzarekin izandako bilerak eta lan-saioak a
ipatu behar ditugu, bai indarrean dauden protokoloen jarraipena egiteko, bai, egoitza judizial batean egonik, kasu batzuetan eskainitako a
rreta berraztertzeko. Topaketetako bat Barakaldoko Udalarekin lankidetzan gertatu zen, etxeko indarkeria kasu batean gertatutakoarengatik sortutako erantzun instituzionala hobetzeko esparruak identifikatzeko as
moz, non biktimaren familiak sentitu zuen erantzun hori, intimitatea babesteko baliagarria izan beharrean, hedabideen trataera errespeturik gabea eragin zuela.
III.3. Gomendio orokorrak
Gurasoen a
rteko erantzukizunaz lehenago esandako Gomendio Orokorraz gain, urtean zehar jarraipen berezi eskaini diote A
rlo honetan: 2004ko a
benduko A
rartekoaren A
dierazpena Torturaren a
urka
Horretarako funtsezko hiru erreferentzia erabili ditugu: Giza Eskubideen prebentzio eta babeserako erakunde internazionalen partetik ordutik igarotako urteetan Espainiari egindako oharrak; denbora tarte horretan erakunde honek egindako ikuskapen bisitetatik jasotako ondorioak eta a
zken urteetan inkomunikatutako a
txiloketen lagin esanguratsuak a
ztertu dituzten ikerketa enpirikoak; eta a
zkenik, a
zken urteetan gaiaren inguruan a
zaldutako sententziak, A
uzitegi Konstituzionalean eta Estrasburgoko Giza Eskubideen A
uzitegian.
Jasotako datuak ikerketa honetan jaso dira: Atxiloketa inkomunikatuen a
rloko berme sistemaren gaineko a
zterketa eta hobekuntza ildoak. Txostenak islatzen ditu erakunde honek ikusi dituen hobekuntza ildo nagusiak, inkomunikatutako a
txilotuaren eskubideen kontrol judizialaren kasuan, a
bokatuen as
istentzian, txosten forentseen idazkuntzan edo motibo honengatik a
urkezten diren salaketen ikerketan. Guzti-guztiak kontu handiz a
ztertu ditugu eta proposatu dugu neurri espezifiko sorta zehar bat, gardentasunaren bitartez, berme sistemaren eraginkortasun prebentiboa hazteko. Beren a
lderdi esanguratsuenak puntu hauetan laburbiltzen dira:
• A
txiloketaren ikus-entzunezko grabazioa sistematikoa izatea eta a
txiloketaren leku eta dependentzia polizial guztiak har ditzala, a
txilotutako pertsona garraiatzeko erabiltzen den garraioa barne. Giza eskubideen berme zein babeserako erakundeek a
ukera izan dezatela grabazio horiek eskuratzeko, eta kontserbatu ditzatela, ondorioz sor litezkeen erantzukizunen eraginari dagokien epean, instantzia independenteek.
• Inkomunikatutako a
txilotuari egokitutako a
bokatua ofiziozkoa izanik ere, a
txiloketaren lehen unetik izatea bezeroarengana jotzeko a
ukera, eta bezeroa ez dadila galdekatua izan a
bokatuaren babesik gabe.
• A
zterketa medikoei dagokienez, euren konfidentzialtasuna bermatzea, a
txilotutako pertsonak izendatutako mediku bat egotea forentsearen ondoan, eta inkomunikatutako a
txilotuari eskainitako tratuaren inguruko txostenak ezinbestean bete beharreko protokolo batekin bat egin ditzatela, gainbegiratze profesional kualifikatua izan dezatela eta nazioarteko estandarrekin bat egin dezatela.
• Gure ikerketak, a
zkenik, polizien ekintzen protokoloekin lotutako neurri sorta bat proposatzen du, bai a
txilotutako pertsonari dagokionez, bai bere familiari dagokionez.
Jarraian xeheago a
zalduko ditugu erreferentzia egin diogun kexa tipologia zabalaren isla a
dierazgarri diren bi kasu:
IV.1. Administrazioaren ordezkaritza Justizia A
uzitegi Gorenaren a
urrean
Pertsona batek A
rartekoarengana kexa batekin jo zuen haren ustez bateraezintasun egoera bat baitzegoen Osakidetzaren estatutu sozialen eta Justizia A
uzitegi Gorenaren a
dministrazioarekiko a
uzien prozesuetan Osasun Euskal Zerbitzuak prokuradoreak kontratatzearen a
rtean, eta zeregin hori beti egokitzen zitzaielako profesional jakin batzuei. Gainera, salatzen zuen ez zegoela gardentasunik jarduera hartan, izendapenerako jarraitutako prozeduraren berri emateko eskaera egin zuen bakoitzean, a
ipatutako Erakundeak soilik erantzun zion praktika hori berez bazela, eta hautatutako prokuradoreak hautatuak zirela euren profesionaltasun eta jardunbide onari esker.
Arartekoak informazioa eskatu zion gai horri buruz Osakidetzari; erakundeak erantzun zuen kexa sorrarazitako ekintza a
dministratiboak ez ziola kalterik eragin erreklamazio-egileari, eta horregatik ulertzen zuten ez ziotela eman behar ordurako jaso zuena baino informazio gehiago. Hori dela eta, a
uzitan jartzen zuen erakunde honen parte-hartzearen beharra, a
geri zen interes legitimorik eza nabarmena bazen ere.
Osakidetzari jakinarazi genion ezinezkoa zitzaigula balioespen hori partekatzea, gure lankidetza eskaerak erreferentzia egiten zion informazioa ez baitzen interes legitimo partikular bat egiaztatzea edo kaltea jasatea beharrezkoa izan behar zuen A
dministrazioaren ekintza espezifiko baten ingurukoa. Era berean, gure as
moa ez zen erreklamazio-egileari pertsona jakin baten inguruko datu pribatuak ematea. Zerbitzu publikoen funtzionamenduan a
plika daitekeen gardentasun printzipioari buruzko informazio batez a
ri ginen, eta bereziki bere a
uzietako ordezkaritza prokuradore jakin batzuen bulegoei esleitzeko praktikari buruzkoa.
Beste a
lde batetik, eta herritarren a
urreko gardentasunaren gaitik a
t, erakunde honek erabaki zuen, bere ekimenez, A
dministrazioari gogorarazi behar zitzaiola interes orokorreko gai baten a
urrean geundela. Gai horietan ekintza a
dministratiboaren buru izan behar duten oinarrizko printzipioei erreferentzia egiten zaie: publizitatea, konkurrentzia, gardentasuna, berdintasuna eta bazterketarik eza, baita A
dministrazio onaren printzipioak ere. Ildo horretatik, gure irizpideak a
zaldu genituen: horrek guztiak ezinezkoa egiten zuen prokuradore jakin batzuen a
ldeko hautua jardunbide on eta a
parteko profesionaltasunaren baieztapenean oinarritzea, baldin eta egiten ez bazen hori hala dela eraginkortasunez erabakitzeko a
dierazle objektibo eta ebaluagarrien a
plikazioaren bitartez egiten.
Osakidetzak erantzun zigun eskatutakoari zor zitzaion erantzuna emanez: a
urrerantzean prokuradoreak kontratatzeko erabiliko dituzten Oinarri Teknikoen Plegu berria helarazi zigun, eta gure ustez ondo biltzen zituen a
ipatutako printzipio guztiak.
IV.2. Erregistro Zibilaren ordezkari gisa Bake Epaitegiak herritarrei emandako informazioa
Erakunde honengana jo zuen herritar batek a
dieraziz bere Udaleko idazkariak emandako informazio okerrak eragin zion kalte moral eta ekonomikoa, bere udalerriko Bake Epaitegira Erregistro Zibilaren delegazio gisa jo zuenean a
tzerriko pertsona batekin ezkontzeko beharrezko dokumentazioa tramitatzeko as
moz. Bake Epailearen erantzunetik ondoriozta zitekeen, hain zuzen, hasieran emandako informazioa ez zela zuzena. A
katsaren oinarria zen udal Idazkariak Erregistroren lankide gisa jarduten zuela eta ez zuela espediente horri a
plika zekizkiokeen Espainiako legeen berri.
Besterik da Bake Epaitegiak, kontuan hartuta eskura zituen giza baliabide eta baliabide materialak, horren erantzule kontsideratu a
hal izatea, ezta eragin zitzakeen kalteena ere. Edozein kasutan, erakunde honentzako garrantzitsuena zen erreklamazioaren egileak, Justizia A
dministrazioaren erabiltzaile gisa, eskubidea zuela behar bezalako informazioa jasotzeko erakunde horretatik, eta informazio hori dokumentazioa izapidetu behar zuen organoaren partetik, Bake Epaitegitik hain zuzen, jasotzeko eskubidea ere bazuen. Erregistro Zibilari a
zaldu genion, baita Eusko Jaurlaritzako Justizia eta A
dministrazio Publikoko Sailari ere, lehentasunezkoa iruditzen zitzaigula neurriak hartzea horrelako disfuntziorik gerta ez zedin berriz, bai pertsonalaren formazioaren a
rloan, bai espedienteak osatzeko beharrezkoa den dokumentazioaz jakiteko material informatiboen eguneraketaren edizioan. Beharrezkoa da irizpide a
rgia izatea, era berean, boluntarismoak gaindituta, Bake Epaitegi batean sor litekeen edozein zalantza dagokien Erregistro Zibilarekiko berehalako komunikabideen bitartez konpondua izan dadin, erabiltzaileari izapide bera Epaitegiaren a
urrean errepikatzeko beharra saihestuz.
Ildo horretatik erantzun zuen Erregistroak, esanez gaiaren inguruko a
rgibideak helarazi zizkiela bere esparru judizialaren baitako 42 Erregistroei, baita gaiaren a
raudien inguruko informazioa ere. Sailak, bere a
ldetik, a
dierazi zigun, a
zaldutako balioespenekin bat egiten zutela eta formazio ikastaroei begira kontuan hartuko zituztela bake epaileentzat a
ntolatzen dituztenean. Era berean, a
zaldu zuten gai organo judizialekin izaten dituzten a
ldian a
ldiko bileretan landuko dutela, baliabide pertsonal, material eta a
ntolakuntzari dagozkionetan konponbideak emateko as
moz.
V. Ondorioak
V.1. Justizia A
dministrazioaren funtzionamenduaren a
urkako kexak nagusi dira oraindik a
rlo honetan, bai izapideen gai direnei dagokienez, bai ezetsi ondoren, goian a
zaldutako kudeaketa informaletako bat eragin dutenen kasuan. Gure zeregina, kasu horietan, eta edozein kasutan, ez da soilik gertatutako disfuntzioen erantzukizuna eskatzeko lehentasunezko a
ukera bermatzea. Gure esperientzian, herritarrei a
rlo horretan eskaintzen diegun zerbitzu honen eraginkortasuna karrera judizial eta fiskalak osatzen dituzten pertsonekin lor ditzakegun elkarrizketa eta lankidetza mailetan datza, batik bat kexa horiek konpontzeko gaitasuna izan dezagun, eta ildo horretatik jarraitu behar dugu gure lehentasunak a
dierazten.
V.2. Bulego judizial eta fiskal berria gure epaitegi eta fiskaltzen egiturei malgutasuna emateko diseinatuta dago, eskura dituzten baliabideen erabilera a
rrazionalagoa egiteko beharra baitute, teknologia berriek eskaintze dituzten a
ukerak hobeto a
probetxatuz. Erronka da baliabide horiek guztiak herritarrei eskainitako zerbitzuaren hobekuntzan kokatzea, bizkortasun, hurbiltasun, gardentasun eta ebazpenen kalitateari dagokienez. Bere ezarpena, edozein kasutan, prozesu konplexua da, eta bere materializazioak eragile juridiko inplikatu guztiekin lan egitea dakar. Eusko Jaurlaritzako Justizia Sailak a
halegin handia egiten dihardu zentzu horretan, eta erakunde honek jarraipena egin dio, baita balorazio positiboa egin ere. Ez da posiblea izan, halere, ezarpenarentzat egindako a
urreikuspenak betetzea, honek erabateko dependentzia baitio a
urrekontuaren gaitasunari eta onartzeke dagoen Estatuko a
rau batekiko intzidentzia konpontzeari. Intzidentziari hori konpontzeke dago oraindik txosten honen itxiera garaian, nahiz eta a
urreikusita dagoen 2011ko lehen hiruhilekoan ixtea.
V.3. Justizia zerbitzuaren hobekuntza, hala ere, ez datza soilik baliabideen kudeaketan eskala ekonomiak lortzean. Beharrezkoa da a
probetxatzea, besteak beste, bitartekaritza eta erreparazio justiziak biktimen a
tsegin-maila hobe baterako eta a
uzi as
koren oinarrian dauden gatazken konponbide integralago baterako eskaintzen dituzten potentzialitateak. Horregatik uste dugu Justizia eta A
dministrazio Publikoko Sailaren a
pustuak, zentzu horretan, Bilbon a
ntolatutako nazioarteko konferentzian islatuak, a
urrera jarraitu behar duela.
V.4. Urtean zehar as
ko izan dira espediente judizialetatik hartutako datu edo zirkunstantzia pertsonalak komunikabideei filtratzeagatik salatutako disfuntzioen kasuak. Datu horien zabalkundeak, gure ustez, bereziki a
dinez txikikoen kasuetan, intimitaterako eskubidea urratzen zuen. Beharrezkoa da kontu handiz jardutea filtrazio horiek saihesteko, eta hedabideei dei egitea erantzukizun eta a
rduraz joka dezaten interes publikokoak izan daitezkeen kasu judizializatuen berri ematerakoan.
V.5. Urte honetan gora egin dute seme-alaben jaiotza Bake Epaitegietan euskaraz inskribatzeko ezintasunarengatik egindako kexak. Nahiz kontziente izan bat datozen konpetentziak dituzten a
dministrazio ezberdinek proiektu berean parte hartzean sorrarazten diren zailtasunez, gogoratu behar dugu iazko txostenean jasotako a
nalisia eta kritika, a
rlo honetan a
gerikoa baita Justizia A
dministrazioaren erabiltzaileen eskubideak urratzen direla. A
dministrazioaren birtualitatea Inforeg-4 a
plikazio informatikoa Bake Epaitegietan etorkizunean ezartzeko as
moak baldintzatzen du. Posiblea izan dadin, 2010eko urriaren bukaeran, Eusko Jaurlaritzako Justizia eta A
dministrazio Publikoen Sailak hitzarmen bat egin du Industria, Merkataritza eta Turismoko Ministerioari a
txikita dagoen Red.es Enpresa Entitate Publikoarekin, eta guk hori era positiboan balioesten dugu. Halere, ezin da a
haztu 2008 urtarrilean jadanik hitzarmen bat egin zela parte bien a
rtean eta helburu bererako, eta, beraz, botere publikoek eskubide hori indarrean jartzeko a
zken hiru urteetan egin duten lanak ez du balantze positiborik, ez a
rlo a
raugilean, ez materialean. Bestalde, ezin a
hatz dezakegu hitzarmen batek ez duela egoera berez desblokeatuko, baldin eta hitzarmen horretan xedatutako neurriak garatzeko a
urrekontu gaitasunik ez baldin badago, iraganean gertatu izan den bezala, edo parteetako baten lankidetzak huts egingo baldin balu. Gainera, ez da nahikoa sinatzen duten parteen inplikazioa; beharrezkoa da Udalek era parte hartzea, martxan jartzeko oztopo izan ez daitezen Gobernuaren eta udal sarearen a
rteko bateraezintasunak eragindako a
razoak. Erakunde honek kudeaketa egiten ditu EUDEL sarearen a
urrean, izatez a
ipatutako a
plikazioaren ezarpenean hasieran a
urreikusitako plan pilotuan a
tzerapenak izan baitziren motibo honengatik txosten hau ixteko garaian. A
zkenik, eta hala den bitartean, A
dministrazioari proposatzen diogu beste bide batzuk a
ztertu ditzala (esparruko buruei bideratzea, eskuz egitea inskripzioa) legea ez betetzeari a
urre egin diezaion, izan ere, zenbat eta gehiago luzatu prozesua, gero eta justifikagaitzagoa da herritarrei a
zaltzea a
razoaren oinarria izan daitekeela a
dministrazioen eta sistemen a
rteko informatizazio eta interkonexio falta.
V.6. Inkomunikazio egoeran a
txilotutako pertsonen berme sistema hobetzeko proposatu ditugun neurriei dagokienez, erakunde honek honako ekintzak burutuko ditu: Euskal Poliziak egindako ezarpenaren jarraipena egingo du eta jurisdikzioaren esparruan duen harrera a
ztertuko dugu, neurrietako as
koren eraginkortasuna xede talde diren epaileek beharrezkotzat jotzean baitatza, a
zken batean, beraiek baimentzen baitituzte pertsonen inkomunikazioak eta, beraz, beraiek baloratu behar dute eskubide horien bermea.
V.7. Familiarekin Elkartzeko Guneen funtzionamenduari dagozkion kexak maila esanguratsuan jaitsi dira urte honetan, eta hori Eusko Jaurlaritzak a
bian jarritako erregulazio eta berrantolaketaren eraginari egozten diogu, baita era positiboan baloratu ere gure a
urreko txostenean. Halere, esku hartu izan behar dugu horietaz baliatzeko itxaron-zerrenden existentziak eragindako zenbait a
razo puntualetan. A
zaldutako kasuak modu a
rrakastatsuan konpondu baziren ere, a
ukera eman ziguten gure irizpideak a
zaltzeko: judizialki a
dostutako neurrietan guraso eta seme-alaben a
rteko komunikazio neurriak betetzea eragozten duten a
tzerapenak eragingo balitu horrelako baliabide baten saturazioak, berau kudeatzen duen A
dministrazioak berehala jakinarazi beharko dio Epaitegiari, Epaitegiak horren berri izan dezan eta beharrezkoak diren mekanismoak martxan jarri ditzan.
6. Ingurumena
I.?Arloa kopurutan
Ingurumen a
rloak barne hartzen ditu lurzoruari, urari, a
ireari, florari eta faunari eragiten dieten kutsadura kategorien ziozko eraginen erreklamazioak. Guztira 74 erreklamazio jaso ditugu. A
urten, eta hala egingo da hemendik a
urrera ere, beste modu batera banatu dira txosteneko a
talak eta a
zpiatalak, erreklamazio bakoitzean salatutako ingurumen-eraginari buruzko irizpide material bati jarraituz.
Eragindako a
dministrazioen a
rabera, modu honetara bil ditzakegu kexak:
− Euskal A
utonomia Erkidegoko A
dministrazio Orokorra (Eusko Jaurlaritza) 17
Azpiarloen a
rabera, honela sailkatzen dira:
− Bizitegi-lurzoruko jarduera sailkatuak 14
− Ingurumenaren gaineko informazioa eta parte-hartzea 5
− A
dministrazioaren funtzionamendua eta prozedura a
dministratiboa 4
− Lurzoruaren eta uraren kutsadura 4
− Ingurumen kontrola 3
− Kutsadura elektromagnetikoa 3
− Hondakinak eta isuriak 1
− Ingurumenaren gaineko beste eragin batzuk 1
− Naturgune babestuak. Flora eta faunaren babesa. 1
Arlo honetako kexen izapideen egoerari eta emaitzari dagokienez:
Arlo honetako kexa gehienak, oraindik ere, hiriguneetako kutsadura a
kustikoak ekarritako a
razoen ingurukoak dira. A
urkeztutako beste kexa batzuk ingurumen gaiei buruzko informazioa eskuratzearekin eta lurzoru kutsatuak leheneratzearekin loturikoak izan dira. Oraindik izapidetzen a
ri diren kexei dagokienez, a
dierazi behar dugu denbora gehiegi igarotzen dela jarduera sailkatuen zaratarekin eta eragozpenekin loturiko kexak kudeatzeko. A
rrazoiak dira zenbait a
dministrazio as
ko a
tzeratzen direla informazioa bidaltzeko edo erakunde honekin lankidetzan a
ritzeko, eta salatutako a
razoak errepikatu egiten direla.
II. Lege-berrikuntzak
Eusko Legebiltzarrean, ingurumen a
rloko legediari dagokionez, berrikuntza bakarra Euskal Herriko Natura Babesteko ekainaren 30eko 16/1994 Legea a
ldatzen duen martxoaren 11ko 1/2010 Legea izan da. Lege horrek klausula garrantzitsu bat dakar naturguneak meatze-ustiategi berrietatik babesteko.
Proiektuen ingurumen-ebaluazioari dagokionez, bi a
rau a
ipatu behar dira Estatuko A
dministrazio Orokorraren esparruan. Urtarrilaren 11ko 1/2008 Legegintzako Errege Dekretuaren bidez onetsitako martxoaren 24ko 6/2010 Legeak, proiektuek ingurumenean duten eragina ebaluatzeko Legearen testu bategina a
ldatzekoak, a
dministrazio baimena ez baizik eta a
dierazpen erantzulea eskatzen den kasuetan ingurumen-ebaluazioa egiteko prozeduraren zenbait a
lderdi a
rgitzen ditu. Bestalde, martxoaren 26ko 367/2010 Errege dekretua onetsi da. Horren bidez, ingurumen-arloko hainbat a
raudi a
ldatu dira, lege hauetara egokitzeko: 17/2009 Legea, a
zaroaren 23koa, zerbitzuen jardueretara as
katasunez iristeari eta haien erabilerari buruzkoa; eta 25/2009 Legea, a
benduaren 22koa, zerbitzuen jardueretara as
katasunez iristeari eta haien erabilerari buruzko Legera egokitzeko hainbat lege a
ldatzen dituena. Xedapen honek natura-ingurunea, urak, kostaldeak, ingurumen industriala eta halako eremuak gehitzen dizkio zerbitzuen liberalizazioari buruzko a
raudiari.
Beste a
rlo batzuetan a
ipatu dugun bezala, funtsezkoa da ingurumen-arloko a
raudi bat onestea Euskal A
utonomia Erkidegoan, barne merkatuko zerbitzuei buruzko Europako Legebiltzarraren eta Kontseiluaren 2006ko a
benduaren 12ko 2006/123/EE Zuzentaraura egokitzeko. Beharrezkoa da a
raubide juridiko propio bat izatea, zuzentarauan eta estatuko legedian ezarritakoarekin bat etorriz, a
dministrazio baimena behar duten edo a
urretiaz jakinarazi behar diren jarduera eta instalazio gogaikarri edo kutsatzaileak a
rautzeko. Halako legerik ez dagoenez, ziurgabetasun juridikoa sortzen a
ri da hala euskal a
dministrazioen a
rtean nola banakoen a
rtean, eta hori berehala konpondu behar da.
Bada Legebiltzarrean izapidetzeko dagoen lege a
urreproiektu bat. Horren bidez, Zuzentaraura egokitzeko as
moz, hainbat lege a
ldatuko dira, hala nola Euskal Herriko Ingurumena babesteko otsailaren 27ko 3/1998 Legea. A
ldaketa horretan, eranskinean datorren zerrendaren a
rabera lizentzia behar duten edo jakinarazi beharrekoak diren jarduera sailkatuen a
raubide bat ezartzen da.
Halaber, Ekonomia Iraunkorraren Lege-proiektuaren a
urreikuspenak a
ipatuko ditugu. Lege horrek –Gorte Nagusietan izapidetzeko prozesuan dago– ingurumen-iraunkortasunari buruzko kapitulu bat dakar, eta, bertan, hainbat neurri ezartzen dira energia a
urrezteko eta kontsumo eraginkorra sustatzeko, bai eta iturri berriztagarrien erabilera sustatzeko ere, klima-aldaketan eragiten duten berotegi-efektuko gasak murrizteko helburuarekin. Halaber, garraioari buruzko neurri espezifikoak ezartzen ditu, ingurumen-eraginkortasuna a
reagotzeko. A
tal horietako bat mugikortasun iraunkorrari buruzkoa da.
Beste erreferentzia garrantzitsu bat uztailaren 9ko 903/2010 Dekretua da, uholde-arriskuak ebaluatu eta kudeatzeari buruzkoa.
III. Jarduera-plana
2010. urtean, herritarrekin lankidetzan a
ritzeko eta haiekin komunikatzeko esparru egonkor bat garatzea izan da ingurumen-arloaren helburuetako bat. Horretarako, a
halegina egin da hemengo ingurumen-elkarteekin harremanak indartzeko, elkarte horiekin harreman iraunkorra izateko as
moz, eta, era horretan, haien jardueren berri izan eta haiekin lankidetzan a
ritzeko esparru egonkor bat sortzeko as
moz. Lankidetza-esparru edo bilera-foro hori, batez ere Ingurumena 2.0 proiektuaren barruan gune birtual bat sortuta garatuko da. A
rloaren beste helburu estrategiko bat ingurumen-informazioa eskuratzeko eskubidea baliatzeari buruzko proposamenak a
ztertzea eta egitea izan da.
Bilerak elkarteekin
2010. urtean, hainbat bilera egin ditugu elkarte ekologista hauekin: Ekologistak Martxan, Ezpitsua, Txipio Bai, Berdeak, Mutriku Natur Taldea, Plataforma Errigoiri-Arrieta Garbi.
Bileren helburua hauxe izan da batez ere: gobernuz kanpoko erakundeei hainbat jarduketa-proposamen helaraztea ingurumenaren inguruan; batez ere, ingurumenari buruzko informazioa eskuratzeko eta parte hartzeko eskubidea baliatzearen inguruan. Halaber, gizarte-foroaren proposamen bat helarazi dugu, teknologia berriak erabilita.
Bilerak a
dministrazioekin eta zerbitzuekin
Bilera bat egin dugu Uraren Euskal A
gentziarekin, Errigoitiko errepide bat baimenik gabeko egokitu dela-eta jarritako kexa-erreklamazio baten inguruan.
Halaber, beste bilera bat egin dugu Erandioko Udalarekin, ostalaritzako jarduerek eragiten dituzten kutsadura a
kustikoko a
razoei buruz hitz egiteko.
Gomendio orokorrak
Txosten honetako IV. kapituluan, Arartekoaren a
benduaren 30eko 6/2010 gomendio orokorraren laburpena erantsi dugu. Gardentasunari eta a
giri publikoak eskuratzeari buruzkoa da gomendio hori. Bereziki, ingurumen informazioa eskuratzeari buruzkoa.
Webgunearen, intranetaren eta gizarte-sareetako foroen kudeaketa
Proposamen nagusia da ingurumenari buruzko Ingurumena 2.0 foroa sortzea. Hainbat elkarterekin egindako bileretan, herritarrek ingurumen-informazioa eskuratzeko eta parte hartzeko duten eskubideen gaineko foro bat sortzeko ideia a
zaldu dugu.
Foro horretan informazioa eskuratzeko eskubide horren esparruari buruzko gogoeta egitea proposatzen dugu. Horretarako, interesgarria da jakitea elkarteek zer a
razo izaten dituzten eskubide hori baliatzeko. Informazio edo sarrera horiek guztiak herritarren foroan txertatuko dira, eta foro hori gure webgunean egongo da ostatatuta.
Webguneari dagokionez, as
moa da a
tal espezifiko bat izatea ingurumen-arloaren inguruan. Orri horretan, gizarte-foroaren emaitzaren berri emango da, batez ere ingurumenarekin loturiko eskubideen katalogoaren berri (eskubidearen edukia, a
plikatzekoa den legedia, a
dministraziora jotzeko inprimakiak, informazioa ukatuz gero sortzen diren a
razoak). Beste menu batzuek barne hartuko dituzte A
rartekoak beste a
rlo batzuen inguruan egiten dituen jarduketa nagusiak (kutsadura a
kustikoa, a
tmosferikoa, lurzoruarena edo urarena, elektromagnetikoa eta beste kutsadura batzuk).
Ofiziozko jarduerak
• Zenbat elkarte ekologistarekin egindako bilerak eta a
urkeztutako hainbat kexa kontuan hartuta, jarraipen bat egitea planteatu da Euskal A
utonomia Erkidegoko Lur Kutsatuen 2007-2011ko Planean jasotako zenbait a
lderdiren inguruan. A
rrazoi horregatik, gai horren inguruko ofiziozko kexa bat ireki dugu. Helburua da a
lderdi garrantzitsuenak a
ztertzea, hala badagokio horien gaineko ebazpenak egiteko.
• Ofiziozko jarduketa bat hasi dugu, "Eraikinen energia eraginkortasun handiagorantz" izeneko eraikuntza iraunkorrari buruzko A
rartekoaren 2005. urteko gomendio orokorraren jarraipena egiteko.
• Ofiziozko beste jarduketa batzuk ere egin ditugu, prentsan zaratarekin eta kutsadura a
kustikoarekin loturiko a
razoei buruz a
rgitaratu diren a
lbisteen ondorioz. Esate baterako, Donostiako A
totxa a
uzoan gogaikarri gisa sailkatutako jarduera baten ondorioz egin dugun ofiziozko jarduketa.
Ekainaren 5ean, Ingurumenaren Munduko Egunaren harira, A
rartekoak biodibertsitateari buruzko iritzi a
rtikulu bat idatzi zuen: "Biodibertsitatea, bizi-iturria".
2010. urtean, A
rartekoak a
rlo honetan egin dituen jarduketa nagusiak banakoek eta elkarteek a
urkeztutako kexen izapideak izan dira. Batez ere, erreklamazioen zioa izan da hainbat udalek ez dutela ezertxo ere egin tabernek, jatetxeek, supermerkatuek, elkarte gastronomikoek, gazteen lokalek eta a
rrandegiek sortzen dituzten zarata, eragozpen eta usainekin loturiko a
razoak konpontzeko. Halaber, planteatu da zenbait jarduera industrialek, hala nola Galdakaoko Bridgestone Hispania fabrikak, zarata sortzen dutela. Zaratekin loturiko beste eragozpen batzuk honako hauek eragin dituzte: N-635 errepidean gauez egin diren obrek, A
rrigorrian; Ibarrekolandan (Bilbo) egoitza bat egiteko egin diren eraispen- eta eraikuntza-lanek; eta Erriberabeitian (Araba) a
urreikusitako hondakin uren a
raztegiak.
Lurzoruaren kutsadurari dagokionez, hainbat kexa jaso ditugu, Barakaldoko bi gunetan lurzorua kutsatu edo eraldatu dela eta. Salaketa bat hondakin-urak isurtzeagatik jarri dute. Itxuraz, Santa Marina ospitaletik zetozen ur horiek (Bilbo).
Aurkeztutako beste kexa batzuk ingurumen-informazioa eskuratzeko eta ingurumenaren gaineko erabakietan parte hartzeko a
razoei buruzkoak izan dira.
Auzo-plataforma batek, erreklamazio batean, gure iritzia eskatu du Errigoitiko (Bizkaia) industrialde bat garatzearen inguruan; izan ere, biomasa-planta bati bide emango dion erabilera industrial bat ezarri as
mo da, eta horrek kalte egin diezaioke ingurumenari.
IV. 1. Ingurumenaren gaineko informazioa eta parte-hartzea
Atal honen barruan sartzen dira a
dministrazioek ingurumen-informazioa eskuratzeko eta ingurumenarekin loturiko erabakietan parte hartzeko eskubideei dagokienez gaizki funtzionatu dutela-eta jarritako erreklamazioak.
Aurten, hainbat erreklamazio jaso ditugu ingurumen-informazioari buruzko eskabideei erantzun ez zaiela eta. A
dministrazio-batzorde baten kasua izan da hori; hain zuzen ere, salatu du, zazpi hilabete baino gehiago igaro badira ere, ez duela jaso Eusko Jaurlaritzako Ingurumen, Lurralde Plangintza, Nekazaritza eta A
rrantza Sailari eta Uraren Euskal A
gentziari eskatutako ingurumen-informazioaren erantzunik. Eskabide horien gaineko egiazko erantzuna lortzeko, A
rartekoak bi gomendio bidali ditu, eta horien bidez a
dministrazio horiei eskatu die erantzun dezatela hilabeteko epean, informazioa eskuratzeko eskubidea a
rautzen duen uztailaren 18ko 27/2006 Legeak ezartzen duen moduan.
Beste a
uzi bat Erriberabeitiko Udaleko bizilagun batek planteatu digu. Izan ere, Manzanosen, Erriberabeitian, bere jabetzaren ondoko lurzatian hondakin-urak a
razteko estazio bat egiteko proposamena dago. Erreklamatzaileak Udalari eskatu zion a
dieraz ziezaiola gisa honetako instalazioek zenbateko tartea utzi behar duten gutxienez jendea bizi den guneekin, zarataren eta usainaren ondorioz eragozpenik ez izateko. Eskabideari erantzuten zion hirigintza-txostenean, jarduera gogaikarriei zein lege-esparru a
plikatzen zaien baizik ez zen a
dierazi: Ingurumena Babesteko otsailaren 27ko 3/1998 Lege Orokorra. A
labaina, Udalak ez zuen informaziorik eman izapidetzen a
ri zen a
raztegiaren proiektuaren inguruan, nahiz eta a
dministrazio horrek parte hartu zuen Uraren Euskal A
gentziaren proiektua jendaurrean ikusgai jartzeko izapidean. Informazioa eskuratzeko eskubidea a
rautzen duen uztailaren 18ko 27/2006 Legeak ezartzen duenez, ematen den informazioak zehatza izan behar du, eta a
dministrazioak ez badu eskatutako informazio hori, a
dministrazio eskudunarengana jo beharko da. Horregatik, erakunde honek uste du Erriberabeitiko Udalak informatu egin behar zuela erreklamatzailea a
raztegiaren inguruan zegoen proiektuaz, eta izapidearen a
rdura zuen a
dministraziora bidali behar zuela, hau da, Uraren Euskal A
gentziara, zegozkion ondoreetarako. Halaber, Udalak, proiektuaren jakitun zen a
ldetik, a
raztegia kokatu as
mo duten lurzatiaren hirigintza-ezaugarriei buruzko informazioa eman behar zion erreklamatzaileari, eta lagundu egin behar zion estazioa instalatzeko jarraitu behar diren ingurumen-izapide zehatzei buruzko informazioa bilatzen (jarduera sailkatuen lizentzia lortzea, jakinaraztea, eta, hala badagokio, ingurumen-inpaktua ebaluatzea).
Parte-hartze publikoari dagokionez, gizarte-erakunde eta elkarte batzuek kexa bat a
urkeztu digute, Errenteriako Udalak ez dietelako erantzun udalerrian ingurumenari buruzko a
holku-batzorde bat sortzeko proposamenari. A
urkeztutako eskabideari erantzunez, Udalak a
dierazi du ingurumenari buruzko a
holku-batzordea sortzea Udalak Tokiko A
genda 21eko Ekintza Planean hartutako konpromiso irmo bat dela. Udalak a
dierazi du organo hori sortzea oso konplexua dela teknikoki; izan ere, kanpoko a
holkularitza behar da ekimen hori martxan jartzeko. A
labaina, gaur egungo egoera ekonomikoa zein den ikusita, a
legatu du ez duela bitartekorik zerbitzu hori kanpoan kontratatzeko. Erantzun hori ikusita, Udal horrek a
urreikusitako izapideak egiteari utzi gabe, hainbat ohar egin genizkion Udalari. Hala, a
ztergai dugun kasuan, parte hartzeko kontsulta organo bat sortzeko erabakia gehiengoz hartu behar du erabakiak hartzeko udal organo eskudunak; izan ere, ez dago legezko betebeharrik halakorik sortzeko. Beste herri batzuetan, ingurumenaren a
rloko kontsulta-erakundeak sortzea tresna positiboa izan da herritarrei parte hartzeko bide emateko eta A
genda 21a ezartzearen ondoriozko lanen jarraipena egiteko. Gaur egungo a
bagune ekonomikoak ziurgabetasuna sortzen duela eta, Udalak beste a
ukera batzuk balora litzake helburu hori lehenbailehen lortzeko, beste kudeaketa-formula batzuk bilatuta. Hala, Udalak kontuan har lezake a
holku-batzorde hori udal zerbitzuen bitartez a
biarazteko a
ukera. Horretarako, a
ntzeko ekimenak martxan jarri dituzten inguruko beste udalerri batzuen esperientzia balia lezake. Halaber, Udalak balia litzake a
urretiaz beste udal organoak sortzeko egin dituen lanak, hala nola Errenteriako Hirigintzako A
holku Batzordea sortzeko egindakoak.
IV. 2. Ingurumen-kontrola
Atal hau proiektuek eta jarduerek ingurumenean duten eragina ebaluatzeko jarraitutako prozedura a
dministratiboetako disfuntzioen ingurukoa da. Prozedura horren barruan sartzen dira ingurumen-inpaktuaren ebaluazioa, ingurumen-baimen integratua eta jarduera sailkatuen lizentziak edo jarduera jakinaraziak.
Auzo-plataforma batek gure iritzia eskatu du Errigoitiko (Bizkaia) industrialde bat garatzearen inguruan; izan ere, biomasa-planta bati bide emango dion erabilera industrial bat ezarri as
mo da, eta horrek kalte egin diezaioke ingurumenari. Sektore horren garapena onetsi zuen plan partzialak ez zuen barne hartzen erabilera industrial hori egiteko a
ukera eta ez zen egin ingurumenaren gaineko ebaluazio-prozedurarik. Gaur egun, izapidetzen a
ri dira proiektuak ingurumenean izango duen eraginaren ebaluazioa. Halaber, zalantza sortu da sektore horretarako a
urkeztutako urbanizazio-proiektuak ingurumenean izango duen inpaktuaren inguruan, bai eta Errigoitiko Udalak sektoreko konexioa hobetuko duen bide bat egiteko sustatutako beste obrek izango duten inpaktuaren inguruan ere. A
zken a
uzi horren barruan, planteatu da a
dministrazio hidraulikoaren baimenik ez zegoela zortasunaren eremuan obrak egiteko eta Uraren Euskal A
gentziak obrak gerarazteko a
gindua eman behar zuela. Berrurbanizazio-proiektuaren kasuan, Eusko Jaurlaritzako Ingurumen, Lurralde Plangintza, Nekazaritza eta A
rrantza Sailak proiektu horrek ingurumenean izango duen inpaktuari buruzko a
zterlana egingo du. Bidea egokitzeko obrei dagokienez, a
zkenean Udalak jadanik hasitako obren gertatzezko baimena eskatu du. Hori ez da eragozpen izan zehatzeko espedientea a
biarazteko eta a
dministrazio hidraulikoari dagokion gerarazte-agindua betetzeko.
Atal honetan sartutako beste hainbat erreklamaziotan, zaratak eragindako a
razoak izan dira kexatzeko a
rrazoi nagusia. Halaber, hiri-lurzoruko, lurzoru industrialeko eta lurzoru urbanizaezineko jarduera sailkatu batzuen inguruko erreklamazioak bildu dira. Bestalde, a
dministrazioak egindako zenbait obrak edo a
zpiegiturak a
tera duten zarataren ziozko erreklamazioak ere sartu dira.
Atal honetan, salaketa ugarienak bizitegi-lurzoruetan kokatutako jarduerek, jarduera sailkatu izenekoek, modu irregularrean funtzionatzearen ondorioz eragiten dituzten zarataren, usainen eta kearen ziozko eragozpenekin loturiko kexak izan dira. Erreklamazio horiek jartzeko a
rrazoia izan da Udalak ez duela ezer egin salaketa horien inguruan, nahiz eta a
dministrazio-eskuesleak etengabe kontrolatzeko galdatzen duen. Horrek esan nahi du a
dministrazioak une oro duela sortzen diren a
razoak konpontzeko neurri zuzentzaileak ezartzeko a
hala; horrez gainera, neurri horiek berraztertzeko eta eguneratzeko a
hala du, baldin eta eraginkorrak ez badira behar bezalako funtzionamendua bermatzeko.
Espedienteak izapidetzeari dagokionez, gure a
utonomia erkidegoan oraindik ere udal as
kok gutxiesten dituzte jarduera sailkatuak eta, bereziki, ostalaritzako establezimenduak ikuskatzeko eta kontrolatzeko eginkizunak. Maiz, ez zaie behar besteko a
rretarik jartzen, eta ez da erabiltzen horiek egoki kudeatzeko beste bitarteko material eta pertsonal.
Auzi espezifiko bat banakoek elkarri eragiten dizkieten zarata eta eragozpenak dira. Halako gatazkak konpontzeko bidea banakoen a
rtekoa da. Halaber, Zaratari buruzko azaroaren 17ko 37/2003 Legeak bere jardun-esparruaren barruan hartzen du a
uzoen a
rteko harremanetan sortutako kutsadura a
kustikoa ere, baldin eta udal ordenantzekin eta tokiko erabilerekin bat etorriz onartzen diren mugak gainditzen badituzte. Horretarako, tokiko a
dministrazioek, zaratari buruzko ordenantzen bitartez, a
rau-haustetzat har dezakete a
uzoek sortzen duten zarata, baldin eta, tokiko erabilerekin bat etorriz, onartzen diren mugak gainditzen badira. A
uzi horren ingurukoa da A
rartekoaren 2010eko a
zaroaren 12ko ebazpena. Horren bidez, etxebizitza partikular batek a
teratzen zuen zarata kontrolatzeko egindako esku-hartzearen ondorioz Trapagarango Udalaren kontra a
urkeztutako erreklamazioa a
maitu da.
IV. 4. Lurzoruaren eta uraren kutsadura
Atal honetan, hala jabari publiko hidraulikoan nola itsas-lurtarrean uren eta kostaldeen ingurumen-kalitateari eragiten dioten isurien ziozko kexak bildu dira. Halaber, lurzoruaren kutsadura biologiko eta kimikoak ingurumenari egindako kalteak sartu dira.
Bestalde, a
tal honetan jaso behar ditugu plataforma ekologista batek Barakaldoko udal barrutiko A
nsio-Ibarreta sektorearen inguruan a
urkeztutako erreklamazioak ere. Hain zuzen ere, plataforma horrek a
dierazi du sektore horretako hainbat lurzatitan lurzorua kutsatuta dagoela eta urbanizatzeko as
moa dutela, bizitegitarako erabilerarako. Eusko Jaurlaritzako Ingurumen, Lurralde Plangintza, Nekazaritza eta A
rrantza Sailak salaketa bat a
urkeztu du, eta, horren ondorioz, lurzoruak zer kalitate duen a
dierazteko espediente bat a
biarazi da. Lurzati horiek lurzoru eraldatutzat jota a
maitu da espedientea, baina hori bateragarria da a
urreikusitako bizitegitarako erabilerarekin. Hori horrela, hainbat kontrol-neurri ezarri dira, hondeaketa gehigarririk egiten bada ere, eta lurpeko eraginen jarraipena ere egingo da. Nolanahi ere, elkarteak a
dierazi du kezkatuta dagoela. Izan ere, lurzati horietako eremu batzuetan lurzorua eraldatuta dago eta hiri-lurzorurako B ebaluazioko a
dierazleetatik gorako balioak dituzte, lurzorua ez kutsatzeko eta kutsatutakoa garbitzeko otsailaren 4ko 1/2005 Legeak ematen duen definizioarekin bat etorriz.
Ingurumen Sailak uste du, hondeaketa-jardueren jarraipen- eta kontrol-neurrietan lortutako emaitzekin bat etorriz, a
gerian geratu dela kokagunea deskutsatu dela, eta egiaztatu dela geratu den lurzoruaren kalitatea bateragarria dela a
urreikusitako bizitegitarako erabilerarekin. Halaber, ingurumen-organoak beharrezkotzat jo du eremu horren a
zterlan historiko xehatu bat egitea. Izan ere, lurzoruen inbentarioan sartu gabeko eremu horretan hainbat a
razo daude lurzoruaren kalitateari dagokionez, eta ez dago kutsadurarekin loturiko a
urrekari ezagunik. A
zterlan horren emaitzek bide emango dute, hala badagokio, lurzorua kutsa dezaketen jarduerak jasaten dituzten edo jasan ditzaketen lurzoruen inbentarioa eguneratzeko prozedura a
biarazteko.
IV. 5. Kutsadura elektromagnetikoa
Atal honetan, telefonia mugikorreko eta telebistako a
ntenek eta instalazioek, energia elektrikoa banatzeko sareek eta Internetera WIFI bidez konektatzeko sistemak sortzen dituzten uhin elektromagnetikoen igorpenari buruzko kexak sartu dira.
Azken urte hauetan, erakundeak a
rlo honen inguruan egin izan diren a
zterlanen jarraipena egin du batez ere. A
lde horretatik, badirudi gaur a
rte ez dagoela inolako frogarik esateko kausa-efektu harremana dagoela telefonia mugikorreko a
ntenek sortzen dituzten uhin elektromagnetikoen eta biztanleriaren a
rtean gaixotasun larriak a
gertu izanaren a
rtean. Halaber, kontuan hartu ditugu gisa honetako instalazioak a
rautzen dituzten udal ordenantzen kontra Estatuko A
dministrazioak egindako salaketen inguruan hartutako erabaki judizialak.
Horri dagokionez, komeni da A
uzitegi Gorenaren jurisprudentzia finkatu bat a
ipatzea (2009ko a
zaroaren 17ko epaia, 15 de junio de 2010eko ekainaren 15eko epaia eta 2010eko urriaren 5eko epaia). Horren a
rabera, "uhin elektromagnetikoen ziozko a
rrisku hori ezin da itxitzat hartu ikuspuntu zientifiko hertsi batetik", eta, beraz, A
uzitegi Gorenak ezartzen du eska daitezkeela, komunikazioen gaineko ordenantzen bitartez, babes-neurri gehigarriak, bai estatuko a
raudian, hau da, irailaren 26ko 1066/2001 Errege Dekretuan esposizio elektromagnetikoetarako ezarritako mugak murriztuta, bai gune sentikor jakin batzuetarako (ikastetxeak, ospitaleak, parkeak eta lorategi publikoak) babes-distantziak ezarrita.
Auzi honen inguruan a
rretaz jardutea komeni da, ikerketa eta a
urrerapen zientifikoek ekar dezaketenaren zain, eta hala jokatuta onetsi du Eusko Legebiltzarrak telefonia mugikorreko a
zpiegiturak ezartzeko legez besteko 37/2009 proposamena. Orobat, ikastetxe publikoetan eremu elektromagnetikoak neurtzeari buruzko 2010eko otsailaren 4ko mozioa onetsi da. Horren bidez, beste hainbat konturen a
rtean, Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailari eskatzen zaio neur ditzala wifi teknologia erabiltzen duten Eskola 2.0 proiektuko ikasgeletako eremu elektromagnetikoak.
V. Ondorioak
• 2010. urtean, herritarrekin lankidetzan a
ritzeko eta haiekin komunikatzeko esparru egonkor bat garatzea izan da ingurumen-arloaren helburuetako bat. Horretarako, a
halegina egin da hemengo ingurumen-elkarteekin harremanak indartzeko, elkarte horiekin harreman iraunkorra izateko as
moz, eta, era horretan, haien jardueren berri izan eta haiekin lankidetzan a
ritzeko esparru egonkor bat sortzeko as
moz. Lankidetza-esparru edo bilera-foro hori, batez ere Ingurumena 2.0 proiektuaren barruan gune birtual bat sortuta garatuko da.
• Ingurumen-arloaren beste helburu estrategikoetako bat da ingurumen-informazioa eskuratzeko eskubidea baliatzearen inguruko proposamenak a
ztertzea eta prestatzea. Testuinguru horretan, gomendio orokor bat egin da gardentasunari eta a
dministrazio publikoen eskura dagoen eta ingurumenerako garrantzi berezia duen informazioa eskuratzeko eskubideari buruz. Txosten honetako IV. kapituluan, gomendio horren laburpen bat gehitu dugu.
• 2010. urtean, A
rartekoak a
rlo honetan egin dituen jarduketa nagusiak banakoek eta elkarteek a
urkeztutako kexen izapideak izan dira.
• Batez ere, erreklamazioen zioa izan da hainbat udalek ez dutela ezertxo ere egin tabernek, jatetxeek, supermerkatuek, elkarte gastronomikoek, gazteen lokalek eta a
rrandegiek sortzen dituzten zarata, eragozpen eta usainekin loturiko a
razoak konpontzeko. Horrez gain, jarduera industrialek a
teratzen duten zarataren a
razoa planteatu da.
• Lurzoruaren kutsadurari dagokionez, hainbat kexa jaso ditugu, Barakaldoko bi gunetan lurzorua kutsatu edo eraldatu dela eta. Erakunde hau ofiziozko ikerketa bat izapidetzen a
ri da Euskal A
utonomia Erkidegoko Lur Kutsatuen 2007-2011ko Planaren jarraipena egiteko.
• Ingurumen-informazioa eskuratzeko a
razoen inguruko kexei dagokienez, berriro ere nabarmendu behar dugu a
dministrazioek bereziki a
rduratsuak izan behar dutela eskuratutako informazioa emateko, eta, hala badagokio, a
dministrazio-bulegoetan dagoen informazioa zabaltzeko.
• Bestalde, oraindik a
lternatiba guztiak irekita daudelarik ingurumen-gaietan parte hartzea funtsezko elementua da erabaki on bat hartuko dela bermatzeko. A
dministrazioek beharrezko bitartekoak jarri behar dituzte erabakiak hartzeko prozesuetan eztabaida, parte-hartzea eta errespetua izan daitezen.
• Telefonia mugikorreko eta wifi sareetako a
ntenak instalatzearen ondoriozko kutsadura elektromagnetikoari dagokionez, komeni da a
rretaz jarraitzea eremu elektromagnetikoek osasunean duten inpaktuaren inguruko ikerketen eboluzioa. Nolanahi ere, a
dministrazioek esku hartu beharko dute instalazioak legezkoak direla kontrolatzeko, indarreko a
raudiarekin eta a
rlo hau a
rautzen duten udal ordenantzekin bat etorriz.
• Premiazkoa da 3/1998 Legea a
ldatzea, Eusko Jaurlaritzak a
dministrazio-baimena behar duten edo a
urretiaz jakinarazi behar diren jarduera eta instalazio gogaikarri edo kutsatzaileak a
rautu ditzan. Halako legerik ez dagoenez, zerbitzuak liberalizatzeari buruzko zuzentarauak eta estatuko legediak ezarritakoarekin bat etorriz, ziurgabetasun juridikoa sortzen a
ri da euskal a
dministrazioen eta banakoen a
rtean, eta hori lehenbailehen konpondu beharra dago.
I.?Arloa kopurutan
Aurten a
rlo honetan 44 kexa jaso dira guztira. Kexa horiek honako a
dministrazio hauei buruzkoak izan dira:
− Euskal A
utonomia Erkidegoko A
dministrazio Orokorra (Eusko Jaurlaritza) 12
Azpi-arloen banaketari dagokionez, kexen sailkapena ondorengoa da:
− Herri lanak eta a
zpiegiturak 15
− Garraioak 10
− A
dministrazioaren funtzionamendua eta prozedura a
dministratiboa 6
− Obrak egitea 6
− Herritarren eskubideak 1
− Kontratazio a
raubidea, ondarea eta a
dministrazioaren erantzukizuna 1
Arlo honetako kexen informazio estatistikoa, ekitaldia itxi den unean, honakoa da.
* Zifra orokorrei dagokienez, a
urten a
rloak berrantolatu direnez eta, zehazki, Herri Lan eta Zerbitzuen a
rloa bi a
rlotan banandu denez, eta horren ondorioz epigrafe honekin bat ez datorren a
rloa sortu dela kontuan hartuz (hau da, A
dministrazio Publikoen A
raubide Juridikoa, Ondasunak eta Zerbitzuak a
rloa eratu da), ezin da a
urreko ekitaldiko eta ekitaldi honetako kexen bilakaerari buruzko konparazioa egin. Baina edozein kasutan ere, a
zpimarratzekoa da a
rlo hau banantzean, zerbitzu publikoei dagozkien kexen kopuru osoa nabarmen murriztu dela.
Jaso ditugun kexa gehienen tramitazio egoera a
rrazoizkoa da, izan ere, gure jarduna jaso ditugun kexa guztien ehuneko hirurogeita hamabostean burutu dugu, gutxi gorabehera, eta tramitazio fase desberdinetan bukatzeke geratu direnei dagokienez, laugarren hiruhilekoko kexak dira, baita a
urreko hiruhilekoetako gutxi batzuk ere, a
legia, a
rrazoi desberdinen ondorioz ebatzi gabe daudenak.
II. Jarduera-plana
Gure ohiko jardunaren funtsezko zati baten jatorria herritarrek a
urkeztu dituzten banakako kexak dira. Hartara, jaso ditugun kexen tramitazioak hartu du a
rlo honetan gauzatu dugun lanaren zatirik handiena, eta gomendio edo iradokizun bat tramitatzea eragin duten espedienteak izan dira, beheragoko a
talean zehaztuko dugun bezala.
Bestalde, kexa horietatik a
biatuz, A
rartekoaren erakundearen jarduera planak espedienteak ofizioz hastea a
urrez ikusten du kexa horiek banakako ustezkotik haratago irits daitezkeen a
razoak a
zaltzen dituztenean. A
urten, ofizioz espediente bakar bat hasi dugu a
zpiegitura proiektu baten inguruko publizitateari eta herritarren informazioari buruz, espedientea tramitatzen a
ri da, eta hori dela eta, une honetan ezin dugu jarduera horri buruzko a
zken balorazio bat egin.
Atal honetan, tramitatu ditugun kexen laburpen bat egingo dugu, kasuan kasuko a
zpi-arlo materialetan multzokatuta, ondorengo epigrafe hauen a
rabera.
III.1. Administrazioaren funtzionamendua eta prozedura a
dministratiboa
Administrazio publikoak bere zeregin legalak bete behar ditu espediente bat ezarritako prozedura a
dministratiboaren a
rabera tramitatzeko, hau da, kasuan kasuko lege a
raudia a
plikatu behar du, derrigorrezko tramite bat ere a
haztu gabe. Hala eta guztiz ere, batzuetan, prozedura formalki betetzeak, Legeak ezartzen dituen baliabideen eraginkortasun eta efikazia printzipioak kontuan hartu gabe, ondorio bidegabeak eragin ditzake, baita kalte a
ntijuridiko nabarmenak ere, a
dministrazioak bere jardunean behar besteko a
rreta ez izatearen eragina jasaten duten pertsonentzat.
Hausnarketa horren a
dibide gisa, Arartekoaren ebazpena, 2010eko otsailaren 17koa, izapidetu dugu, eta horren bidez, Eusko Jaurlaritzako Industria, Berrikuntza, Merkataritza eta Turismo Sailari iradokitzen zaio nahitaezko iragarkiak jartzeko irizpideak ezar ditzala, ordainketa egin behar duena hirugarren onuraduna denean. Jaso genuen kexak planteatzen zuen Sailak, desjabetzearen a
rloko iragarkiak sartzeko eskaeretan, iragarkiaren neurriari buruzko irizpideak zehaztu behar zituela, horien fakturak murritzagoak izan daitezen eta desjabetzearen onuradunentzat gutxieneko kostua eragiteko. Erreklamaziogilearen kasuan, iragarkietako batek orrialde osoa hartu zuen, eta beste batek, berriz, orrialde erdi. Testuaren edukiak ez zituen neurri horiek justifikatzen (hiru lursaili buruzkoa zen soilik). Kasuan kasuko sailak kasuan kasuko egunkarietan sartu beharreko iragarkiak a
hal bezain merkeak izatea lortzeko ustezko guztietarako irizpideak orokorrean ezartzeko iradokizuna onartua izan zen.
III.2. Herritarren eskubideak
Herri a
dministrazioek gauzatzea a
urrez ikusitako plan eta proiektuei buruzko informazio eskaera herritarrek planteatzen diguten etengabeko gai bat da a
urten ere. Herri lanen proiektuek eta a
zpiegiturek, zalantzarik gabe, eragin nabarmena dute herritarrengan. Oro har, proiektu horiek onuragarriak dira gehiengoarentzat etorkizunera begira, zerbitzuen erabiltzaile potentzial gisa, baina pertsona batzuek beren ondare edo eskubideetan zuzenean jasan behar dute plan edo proiektuen kaltea, eta ezinbestekoa da kalte horiek kontuan hartzea tramitazio publikoa egin behar denean eta proiektu jakin bat onetsi behar denean.
Kasuan kasuko proiektuarekin lotura zuzenagoa daukaten pertsona horiei eskaintzen zaien informazioaren kalitatea, erraztasuna eta xehetasunak lehenetsi behar dira eta, a
hal den neurrian, informazioak pertsonalizatua izan behar du. Herri a
dministrazioek proiektu batek interesdunaren etxeari eragingo dion a
la ez jakiteko, edo gauzatu behar den obrak interesdunaren jarduera industrialerako sarrera zein neurritan baldintzatuko duen edo bere familiak a
halegin handiak eginez mantendu duen lurra desjabetuko dioten jakiteko kezkatuta dauden pertsonengana hurbiltzeko a
halegina egin behar dute.
Hartara, kasu batean, jabe batek esan zigunaren a
rabera, bazekien zer a
ri zen gertatzen eta espedientearen onespenari buruzko jakinarazpen ofizialak jaso zituen, baina, hala ere, ez zioten eman informazio zehatzik bere lurra zehazki zein neurritan okupatuko zen eta sarbidea nola konpondu zen jakiteko, eta horrek guztiak ziurgabetasun handia eragin zion.
III.3. Nahitaezko desjabetzea
Ekitaldi honetan ez dugu jaso nahitaezko desjabetzearekin lotutako inolako kexarik, funtzionamendua eta prozedurari buruzko epigrafean prentsako iragarkiei buruz a
ipatu dugun erreklamazioaz gain.
Edozein kasutan ere, hemen a
ipatuko ditugunak a
urreko ekitaldikoak diren baina a
urten burutu ditugun espediente batzuk izango dira. Horietan guztietan bereizgarri nagusia espedientearen ebazpenetan egon den a
tzerapen ikaragarria izan da, izan ere, batzuk duela hamar urte baino gehiago ere planteatu ziren, eta a
tzerapen horiek ez zuten inolako a
zalpen edo justifikaziorik.
Administrazioaren a
urrean egindako eskaerak a
rrazoizko epe baten barruan ez ebaztea orokorrean salagarria baldin bada, desjabetzeko prozeduretako a
rreta falta eta a
tzerapenak a
re larriagoak dira, desjabetzen diren ondasunen okupazioa gehienetan premiazko okupazio sistemaren bidez egiten delako. Hartara, sistema horren bidez, a
dministrazio eskudunak lehenbizi beharrezkoa den lurra okupatzen du, eta ondoren, balioespen espedientea tramitatzen du bi a
ldeak ez direnean a
dos jartzen balorazioari buruz.
Horrenbestez, oso larria da a
dministrazioa ondasun desjabetua hainbat urtez erabiltzen a
ritu ondoren ere edo, nolanahi ere, ondasuna eskuragarri izan ostean ere, balioespen espedientea ebatzi gabe egotea. Gainera, duela gutxira a
rte, justizia a
uzitegietara jotzeak ez zituen balorazioari buruzko a
lderdiak behin betiko ebazten, izan ere, ebazpenak zehazten zuena a
dministrazio desjabetzaileak balioespen espedientea tramitatzeko mandatua zen. Egoera hori hobetu egin zen Lurzorua eta Hirigintzari buruzko ekainaren 30eko 2/2006 Legearekin, izan ere, 185.2 a
rtikuluak xedatzen duenaren a
rabera, prezio-orria formulatu denetik bi hilabete igarotzen badira eta ez baldin bada inolako ebazpenen berri eman, horren eragina jasaten duten pertsonak lurralde-desjabetzeko epaimahaira zuzendu a
halko dira balioespena behin betiko zehazteko. Hartara, bide bat irekitzen da a
dministrazio desjabetzailearen jarduera falta ikusirik, horren eragina jasaten duten pertsonek ondasun desjabetuaren balorazioa lortzeko eta, desadostasun kasuan, bide judizialari ekiteko bide a
dministratiboan zehaztutako prezio zehatz batekin.
III.4. Herri lanak eta a
zpiegiturak
Atal honetan a
urten jaso ditugun kexak, a
lde batetik, a
zpiegiturak gauzatzean eragin diren kalteei buruzkoak izan dira (AHTaren lanen ondoriozko lur-jausiak, gaueko zaratak eta dardarak Donostiako trenaren lanengatik, sarbideak ixtea foru errepideetako trazadura berrien ondorioz, etab.). Beste kexa multzo bat errepideen eta landako bideen a
zpiegiturak hobetzeari eta/edo bide horien egoera eskasari buruzkoa izan da.
Adibidez, guraso elkarte batek kexa bat a
urkeztu zuen ikastetxe pribatu baten sarrera desegoki eta a
rriskutsuagatik. Kexan a
ipatzen ziren bideak foru a
dministraziokoak nahiz toki a
dministraziokoak ziren. Foru a
dministrazioak erantzun zuen hobekuntza lan jakin batzuk egiten a
ri zirela foru errepidean eragina izan zezakeen a
rloan. Bestalde, udalak a
dierazi zuen laguntzeko prest zegoela, baina erabakia haren eragina jasango zuen hezkuntza komunitateak hartu behar zuela ulertzen zuen. Hori guztia dela eta, elkarte interesdunari a
dierazi genion batzuetan, eta iraganean bereziki, eraikinak eraikitzeko baimenak eman izan direla kasuan kasu a
urrez ikusitako erabileraren intentsitatea edo funtzioaren a
rabera egin beharreko urbanizazio obrak edo bide-sistema orokorren trazadurarekin lotzeko egokitzapen obrak egiteko eskatu gabe, baina horren ondorioa da ikastetxeko ekipamenduko sarbideak, kasu honetan lurzoru urbanizaezinean zeudenak, a
rras eskasak direla.
Azpiegitura desegoki horien a
razoak konpontzeko, nahitaezkoa da a
dostasun batera iristen saiatzea eta lankidetza bilatzea, Hirigintza eta Lurzoruari buruzko ekainaren 30eko 2/2006 Legeko 6. a
rtikuluan a
ipatzen den gizarte-itunaren printzipioaren a
rabera. Plangintza nahiz kudeaketa urbanistikoaren a
rloko hirigintza-araudiak eta legezko beste tresna batzuek (diru-laguntzak edo ekarpen bereziak, a
dibidez) a
razo horiei a
urre egiteko irtenbideak martxan jartzea a
halbidetzen duten hainbat teknika a
urrez ikusten dituzte, irismen eta inplikazio maila desberdinekin, esparru publikoari nahiz pribatuari dagokienez, jardueraren titular eta/edo onuradunen kasurako, kasuan kasu hautatutako a
ukeraren a
rabera.
Errepideen a
rloan, a
zpimarratzekoak dira Donostiatik Gasteizera joateko norabideen seinaleztapenari buruz jaso ditugun kexak. Interesdunek beren kexetan ziotenaren a
rabera, Gasteizera joateko, N-1 errepidea hartzeko a
ukera a
ipatu beharrean, seinaleztapenak A
P-1 a
utopista berria eta A
P-8 a
utopistari soilik egiten die erreferentzia, biak dira bidesaridunak, eta interesdunen ustez, egoera hori gehiegizkoa da eta irabazi as
moa a
gerikoa dela iruditzen zaie. Gipuzkoako Foru A
ldundiak, a
legia, Lurralde Historiko horretako errepideen seinaleztapenaren eskumena duen a
dministrazioak, orientatzeko seinaleztapena prestatzeko erabiltzen diren oinarri metodologikoak a
zaldu zizkigun. A
ntza denez, seinaleztapena a
rgitasun, soiltasun eta uniformetasun printzipioen a
rabera lantzen da, horretarako egin diren a
rau teknikoen a
rabera, bidegurutzeetan zein helmuga a
ipatu behar diren zehazteko. Salatu den kasu horretan, zehazki, Sailaren a
zalpenen a
rabera, a
ipatutako irizpide eta a
rauak a
plikatuz gero, Donostia eta Gasteizen a
rteko bidea A
P-8 eta A
P-1 a
utopistetatik egiten dela ondorioztatzen da; gainera, hori da, hain zuzen ere, biderik laburrena, eta horrez gain, a
zpimarratzekoa da bidegurutzean a
ipatzen diren helmugetako bat N-1 Tolosa dela.
Landa bideei dagokienez, bideen egoera kaskarraren eta udalen ekintza faltaren inguruko kexak a
urkeztu dira. Gaia korapilatsua da, izan ere, landa eremuko udalerririk handienek kilometro as
ko zaindu behar dituzte, baina baliabide mugatuak dituzte horretarako. Beste txosten batzuetan ere a
zaldu dugun bezala, garrantzitsua da udalek esparru horretan epe luzerako politika bat ezartzea, esku-hartze edo sustapen eremuak zehaztea diru-laguntzen bidez (adibidez: publikoak a
la pribatuak diren kontuan hartuz); bideen erabilera intentsitatea, garatzen den jarduera ekonomikoa (nekazaritzako jarduera profesionalak) edo egokitzat jotzen diren beste irizpide batzuk a
intzakotzat hartuz zein bidetan inbertitzea lehenesten den definitzea, eta kasuan kasurako egokia den publizitatea egitea interesdun guztiek horren berri izan dezaten.
Informazio eta gardentasun politika hori erabilgarria izango litzateke bide horiek erabiltzen dituzten herritarrek hobeto uler dezaten zergatik onesten diren proiektu batzuk eta beste batzuk ez; izan ere, hori positiboa izango bailitzateke komunikazio faltak eragiten duen mesfidantza ezeztatzeko. Gai hauetan izan dugun esku-hartzearen helburua izan da toki a
dministrazioek beren inbertsio politikak zehazteko a
utonomia osoa duten a
rren, beren a
halmen diskrezionala nola erabiltzen duten behar beste a
rrazoitu behar dutela a
zpimarratzea. A
re gehiago, udalaren esku-hartzea diru-laguntzen bidez gauzatzen denean, Diru-laguntzei buruzko azaroaren 17ko 38/2003 Lege Orokorrak ondorengo printzipio hauek derrigorrez bete behar direla zehazten du:
a) Publizitatea, gardentasuna, lehia, objektibitatea, berdintasuna eta diskriminaziorik eza.
b) Eraginkortasuna, A
dministrazio egilesleak ezarritako helburuak betetzean.
c) Eraginkortasuna, baliabide publikoak esleitu eta erabiltzerakoan.
III.5. Herri a
dministrazioen ondarea
Aurten burutu dugu pertsona bati foru errepide batean eragindako kalteen gastuak egotzi nahi zizkiotelako a
urkeztutako kexa baten inguruko esku-hartzea. Hain zuzen ere, Arartekoaren 2010eko maiatzaren 26ko ebazpenari buruz a
ri gara mintzatzen. Horren bidez, Bizkaiko Foru A
ldundiko Herri Lan Sailari gomendatzen zaio eraginik gabe utz dezala kalte-ordainengatiko ebazpena, betearazteko a
gindu bat bete ez izanagatik.
Administrazio ekintza baten betearazte subsidiarioa a
plikatu a
hal izateko, xedatutako a
gindu edo mandatu bat bete ez denean, a
ldez a
urretik ohartarazpen bat egin behar da, nahi eta nahi ez, a
dministrazio ekintzaren betebeharpekoak boluntarioki bete dezan a
gintzen zaiona, eta horretarako, zentzuzko epea eman behar zaio, a
gindua betetzeko nahikoa izan beharko duena. Horrez gain, a
gindua bete ezean, nahitaez betearaziko dela ohartarazi behar zaio. Nahitaezko betearazpenaren legezko baldintza da egindako errekerimendua betetzearen a
urreko "benetako erresistentzia" a
gertzea, eta baldintza hori betetzeak dakar errekerimendua egin ote zen eta erresistentzia egon ote den a
ztertzea.
Betearazpen a
ginduak ezin du orokorra izan; a
itzitik, baliozkoa eta eraginkorra izan dadin ezinbestekoa da jabeak gauzatu behar dituen obrak zehaztea. Horrenbestez, zehaztasunak eman ezean, A
dministrazioaren errekerimendua zuzenbidearen kontrakoa dela ulertzen da. Laburbilduz, xeheki, zehazki eta behar bezala a
dierazi behar da zein diren gauzatu behar diren obrak. Kasu honetan, interesdunari ez zioten eman a
gintzen zitzaiona zer zen jakiteko a
dina zehaztasun eta, horrez gain, ez zitzaion eman a
gintzen zitzaiona betetzeko bestekoa zen zentzuzko eperik. Horrenbestez, igorritako likidazioa ez dela zuzena izan ondorioztatu dugu. Hartara, igorritako likidazioa eraginik gabe uzteko gomendatu zuen erakunde honek, eta foru sail interesdunak gomendioa onartu zuen.
III.6. Garraioak
Herritarrak beren ibilgailu partikularra ohiko garraiobide gisa ez erabiltzeko konbentzitzeko, herri a
dministrazioek derrigorrez hartu behar dituzte garraio publikoko zerbitzu egokia eta erabiltzaileen beharren a
raberakoa eskaintzeko neurriak, erabiltzaileek ibilbideei, ordutegien luzapenari, segurtasuna eta erosotasunari eta a
barri buruz eskatzen dituzten baldintzak kontuan hartuz.
Halaber, dirudienez, egun konkurrenteak diren garraio zerbitzuak zerbitzu osagarri bihurtzeko eskatzen dute hiritarrek, eta horretarako, ezinbestekoa da operadore desberdinen a
rtean koordinazio handiagoa lortzea, dauden garraiobideak lotu a
hal izateko eta zerbitzuak bikoiztea ekiditeko. Horrela, eskuragarri dauden baliabideak eraginkortasunez eta modu ezin hobean erabiltzea lor daiteke, eta horrez gain, energia a
urreztea eta ingurumenaren gaineko kaltea murriztea lortzen da.
Hori ere helburuetako bat dela kontuan hartuz, Gasteizko Udalak Mugikortasun Iraunkorraren eta Espazio Publikoaren Plana onartu du, eta horren bidez, hiriko garraiobide-lineen eredua sakonean berrantolatu da. Erabiltzaileek ezarri diren ibilbide berrietako batzuen inguruko erreklamazioak a
urkeztu dituzte. Horri dagokionez, a
zpimarratzekoa da interesdunek beren etxetik kasuan kasu hartu beharreko garraiobidera iristeko tartea nabarmen a
reagotu dela a
dierazi dutela, baita ibilbideen iraupena a
reagotu egin dela garraiobide-aldaketak egin behar dituztelako eta horien maiztasunak ez daudelako koordinaturik. Horri dagokionez, gailentzekoa da urtebete igaro dela ibilbide berriak ezarri zirenetik eta a
ntzeman diren disfuntzioak kontuan hartuz a
ntolaketa berriz egokitzen a
ri dela.
Bestalde, a
ipatzekoa da udal garraio zerbitzuak ezarritako garraiobide berrietarako, tranbiarako, a
dibidez, tarifa sistemetan a
urrez ikusten zituen hobarien (ikasle-txartela eta txartel soziala) a
plikazio faltarekin lotutako erreklamazioak jaso direla. Horri dagokionez, esan beharra dago Gasteizen hiriko garraio zerbitzu publikoa eskaintzen duen enpresa TUVISA udal sozietate a
nonimoa dela, eta tranbia, berriz, Eusko Tranek kudeatzen duela. Eusko Tran Eusko Jaurlaritzaren Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailera a
txikita dagoen enpresa bat da.
Bestalde, erakunde honetan hainbat salaketa jaso ditugu beste gai baten inguruan, izan ere, Mugikortasunaren Plan hori martxan jarri zenetik, Gasteizko garraio publikoko konpainiak bikien a
ulkitxoak hiriko a
utobusetan sartzea debekatzea erabaki zuen. Horri dagokionez, a
zpimarratzekoa da TUVISA enpresak txosten luze bat helarazi zigula. Txosten horretan, a
utobusen barruko a
zelerazio eta balaztadek eragiten dituzten segurtasun a
razoei buruzko ohar batzuk jaso ziren, baita umeek hiriko garraiobide publikoetan nola bidaiatu behar duten a
raututa ez egoteari buruzkoak ere.
Hala eta guztiz ere, Gasteizko Udalaren Osoko Bilkurak a
l datu egin zuen Bidaiarentzako Hiri Garraio Kolektiboaren Zerbitzua emateko A
raudiko 81. a
rtikulua, eta horrela, bikien a
ulkitxoak hiriko garraiobideetan sartzea baimendu zuen, baina ondorengoa ohartaraziz:
"Haur kotxea daramaten helduei ondokoa ohartarazten zaie: -Ez dago homologatutako gailurik a
utobusetan tolestu gabeko kotxeetan doazen haurrek segurtasunez bidaia dezaten. -Gerta daiteke haurrei eusteko a
ulkietan dauden uhalek ECe44/o4 a
raudia, zeinek a
rautzen baititu haurrei eusteko sistemak, ez betetzea. -Sabelean eta hiru puntutan lotzen diren uhalak ez dira gomendagarriak segurtasun neurri gisa ibilgailuetan bidaiatzen duten haurrentzat. -Bikientzako a
ulkiek beste a
rrisku bat ere badute, hain zuzen ere pisuen banaketa ez orekatua, zeinek erortzea eta irauli egitea errazagoa izan dadin a
halbidetzen baitu larrialdiko galgatzea, talka edo indar zentrifugoaren eragina badago".
Horren harira, TUVISA enpresak jakinarazi zigun 2009ko hirugarren hiruhilekotik a
urrera merkatuan a
utobusetarako umeentzako a
ulkitxo bereziak eskuragarri jarri direla, baina, dirudienez, ezin dira orain a
rteko a
utobusetan muntatu, horretarako beharrezkoa delako a
utobusek ez daukaten euskarri bat izatea. Hala ere, TUVISA enpresaren A
dministrazio Kontseiluak erabaki zuen etorkizunean ibilgailuak eskuratzen direnean ibilgailu bakoitzean umeentzako bi a
ulkitxo izateko zuzkidura barne har dadila.
Bestalde, a
zpimarratzekoa da familia ugariei hobariak a
plikatzearen inguruan gaur egun kexa jakin batzuk a
urkezten jarraitzen dela. Hartara, a
dibidez, Galdakaoko familia batek herri horretan izan zuen a
razo bat a
ipa genezake. Zehazki, hobaria 40/2003 Legeak, Familia Ugarien Babesari buruzkoak, zehazten duenaren a
rabera, Galdakaotik Bilbora joateko behar duten txartel konbinatua, urtekoa, erabiltzeko a
plikatzeko a
razoak izan zituen. Eusko Tren erakundeak a
zaldu duenaren a
rabera, a
razoa zen txartelak banatzen dituzten makinak kasuan kasuko murrizketarako egokitu behar direla. Makinak egokitu egin ziren eta lehen eskuratutako bonuetan murrizketari zegokiona itzuli zitzaien.
Bukatzeko, gogoan izan behar dugu a
razo horiek guztiek eragin berezia dutela minusbaliotasunak dauzkaten pertsonengan, izan ere, pertsona horiek, gaur egun ere, gainerako herritarrek baino garraio egokituko eskaintza murritzagoa daukate. Ekitaldi honetan landu diren gai zehatzak minusbaliotasunak dauzkaten pertsonen a
rlo espezifikoan a
ztertuko dira.
Edozein kasutan ere, bukatzeko, a
ipatzekoa da ezinbestekoa dela banakako a
razo horiez haraindi joatea eta garraio a
zpiegituren a
nalisi globala egitea, eta ondorioz, garraio publikoaren erabilerraztasunari buruzko txosten berezi bat egitea erabaki dela. Dokumentu honen helburua da egoeraren benetako irudi bat izatea lortzea, eta horrela, gizarteari eta erakunde eskudunei irudi hori helaraztea, a
ntzemandako defizitak gainditzea a
halbidetzen duten erabaki estrategikoak hartu a
hal izateko. (ikus txosten honetako V.2 kapitulua).
IV. Ondorioak
Jaso diren kexa gehienak a
zpiegitura handiak egikaritzeko proiektuen ondoriozkoak dira, a
dibidez, A
HT eta Eusko Jaurlaritzaren Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailaren menpe dagoen Eusko Tranbide Sarearen (ETS) eskumeneko trenbide sarearen banaketaren ingurukoak. Oro har, kexak honako a
rrazoi hauen ondorioz planteatu dira: obrek etorkizunean eragin negatiboak ditzaketelako beraientzat, edo kasuan kasuko proiektua egikaritzeko lanek, behin-behinean, kalte jakin batzuk eragiten dizkietelako beren eguneroko bizitzan.
Lehenago ere as
kotan esan dugun bezala, proiektu handi horien eraginak jasaten dituzten pertsonek a
razoak izaten dituzte a
rrazoizko informazioa eman a
hal dien eta dituzten zalantzak a
rgitu a
hal dizkieten solaskideak a
urkitzeko. Lan horien eragina zuzenean jasaten duten interesdunen ezinegona zati handi batean konponduko litzateke erreferentziazko a
rduradun bat izango balute eta a
rduradun horrek, behar besteko prestakuntza teknikoa eta proiektuaren gaineko ezagutza izanik, interesdunen zalantzak a
rgituko balitu. Proiektu horien eragin zuzena jasaten dutenen kolektiboaz gain, kontuan hartzekoak dira ere a
uzokideen interesak defendatzen dituzten kolektiboen ordezkariak. Batzuentzat zein besteentzat, a
dministrazio eskudunek, bide formal hutsez haraindi, bide eraginkorrak a
urrez ikusi beharko lituzkete a
zpiegituren proiektuen tramitazioa eta informazioaren esparruan.
Horrez gain, behin baino gehiagotan jaso ditugu toki esparruan urbanizazioak egikaritzeko proiektuekin lotutako erreklamazioak, baita foru eskumeneko errepideekin edo landako bideen mantentze-lan eta hobekuntzarekin lotutakoak ere. A
zken a
lderdi horri dagokionez, herritarrek sarrien planteatzen dituzten gaiak landako bide batzuetan inbertsioak noiz egingo diren edo zergatik egin diren edo ez diren egin jakiteko galderak a
urkeztu ondoren erantzuna edo zehazpena jaso ez izanarekin lotuta daude. A
dministrazioek behar beste justifikatu behar dute beren inbertsio politika, baita epe ertainerako a
urreikuspenei dagokienez ere, a
rbitrariotasuna eta diskriminazio-tratuarekin lotutako gaitzespenak ekiditeko.
Bukatzeko, a
zpimarratzekoa da herritarrek gero eta gehiago eskatzen dutela garraio publikoen koordinazio eta funtzionamendua hobea izan dadila garraio publikoa ibilgailu pribatua ez erabiltzeko a
ukera eraginkorra izan dadin, eta zerbitzuak hobetzeko ezinbestekoa da kasuan kasuko a
dministrazio guztiek elkarrekin lan egiteko a
halegin handiak egitea. A
rlo horretan a
urrerapausoak eman direla ikusi da, esaterako, txartel bakarraren a
ldeko neurriak hartu dira Bizkaian, Gipuzkoan edozein garraiobidetan erabiltzeko ordainketa-txartel bateratuak lortu dira, Eusko Tran eta TUVISAren txartelen interoperatibitatea Gasteizen, baina hala eta guztiz ere, oraindik bide luzea egin beharko da garraiobideak erabiltzaileen a
ldarrikapenetara egokitzeko.
I.?Arloa kopurutan
2010ean 30 kexa jaso dira a
rlo honetan, a
legia, erakundeak urte osoan zehar tramitatu dituen kexen %2,29.
Kexa horiek honako a
dministrazio hauei dagozkie:
− Euskal A
utonomia Erkidegoko A
dministrazio Orokorra (Eusko Jaurlaritza) 14
Azpi-arloak, berriz, honakoak izan dira:
− Merkataritza, turismoa eta kontsumoa 10
− Finantza-erakundeak eta as
eguru-etxeak 7
− Nekazaritza, a
beltzaintza, a
rrantza eta industria 7
− A
dministrazioaren funtzionamendua eta prozedura a
dministratiboa 5
Txosten hau ixteko orduan, a
rlo honetako estatistika datuak honako hauek dira:
II.1. Nekazaritza, a
beltzaintza, a
rrantza eta industria
Atal honetan a
urtengo ekitaldian a
zpimarragarriak izan dira industria a
rloan gauzatu ditugun esku-hartzeak. Horri dagokionez, a
ipatzekoa da herritar batek 2009ko irailean a
urkeztu zigun kexa bat. Zehazki, 2009an ibilgailu bat erosi zuen Euskadi 2000 Plana 2009 planera a
txikita zegoen kontzesionario batean, baina ezinezkoa izan zaio planean a
urrez ikusten diren laguntzak eskuratzea, a
urrekontu faltagatik. Ezin izan zituen 2009an ibilgailuak erosteko a
urrez ikusitako diru-laguntzak eskuratu, eta, horrez gain, a
urtengo ekitaldirako a
urrez ikusitakoak ere ezin zituen eskuratu, diru-laguntzak 2010eko urtarrilaren 1etik a
urrera matrikulatutako ibilgailuentzat bakarrik ematen direlako.
Eusko Jaurlaritzaren Industria Sailean erreklamazio bat a
urkeztu zuen bere kexa hori azaltzeko, eta Industriaren Sustapen eta Eraldaketarako Baltzuaren erantzuna jaso zuen. Erantzun hartan, diru-laguntzen programa guztiek indarraldi zehatz bat eta a
urrekontu bat esleituta dauzkatela a
zaldu zioten, baita horien guztien eskuragarritasuna a
urreko baldintzetako bat gertatzen zenean bukatzen dela ere, eta horixe da, hain zuzen ere, kasu honetan gertatu dena.
Hala eta guztiz ere, kexa a
urkeztu zuen interesdunaren ustez, ekitaldi honetarako a
urrez ikusitako diru-laguntzek a
tzeraeragina izan beharko lukete, hau da, ibilgailua iaz erosi zuten eta a
urrekontu faltaren ondorioz diru-laguntzarik eskuratu ezin izan zuten pertsona guztiei ere eman beharko litzaizkieke.
Interesdunaren kexa irakurri ondoren, Baltzuaren webgunera jo genuen, eta han, informazio-ohar bat ikusi genuen. Ohar hartan, salmenta-agenteei espresuki ohartarazten zitzaien salmenta eragiketak eskaerari eutsiz eta ibilgailuen entrega eta matrikulazioa a
tzeratuz egin zitezkeela, hots, bai 2010ekoak, bai 2009an kupoa a
gortu zelako gauzatzeke geratu zirenak, 2009an matrikulatutakoak nahiz 2010ean oraindik entregatu eta matrikulatzeke daudenak.
Sozietateko langileekin harremanetan jarri ginenean, ohar horren bidez ibilgailuak erosteko diru-laguntzetarako eskaerak egiteko epea ireki zela a
zaldu ziguten. Deialdi berriak 2009an matrikulatu ziren eta beren garaian a
urrez ikusitako diru-laguntzak eskuratu ezin izan zituzten ibilgailuak barne hartzen zituen. Kexaren interesdunari horren berri eman genion, eta, a
ldi berean, bere salmenta-agentearekin harremanetan jartzeko esan genion, bere eskaeraren egoera zein zen egiazta zezan.
Mezu elektroniko baten bidez, bere eskaera tramitatuta zegoela eta diru-laguntzak jasotzen hasiak zirela erantzun zigun; hortaz, denbora kontua zen eskatutako guztiak jasotzea.
Beste a
lde batetik, a
ipatzekoa da beste zenbait kexatan a
dierazitakoaren a
rabera, a
plikatzen den a
raudian ezarritako baldintza guztiak bete a
rren, enpresak eratzeko eskatutako laguntzak ukatu zitzaizkiela interesdun batzuei. Eskaerak 328/2003 Dekretuan, a
benduaren 23koan, jasotakoaren a
rabera formulatu ziren. Bertan, pertsona langabetuek eratutako enpresak sortzen laguntzera bideratutako laguntzak a
rautzen dira.
Hala ere, erakunde honek egindako a
nalisian, xedapen horren 41.3. a
rtikuluak honakoa ezartzen duela egiaztatu genuen:
"Kapitulu honetan ezarritakoaren a
rabera eman beharreko laguntza guztien bolumena ez da Euskal A
utonomia Erkidegoko A
urrekontu Nagusietan urtero ezarritako kopurua edo berori gaurkotuta ondorioztatzen den kopurua baino handiagoa izango, indarrean dauden legeetan a
urreikusitako kreditu-loturaren edo a
urrekontu-aldaketaren erregimenaren a
rabera. Ez da egongo, horrenbestez, beste laguntza batzuk ematerik behin zenbateko hori a
gortu ondoren, eta horrela eskatzen direnak ukatu egingo dira. Hala egokituz gero, bi egoeren berri emango da Lan eta Gizarte Segurantza sailburuordearen ebazpenaren bidez".
Egiaztatu genuenaren a
rabera, abenduaren 23ko 328/2003 Dekretu horretako IV. Kapituluan a
urrez ikusten diren diru-laguntzak emateko 2010erako funtsak 2010eko martxoaren 18an a
gortu ziren. Hartara, Enplegu, Prestakuntza eta Gizarteratzeko sailburuordearen 2010eko maiatzaren 5eko ebazpenaren bidez, a
urrekontuan jasotako zenbatekoari eman zitzaiola egiaztatu genuen. Ebazpena 2010eko maiatzaren 21eko Euskal Herriko A
gintaritzaren A
ldizkariaren 94 zenbakian a
rgitaratu zen.
II.2. Merkataritza, turismoa eta kontsumoa
Aurreko urteetan bezala, a
tal honekin lotuta jaso ditugun kexa gehienak enpresa pribatuen jardunari buruzkoak izan dira; baina erakunde honek ezin du a
rlo horretan esku hartu, Euskal A
dministrazio Publikorik ez delako tartean egon. Telefonia enpresen jardunak dira A
rartekoan 2010ean erabiltzaileek a
urkeztu dituzten kexen jatorri nagusia, eta, horien barruan, telefono mugikorreko zerbitzuekin lotutakoak gailendu dira, esparru hori izan baita kexa gehien eragin dituena.
Oro har, kexak a
urkeztu dituzten interesdunei jakinarazi diegu Kontsumitzaileen Informaziorako Udal Bulegoak eta Eusko Jaurlaritzaren Kontsumo Zuzendaritza direla kexa horiek izapidetzeaz a
rduratzen direnak. Horrez gain, planteatzen ziguten gai zehatzari buruzko informazio interesgarria ere helarazi diegu.
Esparru honetan gure esku-hartzea eragin duten kexak, ohi bezala, pertsona interesdunek a
urkeztu dituzte ez daudelako a
dos erakunde honek, a
dministrazioko a
rau-hausteren bat egon denik ez duenean egiaztatu, Eusko Jaurlaritzaren Osasun eta Kontsumo Sailaren Kontsumo Zuzendaritzaren a
urrean kontsumoaren a
rloan sustatzen diren erreklamazioak a
rtxibatzearekin.
Erakunde honek behin baino gehiagotan a
zpimarratu du, batetik, beharrezkoa dela a
halegin handiago bat egitea, eta, horrela, herritarrei a
zaldu a
hal izatea kontsumitzaile eta erabiltzaileek planteatzen dituzten erreklamazioekin a
urrera jarraitzea ezinezkoa dela erabakitzeko a
rrazoiak zein izan diren, eta bestetik, egoitza a
dministratiboetan jasotzen diren erreklamazioen kopurua oso a
ltua izateak ezin duela oztopatu erreklamazioa a
rtxibatzea eragin duten a
rrazoiak zehaztea.
Behin, kexa a
rtxibatu zela jakinarazi ere egin ez zenez, interesdunak informazioa eskatu zuen a
dministrazio erantzukizunak exijitu a
hal ziren jakiteko; izan ere, bere ustez oso tramitazio eskasa gauzatu baitzen.
Kexa sustatu duen pertsonak emandako datuen harira jakinarazi genion ondare erantzukizunagatiko balizko erreklamazio batera bidera litekeela, a
gian, baldin eta interesdunak uste bazuen jarduera a
dministratiboak jasan behar ez dituen kalteak eragin zizkiola. Ondare erantzukizuna hemen dago a
raututa: Herri A
dministrazioen Prozeduren A
raudia, ondare erantzukizunaren a
rlokoa, martxoaren 26ko 429/1993 Errege Dekretuak onetsia.
II.3. Finantza-erakundeak eta as
eguru-etxeak
Sarritan, A
utonomia Erkidego honetako herritarrek erakunde ekonomiko eta finantzarioekin dituzten harremanetan izaten dituzten a
razoak helarazten dizkigute.
Zehazki, hori ez da A
rartekoaren esku-hartzearen barruko esparru bat; izan ere, finantza- eta kreditu-erakundeen jardunaren kontrola ez baitago otsailaren 27ko 3/1985 Legeak, A
rartekoaren erakundea sortu eta a
rautzen duenak, erakundeari ematen dizkion eskumenen barruan: hala eta guztiz ere, pertsona horiek orientatzen saiatzen gara, hau da, beren erreklamazioak eta kexak organo eskudunei a
urkezteko informazioa ematen diegu.
Bankuek barneko erreklamazio-zerbitzu bat daukate. Zerbitzu horren goiko maila Banco de Españaren Erreklamazio Zerbitzua da, eta horrek gainbegiratzen ditu erabiltzaileek bankuen funtzionamenduarekin lotuta a
urkezten dituzten kexak. Zerbitzu horri dagokio gehiegikeriazko ekintzarik egon ez dadila eta bankuen a
rloan indarrean dagoen legeria uneoro bete dadila ziurtatzea.
Hala ere, a
intzat hartu behar da Eusko Jaurlaritzaren Ogasun eta Finantza Sailak BGAEei buruzko fiskalizaziorekin lotutako gaitasun batzuk onartuta dauzkala. Ebazpen horiek, EAEko organo batetik datozen neurrian, A
rartekoak a
naliza ditzakeen a
lderdiak dira.
Krisi ekonomiko eta finantzarioko egungo egoera herritarrek planteatzen dizkiguten kontsulten edukian islatu da. Herritarrak kezkatuta daude banku batek une horretara a
rte dohainik eskaintzen zuen zerbitzuren bat emateagatik komisioa kobratu edo komisioak a
reagotu ditzaketela uste dutelako. Horrez gain, a
dineko pertsonei beren inbertsio-ezaugarriekin bat ez datozen produktu finantzarioak saltzen dizkietela-eta haserreturik a
gertu dira, baita une honetan pentsio plan bat ezin erreskatatu izateagatik ere. Hala eta guztiz ere, erakunde honetara jo duten pertsonek mahaigaineratu duten a
razorik larriena etxebizitzarekin dago loturik. Hau da, beren etxebizitza erosteko ordainketari a
urre egiteko finantzaketa lortzeko a
urkitzen dituzten zailtasun handiengatik (askotan gaindiezinak ere direnak), hipoteka kredituen kuotak ordaintzea ezinezkoa zaiela-eta oso egoera zaurgarrian geratzen direlako eta beren etxebizitza ordainean ematea eragiten duten a
kordioetara iritsi behar direlako a
urkeztu dituzte kexak.
III.?Ondorioak
Oro har, a
zpimarratzekoa da a
rlo honetan landu diren kexak gutxi direla; baina, guztien a
rtean, kontsumoaren a
rlokoak dira a
zpimarragarrienak, eta gure jarduera esparrutik kanpo egoteagatik baztertuak izaten dira. Funtsezkotzat jo ditzakegun zerbitzuak erabiltzen dituzten pertsonek planteatzen dituzten salaketak dira, a
legia, gasa, elektrizitatea nahiz telefonia zerbitzuen hornikuntzarekin lotutakoak, besteak beste. Zerbitzu horiek gure eskumenetatik kanpo dauden enpresa pribatuek eskaintzen dituzte; izan ere, gure A
utonomia Erkidegoko A
dministrazio publiko bat ere ez dago tartean.
Horren harira, a
zpimarratzekoa da kasu gehienetan interesdunei planteatzen duten gaiaren a
rloko a
raudi esparruaren berri eman geniela eta beren eskubideak defendatzeko zein erakundetara jo behar duten a
zaldu geniela.
Horrez gain, Sarritan, A
utonomia Erkidego honetako herritarrek erakunde ekonomiko eta finantzarioekin dituzten harremanetan izaten dituzten a
razoak helarazten dizkigute.
Zehazki, hori ez da A
rartekoaren esku-hartzearen barruko esparru bat; izan ere, finantza- eta kreditu-erakundeen jardunaren kontrola ez baitago otsailaren 27ko 3/1985 Legeak, A
rartekoaren erakundea sortu eta a
rautzen duenak, erakundeari ematen dizkion eskumenen barruan: hala eta guztiz ere, pertsona horiek orientatzen saiatzen gara, hau da, beren erreklamazioak eta kexak organo eskudunei a
urkezteko informazioa ematen diegu.
Egungo krisi egoeran, herritarrek mahaigaineratu duten a
razorik larriena etxebizitzarekin dago loturik. Hau da, beren etxebizitza erosteko ordainketari a
urre egiteko finantzaketa lortzeko a
urkitzen dituzten zailtasun handiengatik (askotan gaindiezinak ere direnak), hipoteka kredituen kuotak ordaintzea ezinezkoa zaiela-eta oso egoera zaurgarrian geratzen direlako eta beren etxebizitza ordainean ematea eragiten duten a
kordioetara iritsi behar direlako a
urkeztu dituzte kexak.
9. Herri-administrazioen zerbitzuko langileak
I.?Arloa kopurutan
Arartekoaren erakundeak 106 kexa jaso ditu herri-administrazioaren zerbitzurako langileen a
rlo horretan. Kopuru hori 2010. urtean izapidetutako kexa guztien %8,08 da.
Kexa horiek honako a
dministrazioei eragin diete:
− Euskal A
utonomia Erkidegoko A
dministrazio Orokorra (Eusko Jaurlaritza) 58
− UPV/EHU 5
Haien edukiari dagokionez, kexak honako a
zpi-arloei egon dira lotuta:
− Funtzio publikoan sartzeko hautaketa prozedurak 22
− Ordezkapenak 21
− A
dministrazioaren funtzionamendua eta prozedura a
dministratiboa 8
− Lizentziak eta baimenak 8
− Lanpostuak betetzea 5
− Herritarren eskubideak 4
− Lansariak 4
− Hizkuntz normalizazioa 3
− Prestakuntza 2
− Lanpostuen balorazioa 2
− Laneko jazarpena 1
− Barne sustapena 1
− Kontratazio a
raubidea, ondarea eta a
dministrazio erantzukizuna 1
− Lanpostuen zerrenda 1
Aurten kudeatutako kexen izapidetzearen xehetasunei dagokienez, a
zpimarratu behar da, 2010ean jasotako kexa guztietatik –2009an bukatzeke geratu zirenak baino gehiago–, txosten hau idazterakoan, haien egoera honakoa dela:
Datu horiek guztiak ikusita, a
dierazi behar dugu, a
urreko ekitaldian izapidetu zirenen a
ldean, jasotako kexen kopurua murriztu egin dela. Egoera horren zioa, hein batean, honakoa da: a
urreko urtean, ingurumen zientzietan lizentziatuek irakasleen ordezkapenei buruzko kexa as
ko a
gertu zituzten. Hori kontuan izanda ere, jasotako kexen kopurua murriztu egin da a
urreko ekitaldien a
ldean.
Orokorrean, kexek ukitutako a
dministrazioak harkor a
gertu dira eta erakunde honi behar zuen laguntza eman diote. Hala ere, oztopotzat baino ezin har daitezkeen jarrerak ere bizi izan ditugu. Hala jokatu du Derioko Udalak. Udal horren laguntza falta etengabea dela-eta, ezin izan ditugu a
rgitu udal langile batek izatez burutzen a
ri omen den eginkizunei buruzko balizko a
ldeak. Langile horrek lehenago ere jo zuen erakunde honetara kexu beste lanpostu batera a
txiki zutela-eta. Hola, udal a
dministrazio horrek a
rgibideak emateko betebeharrari uko egiteak txosten hori a
rgudioetan oinarrituta ebaztea galarazi digu.
II. Jarduera-plana
Erakundearen a
ntolakuntzari eta a
rloen egiturari buruz onartutako erreformaren a
rabera, herri-administrazioen zerbitzurako langileen a
rloa a
rlo materialak izenekoen baitakoa da.
Halako a
rloetan jarduera gehienak jasotako kexek dakartzate. Horregatik erabaki dugu jarduketa planetan datozen a
dierazleak xehetasunez a
ipatzea. 2010. urte honetan erantzuna eman zaien unean uneko jarduketak baino ez ditugu nabarmenduko.
Haien a
rtean, lehenbizi, familia eta lan premiak kontziliatzeko neurri gisa lanaldia murriztu edota egokitzeko eskabideei buruzko gomendio orokorra a
ipatuko dugu. Hura txosten honetako IV kapituluan dator eta haren irakurketari lotuko gatzaizkio.
Gomendio hori 2010. urte honetan, UPV/EHUren lankidetzaz a
ntolatzen ditugun udako ikastaroen esparruan, burututako jardunaldian egindako hausnarketako batzuen emaitza da eta honako izenburua dauka: "Lana, familia eta norberaren bizitza bateragarri egiten laguntzeko politika publikoak berriz a
ztertzeko bidean".
Bestalde, a
ipatzekoa da enpleguaren eta enplegurako lanbide-heziketaren esparruan Estatuko Enplegu Zerbitzu Publikoak burutzen dituen lan-arloko legeria betearazteko eginkizunen eta zerbitzuen transferentzia onartuen esparruan giza baliabideak eskualdatzeari dagokionez erabaki dugun jarraipen lana. Hura jasotzen duen dekretua honakoa da: 289/2010 Dekretua, a
zaroaren 9koa, Transferentzien Batzorde Mistoaren 2010eko urriaren 28ko A
kordioa onartzen duena. A
kordio horren a
rabera, Euskal A
utonomia Erkidegoari eskualdatzen zaizkio lanaren, enpleguaren eta enplegurako lanbide-heziketaren esparruan Estatuko Enplegu Zerbitzu Publikoak burutzen dituen lan-arloko legeria betearazteko eginkizunak eta zerbitzuak, a
zaroaren 5eko 1441/2010 Errege Dekretuan xedatutakoaren a
rabera (azaroaren 16ko EHAA) (akatsen zuzenketa a
benduaren 3an a
rgitaratu da).
Halaber, espetxeetan zerbitzuak ematen dituzten irakasleei eta erlijioko irakasleei dagokienez jarraipen lan berbera egiteko as
moa daukagu.
III.1. Hautapena
2010ea, zenbait hautapen prozesuren a
ntolakuntza irizpide batzuez a
rduratu behar izan dugu.
Hola, Osakidetza-Euskal Osasun Zerbitzuak 2008an egindako lan eskaintza publikoari dagozkion zenbait hautapen prozesuk a
ukera eman digute hautagai batzuek azterketaren eguna a
tzeratzeko edo hura egiteko lekua a
ldatzeko egindako eskaerei eman beharreko trataera a
ztertzeko. Hautagai horien ustez euren egoerak ez die a
ukerarik ematen iragarritako denboran eta tokian a
zterketara a
urkezteko. Hautagaiok gertaeren unean haurdun zeuden eta, a
urreikusten zenez, Osakidetzak hautapen prozesu haietako oposizioko a
zterketarako ezarri zuen dataren inguruan erdituko ziren.
Gure a
zterketaren ondorioak hemen jaso dira: Arartekoaren ebazpena, 2010eko urtarrilaren 26koa. Horren bidez, a
maitutzat ematen da hautagaiek oposizioko a
zterketa beste egun edota leku batean egiteko, deitutako a
zterketara joatea galarazten dien kausa justifikatua dela-eta Osakidetza-Euskal Osasun Zerbitzuari egindako kexen a
zterketa.
Irakaskuntzan, ordea, erakunde honetara jo duen pertsonak Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bigarren hezkuntzako irakasle taldean sartzeko iragarri zuen hautapen prozesuan parte hartu zuen eta, halaber, interesa izan zuen hizkuntza eskola ofizialen ingeleseko C1 gaitasun mailaren ziurtagiria a
teratzeko a
zterketa libreetarako deialdian. Pertsona horrek hautapen prozeduraren a
urkezpen ekitaldira joatek betebeharra dispentsatzeko a
ukera eskatu zuen, ingeleseko a
zterketa egiteko eguna eta hautapen prozesuaren a
urkezpen eta a
rgibide ekitaldiaren eguna bat zetozelako.
Erakunde honek badaki zer garrantzitsua den lehiaketa prozedurak behar bezala a
rautzea eta horregatik ulertzen dugu hezkuntza a
dministrazioak badaezpadako neurriak, hala nola hautapen prozesuaren a
urkezpen ekitaldia derrigorrezkoa izatea, jarri izana. Hala ere, gure harridura a
dierazi behar izan dugu a
urkezpen horretara ez bertaratzeak ekar ditzakeen ondorio hain larriengatik, oinarriek eurek prozesutik kanpo geratzeko a
ukera xedatzen baitute. Horregatik, hain zuzen ere, gure a
buruz, a
uzitegiei zuhurtasun eta zorroztasun handia eskatu behar zaie behin-behineko salbuespenak onartzeko a
ukera baloratzerakoan, ondo ulertuta, hots, lan hori erabakitzeko duten tartean sartzen bada ere, ebazpenak ondo oinarritutako eta a
rrazoitutako jarreraren emaitza izan behar dela, a
ztertutako kasuan a
zkenean gertatu zen bezalaxe.
Epigrafe honetan Ertzaintzaren oinarrizko eskalan a
gente kategorian sartzeko hautapen prozeduratik kanpo utzi ziren interesdun batzuek bultzatutako kexa ere a
ipatu nahi dugu. Interesdun horiek tratu iraingarri eta laidogarria pairatu zuten polizia eskolan Ertzaintzan sartzeko prestakuntza ikastaroa egiten zuten bitartean eta zero puntu eman zitzaien soziograma izeneko proban; a
zken inguruabar horrek eragin zuen praktika fase hori gainditu ez izana.
Administrazioarekiko a
uzietako a
uzitegian interesdun horiei buruz emandako ebazpenek ez digute biderik eman taldeko pertsonen a
rteko harreman a
rloaren balorazioaren baliozkotasuna zalantzan jartzeko, parte hartu zuten magistratuek a
dierazi baitute ez dela frogatu soziograma izeneko proba sorreratik a
kastuta zegoenik. Hala eta guztiz ere, gure ustez, interesdun biek izandako emaitzak hain harrigarriak izanda (zero puntu), gomendagarria da Sailak a
ztertzea egokia denetz proba mota horri eustea edo, gutxienez, egiten den baldintzak eta, beharbada, a
rlo horri, polizia lana burutzeko baloratzen eta garrantzitsutzat jotzen diren gainontzeko jarreren edo nortasunari buruzko eragileen a
ldean, eman behar zaion pisu erlatiboa.
Bestalde, eta zigor-arloko a
uzitegian edo jurisdikzioan frogatutako gertaeren errealitate eztabaidaezinetatik a
biatuta, erakunde honen ustez, ezinbestekoa da Sailak bere egitea holako gertaerak, a
hal den neurrian, berriz ez errepikatzea bermatu a
hal izateko zuhurtzia edo neurri guztiak hartu beharra, kontuan hartuta, hain zuzen ere, gertaeren testuinguru zehatza, hots: polizia eskolan praktikako a
genteak prestatzeko a
ldian. Era berean, erakunde honen ustez, Sailak bere egin behar du etorkizuneko a
genteen prestakuntzan giza eskubideei buruzko prestakuntza bereziki zaintzeko eta pertsona homosexual eta transexualen duintasunarenganako begirunea sakontzeko a
halegina, euskal poliziako etorkizuneko kideen a
rtean jarrera homofoboak betiko baztertzeko.
Hautapenari buruzko lehenengo a
tal hau bukatzeko, a
ipatu nahi dugu, halaber, 2007ko urriaren 16an, erakunde honek ebazpen bat eman zuela; haren bidez, Ertzaintzaren oinarrizko eskalako a
gente kategorian sartzeko hautapen prozedurarako deialdiari buruz egindako jarduketa bukatu zen eta, deialdi hark, lehen a
ldiz, emakume hautagaien a
lde plazak gordetzeko neurria sartu zuen.
Orduan esan genuen, erakunde honek, ontzat jotzen zuela Ertzaintza barruan emakume kopuruaren eta gizon kopuruaren a
rteko egiturazko desberdintasuna gutxitzeko xedez hasitako bidea, Euskadiko polizia eskolak iragarritako sartzeko hautapen prozesuetan desberdintasunak ezabatzeko eta berdintasuna sustatzeko neurriak sartu zirelako, baina, hala ere, ulertzen genuela, mementoz, egungo a
rau esparruaren a
rabera, neurri haiek Emakumeen eta Gizonen a
rteko Berdintasunerako otsailaren 19ko 4/2005 Legeko a
zken xedapenetan bigarrenak Euskal Funtzio Publikoari buruzko uztailaren 6ko 6/1989 Legeko 27. a
rtikuluari erantsitako edukian xedatutakoari lotu behar zitzaizkiola.
Duela zenbait hilabete, Euskadiko Justizia A
uzitegi Nagusiak gai berari buruzko ebazpena eman du, Ertzaintzako ikuskaritzako eskalako krimenen ikerketako ofizialorde kategoriara igotzeko hautapen prozesuari buruz a
urkeztu zen helegitea dela-eta. (Administrazioarekiko A
uzietarako Salaren 2010eko maiatzaren 12ko ebazpena), eta horrek lehenago egin genituen balorazioak berrestera garamatza.
Horren guztiaren ondoren, erakunde honetan kexa idazti bat sartu da. Horrek, a
uzitegien ebazpen horri datxezkion ondorioak kontuan hartuta, ordea, a
gertu du Euskal Herriko Poliziari buruzko uztailaren 17ko 4/1992 Legeko 59.2 a
rtikuluan xedatutako trebakuntza ikastaroetan sartzeko zeharkako bazterketa dagoela; izan ere, diotenez, emakumeentzat "Ertzaintzaren lehenengo promozioetan sartzeak betoa izan zuen jarrita eta ikastaroetan sartzeko a
intzat hartzen den merituetako bat haien a
zpiko a
ginte postuetako a
ntzinatasuna da"; horrek gaiaren a
zterketa osagarria eginarazten digu.
III.2. Egoeren erregularizazioa
Arestian eskualdatze prozesuen jarraipen lana a
ipatu dugu. Uste dugu prozesu horiek a
halbidetuko dutela duela zenbait urtetatik hona espetxeetako irakasleek, erlijioko irakasleek, Lan Publikoaren Estatu Zerbitzuko (SEPE) langileek, etab. maiz egindako erregularizazio eskaerei behin betiko erantzutea. Ez dugu berriz errepikatuko.
Halaber, a
ipatu behar dugu a
urten zenbait kexa jaso direla UPV/EHUn kontratu finkoko irakasleen hautapen eta kontratazio prozesua a
rautzeko legedi berria dela-eta. Kasu batzuetan haien a
rtean loturak daudela-eta, a
dierazi behar dugu unibertsitate esparruko bertako langileei dagozkien prozesuei buruzko kexak ere izapidetu direla. Hori dela eta, garai batean UNIQUAL a
gentziari zuzendutako gomendioa gogorarazi behar dugu. Gomendio hura Eusko Legebiltzarrarentzako 2008ko urteko txostenean sartu zen, eta bertan irakasleen eta ikerlarien osagai gehigarriak ebaluatzeko eta esleitzeko prozesuari buruz burututako jarduketaren berri eman genuen. Hala, a
gerian utzi genuen interesdunak babesten dituzten bermeak, batez ere motibazioari dagozkionak, muturreraino eraman behar direla.
Baina, zalantza barik, 2010 honetan, EUSTATentzat lan egiten duten langileekin gertatutakoa da a
zpimarragarriena. Izan ere, EUSTATen zerbitzurako lan egiten duten zenbait pertsonak a
uzitegietan zenbait ekimen bultzatu dituzte eta, mementoz, horien ondorioz Euskadiko Justizia A
uzitegi Nagusiak aldizkako langile finkoak direla berretsi du.
Auzitegien ebazpen horiek direla-eta, a
uzi-jartzaileen a
ldekoak izan diren heinean, A
dministrazioak ondorengo jarduketa bat egin behar izan du haiek gauza zitezen. Jarduketa horren bidez, funtsean, behar ziren a
ldizkako langile finkoen kontratuak gauzatu eta haien deialdia Langileen Estatutuko 15.8 a
rtikuluan xedatutakoaren a
rabera a
rautu da.
Azken horri (deialdia a
rautzeari) dagokionez eta langileen ordezkaritzarekin berariazko hitzarmena lortu a
rte, A
dministrazioak a
dierazi du EAEko A
dministrazio Orokorrean eta bere erakunde a
utonomoetan a
ldi baterako zerbitzuak emateko langileak hautatzeko 2006ko maiatzaren 30ean Jaurlaritzaren Kontseiluak hartutako a
kordioan xedatutako sistema eta irizpideak a
plikatzea hautatu duela.
Beste kasuetan, ordea, eta haiek dira erakunde honi kexa a
urkeztu diotenak, eta A
uzitegi Gorenean kasazio-helegitea a
urkeztea erabaki dutenez, A
dministrazioak jarduketarik ez burutzea erabaki du, eta orain a
ldizkako finko kontratatutakoek osatzen duten behin-behineko deialdi zerrendan hautagairik ez dagoenerako a
tzeratu du lan edo zerbitzu jakin baterako lehenagoko kontratazio bidearen a
rabera hautatu a
hal izatea.
Jakin dugunez, interesdunek, dagozkien a
uzitegietan, emandako ebazpenak zati batean betearazteko eskatu dute eta eskaera horiek ezetsi egin dira, a
plikatu beharreko prozesu a
rauengatik ebazpenak a
dierazleak direlako.
Hala ere, eta prozesu formaltasun horiek a
lde batera utzita, ohartarazi behar da interesdun horiek mugiarazten dituen nahiaren irismena bera dela-eta, A
uzitegi Gorenaren balizko esku-hartzea langile finko mugagabeak izatea baiesteko edo ezesteko ondoreetarako baino ez dela garrantzitsua, baina inola ere ez duela a
ldatuko onartu zaien a
ldizkako langile finkoko izaera.
Hori dela-eta, gure iritziz, a
ipatu ditugun ebazpen judizialak ezagutu ondoren A
dministrazioak izan duen jarduketak talde hori osatzen duten langile batzuen egoeraren balizko erregularizazioa a
intzat hartzea saihestu du, eta horretarako a
itzakia edo a
rgudioa A
uzitegi Gorenak hartuko duen ebazpena izan da; hola, ordea, hala daudenei tratu kaltegarria eman die, onartutako a
ldizkako finkoko izaera a
intzat hartzen ez duen deialdi ordena batera a
lboratu dituelako.
Egoera horren a
urrean, A
dministrazioari iradoki diogu hartutako jarduketa ildoa birpentsatu behar duela eta a
ipatutako ondorio kaltegarrien ordaina -ezinezkoa ez bada, beti zaila dena- beharrezkoa ez izateko deialdi ordena komuna behintzat bideratu behar duela.
Zorionez, A
dministrazioa harkor a
gertu da egindako gomendioaren a
urrean.
III.3. Bateraezintasunak
Foru langile batek a
urkeztutako kexari esker Gipuzkoako Foru A
ldundiak daukan jokamoldearen a
dibide a
rgiaren lekukoak izan gara. Jokamolde hori, izan ere, a
dministrazio oneko printzipiotik oso urrun dago.
Foru a
dministrazioak, laugarren eta a
zken a
haleginean, garai batean interesdunari Herri A
dministrazioen A
raubide Juridikoaren eta A
dministrazio Prozedura Erkidearen Legeko 102.1 a
rtikuluan xedatutakoaren a
rabera baimendutako bateragarritasuna ofizioz berraztertzeko xedez jarraitutako prozedura dela-eta, Gipuzkoako Lurralde Historikoko A
holku Batzorde Juridikoak txosten lotesle bat egin behar izan du eta, zentzu horretan egindako proposamenaren a
lde a
gertu denez, a
dministrazio a
rduradunek beste a
rrazoibideak a
intzat hartzeko a
ukerak mugatu ditu. Hola, berriz ere, interesdunak jurisdikzio bidera jo behar izan du bere nahien babesa lortu a
hal izateko.
Edonola ere, erakunde honen jarduketa jasotzeko honako izeneko ebazpena hartu da: Arartekoaren ebazpena, 2010eko otsailaren 16koa. Horren bidez, bateragarritasun baimena eskatzeari buruzko kexa batean bere esku-hartzea a
maitutzat jotzen du.
III.4. Kontziliazioa
Norberaren, familia eta lan bizimoduaren kontziliazioari dagokionez, gure ustez garrantzitsua da ohartarazteak, dakarren berrikuntzagatik, EAEko a
dministrazio orokorreko Justizia eta Herri A
dministrazio Sailarentzat lan egiten duen langile batek (adingabeentzako zentro bateko hezitzailea bera) eskatu digula hark berezko edoskitzaroa bitarteko a
rriskuagatiko prestazio ekonomikoa onartzeari ez ezik lanpostua egokitzea edota a
ldatzea baimentzeari ere emandako ukoa a
ztertzeko. Hala ere, hark a
uzitegira jotzeko hartutako a
zken erabakia dela-eta, gure erakundea sortzen duen otsailaren 27ko 3/1985 Legeko 13.1 a
rtikuluaren a
rabera erakunde honek eskurik ez hartzeko duen betebeharra a
intzat hartu behar izan dugu.
Bestalde, Sail bereko beste langile batek ere kontziliazio premiak a
rgudiatu ditu behar duen euskarazko hizkuntza gaitasuna lortzeko prestakuntza a
rratsaldez egiten jarraitzeko eskabidea a
rrazoitzeko.
Izan ere, 2010-2011 ikasturterako iragarritako deialdi orokorraren oinarriek ez dute jaso kontziliazio premiek trataera berezia zuritzeko a
ukera, prestakuntza modalitateari dagokionez, eta bere ikastaroen a
rtean ordutegi egokiak dauzkanik egon ezean euskaltegi baimenduek a
ntolatutako ikastaroetara joatea onartzen dute. Oinarriek eurek, ordea, premia horiei erantzun a
hal izateko beste a
ukera batzuk ezarri ditu, hala nola a
utoikaskuntza izeneko modalitatea.
Hori dela-eta, erakunde honetatik ezin izan dugu kasua ez berraztertzeko a
ukera eztabaidatu, baia hala ere iradoki dugu, euskaraz gaitzeko etorkizuneko deialdietan, ikastaro horiek a
ntolatzeko a
ukerak a
gortzen a
halegindu daitezela, a
gertutakoa bezalako familia kontziliazio premiei erantzun a
hal izateko.
Atal hau a
maitzeko, berriz joko dugu Familia, lana eta norberaren bizitza bateratzeko neurri gisa bideratzea lanaldia murrizteko eta moldatzeko edo a
ldatzeko eskaerak izenburupean txosten honetan IV kapituluan jasotako gomendio orokorrera.
III.5. Hizkuntz normalkuntza
Atal honetan, interesgarria deritzogu irakaskuntzako funtzionario batek eskatuta izapidetutako kexa bat a
zpimarratzeari. Pertsona horrek, dagozkion probisio prozesuen bidez, 4. hizkuntza eskakizuna daukaten irakaskuntzako langileentzat zabalik dauden a
dministrazio orokorreko postuetan sartu nahi zuen. 1984an funtzionarioak Euskaltzaindiaren B ziurtagiria lortu zuen. A
rrazoizkoa dirudi pentsatzeak D ziurtagiriaren gainetik dagoela, baina 4. hizkuntza eskakizunarekiko baliokidetasuna formalki a
itortuta ez dagoenez gero, parte hartzea eskatu duen prozesuetatik kanpo geratu da.
Aipatu dekretuek ziurtagiriaren eta 4. hizkuntza eskakizunaren a
rteko baliokidetasuna jasotzeko a
ukera a
ztertzeko eskatu ondoren, Hizkuntza Politikarako sailburuordeak horretarako ziorik ez zekusala jakinarazi zion. Testuinguru horretan, irakasleek eurentzat zabalik dauden postu horietan parte hartzea bideragarri bihurtuko lukeen bidea a
urreikusteko a
ukera proposatu zuen.
Gure ikuspuntutik, interesdunaren nahi hori EAEko herri-administrazioetan euskararen erabilera normalizatzeko prozesua a
rautzen duen apirilaren 15eko 86/1997 Dekretuko 32.a) a
rtikuluan xedatutakoaren baitan sar daiteke. Horregatik, Justizia eta Herri A
dministrazio Sailaren a
urrean gestio batzuk egin ditugu baina ez dute lortu ziurtagiria lortzeko dauden bide guztien bideragarritasuna a
gortzea.
Edonola ere, eta Justizia eta Herri A
dministrazio sailburuaren a
dierazpena ikusita ("Hizkuntza eskakizunak egiaztatzeko IVAPek urtero deitzen dituen deialdiei dagokienez, eta besteen a
rtean EAEko A
dministrazio Orokor honetako langileek parte hartzeko a
ukera duten, esan behar dugu Funtzio Publikoaren Zuzendaritza honi ez dagokiola zehaztea zeintzuk diren horietan parte har dezaketen langileak."), a
zkenean HAEEren beraren laguntza lortzea erabaki dugu.
Erakunde horren lehenengo erantzuna irakasleen trataera bereizten duen berezitasuna a
zpimarratzea izan da; hori dela-eta, berriz heldu behar diogu hasitako jarduketari eta a
zken batean a
dministrazio orokorrean eurentzat zabaldutako lanpostuak ematea nahi duten irakasle horiei erantzutea a
halbidetuko duen bide bat jartzen lagundu.
IV. Ondorioak
Herri-administrazioen zerbitzurako langileen a
rloa erakundearen lana egituratzen den a
rlo materialak deritzenetako bat da . A
rloan burututako jardueraren zatirik handiena jasotako kexek dakarte, eta horregatik izaten dira maiz errepikakorrak izapidetutako gaiak. Hala ere, as
kotan, kexak direla-eta burututako jarduketek bidea ematen dute hobetu daitezkeen a
lderdiei eta lasaiago a
ztertu beharreko gaiei a
ntzemateko.
Horrela, eta 2010 honetan izapidetutako kexen balantzea egiteko, A
rartekoaren erakundeak euskal herri-administrazioak hautapen prozesuak kontu gero eta handiagoz a
ntolatzeko a
haleginetan jarraitzera bultzatu nahi ditu, interesa duten hautagai guztien berdintasunezko lehia a
halik eta gehien bermatzeko.
Atal horri dagokionez, bereziki hautagai batzuen a
lde balizko kupoak ezartzeari edo plazak gordetzeari buruz ohartarazi nahi dugu. Horri dagokionez a
zpimarratu behar dugu balizko kupoak ezartzeko berme juridikoa behar dela (esaterako, plazak emakumeen a
lde gordez gero) eta dakartzaten a
ukerei dagokienez zentzuz a
plikatu behar direla (esaterako, minusbaliotasuna duten pertsonen kasuetan egokitzapenak egin behar direnean).
Halaber, etorkizuneko funtzionarioak (zehazki Ertzaintzako etorkizuneko kideak) giza eskubideei buruz prestatzeari buruz a
dierazitakoa errepikatu behar dugu.
Adierazi dugunez, gure lana jarraipen hutsa bada ere, espetxeetako irakasleei, erlijioko irakasleei eta Lan Publikoaren Estatu Zerbitzua (SEPE) zeneko langileei dagozkien giza baliabideak eskualdatzeko prozesuak behar bezala bukatuko direlakoan daude eta espero dugu langile horiei dagokienez urte luzez egondako ziurgabetasuna eta kezka a
maituko dela.
Unibertsitate esparruko bertako langileei dagozkien prozesuei buruz izapidetu diren kexak direla-eta, garai batean UNIQUAL a
gentziari zuzendutako gomendioa gogorarazi behar dugu. Gomendio hura Eusko Legebiltzarrarentzako 2008ko urteko txostenean sartu zen, eta bertan irakasleen eta ikerlarien osagai gehigarriak ebaluatzeko eta esleitzeko prozesuari buruz burututako jarduketaren berri eman genuen. Hala, a
gerian utzi genuen interesdunak babesten dituzten bermeak, batez ere motibazioari dagozkionak, muturreraino eraman behar direla.
Zalantza barik, norberaren, familia eta lan bizimoduak kontziliatzeko premiek gero eta garrantzi handiagoa daukate, lanaldia murrizteari edota egokitzeari dagokienez ez ezik, herri-administrazioen zerbitzurako langileentzako beste programa edo proiektu batzuk, hala nola prestakuntza programak, etab., eratzeari dagokionez ere. Zentzu horretan, sektore publikoan diharduten langileen kontziliazio premiak zeharkakotasunez a
ztertu behar dira. Bestalde, langile horiei dagokie a
rlo hori gidatzeko lana.
Gai horri dagokionez, IV a
talean jasotako gomendio orokorrera jo ez ezik, berriz gogorarazi behar ditugu kontziliazio eskubideen ikuspegi konstituzionala eta, beraz, a
rlo horretan langile publikoek egindako eskaerei, motibazio eskakizunei eta a
barri dagokienez, trataera fina eman beharra.
Bukatzeko, uste dugu derrigorrez a
ipatu behar direla lan a
rriskuen, besteak beste, batez ere, psikosozialak deritzenen prebentzioaren gaia eta lan jazarpenari buruz jasotako kexak. A
rloko hurrengo jarduketa planetan halako kontuei a
rreta berezia jartzen a
halegintzeko as
moa daukagu.
I.?Arloa kopurutan
2010ean 7 kexa jaso dira a
nimaliak babestearen a
rloan, a
legia, erakundeak urte osoan zehar erregistratu dituen kexetatik %0,53.
Kexa horiek honako a
dministrazio hauei dagozkie:
Azpi-arloak, berriz, honakoak izan dira:
− Zooguneak 1
Txosten hau ixteko orduan, a
rlo honetako estatistika datuak honako hauek dira:
II. Araudi testuingurua edo soziala
2009ko ekitaldiari buruzko txostenean a
dierazi genuenaren a
rabera, Eusko Legebiltzarrak 49/2009 Legez besteko Proposamena onetsi zuen. Horren bidez, Eusko Jaurlaritzari eskatzen zitzaion lehenbailehen landu eta Ganberara bidal dezala a
nimaliak babesteko urriaren 29ko 6/1993 Legearen a
ldaketa, errealitate juridikoaren eta sentsibilitate sozialaren bilakaeraren a
rabera egokitzeko, hau da, a
zken 15 urteotan Legea a
plikatu izanaren esperientzia barne hartzeko. Ondorio horietarako, a
ipatzekoa da Eusko Jaurlaritzaren Ingurumen, Lurralde Plangintza, Nekazaritza eta A
rrantza Sailak jakinarazi duela 2010ean a
nimaliak babesten dituzten zenbait elkarterekin harremanetan jartzen hasi direla, bai Euskal A
utonomia Erkidegoan, bai Estatu mailan, eta erakunde publiko eta a
rloko eragileekin elkarrizketei ekin zaiela, a
ipatutako a
raua eguneratzeko prozesua lantzen hasteko.
Arlo honetan jaso ditugun lehenengo kexak a
nimalien bizitza-baldintzei buruzkoak izan dira, bai gune zoologikokoei, bai etxebizitzetan daudenei dagokienez, eta horiek dauzkaten pertsonek a
nimaliak edukitzeko erregimenarekin lotutakoak ere izan dira.
Aurreko ekitaldietan salaketa gehienak gune zoologikoen funtzionamenduari buruzkoak baziren ere, a
urten, kexa gehiago a
urkeztu dira espazio publikoetan pertsona eta a
nimalien a
rtean sortzen diren bizikidetza a
razoekin loturik. Erreklamazio hauek dagokien bezala tramitatzeko, kasuan kasuko udaletara jo dugu a
nimaliak edukitzearekin lotutako a
raudiaren ondorioz dauzkaten betebeharrak zein diren gogorarazteko. 6/1993 Legeak, urriaren 29koa,k a
nimaliak babesteko denak, eta 101/2004 Dekretuak, ekainaren 1ekoak, txakurrak edukitzeari buruzkoak, Toki Erakundeei a
nimalia horien jabeek beren betebeharrak betetzen dituztela gainbegiratu eta kontrolatzeko eskumenak ezartzen dituzte. A
raudiak zehazten duenaren a
rabera, hiriko bide eta espazio publikoetan txakurrek kontrolaturik eta loturik egon behar dute, eta, horretarako, kateak edo uhalak erabili behar dira. Era berean, a
nimalia horiek mikrotxiparekin identifikatuta, erroldatuta eta kasuan kasuko udalerriko erregistroan erregistratuta egon behar dute.
Bestalde, hiru esku-hartze zehatz a
ipatu behar ditugu, eta 2009an jasotako erreklamazioei zegozkien a
rren, a
urtengo ekitaldian burutu dira, eta a
zken emaitza honakoa izan da:
III.1. Lehenengo eta behin, a
ipatzekoa da pertsona batek planteatu zuen kexa. Bertan a
zaltzen zuen bere jabetza inbaditzen zuten a
beltzaintza-ustiapen batzuetako a
nimaliek, as
ke egoteagatik, eragozpenak eta kateak eragiten dizkiotela. Udalak a
razoa konpontzen saiatzeko gauzatu zituen ekintzei dagokienez, erakunde honek gai honetako a
ldeen a
rtean bilerak egin zirela egiaztatu zuen, hau da, interesdunak, a
nimalien jabeak eta udalak bilerak egin zituztela. Bilera horietako batean a
dostu zuten a
nimalien jabeek a
nimaliak beren jabetzaren mugen barrutik ez irtetea ziurtatzeko neurriak ezarri behar zituztela. Era berean, udalak a
ldeei gogorarazi zien udalak as
ke eta a
bandonatuta dauden a
nimaliak jaso eta zaintzeko eskumena daukala. Udalak esku-hartze hori gauzatu zuen a
rren, erreklamaziogileak berriro a
dierazi zigun berriro ere a
nimaliak a
bandonatuta egotearekin lotutako a
razoak zeuzkala.
Egokiak diren tramiteak egin ondoren, Arartekoaren 2010eko urtarrilaren 25eko ebazpenaren bidez ondorioztatu genuen udal a
dministrazioari dagokiola, kasuan kasuko foru zerbitzuarekin koordinaturik, a
rlo horretan esku hartzea udalerrian a
nimaliak kontrolik gabe dabiltzanean, a
nimalia identifikatzea eta, egokia denean, behar bezala ukuiluratzea, a
rduradunari a
nimalia itzuli a
rte. A
nimaliaren jabeak a
nimaliak edukitzeari buruzko a
raudiak ezartzen dituen betebeharrak urratu baldin baditu, udalak kasuan kasurako egokia den zehapen prozedura tramitatu beharko du.
III.2. Arartekoak EuskoTrenen erabiltzaile baten erreklamazio bat jaso du. Bertan, trenetara etxeko a
nimaliarekin sartzea ezinezkoa izatearekin ez dagoela a
dos a
dierazten zuen. Erreklamazioa, funtsean, etxeko a
nimalia batzuk zerbitzua a
ldatu gabe garraiatzeko a
ukerari buruzkoa zen, hau da, etxeko a
nimaliak garraiatzeko espresuki diseinatu diren bidaia-leku itxietan garraiatu a
hal izateari buruzkoa zen.
Erakunde honetatik bidali genien eskaerari erantzunez, EuskoTrenek jakinarazi zigun debekatuta dagoela etxeko a
nimaliekin bidaiatzea lehentasuna ematen zaiolako bidaiarien erosotasunari, eta etxeko a
nimalia batzuek segurtasun eta higiene a
razoak eragin ditzaketelako. Edozein kasutan ere, Eusko Jaurlaritzaren Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailak ohar bat bidali diela jakinarazi zigun. Horren bidez, erabakiaren inguruan hausnartzeko eta a
lde guztien eskubide eta interesak errespetatuz jarrera permisiboagoak izaten saiatzeko eskatzen zien.
Erakunde honen ustez, gure gizartean gero eta ohikoagoa da etxeko a
nimaliak izatea eta gero eta gehiago bizi behar dugu elkarrekin. A
nimalien presentzia eta erabilgarritasuna gizakiarentzat ez da haren a
ldeko zerbitzu bat eskaintzera mugatzen bakarrik; a
itzitik, gure eguneroko bizitzan murgildu dira eta etxeen barruko eta kanpoko bizitzan parte hartzen dute eta baldintzatu ere egiten dute: a
isia, garraioa...
Era berean, estatu mailan nahiz inguruko herrialdeetan tren zerbitzuetan ikusten den joera a
intzat hartuz, gailentzekoa da etxeko a
nimaliak garraiobide publikoetan sartzen uzteko tendentzia dagoela zalantzarik gabe. Donostiako tranbia konpainia, Madrilgo metroa, Bartzelonakoa, RENFE bere linea luzeetan nahiz a
ldirietako zerbitzuetan, Londresko metroa eta Parisko garraio zerbitzua joera horren a
dibide dira.
Hori dela eta, erakunde honek, 2010eko otsailaren 23ko ebazpenaren bitartez, EuskoTreni iradokizun bat helarazi zion; hau da, garraio zerbitzu horretan etxeko a
nimaliak erabiltzaileei eragozpenik ez eragiteko moduak eraman eramateko a
ukera onar dezala iradoki genion.
Horri dagokionez, a
zpimarratzekoa da 2011ko urtarrilaren 1ean EuskoTrenen tren, tranbia eta funikular zerbitzuen kontratazio baldintza orokorrak indarrean sartzen direnean, bidaiariek etxeko a
nimalia batekin bidaiatzeko a
ukera izango dutela, baldin eta ez bada ez a
nimalia a
rriskutsua, ez gogaikarria bere forma, bolumena, zarata eta usainagatik. EuskoTrenen langileriak baloratu beharko du, bere irizpide zuhurraren bidez, kasuan kasuko a
nimalia a
rriskutsua den eta eragozpenik sortuko duen. Etxeko a
nimaliekin bidaiatzen duten pertsonek ondorengo a
rau hauek bete beharko dituzte:
- Etxeko a
nimaliek (txakurrak edo katuak) loturik bidaiatu beharko dute, edo, bestela, jabearen besoetan; baina ezingo dute, inola ere, eserleku bat okupatu.
- Debekatuta dago exotikotzat jo daitezkeen a
nimaliak sartzea (narrastiak, a
rmiarmak, intsektuak, etab.).
- Debekatuta dago EuskoTrenen instalazio eta ibilgailuetara a
raudi eta ordenantzen a
rabera a
rriskutsutzat hartzen diren txakurrak sartzea.
- Txakurrek uneoro egon behar dute uhalaren bidez loturik, EuskoTrenen egoitza sartzen den unetik bertatik a
tera a
rtean, a
legia.
- Segurtasun a
rrazoiak direla eta, a
nimalia jabeak berak eraman beharko du, edo, bestela, a
rreta osoz jardun beharko du baliozkotze guneetan, ibilgailuen sarreran eta, oro har, EuskoTrenen ibilgailu edo instalazioetan a
teak ireki eta ixten diren edozein eremutan, etxeko a
nimaliak ez dezan inolako kalterik jasan. EuskoTren ez da erantzule izango jabeek behar bezalako a
rretarekin jokatu ez izanagatik a
nimaliek jasan ditzaketen lesioengatik.
- EuskoTrenek pertsonen pilaketa handien uneetan etxeko a
nimaliak hartzeko a
ukera mugatu a
halko du (kirol ekitaldiak daudenean, jaietan, zerbitzu berezietan, etab.).
- A
nimaliaren jabea edo harekin doan pertsona izango da erantzule bakarra, baita hirugarren pertsonen a
urrean ere, a
nimaliaren jokabidearen ondorioz eragin litezkeen gertakari edo kalteengatik.
- 20 kilometro baino gehiagoko bidaietan, etxeko a
nimaliaren jabeak a
nimaliagatik bidaiari dagokion txartelaren erdia ordaindu beharko du.
- Itsuen txakur laguntzaileek, a
ldiz, ez dituzte baldintza horiek bete beharko.
- EuskoTrenek etxeko a
nimaliekin bidaiatzen duten pertsonei gomendatzen die gainerako bidaiariek a
nimalia ongi hartzen dutela ziurta daitezela, a
legia, a
nimaliaren presentzia ez diezaietela inposatu ikaratu daitezkeen pertsonei. Kasu horretan, jabeak derrigorrez a
ldatu beharko du ibilgailuko beste tokiren batera.
- Lanegunetan a
nimaliekin goizeko 10:00etatik a
urrera bidaiatzeko ere gomendatzen da, bidaiari eta a
nimalien a
rteko bizikidetza errazteko.
III.3. Bukatzeko, a
ipatzekoa da ere a
nimaliak babesten dituen elkarte batek sustatutako kexa. Elkarteak erakunde honetara jo zuen Bilbon udalak txakur eta katu a
bandonatuak kudeatzen dituen moduarekin lotutako zenbait a
lderdi planteatzeko.
Erreklamazioaren gai nagusia honako a
lderdi hauen inguruko a
razoekin dago lotuta: Europar Batasuneko beste herrialde batzuetan bizi diren pertsonek a
nimaliak hartzea, Euskal Herrian bizi diren pertsonei a
nimaliak eskuratzea erraztea eta a
nimalien sarrerak eta irteerak jasotzen dituen udal-erregistrorako sarrera. Planteatzen den beste gai bat da beharrezkoa dela a
nimalia a
bandonatuen kontrola errazteko beste neurri batzuk hartzea, katuen koloniak eta a
nimalien jabeak sentsibilizatu egin behar direla a
nimaliak a
bandonatzea ekiditeko.
Bilboko Udalak planteatu diren gaiei buruz emandako informazioa a
ztertu ondoren, honako ondorio hauetara iritsi ginen:
• A
nimalia a
bandonatuak hartzen dituen udal zentroaren kudeaketak interesdun guztiei egunero hiru orduz sartzeko a
ukera ematen die. Zerbitzu hori teknologia berrien erabileraren bitartez ere eskaintzen da, webgunearen bidez, a
dibidez, udalak eskaintzen duen zerbitzura sar daiteke.
• Egoitza batzuetara sartzea mugatuta dago zerbitzuaren beharren ondorioz, baina horrek ez du galarazten a
nimaliak prestatutako espazio publikoetan erakutsi a
hal izatea. Nolanahi ere, gune zoologikoak kontrolatu eta ikuskatzeko zerbitzua foru a
dministrazioei dagokie.
• Erakunde honen ustez, a
nimalien a
dopzioa neurri positibo bat da a
nimalia a
bandonatuak sakrifikatzea saihesteko. Entrega prozedura modu publiko eta gardenean egin behar da, eta, konkurrentzia librean, hartutako a
nimalietako bat a
doptatu nahi duten pertsona guztien a
rtean, beren bizitokiarekin lotutako diskriminaziorik gabe. Nolanahi ere, a
dministrazioek lekualdaketen osasun baldintzen eta identifikazioaren kontrolaren a
raudia betetzen dela ziurtatu behar du.
• A
nimalien harrera zentroen kudeaketa- eta identifikazio-erregistro publikoek barne hartzen dituzten datu pertsonaletara sartzeko, beharrezkoa izango litzateke interesdunek beren baimena ematea Datu Pertsonalen Babesari buruzko Lege Organikoko 11. a
rtikuluak ezartzen duenaren a
rabera.
Bukatzeko, katuen kolonia bat sortzeari dagokionez, Bilboko Udala elkarteak horrekin lotuta egin zuen proposamena a
ztertzeko prest a
gertu zen. Elkarteak katuen kolonia bat ezarri nahi duela eta, a
zpimarratzekoa da a
nimaliak edukitzeari buruzko Ordenantzan bertan, 10.4 a
rtikuluan, honakoa ezartzen dela: "Udalak katuen koloniak sustatu a
halko ditu horiek ez sakrifikatzeko neurri gisa. Kolonia horiek a
nimalia talde kontrolatuek osatuko dituzte. Hartara, katuek behar bezala a
ntzuturik egon beharko dute, espazio publikoetan egongo dira eta irabazi as
morik gabeko erakunde eta elkarteen a
rdurapean egongo dira".
Hala eta guztiz ere, a
zaldutako a
urrekari eta ohar juridikoak kontuan hartuz, Arartekoaren 2010eko ekainaren 16ko ebazpenaren bitartez Bilboko Udalari iradoki genion Bilbon a
bandonatuta dauden txakurrak eta katuak jaso eta a
dopzioan entregatzeko udal zerbitzuak a
nimaliak defendatzen dituzten elkarte jakin batzuei, kasu puntual batzuetan, zerbitzura sartzen utz diezaiela zerbitzuak nola funtzionatzen duen eta instalazioen egoera zein den ikus dezaten. Etxeko a
nimalien zaintzari buruzko udal erregistroen organo titularrak dauden erregistroko datuetara sartzea a
halbidetzea, datu pertsonalak banandu ondoren, interes legitimoa, indibiduala edo kolektiboa ziurtatzen den kasuetan. Halaber, posible izango litzateke a
dministrazio zerbitzuko informazio estatistikoa bidaltzea a
nimaliak beste a
utonomia erkidego edo herrialde batzuei lagatzen zaizkien kasuei buruz. Elkarte erreklamaziogileak a
urkeztu duen plana, Bilboko udalbarrutian katuen kolonia bat eratzeari buruzkoa, sustatzeko, eta, bideragarritzat jotzen baldin bada, proposamena martxan jartzeko.
IV. Ondorioak
Arlo horretan kexak a
nimaliak edukitzeari eta horien ongizateari (partikularren etxebizitzetan nahiz espazio publikoetan, eta, bereziki, a
nimalien harrera edo egoitza zentroetan, a
legia, gune zoologikoetan) buruzkoak dira.
Aurtengo ekitaldian, pertsona eta a
nimalien bizikidetzak zenbait esparrutan eragindako gatazkak gailendu egin dira a
nimalien egoera edo tratua zalantzan jarri duten kexekin a
lderatuta. Herritarrek a
urten ere erakunde honetara jotzen jarraitu dute a
dministrazioek a
nimalia batzuek espazio publiko jakin batzuetan jasan dituzten eraso edo gertakarien a
urrean ez dutela erantzun salatzeko.
Udalen zeregina da pertsonei kalteak eragitea ekiditeko a
nimaliak edukitzeari buruzko a
raudia betetzen dela ziurtatzea. Hartara, hiriko bide eta espazio publikoetan txakurrek kontrolaturik eta loturik egon behar dute, eta, horretarako, kateak edo uhalak erabili behar dira. Halaber, a
nimalia horiek mikrotxiparekin identifikaturik, erroldaturik eta kasuan kasuko udalerriko erregistroan erregistraturik egon behar dute. Horretarako, garrantzitsua da Toki Erakundeek a
nimaliak identifikatzeko kanpainak egitea, txakurrak a
bandonatzeak, erasoek, kexek, etab. eragin ditzaketen ondorio negatiboak ekiditeko.
Hala ere, gaur egun a
rgi dago gero eta etxeko a
nimalia gehiago daudela espazio publikoetan. Horrenbestez, udalerriek kontrol politikak ezartzea ezinbestekoa den a
rren, a
gian, komenigarria izango litzateke etxeko a
nimaliak dauzkaten pertsonen eta gainerako herritarren a
rteko bizikidetza orekatua lortzeko bestelako irtenbideak hartzea. Horren harira, a
ipatzekoak dira a
nimalien babeserako elkarte batzuek proposatzen dituzten neurri batzuk. Horren harira, honako behar hauek gailentzen dituzte: (1) beharrezkoa da a
nimalientzako a
isialdirako eremu zehatzak prestatzea, izan ere, a
nimalia etengabe uhalarekin lotuta egoteak eta, batzuetan, muturrekoa ere eraman behar izateak a
nimaliak modu a
gresiboan jokatzea eragin dezake; (2) beharrezkoa da a
nimalien jabeei txakurren kakak jasotzeko a
ukera emateko udal baliabide egokiak eskuragarri jartzea eta (3) beharrezkoa da informazio kanpainak egitea a
nimalien jabeak a
nimaliak edukitzearekin lotutako a
lderdietan hezi eta kontzientziatzeko, dauzkaten betebeharrak zein diren eta betebehar horiek ez betetzearen ondorioak zein diren jakin dezaten.
I. Arloa kopurutan
Aurten 116 kexa jaso da guztira a
rlo honetan, eta eragindako a
dministrazioak gorabehera horiek eduki duten banaketa hau izan da:
− Euskal A
utonomia Erkidegoko A
dministrazio Orokorra (Eusko Jaurlaritza) 6
− UPV/EHU 1
Azpiarlokako banaketari dagokionez, sailkapena honakoa da:
− Kontratazio a
raubidea, ondarea eta a
dministrazio erantzukizuna 34
− A
dministrazioaren funtzionamendua eta a
dministrazio prozedura 30
− Tokiko zerbitzu publikoak 30
− Udal erroldaren kudeaketa 13
− Informazioa eta herritarren parte-hartzea 2
Arlo honetan jasotako kexen informazio estatistikoa ekitaldia ixterakoan hau da:
* Kopuru orokorrei dagokienez, a
urten a
rloak berrantolatu egin direnez eta, zehazki, Herri Lanak eta Zerbitzuak izeneko a
rlo zaharra xehatu egin denez bi a
rlotan, epigrafe honetatik a
parteko a
rlo gisa Herri Lan, Garraio eta A
zpiegitura gaiari dagokiona sortuz, ezinezkoa da a
lderaketa egitea a
urreko ekitaldian eta honetan jasotako kexen bilakaeraren gainean.
Jasotako kexa gehienen izapidetze egoera a
rrazoizkoa da, eta gure jarduna, gutxi gorabehera, a
maitu egin da eskuratutako guztien bi herenetan. Batez ere, laugarren hiruhilekoan jasotako kexei dagozkien jarduera fase ezberdinetan daudenak falta dira. Hala eta guztiz ere, zenbait a
dministrazioren laguntza falta dela-eta neurriz gaineko a
tzerapena jasan duen espediente kopuru bat badagoela a
zpimarratu daiteke. Egindako kudeaketak ugariak izan a
rren, a
dministrazio batzuek ez diote jaramonik egin erakunde honetatik kexek planteatutako gaiei buruz informa dezaten egin zaizkien errekerimenduei, eta guk jakinarazitako gaiak a
tenditzeko jarrerari buruz ere ez dute a
dierazpenik egin, salatutako a
dministrazio jardunari buruz behar besteko a
giri eskura genuela uste genuen kasu horietan. Gainera, ez dugu a
haztu behar a
tzerapen eta lankidetza falta hau batu egiten zaiola a
ldez a
urretik herritarrek jasan behar izan duten itxaron beharrari, hain zuzen ere eragindako a
dministrazioak beren eskaerak zuzenean ez a
tenditzearen ondorioz.
Zentzu horretan, bereziki a
zpimarratu behar da Mutrikuko Udalaren laguntza falta,. A
dministrazio horrekin 2009ko ekitaldiari dagokion hiru kexa espediente dugu oraindik ebatzi gabe, eta hori egindako errekerimenduak, ohartarazpenak eta gainerako kudeaketak eginda ere.
Azpimarratu beharreko beste a
lderdia, a
rlo honetan izapidetutako kexen kopuru garrantzitsu baten gune nagusi gisa a
geri dena, administrazioaren isiltasunak izaten jarraitzen du. Nobedade bat ez bada ere, berriro ere a
zpimarratu behar dugu eskaera bat a
urkezten duen pertsona ororen eskubidea dela erantzun a
rrazoitu bat eskuratzea idatziz eta a
rrazoizko denbora epe baten barruan. A
dministrazio isiltasuna ez da hautabide edo a
ukera bat a
dministrazioarentzat prozedura bat a
maitzeko, hain zuzen ere kasu zehatzen bati buruz hitz egiterakoan memoria honen beste a
tal batean garatu a
hal izango dugun bezala.
II. Lege-berrikuntzak
Aurreko ekitaldiaren a
maiera a
ldera, 17/2009 Legea onetsi zen, a
zaroaren 23koa, zerbitzuen eskuragarritasun eta erabilera as
katasunari buruzkoa,. Horrek, neurri batean, Zuzenbide espainiarraren barruan sartzen du 2006/123/EE Zuzentaraua, 2006ko a
benduaren 12koa, Europako Parlamentuarena eta Kontseiluarena, zerbitzuei buruzkoa barne merkatuan (aurrerantzean Zerbitzuen Zuzentaraua).
Bestalde, a
zaroaren 23ko 17/2009 Legeari egokitzeko lege ezberdinak a
ldarazteari buruzko abenduaren 22ko 25/2009 Legeak ebaluatu egin zuen eragindako estatu mailako lege a
raudia lege horrek finkatzen dituen printzipioetara egokitzeko, eta lege testu ezberdinetan kasuan kasuko a
ldarazpenak onetsi zituen.
Aldarazpen horien a
rtean, eta izaera horizontala edukitzeagatik, a
ipatzekoak dira Herri A
dministrazioen A
raubide Juridikoaren azaroaren 26ko 30/1992 Legean (AJAPEL) sartutako a
ldaketak:. Horiek jarduerak garatzeko esku hartzeko printzipioei, a
dministrazio isiltasunari eta a
itorpen a
rduratsuko eta a
ldez a
urretiko komunikazioko tresna berriei buruzkoak dira (39 bis, 43 eta 71 bis a
rtikuluak). Tokiko a
dministrazioei dagokienez, a
zpimarratzekoak dira 70 bis a
rtikuluaren 4. idatz zatiari erantsitakoa eta Toki A
raubidearen Oinarriak A
rautzen dituen apirilaren 2ko 7/1985 Legearen (TAOAL) 84. a
rtikuluaren a
ldarazpena (). Horrek sartu egiten du leihatila bakarra erabiltzearena, eta tokiko eremuarentzat esku hartzeko tresna berriak barneratzen, A
JAPELen 29 bis a
rtikuluaren a
ldarapenarekin bat eginez.
Herri-administrazio guztien esku-hartze jarduera a
raudiari egokitzea, bakoitza bere eskumenen esparruan, erabakigarria eta presazkoa izan behar da, izan ere, ezin dugu a
haztu egokitzapen hori gauzatu bitartean bizi den egoeran edozein pertsonak Zerbitzuen Zuzentarauan a
plikatzen den "eragin zuzena" izeneko horri heldu diezaiokeela. Labur a
dieraztearren, a
rau jakin bat egokia ez bada edo a
dministrazio esku-hartzeko a
raubide berriaren manuen a
urka egiten duela uste bada, egokitzen ez den a
raua ezin a
plikatzea exijitu a
halko da, horrek guztiak ekar dezakeen segurtasun juridiko falta handiarekin eta gatazkekin.
Adierazi dugun moduan, esparru a
rautzaile berri honek ez ditu ekarri ez a
rau a
utonomikoek, ez gure a
utonomia erkidegoko tokiko erregelamenduek sartu beharreko erreformak a
raudi berriak eragindako eremuetara. Eusko Jaurlaritzak a
rgitaratu egin zuen 2010eko maiatzaren 7an (84. zk.ko EHAA) ebazpen bat. Horren bitartez, jendaurrean jarri zen Zerbitzuen Zuzentaraura egokitzeko lege ezberdinak a
ldarazteko Lege A
urreproiektua, baina une honetara a
rte ez da onetsi.
Tokiko erakundeei dagokienez, haiek duten eskumen a
rautzailearen zati handi bat Estatuko oinarrizko a
raudian ez ezik kokatu egiten bada ere oraindik egokitu ez diren a
rau a
utonomikoen testuinguruan (hirigintza a
raudia, ingurumenekoa, turismokoa, merkataritzakoa, batzuk a
ipatzearren), toki mailan erregulazio esparru garrantzitsu bat dago eta esparru hori Ordenantzek eta Erregelamenduek eratzen dute. Erregelamendu multzo hori, a
zken batean udalerrian finkatzen diren zerbitzu jarduerak egiteko behar diren berariazko prozedurak eta beharrezko betekizunak a
rautzen dituena, egokitu egin behar da a
raudi berrira. Ebaluazio eta berrikuspen lan garrantzitsua, a
ldizkari ofizialetan eta tokiko webguneetan ikusitakoaren a
rabera egiteke dagoena funtsean, a
ukera bat da prozedurak sinpleago egiteko eta, a
ldi berean, zerbitzuen kalitatean maila a
ltua sustatzeko. Halaber, justifikaziorik gabe eta proportziorik gabe zerbitzuen merkatuen funtzionamenduari mugak jartzea saihestuko da.
Edonola ere, ez da zera a
haztu behar: erreforma hau gidatzen duten printzipio eta irizpideei jarraiki, ezinbestekoa izango da a
rrazoitze a
riketa bat egitea –espedientean behar bezala dokumentatuta– bakarkako edo taldeko eskubideak baliatzeko edo jarduera bat garatzeko a
urreikusten diren mugen gainean, eta guztia diskrezio a
hala baliatzerakoan kontrol egokia egite a
ldera. Gauzak horrela, eta xehetasunetan galtzeko as
morik eduki gabe, hurrengo printzipio eta irizpideak a
ipatuko ditugu:
• Murrizketa gutxien dakarren neurria a
ukeratzea. Kontuan hartu behar da baimena eta lizentzia salbuespen bihurtzen direla a
ldez a
urretiko komunikazioaren edo a
itorpen a
rduratsuaren a
rau orokorrarentzat, beraz, salbuespenaren a
plikazioa justifikatu egin beharko da.
• Haren beharra a
rrazoitzea interes publikoa babeste a
ldera. Horrela: neurri murriztaileago bat behar izateko zer interes publiko babestu behar den zehaztea.
• Lortu nahi diren helburuak lortzeko haien egokitzapena justifikatzea, hau da, a
ukeratutako baimen tresnaren proportzionaltasuna justifikatzea.
• Baimena beharrezkoa den kasuan, tratu a
ldeen edo bereizketakoen debekua finkatzea (adibidez: beharrezkoa izango da a
ztertzea zenbait betekizunen eskakizuna, esate baterako, udalerri jakin batean bizi beharra a
zokan instalatu a
hal izateko).
• Irizpide a
rgiak eta nabariak, gardenak eta irisgarriak a
plikatzea, eta baita helburuak ere. Horrela, irizpide eta helburu horiek jendaurrean jarri beharko dira a
urrez eta lehia errespetatu beharko da, baimenak mugatuak diren kasuan (hasiera batean eskuratzea erraza den jarduera a
rautua. A
dibidez: mahai hankabakarrekin eta terrazekin jabari publikoa okupatzeko lizentziak).
• Kontuan hartu behar da, orokorrean, baimenak denbora mugagabe baterako izaten direla, haien kopurua mugatua bada (arrazoitutako galarazpen teknikoak edo baliabide naturalen eskasia), a
ldez a
urretik ezarritako baldintzak a
utomatikoki berritzen badira edo egiaztatu beharreko interes orokorreko a
rrazoiengatik mugatzen badira salbu.
Azkenik, a
ipatu egin nahi dugu 2010eko a
zaroaren 24an (226 zk.ko EHAA) ebazpena a
rgitaratu zela. Horren bitartez, jendaurrean jarri zen Euskadiko Udal Legearen A
urreproiektua. Izapide hori bete egin zen, gure a
utonomia erkidegoan bizi diren pertsona guztiei eragiten dielako Euskadi eratzen duten udalerrietako a
uzotar diren partetik. Espero dugu oraingoan a
halik eta lasterren onetsi a
hal izatea udal legea, hain garrantzitsua eta esanguratsua izaki tokiko gobernuentzat.
III. Jarduera-plana
Gure ohiko jardueraren oinarrizko zati baten jatorria herritarrek a
urkeztutako bakarkako kexetan kokatzen da. Gauzak horrela, jasotako kexak izapidetzea izan da gure jardueraren zati a
dierazgarriena a
rlo honetan. Espediente horiek gomendio ezberdinak eta beste ebazpen batzuk izapidetzea ekarri dute, hurrengo idatz zatian a
zalduko dugun moduan.
Idatz zati honetan, eta a
urten garatutako jarduera islatzeko, izapidetu ditugun kexen laburpen bat egingo dugu, bereziki helduz gomendioren baten xede izan direnei. Kexak a
zpiarlo materialei jarraiki multzokatuko dira, jarraian xehatuko ditugun epigrafeak gorabehera.
IV.1. Administrazioaren funtzionamendua eta a
dministrazio prozedura
Lehen ere esan dugun moduan, herri-administrazio ezberdinen erantzun falta da jasotako kexa kopuru garrantzitsu batek planteatzen duen lehenengo a
razoa eta, beraz, berriro ere a
zpimarratu behar dugu idatziz eskaera bat a
urkezten duen pertsona orok eskubidea duela bere nahiarekiko erantzuna jasotzeko, baita a
gian planteatutako gaiaren muinari buruz a
rrazoirik ez badu ere. Herri-administrazioak herritarrentzako zerbitzua jarraitu behar du bere jardunean (AJAPELen 3.2. a
rtikulua). Hain zuzen ere, haiek beren nahiekiko erantzun bat jasotzeko eskubidea dute beti eta, gainera, erantzun horrek a
rrazoitua izan behar du eta epe onargarri baten barruan eskuratutakoa izan.
Arazo honen a
urrean, herri-administrazio batzuk eskaera horiei ez erantzuteko ematen dituzten a
rrazoiak xelebreak dira benetan, eta administrazio isiltasuna justifikatzeko Legeak hitzez hitz esaten duenaren a
urkako zentzuan a
rauari heltzera ere iritsi dira. Beste hainbatetan eta Legebiltzarrari a
urkeztutako beste txosten batzuetan jada a
dierazi izan badugu ere, berriro a
zpimarratu behar dugu a
dministrazio isiltasuna ez dela Legeak a
urreikusitako bide bat prozedura bat a
maitzeko, ezta herri-administrazioen "eskubide" bat ere. A
ldiz, partikularrek duten berme bat da A
dministrazioak bere funtzioa eraginkortasunez bete ez duenerako. Horrelako jarreren a
dibide, a
ipatu egin genezake Arartekoaren 2010eko a
buztuaren 25eko ebazpenean jasotakoa,. Horren bitartez, Balmasedako Udalari gomendatu egiten zitzaion beren beregi eta modu a
rrazoituan ebatz zezala ondare erantzukizuneko erreklamazio bat, ibilgailu batek jasandako kalteengatik.
IV.2. Udal erroldaren kudeaketa
Idatz zati honetan zera a
zpimarratzen dugu a
urten: erreklamatzaileak benetan bizi diren helbidean erroldatu a
hal izateko zailtasunak jasotzen dituzten kexak behar bezala konpondu direla, orokorrean. Hala eta guztiz ere, harritzekoa da behin eta berriro errepikatu beharra zein den biztanleen udal erroldaren xedea eta, a
ldaketak a
ldaketa, as
paldikoa den a
raudi baten a
plikazio zuzena.
Izapidetu ditugun kexak udalek emandako ezezkoekiko desadostasunekoak izan dira, bizigarritasunik gabeko bizitokietan edo benetan etxebizitza gisa erabiltzeko baimenik ez zutenetan erroldatzea lortzeko garaian. Bizitokitzat zuten etxebizitza okupatzeko legezko titulurik ez zuten pertsonen kasuren bat ere izan dugu, eta, horregatik, jabearen kasuan kasuko baimena ez zutenez, udalak ukatu egin zien erroldatzea.
Kasu horietan guztietan, eragindako udalei gogorarazi egin genien gai honi buruzko betebeharrak zeintzuk diren, hain zuzen ere Erroldak bizitokia islatu behar duela, toki fisikoaren zentzuan, benetan udalerriko a
uzotar bakoitza bizi den tokia jaso behar duela. Udalak benetan egiaztatu dezake eta egiaztatu behar du pertsona bat bizi egingo dela esan duen toki horretan, eta, horretarako, eskura dituen baliabideak erabil ditzake, udaltzaingoari txostena eskatuz edo hori egiaztatzeko eskura eduki ditzakeen beste bide batzuk erabiliz, betiere, eskaerak zalantzarik eragiten badu. Edonola ere, ez da udalaren eskumenekoa etxebizitzaren titulartasunari buruzko gatazka juridiko-pribatuetan edo etxebizitzari eragiten dioten bestelako inguruabar fisiko, higieniko, osasuneko edo beste edozein inguruabarretan sartzea. A
lderdi horiek guztiek ez dute zerikusirik biztanleen erroldaren xedearekin, eta beren legezko bideak dituzte konpontzeko.
IV.3. Informazioa eta herritarren parte-hartzea
Norberak bere burua a
ntolatzeko eskumena baliatuz eta izaera organikoko a
rauen bitartez, geroz eta tokiko a
dministrazio gehiagok a
rautzen du tokiko bizitza publikoko gaietan herritarren parte-hartzea a
halbidetzeko egitura jakinen bat. Herritarren parte-hartzerako jarri diren bideek erabaki politikoak hartzeko prozesuan esku hartzen dela bultzatu behar dute eta, beraz, a
ntolatutako talde handien eta, orokorrean, herritarren lankidetza eta ekarpena geroz eta handiagoa izan, orduan eta eraginkorragoa izango da erabakiak hartzea.
Aitzitik, a
ipamen erretorikotik edota a
raudia sortzetik harago joanez, herritarren parte-hartzerako tresna organiko hauek sortzea ez da nahikoa, ondoren horiei behar besteko protagonismorik ematen ez bazaie. Herritarren parte-hartzerako bideen sorrerak eragin egin behar du tokiko gobernuek eraginkortasun gehiagorekin gain hartzea informazioa hobeki eskuratzeak, egiten dutenaren eta egin nahi dutenaren gaineko gardentasun gehiago edukitzeak eta erabakiak hartzerakoan parte hartzeko dauden bideen optimizazioak zera a
halbidetzen dutela:
• Erabaki hobeak hartzea.
• Hartutako erabakiak eraginkortasun gehiagorekin a
plikatzea.
• Jendea sentsibilizatzea, hartzen diren erabakiek zer a
razori erantzun behar dioten a
zalduz.
• Herritarrei esku hartzeko a
ukera ematen diote.
• A
gintari publikoei lagundu egiten diete behar bezala a
intzat hartzen herritarren kezkak eta esperientziak.
Zentzu horretan, interesgarria da egiaztatzea nola zenbaitetan jardunaren oinarrian eduki nahi den izpirituak eta herritarren parte-hartzearen a
raudi organikoak berak talka egiten duten a
rgi eta garbi egunerokoaren errealitatearekin. Gauzak horrela, sindikatu batek planteatutako kexa bat izapidetu dugu. Hari Gasteizko Udalak ukatu egin zion parte-hartzeko sektore organo batean parte hartu a
hal izatea. Herritarren Parte-hartzerako Gida Planak 2008-2011, a
dierazi egiten du udalak a
ukeratutako herritarren parte-hartzerako eredua a
biatu egiten dela hiru dimentsio identifikatzetik, eta horiek bateragarriak eta osagarriak direla kasuan kasuko organo iraunkorrekiko: Dimentsio orokor bat, organo gisa udalerriko gizarte kontseilua duena; sektore dimentsio bat, sektore kontseiluen bitartez, eta lurralde dimentsio bat, lurralde kontseiluen bitartez. Labur a
dieraztearren, Planak a
zpimarratu egiten du hiru dimentsio horiek ez direla itxiak, eta garrantzitsua dela haien a
rteko elkarrekintza, izan ere, gai batzuk, haien izaera dela-eta, dimentsio batean baino gehiagotan jorratu beharko dira eta, a
rrazoi berdinarengatik, entitate batzuk –nahi izanez gero– parte-hartze eremu batean baino gehiagotan parte hartuko dute.
Izpiritu horri jarraiki, Udalak parte-hartze organo ezberdinen sorrera a
rautzen du, a
dibidez Udalerriko Gizarte Kontseilua eta Sektore Kontseilu ezberdinak. A
itzitik, sindikatu erreklamatzaileak sektore kontseiluetako batean parte hartu a
hal izateko a
ukera ukatu zuen, horretarako behar besteko a
rrazoirik eman gabe. Hori dela eta, erakunde honek ebazpena egin zuen, nahiz eta hura ez zuten onartu. Ebazpena 2010eko maiatzaren 17koa izan zen, eta horren bidez Gasteizko Udalari gomendatzen zitzaion ELA sindikatuak egin zuen eskaera, Hirugarren A
dinekoen Sektore Kontseiluan parte hartzekoa, behar bezala ebazteko.
IV.4. Herri-administrazioen ondarea
Jaso ditugun erreklamazioek zerikusia dute herri-administrazioek gaizki erabiltzearekin ondare publikoaren defentsaren gaian dituzten eskumen zabalak. Hala ere, A
dministrazioaren eskumenak, eta, zehazkiago esatearren, ikerkuntza eskumena eta edukitza berreskuratzekoa jabari publikokoak omen diren ondasunak defendatze a
ldera, pribilegio erako tresnak dira, eta horien justifikazioa ondare publikoa defendatzean dago. A
itzitik, eskumen horiek ezin dira bihurtu bide a
zkar bat ondasun bat erabiltzeko behar beste egiaztatu izan gabe jabari publikokoa den edo izan den.
Jurisprudentziak, eskumen horiek baliatzea mugatzeko garaian, behin eta berriro a
dierazi du edukitza berreskuratzea erabat egiaztaturik geratu behar dela kasuan kasuko espedientean, eta horretarako a
dministrazio edukitzaren froga ukaezina eduki. Horrela, jabariaren a
lorrean sor daitekeen edozein gai ohiko epaitegietara eramango da. A
itzitik, ezin da a
lde batera utzi honakoa tresna pribilegiatu bat dela, interdiktuko benetako ekintza baten baliokide, baina epaile batengana joateko beharrik gabe, eta honetarako beharrezkoa dela ikertutako ondasunaren titulartasunaren premisak "uste izatea" ondasun hori jabari publikokoa dela.
Teoria hutsean, udalak ekintza hau balia dezake edukitza egoera bat lehengora eramateko, izatez soilik bada ere. A
itzitik, bete egin behar du ere premisa hau: publikotzat hartu diren ondasunak izateaz gain, beharrezkoa da berreskuratu nahi diren ondasun horiek "behar ez bezala" egotea partikularren esku, hau da, beharrezkoa da edukitza egoeraren nahasmendua edo galera gertatu izana eta ekintza horren izaera legez kanpokoa izatea haren gainean eskubideak dituela a
ldarrikatzen duen haren partetik (AGren 2001eko a
pirilaren 23ko Epaia eta A
Gren 1994ko a
pirilaren 25eko Epaia). Hori guztia, gainera, behar bezala egiaztaturik geratu behar da espedientean, eta legez ezarri den prozedurarekin jarraitu, eragindako guztiei zor zaien entzunaldia eta izapidea barne.
Zentzu horretan, Arartekoaren 2010eko ekainaren 30eko ebazpena a
ipatzen dugu,; horren bitartez, Bidegoiango Udalari, gomendatu egin zitzaion bide baten erabilerari buruzko ikerketa-espedientea a
rtxiba zezala. Halaber, a
ipatzekoa da Arartekoaren 2010eko uztailaren 12ko ebazpena; horren bidez, A
retxabaletako A
dministrazio Batzarrari gomendatzen zaio ondasunen inbentarioko idazpen bat baliorik gabe utz zezala. Nabarmendu egin behar dugu gomendio horiek ez dituztela onartu.
Halaber, nabarmendu egin dezakegu, nahiz eta zentzu ezberdin batean, Arartekoaren 2010eko a
buztuaren 31ko ebazpena; horren bidez, Bermeoko Udalari, gomendatu egin zitzaion jabekideen komunitate batek erabilera publikoko zorra duen espazio pribatuan egindako gastuak ordain zitzala. Kasu horretan, udalak ez zituen bere gain hartu eragindako gastuen kopuru osoa, zortasunaren onuraduna zelako. Gainera, diru-laguntzen a
lorrean indarrean dagoen a
raudia a
plikatuta ere (gu horrekin bat etorri ez a
rren hori da udalak berak emandako kalifikazio juridikoa), udalaren ezezkoa publizitate, gardentasun, lehia, objektibotasun, berdintasun eta bereizkeria ezeko printzipioen a
urkakoa litzateke, eta hori derrigor bete behar dute herri-administrazio guztiek. Bermeoko Udalak ez du gure gomendioa onartu.
Azkenik, Eusko Jaurlaritzak, besteak beste herri lan batean laguntza teknikoa emateko kontrataturiko teknikarien kasuan, exijitu zuen ezkutuko a
katsengatiko erantzukizunari buruzko kexak jaso dira. Gure esku-hartzeak gomendio bat ekarri du, izan ere, uste izan genuen izapidetutako prozedura iraungita zegoela. Iraungitze hori ere a
itortu zuen epaileak emandako epaiak espediente hori a
urretik izapidetu zuenean. Hain zuzen ere, Arartekoaren 2010eko a
zaroaren 18ko ebazpenari buruz a
ri gara. Horren bidez, Eusko Jaurlaritzako Herrizaingo Sailari gomendatu egin zitzaion berriro ere a
zter zezala eraikitze lanen ezkutuko a
katsengatiko erantzukizunaren a
dierazpena ematen zuen ebazpena. Memoria hau itxi den datan, a
dministrazio interesdunaren erantzuna jaso zain gaude, guk helarazitako planteamendua onesteari buruz.
IV.5. Ondare erantzukizuna
Zerbitzu publikoen funtzionamenduagatik herri-administrazioei eska dakiekeen ondare erantzukizunari buruz izapidetu ditugun espedienteetan ez dago a
parteko nobedaderik a
zpimarratzeko. Orokorrean, kexak a
urkezten dituzten pertsonek uste dute, beren ondasun eta eskubideetan jasan duten kaltearen a
urrean, eragindako a
dministrazioek ez dietela erantzuten beren kalte-ordain nahiei edota ez dituztela behar bezala a
rrazoitzen a
urkeztutako erreklamazioak. Erakunde honek kexa kopuru a
dierazgarria eskuratzen jarraitzen duen gai honetan garatutako lana zera lortzera zuzendu da: herri-administrazioek jasotzen dituzten erreklamazioen onespena edo gaitzespena ebaztea eta hori behar besteko a
rrazoirekin egitea.
Gauzak horrela, Balmasedako Udalari gogorarazi egin behar izan genion (arlo honetako IV.1 idatz zatian a
ipatzen den gomendioa) erreklamatzeko ekintza preskribatu egiten dela kalte-ordaina eragiten duen gertaera edo egintza jazo eta urtebeteko epean, baina ezin dela preskripzio epe gisa a
ipatu a
dministrazioak kasuan kasuko erreklamazioa izapidetu ez izana horretarako legez jasotako epean, izan ere, erreklamazioa ebazteko hark duen betebeharra ez da preskribitzen.
IV.6. Tokiko zerbitzu publikoak
Iazko txostenean bezala, epigrafe honetan jasotako kexa gehienak zerbitzuen kalitateari buruzkoak, horiek emateko moduari buruzkoak eta zenbaitetan erreklamatzaileek, horiek ematen diren baldintzengatik, jasaten dituzten eragozpenei buruzkoak izan dira. A
urten, hondakinak biltzeko zerbitzuarengatik jaso ditugun kexak a
zpimarra ditzakegu, bai udalerri ezberdinetan zaborrontzientzat erabaki den kokalekuagatik, bai ezarritako bilketa sistemengatik jasotakoak horiek.
Horrela, bilketa pneumatikoaren sistema izeneko horrengatik kexa ezberdinak jaso ditugu, eta baita "atez a
teko" sistemarengatik ere. A
zken sistema horri dagokionez, kexak a
urkeztu zituzten pertsonei jakinarazi egin zitzaien zer eskubide zuten jabetza pribatuaren eskubidearen eragin eta mugak, intimitate eskubidea edo udalerri bakoitzeko udal a
utonomia bezalako gaietan, indarrean dagoen lege esparruari jarraiki, egokientzat jotako zabor bilketa eta tratamendu sistema finkatzeari dagokionez.
Bestalde, nabarmendu egin nahi dugu ere Arartekoaren 2010eko ekainaren 8ko ebazpena, Donostiako Kontxako hondartzan 2010 denboraldirako eguzkitakoak murrizteari buruzkoa. Eta a
zpimarratu egin nahi dugu eragindako erabiltzaileentzat Kostaldeen Legea a
plikatzeko udalak hartu zuen erabakiak eduki zuen eraginagatik, ondorioen neurriagatik eta interesdunei erabakiaren berri eman zitzaien moduagatik, a
raua indarrean jarri eta hogei urte geroago.
Azkenik, gomendio bat a
ipatuko dugu, hain zuzen ere eragindako a
dministrazioak onartu zuena. Gomendioa udalek dituzten betebeharrei buruzkoa da, bide publikoetako eraikinen identifikazio korrelatiboa eguneraturik mantentzerakoan. Hain zuzen ere, Arartekoaren 2010eko a
pirilaren 23ko ebazpenari buruz a
ri gara,. Horren bidez, Armiñongo Udalari gomendatzen zaio kale bateko eraikinen zenbakiak jarraitasunez berri ditzala.
V. Ondorioak
Aurten izapidetu ditugun kexak a
rrazoizko epe baten barruan a
rrazoitu eta ebatzi dira kasu gehienetan, nahiz eta a
zpimarratu egin behar dugun a
tzerapenak egon direla a
dministrazio batzuk lankidetza falta a
gertu dutelako, behar bezalako erantzun bat ez emateagatik edo erakunde honek egindako laguntza eskaera inolaz ere ez erantzuteagatik. A
lderdi hori bakarka xehatu da erakunde honen memoriaren kasuan kasuko idatz zatian. Inguruabar hori larria da, izan ere, herri-administrazioek beren jarduna herritarrekiko eraginkortasun eta zerbitzu irizpideetan oinarritzen dutela dioen printzipioaren urradura dakar.
Ordenamendu juridikoak interesdunentzako berme gisa a
urreikusi dituen irudi juridikoak, a
dibidez a
dministrazio isiltasuna, espedientea iraungitzea, a
dministrazioaren edo partikularraren ekintza preskribatzea, ezin dira erabili oinarri gisa a
dministrazioaren jardun eza justifikatzeko edo haren xedearen eta izpirituaren a
urkako modu batean, lege a
urreikuspenetatik edukia kentzen saiatuz. Ez dator zuzenbidearekin bat a
rrazoitzea a
dministrazioak eskaera bat ebazteko duen epea igarota gaitzetsitzat ulertu behar dela eskera hori isiltasunaren bidetik, izan ere, a
dministrazioak beti du ebazteko betebeharra. Zentzu berean, espediente bat ebazteko finkatu diren epeak eta iraungitzearen a
plikazioa ezin dira geratu a
dministrazio jardulearen nahierako irizpidearen pean. A
zken batean, a
dministrazioaren eskubidearen preskripzioa egiaztatzen denean, horrek prozedura a
maitzea ekarri behar du, erreklamatzeko epeak a
gortu direnean partikularraren ekintzaren preskripzioarekin gertatzen den modu berdinean.
Lege erako nobedadeei dagokienez, presazkoa da bai esparru a
utonomikoan, bai udal mailan, a
raudi eta erregelamendu sorta egokitzea Zerbitzuen Zuzentarau gisa ezagutzen den horretara (2006/123/EE Zuzentaraua, Europako Parlamentuarena eta Kontseiluarena, 2006ko a
benduaren 12koa, zerbitzuei buruzkoa barruko merkatuan). Segurtasun juridikoa edukitze a
ldera eta Zerbitzuen Zuzentarauaren a
plikazioko "eragin zuzena" delakoaren a
urrean, edozein interesdunek heldu dezakeena, herri-administrazio guztien esku-hartze jardueraren a
raudi egokitzapena presazkoa da, bakoitza bere eskumenen esparruan. Halaber, egiteke dagoen berrikuspen lan hori prozedurak sinplifikatzeko eta zerbitzuen merkatuen funtzionamenduan behar ez diren murrizketak sartzen direla saihesteko a
ukera bat izateko a
probetxatu behar da.
Labur a
dieraztearren, lege esparruaren berrikuspenak, bai a
utonomikoa, bai tokikoa, beharrezko du a
zterketa sakona egitea printzipio eta irizpide hauek gardentasunez eta proportzionaltasunez a
plikatzeko, prozedurak sinplifikatuz eta justifikaziorik gabe establezimendu as
katasuna murrizten duten oztopo ez beharrezkoak ezabatuz.
Arlo honetako jardueraren laburpen gisa eta herritarren eskarien isla bezala, eragindako a
dministrazioei zuzendutako gomendio ezberdinak a
zpimarra ditzakegu, hurrengoak bezalako gai a
nitzekin: tokiko ondasun publikoak (bideak), erabilera publikoko zortasuna duten eremu pribatuak mantentzea, ibilgailu batean kalteak jasan izanagatik erreklamazioa, a
talondoen zenbaki korrelatiboak eguneratzea, espediente bat iraungitzea, sindikatu batek sektore kontseiluan parte hartzea.
Orokorrean, herritarrek zerbitzu gehiago eskatzen dituzte, baina zorrotzagoak ere badira eta prestazioak kalitate handiagokoak izatea ere erreklamatzen dute, herri osoarentzat haztaturikoak izatea eskatzeaz gain. Kopurua ez ezik (berdeguneak a
zalera egokian), kalitatea ere erreklamatzen da (kimatzeak kopuru egokian, landareak behar bezala birlandatzea, eta a
bar). Erdigunearen eta a
uzoen a
rtean zerbitzu emakida orekatua izatea ere eskatzen dute. Labur a
dieraztearren, dituzten eskubideez gehiago jabetuz eta horien gaineko informazio gehiago edukiz, efizientzia eta eraginkortasun handiagoa eskatzen dute eskaintzen zaizkien zerbitzuetan, udalerrian lurralde orekako irizpideak erabiltzea eskatzearekin batera. Gai horiek behar bezala definituta eta behar besteko informazioarekin egon beharko lirateke, a
uzotar komunitate diren a
ldetik pertsonek ulertu a
hal izateko.
12. Osasuna
I. Arloa kopurutan
Aurten 69 kexa jaso da guztira a
rlo honetan, eta eragindako a
dministrazioak gorabehera horiek eduki duten banaketa hau izan da:
− Euskal A
utonomia Erkidegoko A
dministrazio Orokorra (Eusko Jaurlaritza) 70
Azpiarlokako banaketari dagokionez, sailkapena honakoa da:
- Erabiltzaileen eskubideak 24
− Osasun laguntza 14
− Itxaron zerrendak 12
− A
dministrazioaren funtzionamendua eta a
dministrazio prozedura 11
− Kontratazio a
raubidea, ondarea eta a
dministrazio erantzukizuna 5
− Osasun publikoa 1
Arlo honetan jasotako kexen informazio estatistikoa a
benduaren 31n hau da:
Osasun babesa eskuratzeko eskubidea a
itorturik dago Espainiako Konstituzioaren 43. a
rtikuluan). Eskubide hori hainbat a
rauren bitartez garatuta dago, batzuk gure gizartean a
zken urteotan gertatu diren eraldaketekin biribilduak, eta a
lderdi ezberdinak eta edukia a
rautzen dituzte.
Azken gertaera ekonomikoen ondotik, bestalde, barneratu egin da egungo babes maila egonkor mantendu nahi izanez gero beharrezkoa dela ongi/hobeto gastatzea, nahiz eta horrek ez duen ekarri behar laguntza gehien –gizarte erakoa edo osasunekoa– eskatzen duten pertsonak a
tenditu gabe uztea. Testuinguru hori islaturik ikus daiteke botere publikoen lan a
gendetan, hain zuzen ere EAEko Osasun Mentaleko Estrategia dokumentua 2010 delakoan, Euskadin kronikotasunaren erronkari a
urre egiteko estrategian edo Txosten soziosanitarioa 2010 delakoan. Tresna horiek espero dugu erabilgarriak izatea babes berezia eskatzen duten pertsonei eman beharreko a
rretarako. A
rreta publikoko taldeen kapituluan horiei buruz a
ri gara.
Jasotzen ditugun kexa gehienen a
zterketak eskatu egiten du horiek a
lderatuak izatea osasun babesa eskuratzeko eskubidea definitzen duten a
rauekin eta oinarrizko estaldura maila finkatzen dutenekin. Lehenengoen a
rtean hauek izango lirateke: Osasunari buruzko apirilaren 25eko 14/1986 Lege Orokorra, Euskadiko A
ntolamendu Sanitarioari buruzko ekainaren 26ko 8/1997 Legea, eta Pazientearen A
utonomia, eta Informazio eta Dokumentazio Klinikoko gaiei buruzko Eskubide eta Betebeharrak Erregulatzen dituen azaroaren 14ko 41/2002 Legea. Bigarrenaren baitan, a
ldiz, hauek: Osasun Sistema Nazionaleko zerbitzu komunen sorta eta hura eguneratzeko prozedura finkatzen dituen irailaren 15eko 1030/2006 Errege Dekretua, eta Kanpo-protesiei, gurpil-aulkiei, ortesiei eta protesi bereziei buruzko ortoprotesi zerbitzuak a
rautzen dituen urtarrilaren 22ko 9/1997 Dekretua.
Zerbitzu sorta honen helburua baldintza egokiak bermatzea da, osasun a
rreta integrala, jarraitua eta maila egokikoa izan dadin. Gure ustez, zenbaitetan gertatu egiten da mota ezberdineko inguruabarrek, forma, prozedura edo informazio a
lderdikoak hain zuzen, galarazi egiten dutela prestazioak eskuratu a
hal izatea.
Kexa horiekin batera, ikusi dugu beste batzuetan, zalantzarik gabe behar egoerak direnak, estaldura publikoan sartu zain daudela oraindik. Lehen a
ipatu ditugun jarduera estrategikoek helburuen a
rtean hartzen dute behar hauekiko a
rreta.
II. Jarduera-plana
Erakundearen lan-arloen a
ntolamendu berriari jarraiki, osasun a
rloa gaien a
raberako a
rloen barruan kokatuta geratu da, eta a
rreta publikoa behar duten taldeen a
rlora pasatu dira gaixo kronikoei eta buruko gaitzak edo nahasmenduak dituztenei eragiten dieten gaiak. A
rlo hauei dagokien idatz zatietan jaso egiten dira osasunarekin zerikusia duten jarduerak osatzen dituzten jarduerak.
Gure ohiko jardueraren oinarrizko zati baten jatorria herritarrek a
urkeztutako bakarkako kexetan kokatzen da. Kexa horietatik a
biatuz, A
rartekoaren erakundearen jarduera planak a
urreikusi egiten du espedienteak ofizioz hastea, kexa horiek gizabanakoen egoeretatik harago joan daitezkeen a
razoak erakusten dizkigutenean.
Ofizioz bideratutako jardueren idatz zatian, a
urten egin direnetako batzuk linfedemaren errehabilitazioari buruzkoak, a
ldez a
urretiko probak ebakuntza kirurgikoekin koordinatzeari buruzkoak edo a
genesiak eragindako a
dingabeen a
razoei a
rreta emateari buruzkoak izan dira.
Aurreko txostenetan, 2008ari eta 2009ari zegozkienetan hain zuzen, sartu egin genituen gaixotasun kronikoak dituzten pertsonen errehabilitazioari eta, zehazki, gaixotasun neurologikoei eragiten zieten gaiei buruzko ofiziozko espedientean egindako esku-hartzeak.
Eusko Jaurlaritzaren Osasun eta Kontsumo Sailaren erantzuna jaso dugu:. Horren bitartez, zera jakinarazi digute: hartutako kalte zerebralak eragindako pertsonek behar duten errehabilitazio integraleko ikuspegia oinarri hartuta, Euskal Osasun Sisteman tratamendu neuropsikologiko bat sartzen hasi direla. Gaixotasun kronikoak dituzten pertsonen a
rreta publikoko taldeen idatz zatian jasotzen da informazio hori xehetasun gehiagorekin.
Ebakuntza a
urreko probei dagokienez, zenbait kexatan ikusi a
hal izan dugu a
tzerapenak egon direla eta horren ondorioz probak iraungi ere egin direla. Horren a
rrazoia zen gaixoek ebakuntza edukitzeko itxaron beharreko denborak nabarmen gainditzea hasieran a
urreikusitako denbora.
Emandako erantzunean, Osakidetzak jakinarazi zigun iraungitze hori saihesteko a
intzat hartzen den datuetako bat a
nestesistaren kontsulta egin den data dela. Datu horri esker, ebakuntza programatzeko harrera zerbitzuek zerrendak dituzte probak iraungitzea saihesteko ebakuntza izan a
urretik.
Ofiziozko jarduera honek iraun bitartean, hain zuzen ere a
rrazoi nagusitzat ebakuntza izateko itxaroten zeraman denbora izanez (urtebete), planteatu egin zen, gainera, a
nestesistarekin eduki beharreko ebakuntza a
urreko a
zterketa bertan behera utzi ziotela gaixoari.
Kexa honi buruzko erantzunean, Osakidetzak jakinarazi zigun horren a
rrazoia ebakuntza a
urreko protokoloak egokitzen a
ritzea zela, horren bitartez a
zterketak ebakuntzarako a
urreikusitako datetatik a
halik eta hurbilen egiten direla saiatzeko eta, horrela, iraungitzen direla saihestuz.
Protokoloen egokitzapen hori bat dator ofiziozko espedientea dela-eta a
ldez a
urretiko proben kudeaketa zirkuituen eta itxaron zerrenden a
rteko koordinazioaren inguruan eman zitzaigun informazioarekin.
Ofizioz bideratutako jarduera honen helburua ebakuntza a
urreko proben prozeduraren funtzionamendua ezagutzea bazen ere ebakuntzarekiko duten erlazioari dagokionez, iruditu zitzaigun derrigorrezkoa zela Osakidetzari gogoraraztea kexetan topatutako a
razo hori bigarren mailako a
lderdi bat zela lehenengo mailako a
lderdiaren ondoan: hain zuzen ere, ebakuntza edukitzeko itxaroten zeramaten denbora.
Aldez a
urretiko proben eta ebakuntzaren daten a
rteko koordinazioari buruzko a
lderdi honekin batera, gure informazio eskaeran galdetu egin genuen ea a
zterketak sistematikoki egiten diren orokorrean edo modu selektiboan egiten ziren.
Adierazi zitzaigunaren a
rabera, probak egitea a
urreikusten duen protokolo bat dago, eta a
urreikusitako modu sistematikoak salbuespenak ditu patologia gorabehera.
Agenesiek eragindako a
dingabeei eragiten dieten a
razoen xehetasunak ezagutzeko, harremanetan jarri ginen Haur Protesien Erabiltzaileen Elkartearekin.
Funtsean, a
razoek zerikusia dute zenbaitetan egungo ezagutza mailarekin bat ez datozen a
genesia balorazioak eskuratzearekin. Horren guztiaren ondorioz, horrelakoetan senideak ospitaletik irteten dira haurrarekin baina a
urreikusitako a
rretari buruzko informaziorik gabe (protesiak, errehabilitazioa, eta a
bar).
Osakidetzarekin eta elkartearekin izandako bileren emaitza gisa, egungo funtzionamenduan egokitzapen batzuk egiteko a
ukera a
ztertzeko beharra baloratu zen. Helburua a
razo horrekin jaio daitezkeen pertsona guztiek a
genesiaren hasierako balorazio bat eduki a
hal izatea da, eta baita errehabilitazio plan baten diseinua ere, horren bitartez posible izan dadin egun, a
rrazoi ezberdinak tartean egoteagatik, beti gertatzen ez den jarraipena edukitzea.
Osakidetzak elkarteak planteatutako egoerak saihesteko modua a
ztertzeko konpromisoa hartu zuen, hain zuzen ere behar bezalako informazioa jaso izan balute eskuratu a
hal zuketen a
rretari buruzko informaziorik gabe a
lta ematen zaien horien egoera. Halaber, a
ztertu egingo da erreferentziako zerbitzu bat a
intzat hartzea eta errehabilitazio plan bat planteatzea, gaur egun existitzen ez den eta errehabilitazioaz a
rduratzen direnek a
rreta hobea izateko faltan botatzen duten jarraipen batekin: normalean, gurasoak Bartzelonara joaten dira, ia-ia protesia berritzeko bakarrik.
Ofizioz bideratutako hirugarren jarduera batek zerikusia eduki du lehen mailako linfedema, bigarren mailakoa edo beste patologia linfatiko batzuk jasaten dituzten pertsonei emandako a
rretarekin. Haien errehabilitazioa Gaixotasun Kronikoen Errehabilitazioa Hobetzeko Plana 2007-2009 delakoaren eremuetako bat izan da, , eta garatu ditugun jarduerak gaixotasun kronikoak dituzten pertsonen eremuan bildu dira.
Ofizioz bideratutako beste jarduera bat trafiko istripu bat eduki zuen pertsona baten senideak a
urkeztutako kexaren ondotik hasi zen. Familiak bizi dezakeen ez jakite egoera planteatu genuen, hain zuzen ere informazioa eskuratzeko behar besteko denbora igaro a
rren informazio hori jaso ez duenean. Ohikoa da a
dministrazio, polizia eta osasun a
ntolamendu ezberdinek esku hartzea, eta a
razoak gainditu egin dezake kasu hauetan poliziarena soilik den eremua istripua eduki duten pertsonak osasun zentro batera eramaten dituztenean gertaeran jasotako kalteetan laguntzeko. Osakidetzari informazioa eskatu diogu jakiteko ea zein den kasu hauetan jarraitzen den jarduera protokoloa, eta haien iritzia zein den ezagutzeko istripua izan duten pertsonen senideei informazioa emateari dagokionez polizia kidegoekin beren jarduera koordinatzeko komenigarritasunari buruz.
Ofizioz bideratutako a
zken jarduera batek zerikusia eduki du A
tzerritarrek Espainian dituzten eskubide eta as
katasunei eta haien gizarteratzeari buruzko urtarrilaren 11ko 4/2000 Legearen a
urreikuspena a
plikatzearekin,. Bertan, 12.3 a
rtikuluan zera esaten da: Espainian dauden hemezortzi urtetik beherako a
dingabe a
tzerritarrek eskubidea dute osasun laguntza eskuratzeko espainiarrek eskuratzen duten baldintza berdinetan.
Lege a
urreikuspen hori ez dago kontraesanean a
tenditutako pertsonek osasun txartel bat izapidetzearen komenigarritasunarekin. Jarduera honen xedea ez zen hori izan, ezta hura lortzeko eskainitako informazioa ere, baizik eta a
ipatutako a
rauaren ondotik edozein kasutan eragiten den kostuaren fakturazioa jakinarazten dela saihesteko beharra. Inguruabar hori dela-eta, espediente hau hasi behar izan genuen, eta txosten hau landu den unean irekita dago oraindik.
Amiantoarekin zerikusia duten gaixotasunek kaltetutako pertsonen a
razoari dagokionez, egokitzat jo dugu a
dministrazioari galdetzea a
miantotik eratorritako gaixotasun profesionalen inguruko jarduera a
urreikuspenei buruz. Gizarte Segurantzako eta Laneko Osasuneko Plan Estrategikoarekin duen erlazioa dela-eta, laneko a
rloan heldu diogu horri.
III.1. Aukeraketa
Agindu baino lehen produktuak erostea eta, horregatik, finantzatzeari ezezkoa ematea kexen xede izan da. Uste dugu jasotzen duten tratua ez den beste bat jaso dezaketen espedienteak direla, eta horrela planteatu diogu Osasun eta Kontsumo Sailari, inolako a
rrakastarik gabe.
Prozedura orokorretik a
biatu gara (Kanpoko protesiei, gurpil-aulkiei, ortesiei eta protesi bereziei buruzko ortoprotesi zerbitzuak a
rautzen dituen urtarrilaren 22ko 9/1997 Dekretua), eta finantzatzeko biltzen dituen betekizunen a
rtean sendagile espezialistaren a
gindua a
geri da.
Prozedura naturaletik eratorri egiten da prestazio horien finantzazioaren onespenerako beharrezkoa dela a
ldez a
urretik kasuan kasuko sendagilearen preskripzioa egotea. A
itzitik, prozedurak ez du esaten beren beregi preskripzio hori erosketa baino lehen egin behar denik eta, beraz, ez du galarazten ondoren edozelako zuzenketarik egotea. Balorazio horretatik a
biatuz, uste dugu zuzenketaren izapideak a
ukera eman diezaiokeela gaixoari preskripzioa a
urkezteko legeak exijitzen dituen baldintzetan.
Hausnarketa hori egitean, a
ztertutako kasuan preskripzioa justifikatzeko baldintzak betetzen zirela uste izatetik a
biatu ginen. Ez bakarrik produktuaren beharra oinarritzen zutenak, baizik eta, baita ere, euskal osasun sistemak erabiltzaileari egokituriko osasuneko zerbitzu zehatzen erabilerari buruzkoak.
Zentzu horretan uste izan genuen emaitza berdina izango zela erabiltzaileak ohiko prozeduraren denborak gorabehera jardun izan balu. Zehazki, egiaztaturik geratu zen halabeharrez existitu behar den lotura, hain zuzen ere prestazioen katalogoan prestazioa sartzearena, sistema publikoan gaixoari dagokion kasuan kasuko sendagileak preskripzioa egitearena eta, a
zkenik, produktua hitzartutako zentro batean erostea.
Inguruabar horiek a
gertuz gero, uste izan genuen a
katsak zuzentzerik bazegoela. Prozedura hori bat dator a
dministrazio prozeduretan a
intzat hartzen diren jarduera printzipioekin.
Kasu honetan, gaixoak a
rauak ezarritako izapideak egin zituen –osasun sisteman bertan eta erreferentziako bere zerbitzuetan– baina denboran sakabanatuta, ez zen beste osasun zerbitzu batera joandako gaixo bat izan eta ez zegoen daturik pentsatzeko emaitza beste bat izan zitekeenik preskripzioa produktua eskuratu baino lehen egindakoa izan balitz.
Ikus daiteke ez genuela planteatzen erabateko a
ukera as
katasuna zerbitzuak erabiltzerakoan, a
dministrazioaren erantzunak iradoki bezala, baizik eta, a
ldiz, a
urreikusitako eskakizunak betetzen ez dituzten eskaera kasu horiek a
dministrazio espediente bat zuzentzearen ikuspegitik jorratzeko a
ukera bezala, betiere, horretarako baldintzak a
gertuz gero.
Egia da Herri A
dministrazioen A
raubide Juridikoaren eta A
dministrazio Prozedura Erkidearen azaroaren 26ko 30/1992 Legeak a
urreikusitakoaren a
rabera, 71.3 a
rtikuluan, A
dministrazioa ez dagoela behartuta zuzenketa izapide hori betetzera, izan ere, manu horrek egiteko a
ukera besterik ez du a
dierazten.
Aitzitik, uste dugu kexa hau ekarri zuena bezalako kasuak a
gertzen direnean, hain zuzen ere hirugarren batzuk kaltetzeko lehiarik ez duten prozeduretan izaten direnak, a
rrazoizkoa dela bide honetara jotzea a
kastunak izan daitezkeen eskabideak konpontze a
ldera.
Kontua ez da produktuak eskuratzeagatik egiten diren gastuak itzultzeko prozeduran a
ldez a
urretik egon beharreko preskripzioaren garrantzia a
lboratzea, baizik eta ordenamenduak gure ustez ematen dituen bideak a
ntolatzea produktu horiek finantzatzen direla lortze a
ldera.
Eusko Jaurlaritzaren Osasun eta Kontsumo Sailak ez zuen planteamendu hau onartu.
III.2. Erabiltzaileen eskubideak
Herritarrek planteatutako kexetako batzuk idatz zati honetan sartzearen a
rrazoia, nagusiki, harreman zuzena edukitzea da a
rlo honen hasieran a
ipatutako esparru a
rautzaileak eskubide gisa jasotakoen inguruan kokatzen diren eskubideekin. Horrela, bada, ez da a
dierazi nahi a
urreragoko idatz zatietan a
ipatuko ditugun beste kexa batzuk ez direnik osasun babesa eskuratzeko eskubidearen barruan kokatzen.
Informazio eta dokumentazio klinikoaren a
lorreko eskubideak eta betebeharrak kexaren xede dira oraindik ere horiek eskuratzeko eskubidea mugaturik ikusi duten gaixoen partetik.
Berriro ere historia klinikoa eskuratzeko arazoak a
ipatu behar ditugu. 2009an ofizioz espediente bat hasteko izan ziren uko a
rrazoi berdinak errepikatu egiten dira: Ospitaleko dokumentazio klinikoa eskuratzeko prozeduran ezarritakoaren babesean informazioa eskuratzea mugaturik egotea; horren a
rabera, kanpo uzten da hirugarren batzuen ohar subjektiboak edo a
ipamenak –adibidez a
namnesia, bilakaera klinikoa eta erizaintzakoa– biltzen dituzten a
giriak ematea.
Arartekoaren jarrera horrelako egoeretan hau da: "41/2002 Legeak, 18.1 a
rtikuluan, a
urreikusi egiten du osasun zentroek a
rautu egingo dutela eskubide horiek errespetatzea bermatzen duen prozedura. A
itzitik, ospitaleko dokumentazio klinikoa eskuratzeko prozedura a
rautzeko erabili den modua benetan prozedura bat den horretatik harago joan da, izan ere, modu horren a
rabera uste da a
namnesia, miaketa eta bilakaera guztietan a
geri direla a
ipatutako 41/2002 Legearen 18.3 a
rtikuluan a
urreikusitako mugaketak (ohar subjektiboen erreserba)".
Sendagile a
ldaketa egiteko a
ukerari dagokionez, sendagile berriak lanean hasi izana, horrek ekarri duen osasun txartelen banaketa berriarekin, kexaren xede izan da ere.
Osasun a
dministrazioak berak irizpide batzuk ezarri ditu, a
ldaketak objektibo bihurtzen eta a
rrazoiz erabakitzen laguntzeko nahiz a
urreko sendagilearekin jarraitu nahi duten erabiltzaileen ondorengo eskariak ebazteko. Kexa batzuk zerikusia eduki dute irizpide horiek betetzearekin, eta izapidetutako kexa batzuei esker posible izan da ezezko batzuk berrikustea. Horren ondorioz, pentsa daiteke a
legatutako a
rrazoia, esate baterako, historia kliniko bizi bat egotea, ez dela beti a
intzat hartu ofiziozko a
ldaketa erabakitzeko garaian.
Sendagile a
ldaketengatiko kexa horietako batzuetan, a
rgi geratu da pediatrian sendagile espezialistak falta direla. Herritarrei pediatriako edo beste espezialitate batzuetako sendagileak falta direla eta errealitate horrek behar guztiak estaltzeko behar beste sendagile ez dagoen kasuan erabil daitezkeen beste konponbide batzuk erabiltzeko a
ukera galarazten duela jakinarazi izanaren kaltetan izan gabe, Osakidetzari kexa hauen berri eman diogu, a
intzat har ditzan.
Gurpil a
ulki bat finantzatzeari dagokionez, A
lboko Esklerosi A
miotrofikoak kalteturiko erabiltzaile batek modelo jakin baten beharra planteatu zuen, hain zuzen ere prestazioen katalogoan finantzatzea a
urreikusita ez zegoen modelo bat.
Ikuspegi juridikotik a
ztertuta, ezezkoa eman izana zuzena zen, haren eskaera gaitzetsi zuen epaiak baieztatu bezala. Hori a
intzat hartuta, A
rarteko erakundeak uste izan zuen beste ikuspegi batetik, hain zuzen ere ezgaituen eta gaixotasun kronikoak dituzten horien a
rretarenean hobekuntzak sustatzearena, botere publikoek kontuan izan behar dutela talde horien egoera zein den, izan ere, beren prozesuen berezitasunagatik eta zenbaitetan prozesu horiek duten proportzio txikiagoagatik, ez dituzte beti ongi a
tenditurik edukitzen beren beharrak. Hori dela eta, pertsona honek planteatu zigun a
razoa jakinarazi genion Osasun eta Kontsumo Sailari, a
intzat har zezan Prestazioen, As
eguratzeen eta Finantzazioaren a
ipatutako Batzordean parte hartzen duen A
dministrazio den partetik. Batzorde horretan ordezkaturik daude a
utonomia erkidegoak.
Prestazio horiei dagokienez ere, pertsona batek kexa bat a
urkeztu zuen as
paldi jasandako trafiko istripu baten ondorioz behar zuen gurpil a
ulki bat ukatu ziotelako.
Aseguru etxearekin a
dostutako a
kordioan, interesdunak onartu egin zuen bere garaian etorkizuneko edozein ekintza ukatzea. Orain gurpil a
ulki berri bat eskatu du, baina Osasun eta Kontsumo Sailak ukatu egin zion ekintza horiei a
ldez a
urretik uko egin izanagatik.
Uste dugu planteamendu hori okerra dela, eta, ondorioz, Osasun A
dministrazioari gure balorazioaren berri eman diogu. Horren a
rabera, interesdunak prestazioak eskuratzeko duen eskubideak ez du zerikusirik sistema publikoak ordaintzera behartuta dauden hirugarren batzuei horien ordainketa erreklamatzearekin.
Aseguru pribatuaren eta hark as
eguraturik duen pertsonaren a
rteko harremanak pertsona horrek estaldura publikoa eskuratzeko duen eskubidean eragina izatea bezalako egoerak ez dira berriak. A
urten, a
ipatutako kasuaz gain, beste bat ere izapidetu dugu. Kasu hartan, herritarra kexu zen Gurutzetako Ospitaleak emandako laguntzaren kostua erreklamatu diolako. Erreklamatu izanaren a
rrazoia emandako laguntza jaialdi batean gertatu izana da, eta, hori oinarri hartuta, ordaintzera behartuta dagoen hirugarren as
eguratzaile batek estalita dagoela uste izaten da. Uste dugu jarduera horiek ezin direla onartu Osasunari buruzko 14/1986 Lege Orokorraren 83. a
rtikuluak jasotako a
urreikuspenen babesean daudenekotzat.
Bi kasuetan, Osakidetzak gure balorazioari ematen dion erantzuna ezagutu zain gaude.
Gor-mutuek osasun laguntza eskuratzeko osasun zentroetan duten irisgarritasunari dagokionez, A
dministrazioak jakinarazi zigun 2009. urtean proposamenak egin a
hal izatea espero zuela a
razo hau a
ztertzeko eratutako lantaldearen partetik. Lantalde hori eratzerakoan a
intzat hartu dira Zeinu hizkuntza europarrak a
itortzen dituen eta gorren, entzumen ezgaituen eta gor eta itsu direnen a
hozko komunikazioan laguntzeko bitartekoak a
rautzen dituen urriaren 23ko 27/2007 Legeak finkaturiko premisak.
2010eko a
benduan, Osakidetzak jakinarazi zigun espero zuela behar horrentzako erantzuna iritsi a
hal izatea Bide A
nitzeko Osasun Zerbitzuen Zentro bat a
ntolatzetik, izan ere, horrek zabaldu egingo dizkie bideak herritarrei OSAREAN proiektuak eratzen duen osasun sistemarekin elkarrekintzan a
ritzeko. Hasiera-hasieratik, proiektu horren helburua konponbide bat ematea zen, telefono bidez gorrekin izaten den elkarrekintzaren a
razoari. Horretarako, bi enpresarekin lan egiten a
ri da (MMC eta Dualia), eta SOS Deiak-ekin lankidetzan ere a
ri dira; horrela, larrialdi sistemak nahiz osasun eta gizarte sistemak elkarrekintza hori a
probetxatu a
halko dute.
Idatz zati honetan, baina adingabearen berariazko eskubide gisa, kexa bat jaso genuen, Donostiako Ospitalean, jaioberrien unitatean, ospitaleratutako jaioberriei bisiten denbora mugatzeagatik –ordubete goizean eta beste ordubete a
rratsaldean–. Gure informazio eskaerari erantzuteko, jakinarazi zitzaigun ospitale horretako osasun zuzendaritzak erabaki egin zuela jaioberrien unitatea 24 orduz irekitzea egunean, bertan ospitaleratuta dauden haurtxoen gurasoentzat. Neurri hau a
plikatzeko, a
teetan kodea duen sistema elektroniko bat instalatu zen, as
katasun osoz sartu a
hal izan daitezen.
Osasunaren unibertsalizazioaren ikuspegitik, beste txosten batzuetan a
ukera eduki dugu pertsona batzuk planteatu diguten a
razoari heltzeko, hain zuzen ere, bakarkako osasun txartela eskuratzeko egiaztatu behar diren izaera ekonomikoko betekizunak direla-eta. Izan ere, oraindik gizarte segurantzari egindako kotizazioari lotutako eskubide bat bezala hartzen da.
Oraindik kexak jasotzen ditugu a
rrazoi hori dela-eta, eta espero dugu gutxi barru oraindik falta den unibertsalizazioa osatu a
hal izatea.
III.3. Osasun laguntza
Sendagai batean oinarritutako tratamendu a
ringarri bat, sendatzen ez duena, eskuratzeko baimenean berandutzeak dakarren zailtasunak zenbait a
razo erakutsi dizkigu, hain zuzen ere prozedura hauetan a
zal daitezkeenak. Sendagai umezurtz bat zen, ordezko entzima batekin egindako tratamendua (TES), eta gaixoaren senideek kexan a
dierazi zuten idazki bat a
urkeztu zutela Gurutzetako Ospitalean otsailean eta baita beste bat ere a
pirilean, lehenengoari erantzunik ematen ez ziotelako. Maiatza a
maiera a
ldera, beren kexa a
dierazi ziguten eta guk informazioa eskatu genuen berandutza horren inguruan. Horrekin batera, tratamenduaren balorazioa eta sendagileak presaz baimentzeko a
dierazitako komenigarritasuna helarazi genituen.
Sendagai umezurtz bat izateak eta berariazko prozedurei jarraiki onetsia izan beharrak a
zaldu dezake neurri bateko berandutza gertatzea. A
itzitik, igarotako denborak eta sendagai hau eskuratzeko eskaera izapidetzerakoan gaixoak eduki zuen informazio faltak a
gerian uzten dute funtzionamendu txarra eta informazioa eskuratzeko eskubidea urratu zela.
Gaixotasuna kontrolatzeko gastroskopia bat egin behar zuen pertsona bat kexatu egin zen, kasu honetan jakinarazi ziotelako ezinezkoa zela lasaigarriarekin egitea, hori egiten zuen zentro pribatuarekin eratutako hitzarmena bertan behera utzi zelako. Lasaigarririk gabe egin beharko zuen, izan ere, erreferentziako bere zentroak, a
legia, Galdakaoko Ospitaleak, ez du bitartekorik bestela egiteko, ia minik eragiten ez duela uste duelako.
Azkenean, proba beste osasun zentro batean egin zen, eta lasaigarriarekin. Jakinarazi ziguten egoera hori programazioan izandako a
tzerapen batengatik gertatu zela, eta a
tzerapen hori prestazioa hitzartzeko erreferentziako zentroetan izandako a
ldaketa batengatik etorri zela.
2004. urtean planteatu zitzaizkigun a
ntzeko kasuetan, Osakidetzari gure balorazioa jakinarazi genion. Horren a
rabera, endoskopia bat egin nahi zuten pertsona guztiek ez zuten lasaigarriarekin edo a
nestesiarekin egiteko a
ukera, edo, behintzat, ez neurriz gaineko a
tzerapenik –ia disuasioa eragiten duena– eduki gabe. Kexa hauek a
lderatzen baditugu gure hurbileko herrialde batzuetan bizi den egungo egoerarekin, kexa horiek ez dira kokatu behar horrenbeste osasun irizpideen desberdintasunaren eremuan, eta, a
ldiz, bai baliabide gabeziarenean.
Ugalkortasun tratamenduak eskuratu a
hal izatea kexaren xede da oraindik. Eskuratzeko betekizunekin duten erlazioagatik, osasun laguntzaren idatz zatian sar daitezkeen kexak dira, baina, baita ere, itxaron zerrenden gaian, izan ere, betekizun horietako bat ez betetzera iritsi daiteke –adinarena– itxaron beharra dagoen denboragatik.
Adinaren betekizuna ez betetzearen ikuspegi horretatik, Osakidetzaren Zuzendaritza Orokorrari planteatu egin genion 40 urteen irizpidea modulatzeko a
ukera, itxaron beharra dagoen denboran hazkunde a
dierazgarria eta luzea dagoenean. Balorazio hori egin genuen, uste genuelako itxaron beharreko denboretan lortutako batez besteko denbora onenak gehieneko berandutza konpromiso gisa har daitezkeela. Iradokizun hau ez zuten onartu.
Hala eta guztiz ere, kexaren a
rrazoiaren gainean egindako jarraipenean, egiaztatu dugu Osakidetzak prestazio honen egungo egoerari buruzko a
zterlan bat a
gindu duela. Espero dugu horrek laguntzea prestazio konplexu honen hobekuntzan.
Eragin ezberdinengatiko a
ho eta hortz tratamenduak eskuratzea, besteak beste a
hosabaiko fisurengatik, eztabaidaren xede izan da legebiltzarraren egoitzan, eta a
urreko txostenetan a
ipatu behar izan dugun gai bat da, izan ere, kalteturiko pertsonek eskatutako ortodontzia tratamendua ukatu egiten zen.
Tratamendua eskatzeko bizi zituzten egoerak a
nitzak ziren, eta patologia bakoitzaren eragin mailak oso a
nitzak, hain zuzen ere tratamenduak bezala. A
niztasun horri a
rreta eman dio batez ere, eta ez a
intzat hartutako patologiari berari, A
rarteko erakundeak, eta Osasun a
dministrazioari planteatu egin dio beharrezkoa dela a
ldez a
urretik egoera bakoitza baloratzea. Ezagutu ditugun kasuak bi multzotan sailka ditzakegu:
- Batetik, sistema publikoan sartutako tratamendu batekin harreman zalantza-ezina dutenak. Hori ez litzateke posible izango egitea, a
ldez a
urretik zerbitzu komunen multzotik kanpo dagoela uste den hori egiten ez bada (ortodontzia tratamendua).
- Bestetik, osasuna berrezartzearekin lotura a
rgia planteatzen duten a
ho eta hortzetako tratamenduak. Kasu hauetan ia ziurtasun osoz ondorioztatu daiteke sistema publikoak finantzatzen ez badu, tratamendua sistema pribatura joaz eskuratuko dela, izan ere, horrela ez balitz, horrek berehalako eraginak edukiko lituzke osasunarentzat eta, a
dingabeen kasuan, haien garapenarentzat.
Uste dugu horrelako kasuak a
tenditzeak ez duela eskatzen egungo zerbitzu sorta zabaldu beharra. A
ldiz, beharrezkoa dena da behar diren tratamenduetara iristeko erabakiak hartzen direnean oinarritzat edukitzen diren irizpideek a
ukera ematea finkatzeko noiz gauden a
ipamen gisa lehen jaso ditugun kasu horietan, a
legia, osasuna berrezartzeko kasuetan eta beste tratamendu batzuekiko loturarenean (hauentzat ezinbestekoa da ukatutako a
ho eta hortz tratamendua egitea).
Osasun eta Kontsumo sailburuak Legebiltzarrari helarazitako erantzun idatzia konponbide bat izan daiteke kasu hauetan. Idazki hura urriaren 7koa da, (09/10/05/03/2590-13402), eta bertan a
dierazi egiten da, horrelako a
razoa duten haurrei a
rreta mota hori emateko komenigarritasuna a
intzat hartuta, a
ztertzen a
ri direla bai kasu bakoitzeko a
ipamenak, bai prestazio hau jorratzeko prozedura.
III.4. Itxaron zerrendak
Idatz zati honetan jaso ditugun kexek zerikusia eduki dute tratamenduekin (ugalkortasuna), ebakuntzekin, espezialistekin eduki beharreko kontsultekin eta probak egitearekin.
Osasun laguntzaren a
urreko idatz zatian ugalkortasun tratamenduei buruzkoak a
ipatu ditugu, izan ere, itxaron beharreko denborak eragina eduki dezake emakumeentzat finkatutako 40 urteko a
dinaren betekizuna betetzean eta, beraz, prestazioa eskuratzeko a
ukeran. Horren ondorioz, itxaronaldi horiek eta, hala badagokio, denboretan gertatzen diren hazkundeek berezitasun bat dute: a
razoa ez da bakarrik itxaron beharra, baizik eta tratamendua ezin eskuratzea.
Tratamendu hauetan nahiz beste batzuetan, denborek gorantz egiten dutela nabarmenki ikusten denean (zenbait kasutan urtebetetik gora eta a
ldez a
urretiko a
zterketak iraungita egotea), kexen berri eman diogu Osakidetzari.
Itxaron zerrendei buruzko kexek ebakuntzen a
urretiko a
zterketen koordinazioarekin zerikusia duten a
razo batzuk erakutsi dizkigute (ofiziozko jardueretan a
ipatu dugu), edo, bestela, kontsulta bat baino lehen behar diren diagnostiko probekin zerikusia dutenak. Esate baterako, gaixoari hitzordua eskatzen zaio proba bat egiteko, ezinezkoa dela esaten zaio eta bere sendagileak a
zpimarratu egiten du beharrezkoa dela hura jada finkatutako kontsulta baino lehen edukitzea.
Gaixoak kudeatu behar izandako hainbat erreklamazio eta gero, a
razoa konponduta gelditu zen. A
itzitik, horrek beste era batera jardun behar izan zen egoera bat erakusten digu, hain zuzen ere ez da gaixoarengan jarri behar batetik sendagilearen jarraibidea (proba bat data jakin bat baino lehen edukitzeko beharra a
dieraziz) eta, bestetik, hori horrela izatearen ezintasuna (data finkatzeko a
rduradun den zerbitzuak esana) uztartzeko lana.
Zerbitzu edo funtzio ezberdinak badira ere –proba a
gintzen duen sendagilea eta probak kudeatzen dituen zerbitzua–, biak laguntza prozedura berdin baten barruan sartzen dira. Sendagilearen a
gindua eta probak egiteko daten disponibilitatea bateratzeko a
zaldu ziren zalantzak a
rgitzea edo oztopoak deuseztatzea kexan a
zaldutakoa ez den beste modu batera bideratu behar izan zen a
razo bat da. Horrelako egoeretan, ikusten dugu gaixoari ematen zaizkiola hitzorduak edo probak eskatzearen izapidetze soiletik harago doazen erantzukizunak.
III.5. Funtzionamendua
Kexa batzuk erakutsi egiten digute ez dugula behar besteko kulturarik a
katsak a
itortzearen eremuan.
Gaixo bati jakinarazi zioten, matxura bat zela-eta, ospitale batean ekoendoskopia proba bat egitea ezinezkoa zela a
urreikusitako datan, eta proba hori bideratzea edo hitzartzea ez zenez egokitzat jotzen, esan zioten gailua berriro martxan egon a
rte itxaron behar zuela.
Senideen kudeaketei esker, ekoendoskopia miaketa beste Ospitale batean egin zioten.
Ondoren a
urkeztu zuen kexari emandako erantzunak ez zuen gertatutakoa islatzen, izan ere, zera esaten zen bertan: "gaixoaren egoera ikusita, beharrezko kudeaketak hasi ziren proba hori Gurutzetako Ospitalean egiteko, eta horrelako kasuetarako dagoen jarduera protokoloa jarraitu zen".
Gure balorazioa helarazi genion Osakidetzari, hain zuzen ere emandako informazioa interesdunak a
urkeztutako datuekin bat egiten ez zuela jakinaraziz, izan ere: a
) proba beste bide batetik bideratzea egokitzat jotzen ez zela eta itxaron egin behar zuela jakinarazi zioten, eta b) bere kudeaketen emaitza gisa –eta ez protokolo baten ondorioz– egin zioten proba beste Ospitale batean.
Gaixoarentzat kalterik ez dagoenean, badirudi ez dela hain barkagarria erreklamazioaren edo kexaren xede izandako egintza eta inguruabarren ikerkuntza xehatua egiteko jarduerak garatu ez izana, hain zuzen ere Osakidetza – Euskal Osasun Zerbitzuan gaixoen eta erabiltzaileen iradokizunak, kexak eta erreklamazioak jakinarazi eta izapidetzeko sistemak garatzen dituen 1990eko ekainaren 19ko A
ginduaren 12. a
rtikuluan finkatu bezala.
Hainbatetan, kexek zerikusia dute laguntza eman zitzaien moduak kalteak eragin dizkietela uste dutenen erreklamazioekin. Orokorrean izaera tekniko medikoko desadostasunak direnez, gure esku-hartzea ondare erantzukizuneko prozedurak bultzatzean bakarrik oinarritu daiteke (horiek geldiarazi izana salatu izan zen).
Osakidetzak espedientea ireki duela jakinarazteko egindako hasierako jakinarazpenari ondoren erantzuna falta izateagatik jaso ditugun kexek a
gerian uzten dute a
razoak egon direla horien izapidetzean. Gure balorazioa Arartekoaren Ebazpen batean jaso zen, 2010eko uztailaren 30ekoan hain zuzen. Horren bidez, Osakidetzari gomendatzen zaio ondare erantzukizuneko espediente bat espresuki ebazteko neurriak har ditzan).
Arrazoizkoa da pentsatzea horrek zerikusia eduki duela eskura zeuden baliabideekin, izan ere, egiaztatu a
hal izan dugu Osakidetza ez dela espediente horiek ebatzitzat jotzearen a
ldeko, horretarako isiltasun a
dministratibo negatiboa bezalako irudi juridiko bat oinarri hartzen bada.
Kexa hauek a
gerian utzitako berandutza egiaztatuta, ondorengo datu batzuk pentsarazten dute neurriak hartu direla a
razoa konpontzeko, izan ere, kexa eragiteko geldiarazpena eduki zuten espedienteak a
ktibatu egin dira. Horri dagokionez, Osakidetzak jakinarazi zigun beharrezko txosten teknikoa landu eta gero, prozedurak bultzatu egin direla eta horretarako erreklamazioaren gaineko balorazioa interesdunei helarazi zaiela, a
legazioen izapidea betetze a
ldera. Halaber, ikusi a
hal izan dugu Osakidetzak, bitartean, eta berandutzaz jabeturik, espedientearen egoeraren ziurtagiria bidali diela interesdunei, eta bertan espedientea ebazpen espresarekin a
maitzeko konpromisoa jaso da.
ONA txartela eskuratzeari dagokionez, hainbat kexa eskuratu dira Eusko Jaurlaritzaren interneteko orrialdean a
dierazitako zentroetara bertaratu izan diren herritar batzuen partetik. Hori egiaztatu eta gero, interesdunei jakinarazi genien informazio hori ez zetorrela bat Osasun eta Kontsumo Sailaren orrialdean jasotakoarekin, eta hartara jotzea iradoki genien. Kexa hauen berri eman genion Osasun a
dministrazioari, informazioaren kasuan kasuko egokitzapena egin zedin.
Kexa hauek bat egiten dute txartel elektronikoarekin jarraitzea edo ez jarraitzea a
ztertzen a
ri den testuinguru batean.
Funtzionamenduaren idatz zatian, kexak jaso ditugu zenbait zerbitzuren a
ntolamenduarekiko desadostasuna planteatuz. Gipuzkoan dialisiko a
ldizkako tratamendua eskuratzen zuten gaixoen joan-etorria taxian egiten zen 2010. urtera a
rte. Horrek, eta lehia publikoaren printzipiotik etorritako eskakizunekin batera, a
ldaketa bat eragin du eta gaur egun joan-etorria hitzartutako osasun garraioa erabiliz egiten da.
Zerbitzuaren a
ntolamendu berriak pertsona hauen joan-etorria egiteko a
urreikusten duen modua a
ztertzean oinarritu genuen gure jarduera. Osasunaren ikuspegitik, ezta ikuspegi juridikotik ere, ez dago gutxieneko denborarik gaixo hauen joan-etorria betetzeko. Horregatik, uste izan genuen erabilgarria izan zitekeela erreferentzia bat bilatzea, funtzionamendu onaren estandar gisa har zitekeen horretan.
Hitzarmen berrian sartzen den zerbitzuaren oinarri teknikoak eta As
eguramendu eta Kontratazio zuzendariordearen txostenak (egungo joan-etorrien eta a
urrekoen iraupenaren balorazio a
lderatua jasotzen du, bai gaixoak hartzerakoan, bai horien joan-etorrian, eta zerbitzua martxan jartzearen gaineko jarraipena ere jasotzen du) datuak eskaintzen dituzte; horiek, uztartuta jarriz gero, a
ukera ematen dute uste izateko zerbitzua baldintza egokietan emango dela.
Balorazio hau interesdunei helarazi genien, hitzarmenean a
urreikusitako baldintzetan egon daitezkeen urradunak a
ztertzeko a
ukeraren kaltetan izan gabe.
Zenbait zonaldetan dauden osasun baliabideek zenbait kexa eragin dituzte, izan ere, a
urreikusi direnak eskasak direla edo urrunekoak direla uste da. Horietako batek gaur egun A
rabako Lautadan osasun a
rreta emateko dauden baliabideei heldu die.
Ez dago a
rau edo a
urreikuspenik, inolako zalantzarik gabe finkatzeko zein izan behar den baliabideen a
ntolamendua eta kopurua osasun a
rreta emateko, honakoa ohikoa edo presazkoa izan a
lde batera utzita. Baliabideak planifikatzerakoan hartzen diren erabakiak Osasun a
dministrazioari herritarren beharrak a
tenditu behar dituzten osasun zerbitzuak a
ntolatzeko ematen zaion eskumenaren baitan kokatzen dira.
Hori horrela izaki, existitzen diren baliabideak baloratzeko elementu bat a
lderaketa izan daiteke, zona baten eta a
ntzeko beste zona batzuen a
rtean. A
ntza erabilgarria den a
lderaketa honek, ordea, zailtasun bat topatuko luke: lurraldea eta eremua gorabehera –landa izaerakoa edo hiritarra– a
ntzekoak diren zonak a
ukeratzea.
Aitzitik, komenigarria da a
intzat hartzea prestazio zerbitzuek, osasunekoak eta hezkuntzakoak, landa zonaldeen garapenerako duten garrantzia.
Kexa hau ikuspegi horretatik baloratuta, Eusko Jaurlaritzara bidaltzeko dagoen eta legezkoa ez den proposamen baten onespenaren berri eman genien kexa a
dierazi zutenei, hain zuzen ere landa zonaldeetako osasun zerbitzuei buruzko proposamen baten berri. Horren bitartez, proposamen horretan bildutakoa a
intzat hartuko duen diagnostikoa egitea lortu nahi da, osasun a
lderdi ezberdinen gainean, besteak beste, larrialdiko zerbitzuen gainean. Diagnostiko hori egungo baliabideen mapan dauden behar eta banaketari buruzko informazioa hobetzen lagun dezakeen tresna izan daiteke, kasu bakoitzean diagnostikotik eratorritako neurriak hartuz.
Azkenik, idatz zati honetan osasun laguntzaren berrantolamenduari buruzko kexak a
ipatu behar ditugu.
Osasun zerbitzuen a
ntolamenduan gertatu diren a
ldaketekin desadostasuna a
zaldu dute; gai hori, hasiera batean, Osasun a
dministrazioak osasunaren a
lorrean planifikatzeko duen eskumenaren baitan kokatzen da. Horrek esan nahi du a
ukera ezberdinak legitimoak izan a
rren, horrek ez duela halabeharrez hutsaltzen A
dministrazioak plangintza eskumen hori baliatzerakoan hartu a
hal duena. Balorazio hori hor egonda ere, gai berdin hau jarduera ezberdinen xede izan da legebiltzarraren egoitzan, eta horiei buruzko informazioa eman diegu desadostasuna a
dierazi duten pertsonei.
IV. Ondorioak
Gaixoen itxaropenak ez dira bakarrik mugatzen beren laguntzarako gai tekniko eta medikoetara. Zerikusia dute ere, neurri handi batean, laguntza horren baliabide a
lderdiekin (itxaron zerrendak, zerbitzu sortak, prestazioetara iristeko prozedura, eta a
bar) edo zenbait zerbitzuren funtzionamenduarekin, norberarenak edo hitzartuak izan a
lde batera utzita (adibidez, osasun garraioa edo zerbitzu ezberdinen a
rteko koordinazioa).
Antolamenduan berrikuntza sartzeko beharra, laguntza sistema berrikuntza biomedikoan erdietsitako maila onera eramaten saiatuz, Euskadin kronikotasunaren erronkari a
urre egiteko Estrategiak a
zpimarratzen duen a
lderdietako bat da.
Kexen zati garrantzitsu batek erakutsi egiten digu, hain zuzen ere, a
ntolamendu a
ldaketetan itxaropenak dituen gaixo bat. A
ldaketa horiek integrazio gehiagoko laguntza prozesuak garatzera zuzendutakoak izango lirateke. Horrek, halaber, erabiltzailea jakinaren gainean jartzeko eta haren beharrak kudeatzeko gaitasun hobea edukitzeko beharrean pentsatzera garamatza (adibidez, itxaron zerrendaren idatz zatian jaso dugun kexa edukiko genuke).
Orokorrean bere horretan helburu bat ez den informazioa sartzen da itxaropen horien barruan, eta, horregatik, funtsezkoa da osasun sistema ulergarriagoa izatea fase ezberdinetan. Gaixoei emandako a
zalpenak eta esfortzuak ez dira oinarritu behar bakarrik a
rretaren a
lderdi teknikoetan, izan ere, ez da hori laguntzak duen dimentsio bakarra.
Ondare erantzukizuneko prozedurei dagokienez, espero dugu izapidetzerakoan berandutzak eragin dituzten zailtasunak konponduta geratu a
halko direla. Erantzuna eskuratzeko eskubidearen oinarrian dauden a
rrazoi juridikoetatik harago, jasotako laguntzarekiko desadostasunean egoteagatik erreklamazio bat planteatzen duen eta erantzuna eskuratzeko zailtasunak dituen horren pertzepzioan pentsatu behar dugu.
Estatuko Osasun Sistemaren Gaixotasun A
rraroen Estrategiak, helburuen a
rtean jasotzen du garaiz eta modu egokian iristeko bermea sendagai umezurtzetara, estatuko lurralde osoan gaixotasun a
rraroak tratatzeko. Tratamendu horiei dagokienez, kexa batean ikusi dugu (ordezko entzimarekin tratamendua eskuratzeko baimenari buruzkoa) interesdunek ikusi zutela bultzatu zituzten prozeduretan jarritako itxaropenak ez zirela bete eta, gainera, informazioa falta izan zitzaiela erantzunaren zain egon ziren bitartean.
Erabaki horietako batzuk hartzea zaila dela badakigu, baina gaixoentzat justifikatzen zailak diren egoera horiek ekartzen dituzten a
ntolamendu erako oztopoak ezabatu egin behar dira.
Erabiltzaileak, zenbaitetan, zerbitzu ezberdinengatik hartzen diren erabakien a
urrean daude (kontsultak eta diagnostiko erako probak). Biak laguntza prozesu berdin batekoak badira, horiek koordinatzeko a
gertu daitezkeen zailtasunak konpondu egin behar ditu osasun sistemak berak, kudeaketaren pisua erabiltzaileari eman gabe.
Itxaron zerrendetan, berdintasun printzipioa errespetatzeak galarazi egiten du erreklamatzen dutenek erreklamatzen ez dutenek jasotzen duten tratua ez den beste bat jasotzea. A
itzitik, oinarria dagoenean, kexak a
ntzuak izango lirateke horien berri Osakidetzari emango ez bagenio, lortutako kalitate estandarretara itxaronaldiak bideratzeko neurriak har ditzan.
Jasotako osasun laguntzaren kostua helarazi zaien pertsonen kexak errepikatu egiten dira, laguntza eman duen zentroak ordainketa egitera behartuta hirugarren bat dagoela uste duenean (normalean as
eguru pribatu bat, baina ez beti gaixoak hitzartutakoa). Osakidetzaren Zuzendaritza Orokorrak jarraibideak eman behar ditu Osasunaren Lege Orokorraren 83. a
rtikuluaren interpretazio okerrak, kostua exijitzen duten zentro horiek eginak, ez ekartzeko emaitza gisa zerbitzu bat eskuratzeko eskubidea duten herritarrek behar ez dutena ordaintzea.
Bakarkako osasun txartela eskuratzeko prozedurak, oraindik eskatzaileen diru-sarrerak a
intzat hartzen dituena, ezin du baztertu osasun a
rreta gaur egun a
urrekontu orokorrek finantzatzen dutela, gizarte segurantzari egindako kotizazioari uztartu gabe.
13. Informatzeko eta ezagutzeko teknologiak eta datuak babestea
I. Arloa kopurutan
Informatzeko eta ezagutzeko teknologiak eta datuak babesa izeneko a
rloa 2010. urtean sortu da a
rlo a
utonomo modura; helburua, esparru horretan a
urkezten diren kexak biltzea da, baina, batez ere, herritarrek IKTen eta datuen babesaren eremuetan dituzten eskubideen babesera zuzendutako jarduera multzoari ikusgaitasuna eta berezko nortasuna ematea.
Informatzeko eta ezagutzeko teknologiak eta datuak babestea izeneko a
rloan jaso den kexa kopurua txikia izan da, izan ere, 4 dira jaso diren kexak. Hori izapidetutako erreklamazio guztien %0,30 da.
Eragindako a
dministrazioak gorabehera, kexa guztiak A
utonomia Erkidegoko A
dministrazio Orokorraren a
urkakoak dira (Eusko Jaurlaritza).
− Datuak babestea 3
− Informatzeko eta ezagutzeko teknologiak 1
Arlo honetako kexen izapidetze egoerari eta emaitzari dagokionez:
Egin behar dugun lehenengo hausnarketa, a
urreko datuetatik eratorrita, hau da: urtean a
urkeztu diren kexa eskasak urte berdinaren barruan a
maitu direla eta, une honetara a
rte, datuen babesari uztartutako eskubideak –arlo honetako funtsezko gune– urratu a
hal izan direlako a
urkeztu direla.
Aurkeztutako datuen harira, jarraikako bi hausnarketa egin behar da:
- Datuen babesaren gaian, berariazko erakunde bat dago –Datuak Babesteko Euskal Bulegoa– euskal a
dministrazioek datuen babesaren a
raudia bete dezaten, eta horrek eragin egiten du gai honi buruzko kexa gehienak erakunde hari a
urkeztea.
- Informatzeko eta ezagutzeko teknologien eskubideen gaian kexa gutxi jaso izana ez da IKTen gaiko legedia behar bezala betetzen a
ritzearen isla eta, a
re gutxiago, a
dministrazio elektronikorako sarbide eskubideak betetzen a
ritzearena. A
ldiz, jatorria a
dministrazioarekiko harreman elektronikoak gutxi erabiltzean kokatu behar da, eta, a
re kezkagarriagoa dena, herritarrek a
dministrazio elektronikoarekiko dituzten eskubideei eta eskubide horiek balia daitezen zer organorengana jotzeari buruz duten ezagutza mugatua da.
Ondorioz, a
ipatu diren hausnarketekin, ezinbestekoa da a
dministrazioarekiko harremanetan IKTen erabilera bultzatuko duten ekimenak zabaltzea, eta, baita ere, herritarrek berariazko eremu honetan dituzten eskubideak barreiatzea eta horiez kontzientziaraztea.
Estatu osoko maila orokorrean 2010. urtean bizi izan zen egoera ez da bereziki a
ldekoa izan eskubide horietan a
urrerantz egiteko, izan ere, krisi ekonomikoak neurri handi batean geldiarazi ditu gai honetako proiektuak. Grafikoki esan liteke eremu honetako berrikuntza dela ez dela berrikuntza gehiegirik egon 2010. urtean.
Estatu mailan egindako a
zterlan ugarik Euskal A
utonomia Erkidegoa kokatzen dute gainerako a
utonomia erkidegoen a
rteko erdi maila batean zerbitzu elektronikoen garapenean. Gauzak horrela, AAEEetako Zerbitzuen online erako zerbitzu publikoen 2010eko A
lderaketa A
zterlanean (Orange-Capgemini Consulting Fundazioa), Euskal A
utonomia Erkidegoak 78 puntu ditu, 2009. urtean izandako puntuazio berdina, eta hori batez bestekoa 72 puntukoa denean.
Beste a
zterlan interesgarri batzuk, IKTen eremuarekin eta Herritarrek Zerbitzu Publikoak Elektronikoki Eskuratzeari buruzko ekainaren 22ko 11/2007 Legea, HZPEE a
urrerantzean, betetzearekin zerikusia dutenak, hauek dira:
- 11/2007 Legearen betetze mailaren gaineko a
zterketa.
- Informazioaren Gizartea Espainian 2010, Telefonica Fundazioarena, a
urkeztu berri dena.
- HZPEEL a
plikatzeari buruzko beste a
zterlan interesgarri bat Iturri irekietan oinarritutako IKTen a
plikazioari buruzko Erreferentziako Estatuko Zentroak (Cenatic) landutakoa da. Bertan, hurrengo a
lderdiak a
ztertzen dira: egoitza elektronikoaren eskakizunak, formularioen kudeatzailea, erregistro elektronikoa, ordainketa igarobideak, espedienteen kudeatzailea eta jakinarazpen eta identifikazio elektronikoa, a
rtxibo elektronikoa eta elkarreragingarritasuna.
II. A
raudi edo gizarte testuingurua: Lege erreformak edo a
rloko sektore planak
Herritarrek Zerbitzu Publikoak Elektronikoki Eskuratzeari buruzko ekainaren 22ko 11/2007 Legetik eta Herritarrek Zerbitzu Publikoak Elektronikoki Eskuratzeari buruzko ekainaren 22ko 11/2007 Legea neurri batean garatzen duen azaroaren 6ko 1671/2009 Errege Dekretutik eratorritako garapen multzoak bere emaitzak eduki ditu 2010. urtean onetsitako bi a
rautan:
• A
dministrazio elektronikoaren eremuan Segurtasuneko Estatuko Eskema a
rautzen duen urtarrilaren 8ko 3/2010 Errege Dekretua.
• A
dministrazio elektronikoaren eremuan Elkarreragingarritasuneko Estatuko Eskema a
rautzen duen urtarrilaren 8ko 4/2010 Errege Dekretua.
Arau horiek A
dministrazioek, 11/2007 Legean herritarrentzat jasotako eskubideak a
halbidetzeko, bete behar dituzten betebeharren esparru konplexua osatzen dute, indarraldi eta eskakizun maila ezberdinekin estatuko edo a
utonomia erkidegoko eskumenen esparruan mugitzen garen gorabehera.
Aldiz, zoritxarrekotzat jo behar dugu 11/2007 Legearen zazpigarren a
zken xedapena, 4c) a
rtikuluaren a
raudi garapena, oraindik egiteko egotea, hain zuzen ere ezgaituei eta a
dinekoei sarbide berdintasuna bermatzeko dena, haien inguruabar pertsonalak, baliabidekoak edo ezagutzakoak zeintzuk diren a
lde batera utzita. Izan ere, talde horiek lehentasunezko a
rreta dute A
rartekoaren partetik, eta horientzat IKTak bereziki erabilgarriak dira.
Eremu a
utonomikoan, a
raudi ezberdinak daude a
dministrazio elektronikoko prozedurak eta egoitza elektronikoa edo bulego birtualak ezartzera zuzenduta funtsean. Gauzak horrela, a
ipatzearren eta xehetasunetan galdu nahi izan gabe, hurrengoak a
dieraz ditzakegu:
Eusko Jaurlaritza: Justizia eta Herri A
dministrazio sailburuaren 2010eko otsailaren 26ko A
gindua egin da, PLATEA Segurtasun Gidaliburua onetsiz.
Garrantzitsua da a
ipatzea 2010. urtean Berrikuntza Publikoaren Plana (BPP) lantzen hasi direla. Berrikuntza Publikoaren Planak –parte hartzeko metodologia batekin diseinatuta– hiru helburu nagusi finkatu ditu: A
dministrazio ireki eta berritzaile bat, A
dministrazio elektronikoaren erabateko garapena eta A
dministrazio eraginkorrago bat lortzea.
Gipuzkoan:
- 23/2010 Foru Dekretua, irailaren 28koa, Foru A
dministrazioaren eremuan bitarteko elektronikoen erabilpena a
rautzen duena.
- Donostiako Udaleko administrazio elektronikoaren erregelamendua.
Bizkaian:
- BiscayTIK Fundazioa, Bizkaiko Foru A
ldundiarena.
- Bilboko Udalaren administrazio elektronikoaren ordenantza.
Araban:
- 2/2010 Foru Dekretua, urtarrilaren 26ko Diputatuen Kontseiluarena, foru A
ldundi honetako a
dministratuak interneteko zerbitzuetan sartzeko prozedura onartzen duena.
- Vitoria-Gasteizko Udalaren Egoitza Elektronikoaren Ordenantza A
rautzailea.
Europa mailan, Europako Batzordeak a
benduaren 15ean a
urkeztu zuen Ekintza Plan berria, herritarrei eta enpresei zerbitzu publikoetara iristea errazteko. Hori oso interesgarria da eta, bertan, datozen bost urteetan garatu beharreko 40 neurri proposatzen da. Horien bitartez, Europako herritar eta enpresei erraztu egin nahi zaie zerbitzu publikoetara iristeko bidea, on-line erako bideen bitartez.
Ekintza Plan honek Malmöko A
dierazpenean oinarritutako lau lehentasun politiko identifikatzen ditu. A
dierazpen hori 2009ko a
zaroaren 18an onetsi zuten, Suedian egindako 5. Ministerio Biltzarrean.
Europako Batzordearen helburua Ekintza Plan berri honekin a
dministrazio elektronikoa sustatzea da, lehiakortasun europarra bultzatzen eta botere publikoek zerbitzu hobeak ematea a
halbidetzen lagun dezakeen baliabideetako bat bezala, a
urrekontu murrizketako une batean modu ekonomikoago baten bidetik.
III. Jarduera-plana
Lehen ere a
dierazi dugun moduan, sorrera berriko a
rlo honek helburuen a
rtean du herritarrek datuen babesaren gaian dituzten eta a
dministrazio elektronikotik eratorritakoak diren eskubideak a
zpimarratzea, eta, baita ere, horien barreiapenaren a
ldeko funtzioa egitea. Izan ere, uste dugu eskubide horiek baliatzeak eta horien gaineko babesak lagundu egiten dutela berrikuntzako a
ukera gehiago edukiko dituen herritartasuna sustatzen eta hori lehen mailako elementu estrategiko bat da krisi ekonomikoko eta enplegu hondameneko testuinguru batean.
Izan ere, Europako Kontseiluak, gizarte ikuspegi batetik, a
dministrazio elektronikoa jorratu zuen garapenerako motor bezala, eta, jada 2004ko a
benduan, Ministroen Batzordeak gomendio bat egin zuen. Bertan, a
dministrazio elektronikoa ez dela gai tekniko bat soilik esan zen, baizik eta gobernantza demokratikoko gai bat (HZPEEL, Zioen A
zalpenean).
- Bilerak a
dministrazioekin eta erakundeekin
Datuak Babesteko Euskal Bulegoa
Agentziarekin eduki ohi diren lankidetza harremanen barruan, 2011. urtean bi erakundeen funtzioen a
rteko koordinazio mekanismoen bilaketan sakondu da. Hori Lankidetza Hitzarmen batean gauzatu da, eta hitzarmen horren oinarriak finkatu dira jada, a
lderdien a
dostasuna edukita, 2010. urtean.
Halaber, zerbitzuak ematerakoan etengabe hobetzeari eta kalitatea bilatzeari uztartutako esperientziak trukatu dira.
Gobernu idazkaritza eta harremanak Eusko Jaurlaritzaren Legebiltzarrarekin
Bilera ezberdinak izan dira, bi erakundeen a
rtean komunikazio elektronikoko sistema bat ezartze a
ldera. Helburua a
giri truke guztiak bide telematiko ziurren bitartez egitea da, eta horretarako prozedura finkatu da. Prozedura hori 2011. urtean gauzatuko da kasuan kasuko lankidetza hitzarmen baten bitartez, eta 2010. urtea teleizapidetzeko saiakera esperientzia baten hasierarekin a
maitu da. (ikusi txosten honetako VII.2. kapitulua).
Eusko Jaurlaritzaren Berrikuntzaren eta A
dministrazio Elektronikoaren Zuzendaritza
Zuzendaritza honek a
dministrazio elektronikoko politikak bultzatzea duenez a
ginduta Eusko Jaurlaritzaren barruan, derrigorrez a
ipatu beharrekoa da informatzeko eta ezagutzeko teknologien gaian. Bere zuzendariarekin harreman eta informazio truke ezberdinak eduki dira, Euskadiren eremuan eta Estatu mailako erreferentzienean gaiaren egoeraren gaineko informazio eguneratua edukitze a
ldera.
- Txosten bereziak
2010. urtean zehar, Barneratze digitalari buruzko txosten berezi baten oinarrizko ildoak diseinatu dira, eta hura datorren urtean garatuko da.
Funtsezko helburua Euskadin IKTekiko sarbidearen egoera a
lderatua ezagutzea da (Internetera sartzeko zerbitzu unibertsalaren helburuaren esparruan), eta baita erabilera edo jabetzaren zuloaren a
lderdiak (baliabideak edukita erabiltzen ez duten pertsonak) eta parte-hartze zuloa ere (aro digitalean berezkoak diren pertsonak izanda –gazteak normalean–, esparru publikoan bide telematikoak erabilita parte-hartze a
ktiboa ez dutenak). Berariaz, IKTek a
dinekoei eskaintzen dizkieten a
ukerak a
ztertuko dira.
Gainera, txosten honen zati bat Andaluziako Herriaren Defendatzailearekin lankidetzan garatuko da. (ikusi txosten honetako VIII.3.6 kapitulua).
- Web eduki berriak eta lankidetzarako foroak (ikusi txosten honetako VII.3 kapitulua).
Urteko Txosten honetako Berrikuntzaren Kapituluan jada a
ipatu den bezala, a
ldarazpen garrantzitsuak egin dira A
rartekoaren web orrialdean, erabilera errazagoa izan dadin eta herritarrekiko elkarrekintza plataforma izan dadin.
Halaber, A
rartekoaren eta A
ndaluziako Herriaren Defendatzailearen a
rtean lankidetza sarea sortu da, bi erakundeen a
rtean dauden lankidetza proiektu ezberdinei euste a
ldera.
- A
rloan ofizioz bultzatutako jarduerak
Arlo honetako 2010. urteko Jarduera Planaren barruan, Ofiziozko Jarduera bat hasteko borondatea zegoen. Horren helburua jakitea zen ea euskal herri-administrazioek zein neurritan betetzen dituzten herritarrei, zerbitzu publikoetara elektronikoki sartzeko legean, a
itortutako eskubideak. Edonola ere, proiektu honen konplexutasuna eta helmen handia ezagututa, eta Eusko Jaurlaritzaren Justizia eta Herri A
dministrazio Sailaren estatistika organoak 2011. urtean zehar Zerbitzu Publiko Elektronikoen Estatistika bat egitea martxan duela jakinda –besteak beste Euskadiko Herri-administrazioaren erakunde ezberdinek eskainitako prozedura eta zerbitzu telematikoen errolda eta zerbitzu eta prozedura telematiko publikoen katalogoa edukiko dituena–, ekimena bertan behera geratu da.
Beraz, datorren urteko Txostenean berariazko jarraipena egingo zaio estatistika horri, izan ere, irudi homogeneoagoa edukitzea a
halbidetuko du zerbitzu horien disponibilitatearen gainean eta, beraz, baita sarbide elektronikoko legetik etorritako eskubideen betetze mailaren gainean ere.
Eskura dagoen informazioari dagokionez, hainbat a
ipamen egin nahi da:
- Eusko Jaurlaritzaren Berrikuntzaren eta A
dministrazio Elektronikoaren zuzendariak emandako informazioaren a
rabera, gehien erabiltzen diren zerbitzu telematikoak enpresei eskainitakoak dira. Horrela, Eusko Jaurlaritzaren Industria Sailaren datuen arabera, 2009. urtean Internet bidez izapidetu zen baimenen %37.
- Eusko Jaurlaritzaren ordainketa pasabidea, gutxi gorabehera, 150 euskal a
dministraziok erabiltzen du, eta 2010eko lehen seihilekoan 14 milioi euro mugitu zituen horrek.
- Laguntza eta diru-laguntza deialdiei dagokienez, Eusko Jaurlaritzak kudeatzen dituen espedienteen ia erdia izanda, urteko lehen 10 hilabeteetan izapidetze telematikoa zuen 13 deialdi egin zen, eta beste 150 deialdi identifikatu zen hurrengo hilabeteetan izapidetze telematikoarekin a
biarazteko a
ukerarekin.
- Arloan giza eskubideak sustatzeko jarduerak
Herritarrek zerbitzu publikoak elektronikoki eskuratzeari buruzko legeak (HZPEEL) a
dministrazioarekin elektronikoki jarduteko eskubidea a
itortzea dakar, bai informazioa eskatzeko, bai izapideak edo kontsultak egiteko. Herritarrentzat eskubide bat da, eta a
dministrazioarentzat betebehar bat, legez eska dakiokeena.
Eskubide hauez eta horiek baliatzeko moduaz jabetzea, ordea, ez da erraza, konplexuak direlako. Ondorioz, A
rartekoak herritarrek Herri-administrazioekin bide telematikoak erabilita harremanetan jartzeko dituzten eskubideen dekalogo bat landu du. Horretarako, a
urkezpen interaktibo bat egin da eta web orrialdean eskuragarri dago. (ikusi txosten honetako VII. kapitulua).
- Prestakuntza
Arartekoan lan egiten duten pertsonen laurden batek parte hartu du Euskadi+Innovak a
ntolatutako barnetegi teknologiko batean, eta Herri A
rduralaritzaren Euskal Erakundeak (HAEE), 2009ko bigarren seihilekoan zehar A
rartekoko langileen prestakuntza beharrei buruz egindako diagnostikoaren ondotik, lehentasunezko bezala a
geri dira informatikaren a
lorreko eta web 2.0 gaiaren inguruko gaikuntza ekintzak egitea.
- Ikerkuntza beka
Joan den a
zaroan, ikerkuntza beka baterako deialdia egin zen. Honen xedea, egunerokotasun handiena duena, oinarritu egiten da erabiltzaile eta kontsumitzaileen eskubideen a
plikazioan telekomunikazioei, teknologiei eta mota guztietako garraioei buruzko zerbitzuetan eta baita gure erkidegoan eskubide horiek defendatzeari eta eskatzeko moduari buruzko gaian.
IV.1. Herri-administrazioen zerbitzura dauden langileen eremuko datu babesa
Donostiako Udalak iragarritako hautapen prozesu bateko () epaimahaikide zen pertsona batek kexa bat a
dierazi zuen Datuak Babesteko Euskal Bulegoak (DBEB) emandako ebazpen bat dela-eta. Hura Donostiako Udalaren a
urrean izapidetutako urratze prozedura batean eman zen eta egun bide judizialean dago. Ondorioz, A
rartekoak ez du eskumenik horren inguruko jarduerarik bideratzeko.
IV. 2. Datuen babesa osasunaren esparruan
Informazio eta dokumentazio klinikoaren a
lorreko eskubideak eta betebeharrak kexaren xede dira oraindik ere horiek eskuratzeko eskubidea mugaturik ikusi duten gaixoen partetik. Zehazki, bi dira gai honetan a
urkeztu diren kexak.
Txosten honetan bertan a
zaldu den moduan osasunaren a
rloan izapidetutako kexak a
ztertu direnean, berriro ere Osakidetzari a
dierazi behar izan diogu beharrezkoa dela Historia klinikoa eskuratzeko eskubideak a
rautzen dituen a
zaroaren 14ko 41/2002 Legean gaixoentzat jasotako eskubidea eta bertatik eratorritako historia klinikoa eskuratzeko prozeduraren a
raudia uztartzea, batez ere historia kliniko horietan ohar subjektiboak dauden kasuetan egin izan diren interpretazioetan. Interpretazio hori hain da zabala, galarazi egiten duela, de facto, eskubide hori benetan baliatzea.
IV.3. Datuen babesa poliziaren a
rloan
Kexa honek zerikusia du urte ezberdinetan a
urkeztutako a
ntzeko beste batzuekin eta ikastetxeetan poliziak garatzen dituen jarduerekin zerikusia dutenekin; kasu honetan, zehazki, a
tsedenaldian ikastetxe baten kanpoaldean poliziak izandako jardunari buruzkoa zen kexa. Jarduera hartan, a
genteek bideoan grabatu zituzten ikasle batzuk eta identifikatu egin zituzten. (ikusi txosten honetako II.4 kapitulua).
Arlo hau gainditzen duten beste gai batzuk a
lde batera utzita, a
rrazoizkoa zen salatzaileak –ikastetxearen izenean– kezka a
zaltzea datu pertsonal horiek poliziaren fitxategietan mantentzearen inguruan. Eusko Jaurlaritzaren Herrizaingo Sailak jakinarazi zigun grabazioak suntsitu egin zituela, izan ere, behar ez bezala egin zirela egiaztatu zen. Ondorioz, uste izan genuen kexak datu horiei buruz planteatzen zuen a
razoa konponduta geratu zela. Edonola ere, erreklamatzaileari jakinarazi egin genion zein zen baliogabetze eskubidea baliatzeko jarraitu behar zuen prozedura, eta hori eragindako pertsonek edo haien ordezkariek egin beharko zuten, eskubide benetan pertsonala zelako. Halaber, baliogabetzearen legezko a
raubidearen gainerako a
lderdien berri ere eman zitzaion.
IV.4. Zailtasunak NAN elektronikoa erabiltzerakoan
Pertsona batek A
rartekoaren a
urrean salatu zuen zailtasunak eduki zituela NAN elektronikoa erabiltzeko Eusko Jaurlaritzarekiko harreman telematikoetan. Zoritxarrez, kexa bertan behera gelditu zen, izapidetzen jarraitzeko eskatu zen informazioa ez zigutelako a
urkeztu.
V. Ondorioak
Lehenengo gogoetak zerikusia du a
rlo honekin zerikusia edukita jaso den kexa kopuru eskasarekin. Horrek zerikusi zuzena du a
dministrazio elektronikoaren erabileran a
urrerapausoak mantso egiten a
ritzearekin eta herritarren esku dauden zerbitzu elektronikoak barreiatzeko erakunde ekintza bat behar izatearekin, eta baita herritarrek a
dministrazioarekiko dituzten harreman elektronikoetan dituzten eskubideei balioa ematearekin ere.
Datuen babesaren gaian, beharrezkoa da a
zpimarratzen jarraitzea beharrezkoa dela Osakidetzak gaixoaren eskubidearekiko egokiagoa izango den interpretazio bat egitea historia klinikoa eskuratzeko prozeduraren a
raudiaren gainean, historia horretan ohar subjektiboak a
geri direnean.
Ondorioz, a
rlo honetako jarduera, 2010. urtean, beste ekimen eta proiektu batzuetan oinarritu da. Horiek zerikusia dute herritarrek informazioaren eta komunikazioaren teknologien gaian dituzten eskubideen barreiapenarekin, barneratze digitalari buruzko txosten bereziaren proiektuarekin, berrikuntza proiektuekin, eta a
bar.
Labur a
dieraztearren, a
rloa pixkanaka herritarren kexen bitartez sendotu a
rte itxaron beharko da. Horiek gertatzen ez badira, idatz zatiaren hasieran a
zpimarratu diren a
rrazoiak tartean egoteagatik, a
zaldu bitartean ofiziozko jarduerak garatuko dira jada a
ntzeman diren a
razo orokorrei zuzenduta:
- Datuen babesaren gaian, Interneteko bilaketa tresnen bilketa mugatzeko modua a
ztertzea, bilatzaileek a
rgitaratu a
hal izan diren datu pertsonalak zerrendatzea saiheste a
ldera.
- Interneten a
rrasto digitala ezabatzeko a
ukerei buruzko informazioa eta a
zterlanak biltzea.
- A
rarteko erakundetik IKTen erabilera sustatzea, herritarrek duten eskubide subjektibo gisa. Halaber, euskal a
dministrazioek eurek informazio kanpainak egitea a
dministratuei eskaintzen zaizkien a
ukerak ezagutarazte a
ldera.
- A
dministrazio elektronikoaren gaian praktika onak barreiatzea.
- Internetera sartzeko zerbitzu unibertsala.
- Ezagutza digitalerako eskubidea: horrek esan nahi du Interneteko informazioaren eta edukien berrerabilpena piztu behar dela, eta baita horien eraldaketa eta a
dinaren a
raberako egokitzapena ere.
- Estatuek eta A
utonomia Erkidegoek a
dingabeen hezkuntzan esku hartzen duten guraso eta irakasleen gaitasunak sustatu behar dituzte, zulo digitala ezabatze a
ldera.
- Informazio publikoko izapideekin lotuta, parte-hartze elektronikorako eskubidea.
14. Lana eta gizarte segurantza
I.?Arloa kopurutan
2010. urtean 7 kexa jaso dira lan eta gizarte segurantzaren a
rlo honetan.
Urtea a
urreratuta zegoela, gertaera nabarmen bat jazo da: Euskal A
utonomia Erkidegoari eskualdatu zaizkio lan bitartekaritzaren, sustapenaren eta enplegurako laguntzaren a
rloko funtzioak eta zerbitzuak nahiz lanerako prestakuntza profesionalaren a
rlokoak.
Arrazoizkoa da pentsatzea eskumen horiek baliatzearen ondorioz hobeto kudeatuko direla a
rlo hauetan dauden eskariak. Bestalde, nahiz eta herritarrek a
gertu dizkiguten kexak ez diren ezinbestean a
dministrazioen funtzionamenduaren ispilu, pentsatzekoa da a
rlo honetako kexak ugaritu egingo direla 2011n.
Urte hauetan A
rartekoan jaso ditugun kexarik gehienak gai horiekin loturiko eremuen ingurukoak izan dira, eta, de facto, gure A
utonomia Erkidegoko a
dministrazioa jarduketak egiten a
ri ziren horien inguruan: enplegu bulegoak, prestakuntza ikastaroak eta a
bar. Jarduketa horiei dagokienez, a
gertu dizkiguten a
uziek batez ere laneko prestakuntza ikastaroekin loturiko a
lderdiekin izan dute zerikusia.
Gure a
rloan sartu diren kexa horiez gain, egokia iruditu zaigu hemen beste kexa batzuk ere a
gertzea, hain zuzen ere pentsioen gaineko neurriekin a
dos ez dauden hainbat pertsonak eta erakundek a
urkeztutakoak. Zehazki, defizit publikoa gutxitzeko a
parteko neurriak hartzeko maiatzaren 8/2010 Errege Lege Dekretuan ezarritakoari jarraituz pentsioak ez goratzeagatik jarritakoak izan dira. Kexa horiek estatuko herriaren defendatzaileari igorri zaizkio, erakunde horrek baitu a
rlo horren eskumena.
Banakoek a
urkeztu dizkiguten kexetan, prestakuntza ikastaroetan praktikak egitearekin eta laguntza publikoak eskuratzearekin loturiko zenbait a
uzi a
gertzen dira.
Horietako batean, erreklamaziogileak a
dierazi du ez dagoela a
dos a
dministrazioaren erabakiarekin; izan ere, ukatu egin dio praktikak egin behar zituen zentroa a
ldatzeko eskaera.
Gipuzkoako Foru A
ldundiko Sarbide programaren a
rduradunek, programaren garapena jagoten dutenek, ez zioten baimenik eman zentro baimendu batean egindako ikastaro teorikoaren praktikak beste enpresa batean egin zitzan. A
ldaketa eskatu zuen pertsonak a
legatu zuen zentro horrek onespena eman ziola.
Kasuaren a
urrekariak egiaztatuta, iritzi genion, batetik, Sarbideren erabakia bat zetorrela prestakuntza programa erregulatzen duten a
rauekin. Bestetik, kontsulta egin genion erreklamaziogileak ikastaro teorikoa egin zuen prestakuntza zentroko tutoreari, eta hark ez zuen baieztatu onespena eman zionik praktikak egiteko enpresa a
ldatzeko. Beraz, a
uzi honetan hori frogatu beharra zegoen.
Inguruabar horiek a
ztertuta, a
tentzioa eman zigun interesdunak bere kexan a
dierazitako kontu batek: a
legia, Sarbideak erakundeak enpresaz a
ldatzeko eskaera ezetsi ostean, prestakuntza zentroan esan ziotela ez zekitela a
raudiak hori galarazi egiten zuenik.
Alderdi hori baloratzean, ezin dugu a
haztu printzipio orokor hau: a
raua ez ezagutzea ez dela ez betetzeko a
itzakia.
Nahiz eta printzipio horrek a
lderdi guztiak hartzen dituen kontuan sarbide edo xedapen orokorreko a
rauak direnean, a
reago hartu beharko lirateke a
intzat Sarbideak programa garatzen duten prestakuntza zentroen kasuan. Horregatik, kontuan hartzen badugu, interesdunak a
dierazi zigunez, zentroak ez zekiela praktikak egiteko lekua a
ldatu ezin zenik, beharrezkoa iruditu zitzaigun ohar hori programaren foru a
rduradunei helaraztea, programako ikastaroetan esku hartzen duten pertsonek eta ikastaro horiek garatzen dituzten zentroek a
ztertutako kasuan baino informazio hobea izan dezatela susta dezan.
Programa horren beraren garapenari dagokionez, pertsona bat kexatu egin zen, informazio kontraesankorra jaso zuelako zentro batek iragarritako ikastaro bat emango ez zela eta. Bildu genuen informazioaren a
rabera, kexa horretan ematen ziren datuek erakusten zuten informazioa ez zela as
ki. Zalantzak a
rgitzeko, bildu genuen informazioa interesdunari helarazi genion, eta haren kexa ere Sarbideak programaren a
rduradunari bidali genion, zuzenean informa zezaten.
Beste kexa batean, a
dierazi ziguten a
razo bat izan zela Behargintza sarearen barruan a
ntolatutako laneko prestakuntza ikastaro bat egiteko. Pertsona horrek teoria ordu guztiak egin zituen eta ezin izan zituen praktikak egin, zailtasunak zeudelako praktikak egiteko enpresa bat a
urkitzeko.
Bere kexan a
dierazi zuenez, ikastaroa praktika horiekin osatzeko zain zegoela, jakinarazi zioten pasea zela praktikak egin a
hal izateko epea baina hori ez zela eragozpen izango prestakuntza ikastaroa egin zuela zioen ziurtagiria lortzeko. A
zkenik, programaren a
rdura zuen a
dministrazioak jakinarazi zion saiatuko zirela praktikak egin zitzan.
Eremu horretan bertan, joan den urtean pertsona baten kexa jaso genuen, lan a
rriskuen prebentziorako prestakuntza ikastaro batean sartzeko ezaugarriak betetzen zituela eta. A
legatu zuen bazuela a
urretiazko prestakuntza, giza baliabideen ikastaro bat egina zuenez gero, eta tratu desberdina eman ziotela beste pertsona batzuen a
ldean, harenaren a
ntzeko egoeran egon a
rren haiek egokitzat jo zituztelako.
Administrazioak bere lehenengo erantzunean ez zituen a
rgitu a
lderdi horiek, eta, horregatik, a
urten egindako jarduketen inguruko informazio osagarria eskatu genuen.
Geroagoko txosten batean, a
zaldu ziguten zer erregela erabiltzen diren izangaia ikastaroan sartzeko egokia den erabakitzeko eta nola baloratu zituzten, bat etortzeak a
biapuntutzat hartuta, kexa a
urkeztu zuen pertsonaren curriculumaren eta hasiera batean a
ntzeko tituluak zeuzkaten beste batzuen curriculumaren a
rteko desberdintasunak.
Azaldutako a
rrazoiak ikusita, ezin zen esan hartutako erabakia oinarririk gabea zenik. Ez dugu ikusten zer inguruabar konkreturengatik erabaki zen interesduna ez zela egokia eskatu zuen ikastaroa egiteko, baina bazeuden datuak ondorioztatzeko erabakiak zerikusia zuela haren ibilbide profesionalarekin eta zituen lan helburuekin. Uste dugu txostenean esaten den bezala izangaiak egokiak diren edo ez egiaztatzeko orduan iritzi teknikoaren a
rabera jarduten dela.
Egokitasuna epaitzea a
dministrazio organo kalifikatzaile batek egindako balorazioaren esparruan sartzen da, eta guk ezin dugu ordezkatu organo hori lan horretan, eskatzailea egokia den ikusteko egindako kalifikazioa berrikusita. Gainera, ez dugu judizio elementurik horretarako.
Alabaina, nahiz eta a
dierazitako a
rrazoiengatik uste dugun kasu honetan ezin genuela harago jo, kexa espediente hau izapidetzean geure buruari galdetu genion egokitasun kontzeptu hori ez ote den zenbaitetan modu erlatiboagoan hartzen, oinarritzat hartuta gutxieneko bat bete behar dela, hala nola prestakuntza ikastaroan sartzeko profil egokia izatea.
Pentsatu genuen beharbada hori gertatzen dela ikastaroen eskaintza ez denean betetzen lan a
ukerak a
reagotzeko eta laneratzea sustatzeko neurriak a
rautzen dituen abenduaren 23ko 327/2003 Dekretuan ezarritako egokitasuna ziurtatuta daukatenekin, eta egokitasun baldintza hori betetzen ez duten pertsonen eskabideak badirenean.
Nahiz eta a
rau horren testutik (37. a
rtikulua) ondorioztatzen dugun leku guztiak betetzen ez badira ere era berean egiaztatu behar dela inskribatu gabeko pertsonen egokitasuna, egoki irizten diogu A
dministrazioari gogoeta hori helaraztea. Erantzunik jaso gabe a
rrazoizko denbora bat igaro zelarik, Eusko Jaurlaritzako Lan eta Gizarte Segurantzako Sailari a
dierazi genion ondorioztatu behar genuela ez zetozela bat gure balorazioarekin.
Beste eremu batean, a
utonomo jarduna utzi behar izan zuen pertsona batek laguntza eskatu zuen "Birziklatzea eta lanbide kualifikazioa eta enplegagarritasuna hobetzea, jarduera bertan behera utzi behar izan dutenen kasuan" a
rlorako, Eusko Jaurlaritzako Enplegu eta Gizarte Gaietako sailburuaren 2009ko a
benduaren 10eko A
ginduko deialdiaren barruan (abenduaren 18ko EHAA). Diru laguntzaren xedea zen prestakuntza ikastaro batzuetan izena ematea eta haietara joatea, eta, prozesu horretan, interesdunak 480 euro jasotzen zituen hileko, gehienez ere sei hilabetean.
Xedapen horretan hiru hilabeteko epea ezartzen da eskabideen gainean ebazteko. A
labaina, pertsona horren kasu konkretuan, nabarmen gainditu zen epe hori Sailak eskabide horren gainean ebatzi gabe. Interesdunak justifikatu zuen ikastaroetan izena eman zuela eta haietara joan zela, eta, a
reago, bere espedientearen inguruko interesa ere a
gertu zuen, baina ez zuen erantzunik lortu. A
zkenean, Eusko Jaurlaritzako Enplegu eta Gizarte Gaietako Sailak eskabidearen a
ldeko ebazpena eman zuen, eta jakinarazi zigun batez ere programa berri bat zeukatelako eta hori kudeatzea konplexua zelako berandutu zirela.
Bestalde, laneko osasunaren esparruan, Amiantoaren Biktimen Euskal Elkarteak (Asviamie) antolatutako ekintza bat a
ipatu behar dugu, lanean produktu hori erabili behar izateagatik gaixotu diren langileen a
razoen gainekoa.
Aurten a
maituko da Gizarte Segurantza eta Osasunaren 2007-2010eko Plan Estrategikoa. Plan horretako helburu estrategikoetako batek, gaixotasun profesionalei eta osasunaren zaintzari buruzkoak, a
miantoa hartzen du jorratu beharreko gai nagusien a
rtean, plan horretan jasotzen diren ekintzekin eta eragileekin.
Gure jardueren barruan, herritarrek planteatzen dizkiguten gaien jarraipena egiten saiatzen gara; horregatik, Enplegu eta Gizarte Segurantzako Sailari galdetu diogu zenbateraino bete diren a
miantoarekin loturiko gaixotasunari dagokionez plan estrategiko horretan ezarri diren helburuak, eta, hala badagokio, zein a
urreikuspen dauden gaixotasun profesional horri a
urre egiteko beste helburu batzuk diseinatzeari dagokionez.
III.?Ondorioak
Informazioa elementu garrantzitsua da zenbait kexatan planteatu dizkiguten a
uzietan, eta a
rrazoizkoa da pentsatzea informazioa egokia edo nahikoa izan balitz ez zela kexarik izango.
Informatzeko sistema on bat izatea eta herritarrek informazio hori eskuratzeko modua izatea funtsezkoa da ondo funtzionatzeko. Kontuan hartuta a
dministrazio publikoek as
kotan beren titulartasunekoak diren zerbitzuak garatzeko zentro pribatuen lankidetza izaten dutela, beharrezkoa da halako kasuetan ere neurriak hartzea informazio egokia ematen dela bermatzeko.
I. Arloa kopurutan
Hirigintza eta lurralde a
ntolamenduaren a
rloan, A
rartekoak diziplina horren inguruan egindako esku-hartzeak biltzen dira; horren barruan sartzen dira hiri a
ntolamendua, lurzorua urbanizazioaren bidez eta ondoko eraikuntzaren bidez hirigintza a
ldetik eraldatzeko prozesua eta hirigintzako legeriaren babesa.
Hirigintza eta lurralde a
ntolamenduaren a
rloan jasotako kexak 63 izan dira guztira, hau da, izapidetu diren erreklamazio guztien %4,80. Eragindako a
dministrazioen a
rabera, kexak modu honetan banatzen dira:
− Euskal A
utonomia Erkidegoko A
dministrazio Orokorra (Eusko Jaurlaritza) 1
Azpiarloak kontuan hartzen baditugu:
− Hirigintza diziplina 41
− A
dministrazioaren funtzionamendua eta prozedura a
dministratiboa 7
− Irisgarritasuna 6
− Hirigintzako kudeaketa 3
− Kontratazio a
raubidea, ondarea eta a
dministrazio erantzukizuna 2
− Hirigintza a
rloko informazioa jaso a
hal izatea 1
Arlo honetan a
urkeztutako kexen izapideen egoerari eta emaitzari dagokienez:
Gure lehenengo gogoeta da gutxitu egin dela hirigintza eta lurralde a
ntolamenduaren a
rloari eragiten dioten erreklamazioen kopurua. Zalantzarik gabe, kontuan hartu beharreko a
rrazoi bat da higiezinen merkatuak gaur egun duen egoera eta urbanizazioaren eta eraikuntzaren eremuan izan den gainbehera handia.
Kexa gehienak a
rrazoizko epealdi baten barruan izapidetu dira. Urtean zehar 63 erreklamazio kudeatu dira. Kasu bakan batzuetan, a
tzerapenak izan dira erreklamazioetan, kexaren xedeari a
nalisiaren konplexutasuna gehitu zaiola eta. Halaber, zenbait a
dministrazioren lankidetzarik ezak ere galarazi du hori, gure eskabidean ezarritako epea baino as
koz ere denbora gehiago pasatu baitute erantzuteko. Nolanahi ere, izapidetzeko dauden kexak –azken lauhilekokoak barne– ez dira 42 baino gehiago.
II. Lege-berrikuntzak
Aipatzekoa da Etxebizitza, Herri Lan eta Garraioetako sailburuaren 2010eko martxoaren 29ko A
gindua, Euskal A
utonomia Erkidegoan udal a
dministrazioak egindako desjabetzeez bestelako jarduketa bereizien ondorioz bizilekua berriro emateari buruzkoa. Xedapen horretan, bizilekua berriro emateko eskubidea a
rautzen da, a
dministrazioak desjabetzerik edo jarduketa integraturik gabe egiten dituen hirigintzako jarduketetan.
Euskal A
utonomia Erkidegoko etxebizitzaren a
ldeko itun soziala deiturikoa Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailak sustatutako eta onetsitako a
giri bat da. Horren bidez, Etxebizitza eta Hiri Berrikuntzako 2010-2013 Plan Zuzentzailean (argitaratu gabe dago oraindik) txertatuko diren erronkak ezarri dira. Erronketako bik eragin handia dute hirigintzan eta lurralde a
ntolamenduan. Urbanizatzeko lurzoruaren eskaintza handitzearen a
ldeko a
pustua, babes ofizialeko etxebizitzak eraikitzeko. Eraikin gehiago birgaitzea eta hirigune gehiago biziberritzea.
Onesteko dago oraindik Lurzoruari eta Hirigintzari buruzko ekainaren 30eko 2/2006 Legea. A
rau horretan, legea garatzeko a
raudiak 2007. urtean onesteko manua ezarri zen –behin eta berriz ez da bete–.
Hirigintzan eta lurralde a
ntolamenduan eragina du Europako Legebiltzarraren eta Kontseiluaren 2006ko a
benduaren 12ko 2006/123/EE Zuzentarauak, barne merkatuko zerbitzuei buruzkoak. Zerbitzuei buruzko Zuzentaraua deiturikoan ezarri da beharrezkoa dela zerbitzuetako jardueretan a
ritzeko oztopo bidegabeak murriztea. 17/2009 Legeak, a
zaroaren 23koak, zerbitzuetako jardueretara libreki sartzeari eta horietan a
ritzeari buruzkoak, beharrezko xedapen orokorrak ezartzen ditu zerbitzuak libreki ezartzea eta ematea errazteko.
Zuzentaraura egokitzeko hainbat lege a
ldatzen dituen lege a
urreproiektuak a
ldaketa bat dakar Euskal A
utonomia Erkidegoko Lurzoruari eta Hirigintzari buruzko ekainaren 30eko 2/2006 Legeari dagokionez. A
ldaketak ezabatu egiten du irekitzeko lizentzia lortzeko betekizun orokorra, eta ingurumenaren a
rloko a
raudian ezarritako betekizunak betetzea ezartzen du irekitzeko baldintza gisa.
Arartekoak a
gerian jarri du, hainbat txosten eta ebazpenetan, beharrezkoa dela hirigintzaren eta ingurumenaren a
rloko legedia a
ldatzea, euskal legedia ingurumenarekin lotutako plan eta programa jakin batzuen eraginen ebaluazioari buruzko abenduaren 28ko 9/2006 Legearen a
rabera egokitzeko. A
raudi hori, a
urreko kasuan bezalaxe, premiazkoa da, bai halako esku-hartzeek behar duten segurtasun juridikoa mantentzeko eta bai Zuzenbide Erkidea betetzeak dakartzan eskakizunei erantzuteko: Eusko Legebiltzarrak proposamen horiek jaso ditu, plan eta programa jakin batzuk ingurumen a
ldetik egokitzeko legez besteko proposamen bat erantsita.
Aipamen berezia behar du izapidetzen a
ri den Ekonomia Iraunkorraren Legeak. Lege proiektu horren barruan idatz-zati espezifiko bat dator lurralde eta gizarte kohesioaren, energia eraginkortasunaren eta konplexutasun funtzionalaren printzipioetan oinarritutako hirigune iraunkor bat lortzeko politika publikoen helburu erkideei buruz. Idatz-zati horretan, hainbat neurri txertatu dira zaharkituta, egoera txarrean edo zailtasunetan dauden hiri esparruak birgaitzen eta berriztatzen laguntzeko.
Beste erreferentzia garrantzitsu bat otsailaren 19ko 173/2010 Errege Dekretua da. Horren bidez, martxoaren 17ko 314/2006 Errege Dekretuaren bidez onetsitako Eraikuntzako Kode Teknikoa a
ldatzen da, ezgaitasunen bat duten pertsonen irisgarritasunaren eta bereizkeriarik ezaren a
rloan.
III. Jarduera-plana
Jarduketa plan honetan jasotako proposamenak lotura zuzena du ingurumen a
rloko planean sartutakoekin, bereziki ingurumenaren eremuan jarduten diren elkarteekin batera a
urreikusitako jarduketei dagokienez.
Bilerak elkarteekin
Hainbat bilera egin ditugu elkarte ekologistekin (Txipio Bai, Ezpitsua). Bilera horietan, hainbat konturi buruz informatu gaituzte; horien a
rtean, zein a
razo ekarri dituzten ingurumenari eragiten dioten hiri garapen berriek eta zein a
razo ekarri dituen lurzoruak egoitza erabilera berrietarako deskutsatzeak.
Berariaz hirigintzari dagokionez, hainbat bilera egin dira hirigintza kontuek eragindako pertsonen elkarteekin. Beste hainbat bileraren a
rtean, A
banto-Zierbenako (Bizkaia) Santa Juliana a
uzuneko bizilagunekin eta Erandioko bizilagunen talde batekin egindakoak a
ipatuko ditugu.
Bilerak a
dministrazioekin eta zerbitzuekin
Interesgarria da Eusko Jaurlaritzako hirigintzaren a
rloko a
rduradunekin harremanetan jartzea eta haiekin bilerak egitea.
2009ko a
benduan, bilera bat egin genuen Eusko Jaurlaritzako Lurzoru eta Hirigintzako zuzendariarekin, A
bantoko Santa Juliana a
uzunea biziberritzeko prozesuaren inguruan. Halaber, A
banto-Zierbenako Udaleko Hirigintza zinegotziarekin bildu gara.
2010eko a
benduan bilera bat egingo dugu Erandioko Udaleko Hirigintza A
rloko a
rduradunarekin, gizarte etxebizitza batzuk eraikitzeko lanak a
tzeratu egin direla-eta izapidetu dugun kexa bati buruz hitz egiteko. Hain zuzen ere, gizarte etxebizitza horien bidez, berriro bizilekua eman as
mo zaie hirigintzako jarduketa batek eragindako hainbat bizilaguni.
Ofiziozko jarduerak
• Kexa espediente bat a
biarazi dugu, hirigintzako legedian ezarritakoarekin bat etorriz –Euskal A
utonomia Erkidegoko Lurzoruari eta Hirigintzari buruzko ekainaren 30eko 2/2006 Legeko 200. a
rtikulua–berrogeita hamar urtetik gorako etxebizitzetan ikuskapen teknikoak egiteko a
dministrazio publikoen eskakizunen inguruan. Helburua da a
lderdirik garrantzitsuenak a
ztertzea, hala badagokio horren inguruko gomendio bat egiteko.
• Herritarrek hirigintzako planen ingurumen ebaluazio estrategikoaren bidez parte hartzeari dagokionez, A
rartekoak beste jarduketa bat hasi du, beharrezkotzat jotzen baitu gure a
utonomia erkidegoan izapidetzen diren hirigintzako a
ntolamendu planak ingurumen a
ldetik ebaluatzea.
Foroetan eta eskubideak bultzatu eta sustatzeko ekintzetan parte hartzea
• Ekiten Thinking EHUk a
ntolatutako ideien laborategian parte hartzea. Hiri garapenerako eta etxebizitza politiketarako erronka, a
ukera eta desafioei buruzkoa da.
• Hirigintza eta lurralde a
ntolamenduaren a
rloko a
holkulari a
rduradunak parte hartu du krisi ekonomikoak etxebizitzaren sektorean izan duen eraginari eta horrek familia eta pertsonengan izan duen ondoreari buruzko lantegi batean. Murtzian izan zen lantegi hori, a
pirilaren 26an eta 27an, Herriaren Defendatzaileen XXV. Koordinazio Jardunaldien esparruan.
- Etxebizitza duin, egoki eta eskuragarri bat izateko eskubidea
Etxebizitza bat izateko eskubidearen edukiak –Konstituzioko 47. a
rtikuluan dago jasota– eragin berezia du hirigintzaren esparruan. Eraikin berriak egitea xede duten etxebizitza politiken osagarri gisa, a
uzune eta ingurune degradatuenak gizarte eta hiri a
ldetik biziberritzeak funtsezkoa izan behar du esku-hartze publikoan, a
rtikulu horretan erantsitako hirigintza eskubidea zaintzeko. Hirigintzako legedian etxebizitza duin, egoki eta eskuragarri bat, igorpen kutsatzailerik gabea eta ingurumen eta paisaia a
ldetik egokia den leku batean kokaturikoa lortu a
hal izatea planteatzen da.
Arartekoak gogoeta bat egin du horren inguruan, pertsona talde batek Abanto-Zierbenako Santa Juliana a
uzunearen gizarte eta hirigintza egoera kaskarra dela-eta planteatutako kexaren ondorioz.
Kasu horretan, a
dministrazio eskudunei (Udala, Eusko Jaurlaritzako Etxebizitza Saila eta, hala zehazten bada, Bizkaiko Foru A
ldundiko Gizarte Ekintza Saila) eskatzen diegu eman diezaiotela lehentasuna a
uzune horretan modu integralean esku hartzeari, a
zken urteotan gizarte eta hirigintza a
ldetik izaten a
ri den gainbehera konpontzeko. Horretarako, a
dministrazio eskudunek plan zehatz bat ezarri behar dute gizarte eta hirigintza a
ldetik esku hartzeko neurrien inguruan. Plan horrek a
tal espezifiko bat izan behar du a
uzune horretako legezko okupatzaileei berriro bizilekua emateari dagokionez; gainera, Santa Juliana a
uzunean sortu diren bizikidetasun a
razoak konpondu behar ditu, lehen egin ditugun gogoetak kontuan hartuta. Interesgarria da, halaber, organo egonkor bat sortzea, bizilagunei parte hartzeko modua emango dieten formulak ezarriko dituzten neurrien plangintza eta jarraipen koordinatua egiteko. Nolanahi ere, beharrezko bideak sortu behar dira bizilagunei informazioa emateko eta parte hartzeko modua emateko a
uzunea hirigintza a
ldetik biziberritzeko a
urreikusi diren neurrien inguruan, lursailen jabeak inplikatuko dituzten eskubideen eta betebeharren inguruan eta, bereziki, etxebizitzen legezko okupatzaileei berriro bizilekua emateko eskubidearen edukiaren inguruan.
Hirigintza a
ldetik biziberritzeko edozein prozesuk eduki behar du erreferentzia gisa legezko pertsona okupatzaileek berriro bizilekua emateko duten eskubidea Euskal A
utonomia Erkidegoko Lurzoruari eta Hirigintzari buruzko ekainaren 30eko 2/2006 Legearekin bat etorriz.
Erandioko pertsona talde batek planteatu digun beste kontu bat da oso egoera txarrean daudela haien etxebizitzak, hala denboraren joanagatik nola inguruan urbanizazio obrak egin direlako. A
rlo honetan, hirigintzako jarduketa bat dago a
urreikusita; horren bidez, eraitsi egingo dira etxebizitza horiek eta okupatzaileei beste bizileku bat emango zaie. Horretarako, sustatzaileak eta Udalak sinatutako hirigintzako hitzarmen batean ezarritako zehaztapenak eta epeak bete behar dira. A
labaina, finantza krisiaren ondorioz, a
tzeratu egin da berriro bizilekua emateko as
moa gauzatu behar zen sustapen pribatuko etxebizitzen eraikuntza.
Herritarrak kezkatzen dituen eta maiz erreklamazioak jartzeko zio den hirigintzako inguruabar bat da haien jabetzako etxebizitza a
ntolamendutik kanpo egotea. Sestaoko pertsona batzuek, a
ntolamendutik kanpoko higiezinen jabeak eurak, duela 30 urte baino gehiagotik haien eraikinak hirigintza a
ldetik zein egoeratan dauden a
dierazi digute, ez baita epe egiazkorik jarri a
urreikusitako hirigintzako jarduketa egiteko. Kezka horren a
rrazoia da bizitzeko baldintzak prekarioak direla eta euren eraikinak a
ntolamendutik kanpo egoteak eragozpenak dakartzala ondare a
ldetik. Izan ere, sendotzeko eta berriztatzeko obrak egitea soilik a
urreikusten du hirigintzako legediak a
ntolamendutik kanpoko eraikinetarako, hirigintzako a
raudian ezarritako baldintzetan. Halaber, a
ntolamendutik kanpo egotea bereziki gaitza da higiezin hori eskualdatzen edo finantzabidea lortzen saiatzen diren jabeentzat, hipoteka merkatuak bazter uzten baititu hipoteka berme gisa onar daitezkeen ondasunetatik, apirilaren 24ko 817/2009 Errege Dekretuaren a
rabera. Testuinguru horretan jo genuen Sestaoko Udalera. Hain zuzen ere, eskatu genion jarrai zezala erreklamazioaren sustatzaileei informazio zehatza ematen a
giri horien izapideen egoerari buruz, hirigintzako eragiketa horretan interesa duten a
ldetik. Halaber, a
dministrazio horri eskatu genion egin dezala a
halegina Hirigintza Jarduketarako Programan ezarritako epeak betetzeko, hirigintzako garapen hori hirigintzako legedian ezarritako epeen barruan egin ditzan, dagozkion izapideek ekar ditzaketen zailtasun tekniko eta juridikoak gaindituta.
- Zuzkidura publikoak eta ekipamendu kolektiboak erabiltzeko eskubidea
Eskubide honen edukiaren bidez, herritarrak ekipamendu kolektiboetara eta zuzkidura publikoetara fisikoki iritsi a
hal izatea bermatu nahi da, izan daitezkeen a
rkitektura-oztopoak kenduta. Ekipamendu edo zuzkiduraren kontzeptu horren barruan, kontuan hartu behar ditugu herritarrei zerbitzuak emateko beharrezkoak diren a
zpiegiturak (hirigintzakoak, garraioak, hezitzaileak, sozialak, kulturalak eta a
bar).
Erakunde honek jasotzen dituen kexak pertsonek, batez ere mugitzeko zailtasunak dituztenek, eraikinetara edo espazio publikoetara iristeko izaten dituzten zailtasunen ingurukoak dira. Zailtasun horiek hirigunearen a
busuzko erabilera baten ondorioz sortutako a
rkitektura-oztopoek edo eragozpenek ekarri ohi dituzte. Zenbait kasutan, a
razoa egiturazkoa da eta horrek galarazi egiten du a
uzune jakin batzuetara heltzeko mugikortasun egokia izatea, hiri irisgarritasuneko elementurik ez denez gero. Kasu horri dagokionez, Donostiako Udalari igorritako ebazpen bat erantsi dugu. Horren bidez, eskatu genion eman ziezaiola lehentasuna hiri barruko errepide batean igogailuak instalatzeari, herritar guztiei erabiltzeko modua emango zien irtenbide tekniko gisa, eta ez, egin as
mo zuten bezala, bost a
rrapala mekaniko jartzeari.
Jendea pasatzeko guneak gutxitzen dituela-eta igogailua jartzeko proiektu bat baimentzeko dauden hirigintza a
razoei dagokienez, gomendio bat igorri diogu Bermeoko Udalari.
- Hirigintzako a
ntolamenduari eta a
plikatzekoak diren hirigintzako a
raubideari eta baldintzei buruzko informazioa lortzeko eskubidea
Hirigintzako informazioa eskuratzeko eskubide honen barruan, a
dierazi behar dugu oraindik ere hainbat partikularrek eta elkartek jakinarazten digutela zailtasunak izaten dituztela udalei hirigintzako a
ntolamenduaren inguruan eskatutako informazioa eskuratzeko.
Horri dagokionez, pertsona baten kasua jaso dugu. Hain zuzen ere, kexa bat a
urkeztu zuen Orozkoko Udalak ez ziolako erantzunik eman errepide baten titulartasunaren inguruan eta bere lurzatia oinezkoak eta ibilgailuak segurtasunez pasatzeko moduan ixteko baldintzen inguruan eskatu zuen informazio eskabideari.
Beste ebazpen batean, Usurbilgo Udalari gogorarazi genion a
dministrazio publikoak behartuta daudela berariaz erantzutera, baldin eta industria sektoreen garapenean izandako udal esku-hartzeen gaineko eskabideak a
urkezten badira.
- Hirigintzako a
ntolamenduko eta planen ingurumen ebaluazioko prozeduretan modu eraginkorrean parte hartzeko eskubidea
Hirigintzako prozeduretan modu eraginkorrean parte hartzeko eskubidea da, informaziorako eskubidearekin batera, lurzorua a
ntolatzeko eta erabiltzeko proposamen jakin batzuen a
urka dauden herritar taldeek erakunde honi a
urkeztutako kexa sarrienetako bat.
Horren inguruan, Gordexolako Hiri A
ntolamendurako Plan Orokorra izapidetzearen inguruko erreklamazio bat jaso dugu. Kexan a
dierazten denez, plan orokorra behin-behinean onesteko prozesuan, erreklamatzailearen iritziz, forma a
katsak egin dira, eta ez da kontuan hartu hirigintzako legedian ezarritako xedapenen bat. Bestalde, a
dierazi dute udaletxean izapideak egiten a
ri zirenean inoiz zailtasunak izan dituztela informazioa eskuratzeko eta parte hartzeko.
Herritarrek hirigintzako planen ingurumen ebaluazio estrategikoaren bidez parte hartzeari dagokionez, A
rartekoak beste jarduketa bat hasi du, beharrezkotzat jotzen baitu gure a
utonomia erkidegoan izapidetzen diren hirigintzako a
ntolamendu planak ingurumen a
ldetik ebaluatzea. Horren jatorria da Errigoitin (Bizkaia) onetsitako plan partzial batean ingurumen ebaluaziorik egin ez dela-eta herritarren plataforma batek a
urkeztutako erreklamazio bat. Gaur egungo lege esparru a
utonomikoaren a
rabera, ez da beharrezkoa plan xehatu hauek ingurumenean izango duten eragina ebaluatzea, eta ez du kontuan hartzen ingurumenean eragin larriak izan ditzaketela. A
itzitik, plan partzial hauek ingurumenean ondorio larriak izan ditzaketenean, ingurumen ebaluazioa egin behar da, hala ezarrita baitago plan eta programa jakin batzuen eraginen ebaluazioari buruzko Zuzentarauan, eta ingurumenarekin lotutako plan eta programa jakin batzuen eraginen ebaluazioari buruzko estatuko a
pirilaren 28ko 9/2006 Legean.
- Ekintza publikoa baliatzeko eskubidea, lurralde, hirigintza eta ingurumen a
ntolamenduko zehaztapenak errespetarazteko
Atal honetan, herritarrek a
dministrazio publikoetan hirigintzako legediaren a
plikazioa salatzeko ekintza publikoa baliatzearen ondoriozko kontuak bildu dira.
Kexetan a
dierazten da zenbait kasutan berandu izapidetzen direla pertsonak hauek a
urkeztutako salaketak, eta horien bidez eskatu dute erabil dadila hirigintza ikuskapena egiteko a
hal publikoa, ikusita partikular batzuek baimenik gabe egin dituztela zenbait obra edo erabilera.
Arartekoak emandako ebazpenen a
rtean, Bergarako Udalak ezkutuko eraikuntzen inguruko salaketei erantzun ez diela-eta emanko lau ebazpen sartu behar ditugu:
- Arartekoaren ebazpena, 2010eko maiatzaren 5ekoa. Horren bidez Bergarako Udalari gomendatzen zaio urbanizagarria ez den lurrean txabola/txakurtegi bat ezkutuan eraikitzeari dagokion espedientea behar bezala izapidetzeko eta baimenik ez duten erabilerak behin betiko eragozteko.
- Arartekoaren ebazpena, 2010eko maiatzaren 5ekoa. Horren bidez Bergarako Udalari gomendatzen zaio urbanizagarria ez den lurrean txabola/txakurtegi bat ezkutuan eraikitzeari dagokion espedientea behar bezala izapidetzeko eta baimenik ez duten erabilerak behin betiko eragozteko.
- Arartekoaren ebazpena, 2010eko maiatzaren 5ekoa. Horren bidez Bergarako Udalari gomendatzen zaio izapide dezala behar bezala zenbait eraikin eraikitzeko, lurzoru urbanizaezinean karabana bat jartzeko eta txakurrak egoteko espedientea.
- Arartekoaren ebazpena, 2010eko martxoaren 26koa, Bergarako Udalak oilategi erabilera baimenduta duen eraikin baten harira izan duen jardunari buruzkoa.
Antzeko a
razoa planteatu zuen Orozkoko bizilagun talde batek. A
dierazi zigutenez, a
razoak sortu dira Meatzako a
uzoko jarduera batekin, hain zuzen ere txakurrak hezteko zentro batekin. Inguruan gune zoologiko bat dago, eta bi txakurtegi a
tondu dira bertan; horrekin batera, a
isialdi-ostalaritzako jarduera osagarri bat ezarri da. Ebazpenean ondorioztatu genuen Orozkoko Udalak esku hartu zuela salatutako jardueran hirigintza eta ingurumen legea berrezartzeko. A
labaina, a
dministrazioko izapide eta ebazpen horiek ez zuten galarazi ezkutuko jarduerak funtziona zezan, eta ez dago inon jasota jarduera ixteko eta zigilatzeko a
ginduan ezarritako zehapen neurririk edo neurri subsidiariorik hartu denik.
- Jabetzaren ondoriozko eskubideak eta betebeharrak
Atal honetan, a
dministrazio publikoek hirigintzako legedian oinarrituta jabetza eskubidearen erabilera mugatzeko egiten dituzten jarduketak biltzen dira.
Hiri lurzoruan dauden betebeharren a
rtean, bizilagun talde batek a
dierazi zigun Hondarribiko Udalak hirigintza diziplinari buruzko jarduerak egin zituela bi etxebizitza modu kolektiboan erabiltzearen a
urka. Horren ondorio izan zen Arartekoaren ebazpena, 2010eko a
zaroaren 23koa. Horren bidez, Hondarribiko Udalak burututako hirigintza-diziplinari buruzko jardueren inguruan a
urkeztutako kexa-espedientea a
maitzen da. Jarduera horiek bi etxebizitzaren erabilera kolektiboa zela-eta hasi ziren.
Beste kexa bat Pasai Donibaneko barrutiko jabekideen bi elkartek a
urkeztu zuten. Horren bidez, a
dierazi ziguten Pasaiako Udalak ukatu egin ziela beren higiezinetan gas naturala banatzeko hodiak ipintzeko obra lizentzia. Erakunde honek, informazioa a
ztertu ostean, egokitzat jo zuen Udalari gomendatzea, 2010eko otsailaren 19an, eman zezala gasa bideratzeko lizentzietarako baimena, baldin eta proiektuak behar bezala ezkutatzen bazituen hodiak, a
rau subsidiarioetan ezarritakoarekin bat etorriz.
Hirigintza diziplinaren ondoriozko beste kontu bat hirigintzako arau-hausteen eta zehapenen a
raubidea da. A
tal honetan, Bermeoko Udalak partikular bati kabina batean egindako lanengatik –lizentziarik ez zuen lanak hasi zituenean– jarri zion zehapenaren a
urkako gomendio bat sartu dugu.
Beste kasu bat jabekideen elkarte batena da. Hain zuzen ere, eraikuntza proiektu bat eskatu zuten, Elantxoben plangintza a
ldatzeko izapideak egiten a
ri zirenean. Ondorioztatu genuen proiektua izapidetzeagatik sortutako gastuen kalte-ordaina eman behar ziela.
V. Ondorioak
Gure lehenengo gogoeta da gutxitu egin dela hirigintza eta lurralde a
ntolamenduko a
rloari eragiten dioten erreklamazioen kopurua. Zalantzarik gabe, higiezinen merkatuaren eta finantza sistemaren gaur egungo krisia da a
rrazoietako bat. Horren ondorioz, nabarmen behera egin du urbanizatzeko eta eraikitzeko lanak, eta gatazkak gutxitu dira a
rlo honetan.
Sektorearen krisi testuinguru honetan, a
uzune edo ingurune degradatuenak gizarte eta hiri a
ldetik biziberritzeak funtsezkoa izan behar du esku-hartze publikoan, etxebizitza duin, egoki eta eskuragarri bat, igorpen kutsatzailerik gabea eta ingurumen eta paisaia a
ldetik egokia den leku batean kokaturikoa izateko eskubidea zaintzeko.
Gure ustez, zaharkituta, egoera txarrean edo zailtasunetan dauden hiri esparru horietan, a
uzunean bizi diren pertsonei berriro bizilekua emateak du lehentasuna; modu a
dostu eta parte-hartzaile batean egin behar da hori, eta, beharrezkoa den kasuetan, gizarte laguntzako neurriak ezarri behar dira.
Bestalde, hiria eta eraikinak biziberritzea a
ukera bat da irisgarritasunaren eta energia eraginkortasunaren inguruko baldintzak hobetzeko. Hiri eraikia berriztatzeko edo hobetzeko lehentasunezko esku-hartze horrek hiri garapen iraunkorra laguntzen du, eta, horri esker, ez da beharrezkoa izango lurzoru gehiago urbanizatzea etxeak egiteko.
Horretarako, izapidetzen a
ri den legedia baliagarria izan daiteke hiria hirigune zaharkituen gainean berriztatzeko eta birgaitzeko jarduketak sustatuko dituzten neurriak errazteko, a
rintzeko eta ezartzeko.
Premiazkoa Eusko Jaurlaritzari hirigintzako legedia gara dezala eskatzea. Halaber, a
rreta berezia jarri behar da hirigintzaren a
rloko euskal legedia zerbitzuei buruzko zuzentaraura eta plan eta programen zuzentaraura egokitzeko beharraren inguruan. A
raudia zuzentarau erkideak ekarritako baldintzen eta betebeharren a
rabera ez egokitzeak zuzenbide erkidea betetzeko betebeharra haustea ekar lezake.
Izapidetutako kexei dagokienez, erreklamazio as
kotan planteatzen dira oraindik ere hirigintza diziplinaren inguruko a
razoak, hirigintzako a
raudia hausteagatik jarritako salaketei ez erantzutearen ondoriozkoak.
16. Etxebizitza
I.?Arloa kopurutan
2010. urtean, gaitzetsi diren kexak edo herriaren beste defendatzaileren bati helarazitakoak kanpo utzita, 109 kexa jaso da guztira Etxebizitzaren a
rloan. Horiek A
rartekoaren erakundean izapidetutako kexa guztien %8,31 dira. Kexen xehetasuna, eragindako a
dministrazioak gorabehera, honakoa izan da:
− Euskal A
utonomia Erkidegoko A
dministrazio Orokorra (Eusko Jaurlaritza) 98
Bestalde, kexak honela banatu dira, horietan a
zaldutako gaiak gorabehera:
− Etxebizitza eskuratzea: beharra frogatzea eta esleipen prozedura 31
− Etxebizitza babestuaren a
lokairua 31
− A
dministrazioaren funtzionamendua eta a
dministrazio prozedura 19
− Kalteak etxebizitza babestuetan, eraikuntzako a
katsengatik. 13
− Laguntzak etxebizitza erosi eta zaharberritzeko 3
Txosten hau itxi den datan, kexen izapidetze egoera hau zen:
II.?Araudi edo gizarte testuingurua: lege erreformak edo a
rloko sektore planak
Etxebizitzaren gaian politika a
utonomikoa definitzen duten a
raudi eta plangintzako bi tresna nagusiei dagokienez, a
zpimarratu egin behar dugu 2010. urte honetan zehar Euskal A
utonomia Erkidegoko A
dministrazioak ez duela onetsi horrenbeste espero zen eta herritarrek eta herritarren eskubideen a
lde lan egiten duten gizarte a
genteek horrenbeste eskatzen duten Etxebizitzari buruzko Lege Proiektua. Txosten hau itxi den datan, ordea, jakin dugu 2010eko a
benduaren 28an Gobernu Kontseiluak baimena eman duela 2010-2013ko Etxebizitzaren eta Hiri Berrikuntzaren Plan Zuzentzailea egiteko. Dokumentu horrek Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailak, etxebizitza babestuaren eta hiri berrikuntzaren gaian eta dokumentua indarrean egon bitartean, jarraituko duen estrategia eta egingo dituen ekintzak biltzen ditu. Plan hori Eusko Legebiltzarrari a
urkeztu beharko zaio, eta dagokion balorazioa eta kasuan kasuko ebazpenak eskuratu beharko ditu legebiltzarrean. Ondorioz, datorren urteko ohiko txostenean jorratuko da etxebizitzaren politika publikoaren plangintza tresna honen xehetasun gehiagoko a
zterketa bat.
Edonola ere, a
ldeko a
ipamen bat egitea merezi du Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailak plan zuzentzailea onetsi a
urretik egindako esfortzu garrantzitsuak, parte hartzeko prozesuak ezartzearen bitartez. Honen a
dibide dira "Etxebizitzaren a
ldeko Itun Soziala" eta "Herritarren partaidetza 2010eko Etxebizitza politikak lantzeko prozesuan". Horietan herritarren eskaerak eta etxebizitzaren gaian esku hartzen duten a
gente publiko, sozial eta pribatuen iritziak ezagutu a
hal izan dira, hain zuzen ere etxebizitza duinaz eta egokiaz gozatzeko eskubidea a
rgi eta garbi mugaturik geratu den testuinguru sozioekonomiko berezi honetan.
Hori esanda, idatz zati hau a
urten onetsitako a
raubide nagusiak a
zaltzeko erabiliko dugu, labur bada ere. Halaber, 2009ko a
benduko a
zken egunetan a
rgitaratuak izanagatik, a
urreko ohiko txostenean a
ipamenen xede izan ez ziren horiek a
zaltzeko erabiliko dugu idatz zati hau.
Argi dago krisi ekonomikoko egoerak eragin negatiboa duela herritarrak etxebizitza duinaz eta egokiaz gozatzeko duen eskubidea gauzatzerakoan, izan ere, familia as
kok ikusi du etxebizitzaren gastuei a
urre egiteko zortasun maila (alokairuen prezio a
ltuak eta hipoteka erako maileguak) larriagotu egin dela langabezia a
reagotzeagatik edo soldata baldintzek okerrera egiteagatik. Horrek, Euskadiko Ekonomia eta Gizarte A
razoetarako Batzordeak 2010eko urriaren 27ko osoko bilkuran onetsitako Memoria sozioekonomikoan dioen bezala, a
reagotu egiten ditu ongizate faltako egoerak eta pobrezia a
rriskukoak euskal herritarren a
rtean.
Gai hori ez da oharkabean pasa A
dministrazio a
utonomikoarentzat; izan ere, krisiaren a
urkako neurriak hartu behar izan ditu. Horiek iaz hasi ziren jada eta hurrengoetan zehaztu dira: 628/2009 Dekretua, a
benduaren 22koa, kreditu-erakundeen eta Euskadiko A
utonomia Erkidegoaren a
rteko finantza-lankidetzakoa etxebizitzaren eta lurzoruaren a
rloan eta Agindua, 2009ko a
benduaren 10ekoa, Etxebizitza, Herri Lan eta Garraioetako sailburuarena, babes ofizialeko etxebizitzen inguruko zenbait a
gindu a
ldatzeko dena.
Azken bi a
rau horiek, hurrenez hurren, zera finkatzen dute: batetik, hipoteka betearazpenaren xede izango diren etxebizitzak berriro erosteko prozedura, Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailak etxebizitza erostearen bitartez zordun den jabeari edo erakunde finantzarioari, lankidetza finantzarioaren hitzarmenaren babesean etxebizitza babestua erosteko emandako mailegu eragiketei berme gehiago emate a
ldera, eta, bestetik, babes ofizialeko etxebizitzen esleipenei uko egiten dietenei jarritako zigorrak ezabatzea, uko egite horren a
rrazoia esleitutako etxebizitza erosteko prezioari a
urre egin ezin izatea denean esleipenduna langabezian egoteagatik.
Paradoxikoki, ikusi egin da ere egungo krisi ekonomikoa herritarren mentalitate a
ldaketa eragiten a
ri dela, a
lokairuaren kulturaren a
lde. Hori a
re nabarmenagoa da etxebizitza batez gozatzera iristeko zailtasun bereziak dituzten taldeen kasuan; horien a
rtean egongo lirateke gazteak, a
dinekoak, ezinduak eta etorkinak. Zentzu horretan, a
zken urte honetan a
lokairu a
raubidean babes publikoko etxebizitzaren eskariaren hazkundea gertatu da. Euskal Etxebizitzako Behatokiak emandako datuen a
rabera, 2010eko urrian Etxebizitza Eskatzaileen Erregistroan izena emandako eskabideen %29 izan zen, orain bost urteko %19aren a
ldean.
Etxebizitza babestuaren eskatzaile diren pertsonen lehentasunetan gertatutako a
ldakuntza hori a
ipatutako behatokiak honela a
zaltzen du: "Azken bi urteetako egoera ekonomikoaren ondorioz, oso zaila da jabetzako etxebizitza bat eskuratu a
hal izatea gaur egun. Gero eta zailago bihurtu da jabetzako etxebizitza bat eskuratu a
hal izatea, beste a
rrazoi batzuen a
rtetik, zailtasun ekonomiko-finantzario larrien, lan-merkatuaren ezegonkortasunaren eta finantzaketa lortzeko jarri diren mugen eraginez; eta, gauzak horrela, a
lokairua da familiak as
kok ikusten duten a
ukera bideragarri bakarra. Eta, horrek guztiak, jakina, a
zken urteetan a
lokairuaren eskaria nabarmenki a
reagotzea ekarri du. Nahiz higiezinen eragileek -segmentu libreari helduta- nahiz Estatuko etxebizitza babestuaren eskatzaileen erregistro desberdinek baieztatu dute a
lokairuaren eskariak izandako hazkunde handi hori eta, horregatik, gaur egun, inoiz baino gehiago, a
dministrazioetatik a
lokairuaren erregimena sustatzera bideratzen dira etxebizitza-politikak, etxebizitzaren merkatuaren erabilera a
rrazoizkoa lortzera bidean".
Testuinguru honetan, Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailak onetsi egin zuen 2010eko a
zaroaren 3ko A
gindua, Etxebizitza, Herri Lan eta Garraioetako sailburuarena, babes ofizialeko etxebizitzen gehieneko prezioak zehazteari buruzkoa. Horren bitartez, a
ldaketa garrantzitsuak sartu dira babes ofizialeko etxebizitzen erosketa eta a
lokairu prezioen a
raudian. Horien a
rtean, a
urreko paragrafoan jasotako hausnarketaren harira eta a
ginduaren beraren a
zalpenen zatian a
dierazten den bezala, a
zpimarratzekoa da a
lokairu babestuei a
plika dakiekeen gehieneko errentaren muga -prezio irisgarriagoak bilatuz- eta a
lokairuen errentak finkatzeko eta horiek urtero eguneratzeko sistema berri baten a
plikazioa (kontratua sinatzen den unean bizikidetza unitatearen diru-sarrerak zenbatzen dira eta, ondoren, Euskal A
utonomia Erkidegoko Kontsumoko Prezioen Indizearen a
raberako hazkundea a
plikatzen da). A
ldarazpen hauek positiboki baloratzen ditugu, izan ere, lagundu egingo dute a
lokatzaileen ongizatea hobetzen, etxebizitza batez gozatzeko egindako esfortzu ekonomikoa murriztuz eta a
lokairuen errentak beren benetako diru-sarreretara egokituz. Horrek egonkortasun ekonomikoko berme handiagoak ekarriko ditu, a
lokairu kontratuak iraun bitartean.
Bestalde, 2010eko a
zaroaren 3ko A
gindu honek, etxebizitza babestuen gehieneko prezioak finkatzeari buruzkoa, beste gai gatazkatsu batzuk jorratzen ditu, A
rarteko erakundeak hizpide izandakoak jada, a
dibidez, 75 urteko epez a
zalera eskubidean esleitutako etxebizitzen prezioa kalkulatzeari buruzkoa, urteek a
urrera egitean jasandako balio galera a
intzat hartzen a
ri ez zelako eta hori etxebizitza babestuaren bigarren edo ondorengo eskuratzaileen kaltetan zihoalako (Arartekoaren ebazpena, 2007ko a
zaroaren 22koa. Horren bidez, Eusko Jaurlaritzako Etxebizitza eta Gizarte Gaietako Sailari gomendatzen zaio baliorik gabe utz dezala 8/2005 Instrukzioa, Etxebizitza Sailburuordetzarena, "Sailari eskaini zaizkion edo bere esku utzi diren eta lehentasunez erosi diren etxebizitzak eskuratu eta esleitzeko prozedurei" buruzkoa).
Araudi a
utonomikoarekin a
maitzeko, laburki a
ipatu behar dugu 2010eko uztailaren 21eko A
gindua, Etxebizitza, Herri Lan eta Garraioetako sailburuarena, babes ofizialeko hainbat etxebizitza a
zalera-eskubidean eraikita dauden Euskal A
utonomia Erkidegoko A
dministrazio Orokorraren jabetzako lurzorua erosteko eskakizunak ezartzen dituena. A
rau honen unea, eta baita legezkotasuna ere, gizarte eztabaida zabalaren xede izan da eta horrek legebiltzarraren egoitzan ere izan du islarik.
Zalantzan jarri da a
raudi honen bitartez etxebizitza baten gaineko a
zalera eskubidea duten esleipendunei lurzorua eskuratzeko a
ukera ematea (administrazio a
utonomikoaren jabetza) eta, horrela, ondare baten pribatizazioa gertatzea, izan ere, a
zalera eskubidea baliatzeko epea igarota, a
dministrazioaren eskura itzultzea a
urreikusita zegoen xede publiko baterako erabiltzeko. Jarduera horrek, neurri batean justifikatuta Eusko Jaurlaritzaren Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailaren () diru-bilketa xede batengatik, etxebizitzaren gaineko erabateko jabetza ekarriko du, bestalde, eskuratzaileentzat, eta baita babes ofizialeko etxebizitza gisa kalifikazio iraunkorra edukitzea eta, ondorioz, etxebizitza behin betiko kontrol eta babes publikoko a
raubide baten pean jartzea ere. Edonola ere, a
rau honen birtualtasunerako beharrezkoa da kasuan kasuko ebazpen judiziala eskuratzea, izan ere, a
rau horren a
urka epaitegien a
urrean egin dute jada.
Tokiko mailan, a
urten ere, a
dierazi egin behar dugu euskal udalek[1] udal etxebizitza tasatuak a
rautzeko tokiko ordenantzak onesten jarraitzen dutela, horren bitartez etxebizitzaren parke publikoaren hazkundean lagunduz Lurzoruari eta Hirigintzari buruzko ekainaren 30eko 2/2006 Legearen zortzigarren xedapen gehigarriak esleitutako eskumena baliatzearen bitartez.
III. Jarduera-plana
Idatz zati honetan Etxebizitzaren a
rloan egindako bi kontrol eta jarraipen jarduera a
zpimarratu behar da. A
rarteko erakundeak Gazteentzako etxebizitza politika publikoak EAEn izeneko txosten berezian jasotako gomendioen eraginkortasuna egiaztatzeko egindako ikerkuntza izapideak dira, batetik, eta jarraian a
dieraziko den gomendio orokorrarena egiaztatzeko egindakoa, bestetik: Herri A
dministrazioen A
raubide Juridikoari eta A
dministrazio Prozedura Erkideari buruzko 30/1992 Legera egokitu behar dira etxebizitza eskatzaileen erregistroari dagozkion ebazpenen tramitazioa eta jakinarazpena.
III.1. Gazteentzako etxebizitza politika publikoak EAEn gaiari buruzko txosten berezia
2007. urtean a
rgitaratutako txosten berezi honek 42 gomendio pilatzen ditu guztira, etxebizitzaren gaian eskumenak dituzten herri-administrazioen esku-hartzea hobetzera zuzenduta. Herritarren kexei eta eskaerei gehien lotutako a
giriko a
lderdi horiek a
intzat hartuta, a
urten ofizioz bideratu dugu espediente bat (23/2010/34O), gure iradokizunen betetze maila egiaztatze a
ldera. Helburu hori edukita, Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailari txosten eguneratu bat eskatu diogu jarraian a
dieraziko diren 10 gomendioen gainean:
a) "Batez ere a
lokairu babesturako gorde behar dira gaur egun etxebizitza- politikarako ematen diren baliabide publikoak".
b) "Alokairuaren eskaintza erakargarriagoa sortu behar da, Euskadin etxebizitza edukitzeko eskubidea gauzatzerakoan eragiteko a
halmena duten herri-agintari guztiek a
dostutako jarduera publiko baten bidez".
c) "Etxebizitzak esleitzeko prozesuetan gardentasuna bermatu behar da, bitartekotza-zerbitzuen bidez eta edozein diskriminazio-modu saihesteko beharrezkoak diren mekanismoak ezarriz".
d) "Etxebizitza eskatzaileen erregistroak kudeatzean, herritarrak babesteko eskubideak bermatu behar dira".
e) "Etxebizitzaren banakako beharrak barematzea lehenetsiko duten sistemak ezartzen lagundu behar da".
f) "Neurri eta diseinuetan nahiko ugaria izango den etxebizitza babestuaren eskaintza a
ntolatu behar da".
g) "Egin beharrekoa egin behar da etxebizitza babestuak, a
hal den neurrian, benetan okupatuko diren eguna baino lehentxeago a
djudika daitezen".
h) "Zerbait egin behar da etxebizitza babestuaren eskatzaileen eta esleipendunen diru-sarrerak egiaztatzeko egungo prozedura hobetzeko".
i) "Beharrezko neurriak hartu behar dira etxebizitza babestuen parkea kudeatzean familia-unitatearen egitura a
ldakorra a
intzat har dadin".
j) "Etxebizitza babestuaren sustapena EAEko lurralde osoan modu homogeneoan egingo dela bermatu behar da".
Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailak gure lankidetza eskaerari erantzun dio xehetasun ugariko txosten bat bidaltzearen bitartez. Bertan, ondorioen a
talean, zera esaten zaigu: "un muy a
lto grado de a
cuerdo con las recomendaciones del A
rarteko e insiste en que en su gran mayoría están recogidas en sus planteamientos estratégicos de política de vivienda y suelo y, en la práctica, se están poniendo ya mismo en ejecución". Orokorrean, eman zaigun informazioak oinarri gisa hartzen du 2010-2013ko Etxebizitzaren eta Hiri Berrikuntzaren Plan Zuzentzailean bildutako ekintzak eta konpromisoak; horiek datorren 2011. urtetik a
urrera gauzatuko dira.
Labur a
dieraztearren, gure gomendioen eta Sailaren etorkizuneko jardueren a
rteko a
lderaketa batek ondorioztarazi digu sintonia nabarmena dagoela etxebizitzari buruzko etorkizuneko politikaren inspirazio diren printzipioen eta A
rarteko erakundeak bere txosten berezian jaso zituen proposamenen a
rtean. Edonola ere, une honetan ez litzateke oso a
rduratsua izango indarrean dagoen a
raudia a
ldaraztea behar duten proposamen batzuen gainean (adibidez, a
ldez a
urretiko baremazioa duen zozketa eredu berria ezartzeari buruzkoak edo etxebizitza lagapeneko irudi berriak sortzea) berariazko balorazio bat egitea, eta, ondorioz, benetan gauzatu a
rte itxaron beharko dugu gure iritzia emateko.
Bestalde, Sailak zailtasun materialak eta baliabide falta daudela a
ipatu du "etxebizitza eskatzaileen erregistroen kudeaketan herritarren defentsa eskubideak bermatzeari" eta "etxebizitza babestu baten eskatzaile eta esleipendun direnen diru-sarrerak egiaztatzeko egungo prozedura hobetzea a
halbidetuko duten neurriak hartzeari" buruzko gomendioak bete a
hal izateko. A
rrazoia Etxebizitza Eskatzaileen Erregistroan izena emandako eskaera bolumen eskerga litzateke, izan ere, gaur egun etxebizitza babestuaren eskatzaileek 90.000 pertsonaren kopurua gainditzen dute.
Azkenik, "egun etxebizitza politikei esleitutako baliabide publikoak a
lokairu babesturako lehentasunez erabiltzeari" buruzko gomendioari dagokionez, Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailak jarraian a
dieraziko diren a
urreikuspenak a
dierazten ditu plan zuzentzailean jasotako jarduera multzoari dagokionez:
"Kopuruzko helburu orokorren laburpena. 2010-2013rako Plan Zuzentzailea"
III.2. Gomendio orokorra. Herri A
dministrazioen A
raubide Juridikoari eta A
dministrazio Prozedura Erkideari buruzko 30/1992 Legera egokitu behar dira etxebizitza eskatzaileen erregistroari dagozkion ebazpenen tramitazioa eta jakinarazpena
Azken urteetan ohikoa den moduan, Etxebizitza Eskatzaileen Erregistroaren kudeaketak kexa kopuru garrantzitsua sorrarazi du herritarren a
rtean (1653/2009/34, 1706/2009/34, 1735/2009/34, 1775/2009/34, 1838/2009/34, 672/2010/34, 943/2010/34, 975/2010/34, 1139/2010/34 eta 1522/2010/34). Horietan, orokorrean, zalantzan jartzen da etxebizitza babestuaren eskatzaileen eskaeren bajen komenigarritasuna. A
urten, murriztapena ikusi a
hal izan dugu baja horiek jakinarazteko dauden berme formalen faltari buruzko erreklamazio kopuruan.
Ziurrenik, erregistroko baja prozeduran a
urreko urteetan salatutako babesgabetasun egoerak gainditzeko saiakera batean, Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Saila dokumentazioa –behar bezala jakinarazi ez bazen– zuzendu eta a
urkezteko a
dministrazio errekurtsoaren bidea onartzen hasi izana da horren a
rrazoia. Modu honetara, erregistrotik baja hartu duten eta errekurtsoaren xede izan diren ebazpenak berraztertu dira, eta, a
zkenean, herritarren eskaeraren inskripzioa mantendu. Jarduteko modu honen a
dibide bat 672/2010/34 kexa izapidetu bitartean egiaztatu a
hal dugu. Bertan, gorako errekurtsoaren a
zterketan etxebizitza beharra frogatzen zuten betekizunak betetzen direla egiaztatzen zuen dokumentazioa onartzearen a
lde egin genuen eta, ondorioz, erreklamatzaileak etxebizitza babestuaren eskatzaileen erregistroan a
ltan mantentzearen a
lde. Sailak kexaren a
dierazleek a
urkeztutako errekurtsoa onetsi zuen, eta haien as
moa a
ldeko jarrerarekin hartu zen.
Justifikaziorik gabeko baja bat konpontzea dakarren a
dministrazio jarduera oro positiboki baloratu behar dela uste badugu ere, kontua da, zoritxarrez, a
urten ere ikusi dugula kexaren a
dierazleari erregistroko baja behar bezala jakinarazi ez zitzaion kasuren bat (1775/2009/34), eta, erakunde honek egindako izapide eta kudeaketak eginagatik ere, Saila hartutako ebazpena berraztertzearen kontra a
gertu dena. Horrek, ondorioz, erreklamatzaileak bizitokitzat duen udalerrian egindako etxebizitza babestuen zozketa batean ezin parte hartu izatea eta Etxebizitza Eskatzaileen Erregistroan pilatutako 11 urteko a
ntzinatasuna bertan behera geratzea eragin zuen. Kasu honek a
gerian uzten du "Herri A
dministrazioen A
raubide Juridikoari eta A
dministrazio Prozedura Erkideari buruzko 30/1992 Legera egokitu beharra etxebizitza eskatzaileen erregistroari dagozkion ebazpenen tramitazioa eta jakinarazpena" gaiari buruz egindako gomendio orokorraren baliozkotasuna eta indarraldia, eta gure jarraipen eta kontrol lanarekin jarraitzeko a
ukerak, Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailak a
ipatutako gomendio orokor hori onartzen ez duen bitartean.
Etxebizitzaren a
rloan sartzen diren gai ezberdinen sailkapena a
intzat hartuta, jarraian herritarren a
ldetiko erreklamazioaren xede izan diren gai nagusiak a
ztertzera igaroko gara.
IV.1. Etxebizitza eskuratzea: beharra frogatzea eta esleipen prozedura
II. idatz zatian jada a
ipatu dugun testuinguru sozioekonomikoarekin bat etorriz, a
urten hazkunde nabarmena igarri dugu presazko etxebizitza beharra a
zaltzen zuten pertsonen kexetan[2], batez ere horren a
rrazoia kexaren a
dierazleek hipotekei a
urre egin ezin izanagatik etxebizitzak bahitzea jasan beharra, a
lokairu errentak ez ordaintzetik eratorritako kaleratze prozedurak gauzatzea edota okupatzen zituzten etxebizitzen hondamen egoera larria zenean. Hori guztia, inolako zalantzarik gabe, krisi egoeraren isla da, izan ere, talde a
hulenei eragin die horrek.
Horrelako kasuetan guk eduki dugun esku-hartzea hau izan da: kasuan kasuko oinarrizko gizarte zerbitzuekin batera, pertsona hauen egoera ekonomikoa eta lanekoa hobetzen dela bultzatzea, etxebizitza babestu baten esleipendun ez diren bitartean laguntza publikoko a
lokairu pribatu bat eskuratu a
hal izateko. A
dministrazioaren a
ldetiko jarduera irregular bat egon dela ikusi dugun kasu horiek guztiek, ordea, a
gerian utzi dute babes publikoko etxebizitza eskaintza eskasa dela eta etxebizitza behar larriko egoerei erantzuteko dauden mekanismoak ez dabiltzala. Horrek, A
rartekoaren erakundetik behin eta berriro errepikatu dugun bezala, etxebizitza babestuaren esleipenean jarraitzen den indarreko zozketa sistemaren bidezkotasunari buruz eta baremazioko mekanismo objektiboak sartzeko beharrari buruz hausnarraraztea eragin beharko luke, gaitasun ekonomiko gutxiagoko edota gizarte bazterkeriako a
rriskua duten pertsonek eta familiek nahitaez jasan beharreko premiazko etxebizitza beharrei erantzuteko.
Idatz zati hau a
maituko dugu esanez, datorren kapituluan, emakumeen berdintasuna eta osotasun fisikoa a
rloari eskainitako zatian, berariazko a
zterketa jorratuko dugula herri-administrazioetatik a
urten genero indarkeriaren biktima izan diren emakumeen etxebizitza beharreko egoera bereziari eman zaion erantzunari buruz.
IV.2. Alokairuko etxebizitza babestua
Babes publikoko etxebizitzen a
lokairuarekin zerikusia duten erreklamazioak eta "Etxebizitza Hutsaren Programari" (Bizigune) dagozkion etxebizitzei buruzkoak, a
reagotu egin dira a
urreko ekitaldietan erakundean jasotakoen a
ldean. Erreklamazio horien oinarrian oso gai a
nitzak izan dira, eta gehienetan ez dugu a
dministrazio irregulartasunik egon denik ikusi, A
rarteko erakundearen partetik esku-hartze kritiko bat justifikatzeko. Zentzu horretan, garrantzitsua izan da a
lokairu kontratuen baldintzak a
ldaraztea nahi zuten kexa a
dierazleen kexa kopurua. Horrela, hitzartutako epea a
maitu eta gero kontratua luzatzea edo hitzartutako a
lokairu prezioan beherapena a
plikatzea eskatu izan da.
Halaber, ikusi dugu Bizigune programa publikoaren kudeaketan gatazka berriak sortzen a
ri direla a
lokairu harremana a
gortzen a
ritzeagatik, eta horiek kontratuaren a
lderdiek legez dituzten eskubide eta betebehar multzoarekiko mantentzen duten jarrera ezberdinen isla dira. Horrela, a
dibidez, kexa batzuetan jakin dugu a
lokatzaileak ez zeudela a
dos beren fidantzen zenbatekoa a
txikitzearekin (439/2010/34, 475/2010/34 eta 1243/2010), eta beste batzuetan jabeek hondatutakoa konpontzea exijitzen zuten, a
lokatutako etxebizitzari erabilera okerra eman izanari egozten baitzizkioten hondamen horiek (1631/2009/34, 13/2010/34 eta 1476/2010/34). Sociedad Pública de Gestión de Viviendas en A
lquiler-
Etxebizitza A
lokairuetarako Sozietate Publikoa, S.A. enpresako txosten teknikoek, erakunde honek eskatuta egindakoak, a
ukera eman digute egiaztatzeko kasu horietako batzuetan bitartekaritza lan egokia egiten a
ri dela a
ipatutako sozietate publikoaren partetik Bizigune programaren kudeaketan. Beste zenbaitetan, jarduera zuzenbidearekin bat ez zetorrena zenean, erreklamatzaileek salatutako egokitasun ezak behin betiko zuzentzen lagundu dute.
IV.3. Kalteak etxebizitza babestuetan, eraikuntzako a
katsengatik
Babes publikoko etxebizitzetan eraikuntza gabeziak a
zaltzea herritarren a
ldetik kexa ugari sorrarazten duen a
razo bat da urtetik urtera. Ekitaldi honetan, herritarren a
ldetiko informazio falta a
dierazgarria topatu dugu, etxebizitzetan eraikuntza a
katsak a
gertu eta enpresa eraikitzaileak erreklamazioei behar bezala erantzuten ez dienean nola jardun behar duten jakiterakoan (143/2010/34, 600/2010/34, 1020/2010/34, 1068/2010 eta 1229/2010/34). Kasu hauetan guztietan, herritarrei iradoki egin diegu beren etxebizitzetan a
zaldu diren gabeziengatik erreklamazio formal bat a
urkez dezatela Etxebizitzaren kasuan kasuko lurralde ordezkaritzan. Horrela, Babes Ofizialeko Etxebizitzen A
raubideak (ekainaren 24ko 2114/1968 Dekretuak onetsitakoa,) ezarritako a
urreikuspenak a
plikatuz, Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailak enpresa eraikitzaileari ezarriko dio eraikuntzan igarritako a
katsak konpondu beharra, horiek babes ofizialeko etxebizitzen behin betiko kalifikaziotik hasi eta bost urteko epean a
zaldu badira.
Aitzitik, Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailari a
urkeztutako erreklamazio formalari ez zaio beti a
ldeko erantzun bat ematen etxebizitza babestuaren esleipendunak nahi duena gorabehera. Hori litzateke 1113/2008/34 kexaren kasua. Hura izapidetu genuenean, ikusi a
hal izan genuen txosten teknikoak zeudela erreklamatzailearen babes ofizialeko etxebizitzan eraikuntza gabeziak egiaztatzen zituztenak, baina sailak ezezkoa eman zion eraikuntza enpresari horiek konpontzea exijitzeari. Gure esku-hartzea a
maitu genuen gomendio hau eginez: Eusko Jaurlaritzako Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailari gomendatzen zaio babes ofizialeko etxebizitza baten enpresa sustatzaileari ezar diezaiola a
ipatu etxebizitzan a
ntzemandako eraikuntza a
katsak konpontzeko nahitaezko konponketa obren egitea. Hori, a
zkenean, ez zuen sailak onartu.
Gomendio honen lege oinarria lehen a
ipatutako bost urteko epean a
ger daitezkeen eraikuntza a
kats edo okerrengatiko erantzukizun objektiboaren a
raubidea a
zpimarratzen duen jurisprudentzia ugarian dago, eta hari lotuta dago etxebizitza babestuak sustatzen dituen pertsona edo erakunde oro. Erantzukizun objektibo horrek "Administrazioari eskumena ematen dio eraikuntza prozesu horrekin lotu denari eraikuntzan dauden a
kats edo okerrak konpontzeko betebeharra jartzeko, a
rdura gabezia batengatik edo haren ondorioz, eta prozesuaren faseetatik edozeinetan, betiere, sustatzaileari egoki dakizkiokeen errepikapen ekintzen kaltetan izan gabe" (AGren 1998ko uztailaren 27ko Epaia).
IV.4. Administrazioaren funtzionamendua eta a
dministrazio prozedura
Herri-administrazioek etxebizitzaren gaian dituzten eskumenak baliatzearen funtzionamenduari dagokionez, lehen ere a
ipatu dugun bezala Etxebizitza Eskatzaileen Erregistroari buruzko erreklamazioak bolumen a
dierazgarri bat izatera iristen dira, izan ere, bertan izena ematea funtsezko eskakizuna da babes publikoko etxebizitzen esleipen prozesuan parte hartu a
hal izateko.
Aurten, herritarrek a
urkeztutako kexen a
rtean bi a
ztertu a
hal izan ditugu, orain a
rte a
ipatu gabe genuen gai bat planteatzen zutenak (1670/2009/34 eta 294/2010/34). Labur a
dieraztearren, erreklamazioek salatu egiten zuten Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailaren jarduna, Etxebizitza Eskatzaileen Erregistroan elkarrekin izena emanda zuten bikote edo ezkontideak banantzen direnean eta bikoteko kideetako batek izena eman behar duenean berriro ere, lehenengoak elkarrekin egindako izen-ematearen a
ntzinatasuna mantenduz. Irizpide onez, erreklamatzaileek uste zuten jarduteko modu hau ez zela bidezkoa inolaz ere, eta a
legatzen zuten banandu eta gero bi bikotekideek etxebizitza beharreko egoera berdinean jarraitzen zutela. Egindako ikerkuntza izapideetan, egiaztatu a
hal izan genuen, benetan, sailak erreklamatzaileek a
dierazitako moduan kudeatzen zituztela kasu hauek. Hori egiaztatuta, sailari a
zalpenen txosten bat eskatu genion, zera a
zaltzeko: inskribatutako bikoteen banantzeak kudeatzeko erabilitako irizpidea justifikatzen zuten a
rrazoi juridikoak eta etxebizitza babestuaren beharra edukitzen jarraitzen zuten bizikidetza unitateko bi kideen a
ldekoa izango zen a
ntzinatasuna mantentzeari buruzko interpretazioa egitea galarazten duten lege oztopoak.
Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailak, laguntza eskaera horri erantzunez, jakinarazi zigun horrelako kasuak izapidetzerakoan a
plikatutako irizpidea a
ldarazteko prest zeudela, nahiz eta berehala gauzatzerik egongo ez zela ere jakinarazi zigun: "arazoaren neurria kontuan hartuta –antzinatasuna a
intzat hartzera koan norbanakoena hartzea eta ez eskaerena–, ezin izango zaio berehalako irtenbiderik eman. Izan ere, a
raudietan beren-beregi a
urreikusteaz gain, Etxebizitza Eskatzaileen Erregistroa- Etxebide kudeatzen duten a
plikazioak ere a
ldatu egin beharko dira, baita indarreko eskaera guztiak ere, banan-banan a
legia, eta eskaera bakoitzean bildutako bizikidetza-unitateko kide bakoitzaren berri jasota utzi".
Administrazio jardun irregular baten konponketa gain hartzen duen konpromiso hori betetzen den edo ez a
ztertzea jarraipenaren xede izango da A
rartekoaren erakundearen partetik, eta horri helduko diogu berriro ere datorren urteko ohiko txostenean.
V. Ondorioak
- Etxebizitza duinaz eta egokiaz gozatzeko eskubidea nabarmenki mugaturik geratu da a
zkenaldian, krisi ekonomikoko egoera dela eta. Horrek, pertsona eta talde a
hulenen diru-sarrerak murriztea dakarrenez, a
reagotu egin ditu herritar as
kok dituzten zailtasunak a
lokairuko gastuen edo etxebizitzen gaineko hipoteka kuoten ordainketari a
urre egin a
hal izateko.
- Euskal herri-administrazioek "krisiaren a
urka hartutako neurriak" nahikoak ez direla ikusi da, horien bitartez dagoen babes publikoko etxebizitza eskaerari erantzun nahi bazaio eta egungo testuinguru ekonomikoan bizitasun handiagoz a
zaltzen a
ri den etxebizitza beharreko egoera bereziei a
urre egin nahi bazaie.
- A
dierazi berri den horrek inoiz baino beharrezkoagoa egiten du a
lokairu babestuari zuzendutako baliabide publikoen hazkundea, eta baita a
lokairu a
rrazoizkoagoak eta a
lokatutako etxebizitzaz gozatzerakoan egonkortasuna bermatuko dutenak izatea ere.
- Euskal A
utonomia Erkidegoko A
dministrazioak, foru eta tokiko a
dministrazioekin batera, eta euskal familia eta herritar ugarik bizi dituzten zailtasun ekonomikoak ezagututa, gizarte politikak eta etxebizitza publikokoak koordinatu behar ditu, krisia etxebizitza duinaz eta egokiaz gozatzeko eskubidean eragiten a
ri den eragin negatiboak a
rintzeko eta gizarte bazterkeriako egoerak saihesteko.
- A
rartekoaren erakundeak eskerrak eman nahi dizkie euskal herri-administrazioei eta, batez ere, Eusko Jaurlaritzaren Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailari (hari zuzentzen zaio herritarren a
ldetiko erreklamazio kopuru handiena), orokorrean erakunde honi laguntzeko erakutsi duen jarrera eta interesagatik, a
urten erakunde honek egindako ikerketa izapideetan.
- Edonola ere, a
gindu zaizkigun lege eskumenak gauzatuz, berriro ere a
zpimarratzen dugu etxebizitzaren politika publikoak hobetzen laguntzeko konpromisoa dugula, herri-administrazioen eguneroko kudeaketaren a
lderdi zehatzak a
zpimarratuz eta etxebizitza egokiaz gozatzeko herritarrek duten eskubidea zaintzeko beharrezkotzat jotzen ditugun ebazpenak eginez.
- Horregatik, ondorio hauen hasierako zatian a
ipatutako proposamen orokorrez gain, ikusten jarraitu dugu beharrezkoa dela a
razoak eta zuzendu beharreko gai zehatzagoak daudela a
gerian uztea.
- Etxebizitza Eskatzaileen Erregistroaren kudeaketak legezko prozedura bermeak sartu behar ditu, herritarren eskaeren baja eta a
ldarazpen ebazpenak ez egiteko etxebizitza babestuaren eskatzaileei babesgabetasuna eragiteko moduan.
- Gabeziak konpontzea etxebizitza duin eta egokiaz gozatzeko eskubideari estuki lotuta dagoen betebehar bezala hartu behar da, eta a
dministrazioek a
rreta bereziarekin eskatu behar diete hori enpresa eraikitzaileei.
- A
lokairuaren merkatuan izaten den esku-hartze publikoak, a
lokairu babestuen edo berariazko programa publikoen bitartez, sustatu egin behar du a
lokairuan parte hartzen duen a
lderdi bakoitzak bere eskubide eta betebeharrak ezagutzen dituela, eta herri-administrazioei egoki dakizkiekeen bitartekaritza edo a
holkularitza lanak hobetzen direla zaindu.
- Ondorioz, a
dituen iritzia gure eginez[3], egungo krisia a
ukera bat bezala hartu behar da euskal herri-administrazioek etxebizitza programak eta politikak berritzeko duten moduaz hausnartu eta horiek a
ztertzeko, horren bitartez herritar guztiei etxebizitza duina eta egokia bermatu a
hal izateko.
[1] Hona hemen a
urten udal etxebizitza tasatuak a
rautzeko ordenantza behin betiko onartu duten udaletako batzuk: Tolosa, Santurtzi, A
banto-Zierbena, A
ndoain, Zumaia, Zamudio, Sukarrieta, Lasarte-Oria, Irura eta Nabarniz.
[2] Horien a
rtean, hauek a
ipa ditzakegu: 262/2010/34, 284/2010/34, 396/2010/34, 480/2010/34, 557/2010/34, 569/2010/34, 774/2010/34, 827/2010/34, 1104/2010/34, 1215/2010/34 eta 1566/2010/34.
[3] Errelatore Bereziaren txostena etxebizitzari buruz, bizi maila egokia edukitzeko eskubidearen eta eskubide horrekiko bereizkeria ez jasateko eskubidearen elementu integratzaile gisa, Raquel Rolnik (NBE).