2.2.1. Hezkuntza
Aurreko grafikoetan adierazi bezala, aurten izapidetu diren eta adingabeekin lotura zeukaten kexen erdia baino gehiagok (% 55) hezkuntza sistema formalari lotutako egoerak hizpide ditu. Arlo horretan gertatutakoa azaltzeko, Hezkuntzari dagokion Eusko Legebiltzarrean aurkeztutako txosten orokorraren kapituluan herri-administrazioen jardueraren ikuskapenari buruz adierazitakoa errepikatuko dugu; izan ere, gehienbat haur eta nerabeengan eragina dauka. Unibertsitateko ikasketei dagokienez, txosten honetan soilik unibertsitatean sartzeko proben ondorioz sortutako zenbait zailtasun jaso ditugu, ulertzen baitugu adin nagusitasunaren mugan duten neska-mutilengan eragina eduki dezaketela.
2.2.1.1. Hezkuntzako plangintza edo programazioa
Hezkuntzako plangintzaren inguruko kexak haur hezkuntzako lehen ziklorako programatutako hezkuntza eskaintzari buruzkoak (bi urteko gelak) izan dira bereziki. Horrek, aldi berean, aurrerago aipatuko dugun ikasleak onartzeko prozeduraren inguruan izapidetutako kexa kopuru handia azaltzen du. Horren adibidea da Gasteizen gertatutakoa, haur kopuru nabarmena plazarik gabe geratu Bautzen ikasleak onartzeko prozesuan eta itxaron zerrendatan geratu behar izan dira eskolatzeko aukerak zehaztu diren arte. Egoera hori dela-eta, ofiziozko jarduera bat hasi behar izan dugu, 2011-2012 ikasturtea hasi ondoren, Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ezarritako adierazleen betetze maila ezagutze aldera, unibertsitatez kanpoko zentroen sarearen plangintza lanean hobekuntza jarraitua lortzeko. Adierazle horien artean honako hauek daude: 1) funts publikoekin mantendutako zentroetan hala eskatzen duten bi urteko ikasleen %90ari gutxienez eskola plaza bermatzea eta 2) plaza lortzen duten bi urteko ikasleen eskaera guztiak, gutxienez % 90ean familiak egindako aukerari erantzuten diola ziurtatzea.
Plangintzaren inguruko kexa horiek izapidetzean egiaztatu ahal izan dugu bi urteko maila horretan hezkuntza administrazioak, berezitasun zehatzak kontuan hartuta ratio ezberdineko taldeak eratu ahalko direla dioen hezkuntza langileen lan baldintzak arautzen dituen erabakiaren xedapen batean oinarrituta, zenbaitetan, hasiera batean ezarritako ratioak malgutu ditu eskura dagoen hezkuntza azpiegituraren ahalmena hobetzeko asmoz eskola postuen eskaerari erantzuteko.
Kexa horiei jarraiki, ezin dugu gure kezka ezkutatu hezkuntza administrazioak hezkuntza eskaintzaren plangintza eredu linguistiko ezberdinen arabera kontuan hartzen ari dela ikusita. Izan ere, hezkuntza zentroek programatutako ereduen eskaintzaren ustezko izaera irekia erabiltzen ari da (eskaera nahikoa egotera bakarrik baldintzatuta) hezkuntza plangintzan eragina duten eremuen mugatzea zentro bakoitzak benetan eskainitako eredu linguistikoen maila edo xehetasunera jaitsi gabe egin daitekeela azaltzeko. Egia da ikasleak onartzeko prozesuen kudeaketa gero eta hobeagoa egiten saiatzeko nahiak horrelako irizpide motak defendatzea azal dezakeela. Hala eta guztiz ere, horrek ezin gaitzake hezkuntza administrazioak adierazitako eta hartutako konpromisoa alde batera uztera eraman, hau da, familiek eredu linguistikoaren aukera askea bermatzera, Euskal Eskola Publikoari buruzko otsailaren 19ko 1/1993 Legearen 5 e) artikuluan xedatutakoaren babesean. Gure ustez, errealitate horrek, ikasleak onartzeko prozesuaren plangintza eta kudeaketa modu horrekin jarraitzekotan, gogoeta zehatzagoa eskatzen du horrekin aukeratutako eredu linguistikoaren araberako hezkuntza sistemara sartzeko interesatuta dauden familia guztiek berdintasun baldintzatan lehiatzen ari diren zehazteko.
Hala eta guztiz ere, beste hezkuntza garaiei buruzko kexak ere jaso ditugu eta, gure ustez, hezkuntza agente guztiek herritarren benetako hezkuntza premietarako plangintza demokratiko eta egokia egiteko parte hartu behar dutela bermatzen du horrek. Horrela gertatu izan da, adibidez, Iruarteta BHI eta Viuda Epalza HLHIko hezkuntza elkarteek sustatutako kexen kasuan.
Atal hau ixteko, egokitzat jotzen dugu hezkuntza administrazioak oraindik ere derrigorrezko bigarren hezkuntzako ikasketak eta dantza edo musikako ikasketa arautuak aldi berean egiten dituzten ikasleentzako sarbide lehentasunak ezartzeko aukerari dagokionez ekimenak zehaztu ez dituela bermatzen duten beste kexak jaso ditugula adieraztea. Beste hainbat jaso ditugu hizkuntzen irakaskuntza eskaintzan egon diren aldaketen ondorioz (Bermeoko HEO).
2.2.1.2. Onartzea
Aurten kexa ugari jaso ditugu zentro publikoetan eta itunpeko ikastetxe pribatuetan ikasleak onartzeko prozedura arautzen duen martxoaren 4ko 35/2008 Dekretuan xedatutakoaren babesean urtero iragarritako prozedura dela-eta.
Izapidetutako kexa gehienak plaza nahikorik ez dagoen kasuetan aplikatu beharreko irizpideekin lotuta egon dira. Kexa horiek aldez aurretik emandako hainbat gomendio eta ondorioren jadanekotasuna aztertzera eraman gaituzte. Horrela bada, etxebizitzarekiko gertutasunaren inguruko irizpideari dagokionez erakunde honek 2007ko uztailaren 16ko ebazpenean esandakoa azpimarratu behar du (Arartekoaren ebazpena, 2007ko uztailaren 16koa. Horren bidez, Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailari iradokitzen zaio ikasleak onartzeko prozesu baten eraginetarako familia batek aitortu duen helbidearen egiazkotasuna ziurtatzeko saiakera egin dezala). Era berean, zentroak askatasunez antzemandako beste egoerak kontuan hartzeko aukerari dagokionez, 2011ko martxoaren 10ean emandako ebazpena azpimarratu beharra dugu (Arartekoaren ebazpena, 2011ko martxoaren 10ekoa. Horren bidez, ikasleak onartzeko ezaugarri garrantzitsu gisa premutasuna lehenesten duen irizpidea aplikatzeari buruzko jarduera amaitzen da.)
Eztabaidagai izan den beste irizpide bat familia unitatearen urteroko errentari buruzkoa izan da. Erakunde honetara jo duten familiek irizpide hori aplikatzeko modua berrikusteko komenientzia proposatu dute eta familia eta lan bizitza bateratzeko aukerekin lotzeko beharra defendatu dute.
Baina, kexa horiez gain, prozesuaren kudeaketa mekanizatua egiteko aukera eskaintzen duen aplikazio informatikoaren inguruko beste batzuk ere jaso ditugu. Horiek izapidetzeari esker, baieztatu ahal izan dugu aplikazio horrek ez duela kontuan hartzen eskatzaile bakoitzak egiazta dezakeen puntuazio ezberdina eskatutako hezkuntza zentro bakoitzari dagokionez aplikatzen diren irizpideen arabera. Fase bakar batean bigarren eta hirugarren eskaerak esleitzeak ez du aukerarik ematen eskatutako zentro bakoitzarentzat puntuazio ezberdina bereiztea, berez, baremoaren irizpideen arabera berma daitekeen arren. Horrek, gure ustez, harrera lortu nahi duten hautagai guztien berdintasun baldintzak urratzen ditu.
Ohiko epe horretatik kanpo, urteroko izaerarekin deiturikoa, ikasleen onarpena eskolatzeko lurralde batzordeen bidez kudeatzen da. Proposamenak aurkezterakoan, batzorde horiek, familiek adierazitako borondateaz gain, euskal hezkuntza sisteman ahalik eta integraziorik normalizatuena jarraitu behar dute, zehazki honako irizpideen babesean: 1) zentroaren gertutasuna familia etxebizitzari dagokionez eta eskolan dagoeneko anai-arrebarik ote dagoen; 2) funts publikoekin mantendutako zentro guztien (publikoak eta itunduak) arteko oreka; 3) zentroetan dauden baliabide teknikoen eta giza baliabideen erabilera eraginkorra eta 4) zentroaren egokitasuna ikasleari hezkuntza erantzuna emateko.
Hala eta guztiz ere, izapidetutako hainbat kexa ikusita, kontu-hartze falta egon daitekeela pentsatzen dugu, familien borondatea dela-eta. Horren adibide gisa familiek eskatutako eredu linguistikotik eta zentro motatik hurrenez hurren urruntzen ziren eskolatze proposamenen kasuak aipatuko ditugu.
2.2.1.3. Haur hezkuntza
Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak haur hezkuntzako lehen zikloan gerta daitezkeen gertaera anitzak ezagutzeko aukera eskaintzen duen diagnosi orokorra egiteko proposamena errepikatu du. Diagnosi hori une honetan egiteke dago. Hori dela-eta, ofiziozko espediente bat hastea erabaki dugu egoera horien errealitatearen jarraipen egokia egite aldera. Horien artean erakunde honen aurrean kexa baten arrazoi izan den errealitate bat dugu. Zehazki, bi urteko geletarako ezarritako laguntza osagarriko edo errefortzuko langileak familien esku daudeneko hainbat hezkuntza zentro dira.
Azken horren harira, azpimarratu nahiko genuke zer nolako finantziazio aldeak gerta daitezkeen bi urteko mailan gertatzen den hezkuntza eskaintza bikoitzaren ondorioz. Errealitate horren berri izan dugu hainbat familiek egindako kexak direla eta, euren seme-alabak hasiera batean Gasteizko udal eskoletan egon ondoren Haurreskolak Partzuergoaren mende geratu baitira eta seme-alabek bertan jarraitzea nahi izan dute 2 urte izan arren. Erabaki horrek udaleko laguntza ekonomikoak eskuratzeko aukerak murriztu dizkie.
Era berean, sektore ezberdinek helarazi diguten kezka aipatu behar dugu partzuergoaren mende dauden haurreskoletan burutzen ari diren taldekatzeei dagokienez, izan ere, taldekatze horiek emandako zerbitzuaren kalitatean eragina izan dezaketenaren beldur dira. Halaber, adierazi nahiko genuke Enplegu eta Gizarte Gaietako Sailak sustatutako zerotik hiru urte bitarteko haurtzaroarekiko arreta plan berriak (Haur Etxea) eman ditzakeen emaitza berrien zain gaudela.
2.2.1.4. Garraioa eta jantokia
Garraio eta jantokiko zerbitzu osagarri horiek konfiguratzeko modua dela-eta, kudeaketa zuzeneko jantokiko zerbitzuaren baimenak eguerdiko eskola garraioaren zerbitzuaren ukapena dakar berekin. Planteamendu horrek erakunde honen esku-hartzea ukatzera eraman gaitu nolabaiteko eztabaida izan duten egoeretan (IPI Ikasbidea Duranako ikastola). Edonola ere, hezkuntza-administrazio honek bateraezintasun orokortu horren salbuespen posible gisa ezartzen ditu jantoki-zerbitzuek garraiatutako ikasle guztiei arreta eman ezin dieten kasuak. Hori kontuan hartuta, ikasleek zerbitzu hauek eskuratzeko duten aukera-berdintasuna benetan betetzen dela bermatze aldera, eguerdian garraiorik ez duten ikasleei jantoki-kuota murriztu behar ote zaien planteatu behar dela uste dugu. Horrela, kudeaketa zuzeneko jantokietako jarraibidea, kuota hobaridunei dagokienez, erakunde baimenduen bidez kudeatzen diren beste jantokietara ere hedatuko litzateke. (Arartekoaren ebazpena, 2011ko abenduaren 26koa. Horren bidez eskolako jantokiko zerbitzuaren finantzazio baldintzei buruzko jarduera amaitzen da).
Kasu berezia izanda ere, une honetan izapidetzen ari den kexa baten eragile izan den egoerarekiko gure kezka adierazi nahi dugu. Egoera horrek ASPACE zentroetara joan ondoren ikasketa zentro arruntetara joan behar diren ikasleen garraioen baldintzen ingurukoa da.
Noski, eta ohikoa den moduan, zirkularrean ezarritako irizpideen aplikazio objektiboaren ondorioz, zerbitzu horietara heltzeko baimena faltarekin ados ez dauden familien kexak egon dira, zehazki, zonifikazioaren inguruan plaza libreak egon arren.
Jantokiei bereziki dagokienez, aurrekari gisa jantoki zerbitzu hori partzuergoko haur-eskola guztietan progresiboki ezartzen saiatu ziren parlamentuko ekimenak hartu ditugu zerbitzuaren uneko egoera aztertzeko. Horren bidez baieztatu ahal izan dugunez, oraingoz, haur-eskoletan jantoki zerbitzua eskaintzea edo ez zerbitzuaren bideragarritasunaren mende dago, ez bakarrik instalazioen baldintzen arabera baita familiek adierazitako aukeraren arabera ere.
Bestalde, hezkuntza administrazioak kontratatutako enpresa pribatuei loturiko eskola jantokien langileen grebatik sortutako arazoak, kexen bidez, bere protagonismoa izan du. Gatazka hori, azkenik, bideratu izan da.
2.2.1.5. Bekak eta bestelako laguntzak
Une honetan liburuen kudeaketa solidarioaren programa lehen hezkuntzako ziklo guztietan hedatzen da baita derrigorrezko bigarren hezkuntzako lehen bi zikloetara ere. Aplikazio mailakatu horrek, une honetan DBHko hirugarren mailan ez aplikatzea dakarrenak, kexa berriak eragin ditu, okerrekoak badira ere, ustezko diskriminazioa alegatuz.
Aurreko urteetan bezala, bekak ematean gertatutako atzerapenengatik aurkeztutako kexak, ukatzeko erabakiekiko desadostasunak, deialdien baldintzak zalantzan jartzea, etab. ere egon dira.
2.2.1.6. Hezkuntza-premia bereziak
2011. urte honetan zehar izapidetutako kexen errealitateak berriro ere agerian utzi du beharrezkoa dela ahaleginak areagotzea hezkuntza zerbitzuen arteko koordinazio handiagoa eskaintzera bideratutako jardunbide egokiak zehazteko. Horrek, aldi berean, hezkuntza premia bereziak dauzkaten adingabeei emandako hezkuntza erantzunaren jarraipen egokia eta ebaluazio aproposa eta familiekiko lankidetza handiagoa bermatuko ditu. Horrela gertatu da hezkuntzaren arlo zorrotzetik kanpoko zerbitzuek artatzen zuten eskola adineko adingabe baten kasuan, une berean kasuaren balorazio psikopedagogikoaren zain zegoen bitartean. Jakina den moduan, erakunde honetan beti azpimarratu izan dugu behar horiek baloratzeko eta antzemateko beharra. Horregatik, hezkuntza administrazioak ikasle horren balorazio psikopedagogikoa ezin zuela atzeratu baloratu izan dugu, azkenean egin zuen moduan.
Nolanahi ere, zerbitzuen arteko lankidetza onaren adibide ugari ere egon dira. Haur-eskola batera zihoan adingabe bati eskaintzen zitzaion hezkuntza erantzuna aztertzean egiaztatu ahal izan dugu. Bertako langileak, hezkuntza eta laguntza programaren bidez, harrera goiztiarraren eremuan lan egiten duten beste erakundeetan ohikoak diren errehabilitazio eta prestaketa ildoak indartzen saiatu dira.
Bestalde, euren seme-alaben eskolatze aukerak egiaztatzera erakunde honetara jo behar izan duten familien kasuak ere izan ditugu. Horietako bat disfasia mistoa zuen adingabe bat zen, eta familiak A ereduan jarraitzea nahi zuen. Bestalde, ezgaitasun intelektuala zuen adingabe baten berri izan genuen. Familiak hezkuntza bereziko zentro itundu batean eskolatzeko aukera zehaztu nahi zuen. Ikasle taldeen eskolatze baldintzen berri ere jakin nahi izan dugu, hala nola Elgoibarreko BHIn lanen ikaskuntza ikastaroa jarraitzen duten ezgaitasun intelektualeko gazteek osatutakoa.
Azpimarratu behar dugu familia batzuek erakunde honi euren kezka helarazi diotela gaindohatzeko baldintza pertsonalekin loturiko hezkuntza-premia bereziak dituzten ikasleei eskaintzen zaizkien erantzuna dela-eta. 2010-2011. ikasturtean Hezkuntza Berrikuntzarako Zuzendaritzak batzorde tekniko bat eratu zuela jakin izan dugu gaitasun handiko ikasleen hezkuntza erantzunean esku hartzen duten profesional guztien laguntza eta babeserako agiri bat burutzeko helburuarekin. Hala eta guztiz ere, ikasle mota horrekiko arreta aniztasunarekiko arreta plan estrategikoaren barnean bilduta geratu beharko da berehala ezagutuko den eskola inklusibo baten esparruan. Beste interesdun batzuk ere horren mende daude, hala nola DISLEBI (Euskadiko Dislexia Elkartea) elkarteko kideak.
Zoritxarren adierazi behar dugu entzumen ezgaitasunak dituzten eta zeinu hizkuntzako interpreteen laguntza behar duten ikasleen beharrei erantzuna ematen atzerapenak egon direla berriro ere.
Banakako egokitzapen kurrikular berezia eskatzen zuen kexaren bat ere jaso dugu, baita baliabide gehiago eskatzen zituztenak ere.
Era berean, zenbait osasun-beharren inguruan bideratutako kexak azaletik behintzat aipatu nahi ditugu. Hainbat kasu behar bezala bideratu dira eskola ordutegian zehar langile espezializatua eta behar horiek artatzeko berariaz prestatua eskaini baita. Beste kasu batzuetan, berriz, (1 motako diabetes mellitus duen adingabea) 2005eko azaroan onartutako Eskola orduetan osasun arreta berezia arautzen duen zirkularraren araberako arretarako aukerak zehazteko zain gaude.
Hona arte hezkuntza behar bereziak hizpide dituzten kexen izapidetzearen ondorioz antzemandako arazoak. Banakako edo kolektiboek aurkeztutako kexez gain, ikasleen kolektibo edo talde batzuen hezkuntza behar berezi edo zehatzen arreta Ararteko erakundearen jarraipenaren helburua izan da 2001. urtean EAEn hezkuntza-premia bereziei emandako erantzuna txosten berezia argitaratu zenetik. 2011ko maiatzean Arrisku egoera berezietan dauden haurren gaineko txosten berezia aurkeztu zenez (txosten honetako V. kapituluan horren inguruan arituko gara) eta bertan Ararteko erakundearen baitan 2010. urtera arte adingabeei buruz egindako txosten guztietako gomendioak "eguneratu" zirenez, 2011. urtean ez zaio Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailari gai horren inguruko informaziorik eskatu. Dena den, erakundeak oraindik ere arreta eskaintzen die errealitate horiei eta hurrengo urteko txostenean jarraipenekin aurrera jarraituko da.
Zentzu horretan, bi ikastetxetan bisitaldiak egin dira; horietan, gizartean egoera ahulean dagoen populazioak eta etorkinak edo ijitoak diren haurrek behar duen arreta gogoan duten errealitatea da: Gasteizko Ramon Bajo LHI eta Sestaoko Vista Alegre LHI. Bi hezkuntza zentro horietan ikasleekin zein familiekin oso inplikatuak eta tartean dauden profesionalekin topo egin dugu.
Sestaoko Vista Alegre zentroko ikasleria, A eredukoa, jatorri atzerritarra duten eta ijitoak diren haurrez osatuta dago. Zentroak ikasleen beharren (ez bakarrik hezkuntzari lotutakoak) erabateko arreta errazten duten programak ditu eta horrek, argi eta garbi, absentismo eta eskola uzteari buruzko maila oso baxuekin zerikusia dauka. Azaldutakoaren arabera, zentro horretan dagoen arazo nagusia irakasle egonkorrak eta esperientzia dutenak behar dituztela da. Horretarako, uste dute egokiago litzatekeela zentro berezitzat jotzea eta irakasleek gutxienez lau urtez egotea. Zentroa auzoan modu egokian integratuta dago; hala ere, egokitzat jo dugu azpimarratzea beste errealitate batzuekin loturak ezartzean sakontzea komenigarria dela.
Ramon Bajo LHIko D ereduaren kasuan, ikasgelan aniztasuna kudeatu behar duen zentro batek dituen zailtasunak azaldu zizkiguten; izan ere, nazionalitate desberdineko hainbat haur daude, asko mugitzen direnak (ikasturtean zehar, une desberdinetan heltzen dira, beste auzo batzuetara edo herri batzuetara joaten direlako irteten dira) eta, kasu askotan, egoera emozional ahulean daudenak (deserrotzea, familia-egoera zailaren ondoriozko estutasuna...). Gizarte eta kultura
aniztasun hori kudeatzeak zentroaren kudeaketari lotutako lan-karga handitu egiten du; izan ere, ohiko administrazio kudeaketari banakako tutoretzaren lan handia, familiekin egin beharreko lana, gizarte laneko profesionalekin koordinazioa, etab. gehitu behar zaio. Edonola ere, gure iritziz, zentroaren ezaugarririk esanguratsuena ikuspuntu komunitarioa da. Ziur daude eskolako arrakasta ezin dela gizarte-integraziotik bereizi, hezkuntza pertsonentzako adierazgarriak diren ikasketen bitartez lortzen baita, hortaz, euren erronka handia auzoko populazioa erakartzea da, eskolak portzentajeen bidez auzoaren errealitatea islatu dezan. Modu horretan, ikasgeletan taldeen egonkortasunaren eta orekaren alde egiten da; modu berean, familiei ere egonkortasun handiagoa eta erreferentzia bat diren eredu integratuak ematen zaizkie.
Ikuspegi hori eta Ararteko erakundeak, hezkuntza behar berezi eta zehatzak dituzten ikasleak modu orekatuan banatzea eta "eskolako ghettoak" saihestea bermatzen duten neurriak hartzeari dagokionez, azpimarratu duen jarrera bat datoz. Erakunde honen aburuz, hezkuntzako behar bereziak eta zehatzak dituzten ikasleak zentro jakin batzuetan biltzeak arriskua eta zailtasuna dakartza gizarte kohesionatu baten eskola sistema inklusibo bat lortzeko. Gai hori berriro nabarmendu da gorago aipatu dugun Arrisku egoera berezian dauden haurrak izeneko txosten berezian.
2.2.1.7. Ikastetxeak
Dagoeneko ohikoa den moduan, hezkuntza zentroak handitzeko eta berritzeko hainbat obren jarraipena egiten saiatu gara eskola kontseiluko edo gurasoen elkarteetako kide diren interesdunek hala eskatu izan digutenean. Zentzu horretan jasotako azken eskaera aurretik zeuden Urumea, Elizatxo eta Langile BHIak elkartzetik sortutako Hernani BHI berriari erantzuna emateko beharrezkoak diren azpiegiturak ditu hizpide.
Txosten honek eskaintzen duen aukeraren bidez aurreratu nahiko genuke kexa berriak aurkeztu direnez beharrezkotzat jo dugula hainbat hezkuntza zentroek burutzen dituzten kopuru jakin batzuen kobratzeen ikerketan sakontzea derrigorrezko ikasketaren berezko doakotasuneko erregimena arriskuan jar baitezakete.
2.2.1.8 Eskolako bizikidetza
Abenduaren 2ko 201/2008 Dekretu bidez onartutako ikasleen eskubide eta betebeharren araudi berriak eragin dituen aldaketa sakonak direla-eta, hezkuntza administrazioak Ikastetxeetan berdinen arteko tratu txarrak gertatzen direnean jarduteko gida berria burutu behar izan du. Gida berri horrek, gainera, Ziberbullying-kasuetan ikastetxeetan jarduteko protokoloa dauka osagarri gisa.
Gidaren zioen azalpenean adierazten den moduan, hezkuntza administrazioak bizikidetza gatazkak bideratzeko hezkuntza bidezko erantzuna erabili nahi du. Horrela bada, hezkuntza abordatze hori, prebentzioarekin batera, zentroetatik bizikidetza apurtzen duten jarrerak eta, bereziki, berdinen arteko jazarpena baztertzeko oinarriak izango dira.
Hala eta guztiz ere, azpimarratu behar dugu eskola bizikidetzan sartuta dauden pertsonek ez dutela beti planteamendu honekin bat egiten. Horrela azaltzen du, gure ustez, erakunde honen aurrean etengabe aurkezten dituzten kexen errealitateak. Hori dela-eta, familiekiko lankidetza eta elkar ulertzea estutzeko komenientziari dagokion praktika ona azpimarratu nahi dugu. Nolanahi ere, hezkuntza ikuskaritzak ustezko jazarpen kasuak pairatu ditzaketen ikasleek izan ditzaketen ondorio larriak ahal den heinean saihesteko eta erantzuna ematen saiatzeko erakutsi duen gogoaren berri eman nahi dugu.
2.2.1.9. Ebaluazioa
Aurten eztabaida berezia proposatu da Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako titulua lortzearen inguruan. Kexa aurkeztu zuen familiak zioenez, EAEn Oinarrizko Hezkuntzaren curriculuma sortu eta ezartzen duen Dekretua aldatzen duen martxoaren 30eko 97/2010 Dekretuaren euskarazko bertsioaren arabera titulu hori onartu behar zitzaion bi ikasgaitan ebaluazio negatiboa lortu zuen ikasle bati. Hala eta guztiz ere, hezkuntza administrazioak egoki argudiatu duenenez, xedapen horrek (testuen arteko aldea duena) maiatzaren 3ko hezkuntzako 2/2006 Legean xedatutakoaren babesean, Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzari dagozkion gutxieneko ikasketak ezartzen dituen abenduaren 29ko 1631/2006 Errege Dekretuaren araudia osatzen du EAEren eremuan eta, horregatik, gaztelaniazko bertsioari dagokion interpretazioa da lehentasuna izan behar duena.
Era berean, kexa gisa aurkeztu da batxilergoan egindako probak eskuratzeko aukera izatea. Zentzu horretan, Batxilergoaren antolamendua eta ebaluazio-prozesua arautzen dituen Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketako sailburuaren 2010eko uztailaren 26ko Aginduaren 32.1. artikuluak ezartzen duenez "ikasleek eta, adin txikikoen kasuan, gurasoek edo legezko ordezkariek ikasleen errendimenduaren ebaluazioan eragina izango duten lan, proba eta ariketa guztiak eskuratu ahal izango dituzte, zuzenduta daudenean…", proba eta ariketa horien kopiak eskuratzearen inguruko berariazko erreferentziarik egin gabe. Hala eta guztiz ere, berariazko erreferentzia hori ez egoteak ezin gaitu eraman Herri Administrazioen Araubide Juridikoari eta Administrazio Prozedura Erkideari buruzko azaroaren 26ko 30/1992 Legearen 37.8. artikuluak ezartzen duen sarbiderako eskubideak lotuta daraman kopiak lortzeko eskubidea ez ezagutzera, Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak berak azkenik ulertu duen moduan.
Une egokitzat jotzen dugu hau gurasoak banatuta dauden kasuetan eskaini behar den informazioari buruzko gomendio orokorra mahaigaineratzeko (Arartekoaren 8/2011 gomendio orokorra, azaroaren 15ekoa. Banandutako gurasoek jaso behar duten informazioa, administrazioak haien seme-alaben inguruan dituen datuei dagokienez, eta aurkeztu behar dituzten agiriak).
Ebazpen horren bidez Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailari gomendatu zaio indarreko instrukzioak berrazter ditzan, bananduta eta dibortziatuta dauden gurasoei haien seme-alaben eskolako bilakaeraren gaineko informazioa jasotzeko eskubidea onartuz (seme-alaben zaintza daukaten edo ez alde batera utzita), baita irakasleekin elkarrizketak edukitzeko eta zentroko hezkuntza komunitatean lankidetzan aritzeko eskubidea ere, gainontzeko gurasoen baldintza eta arreta berarekin. Ebazpen horren betetzearen jarraipen egokia burutuko dugu.
2.2.1.10. Hizkuntza normalizazioa
Une honetan, EAEn errotuta dauden ikastetxe atzerritarrek eskaini behar duten curriculuma ezartzen duen araudiaren xedapena argitaratzeke dago oraindik. Hori guztia, oinarrizko hezkuntzaren curriculuma xedatu eta EAEn ezarri duen dekretua aldatzen duen martxoaren 30eko 97/2010 Dekretuaren artikulu bakarraren (5) zortzigarren puntuak ezarritakoa garatuz. Hala eta guztiz ere, badirudi sailak euskara eta literaturako ikasketak ikastetxe atzerritarretan ezartzeko asmoa duela 2011-2012 ikasturte honetatik aurrera, ikasketa ebaluagarri bihurtuz, curriculumeko gainontzekoak bezalaxe.
Zalantzarik gabe, pixkanakako eta mailaz mailako ezarpen horren ondorioz, modu paraleloan, euskal hizkuntza eta literaturaren irakaskuntzen salbuespen aukerak aztertu beharko dira, sail horrek onartzen dituen arauekin bat eginez, betiere, dagoeneko aipatu dugun martxoaren 30eko 97/2010 Dekretuaren artikulu bakarraren hogeita bigarren puntuan xedatutakoari jarraiki. Baina, bitartean, erakunde honen ustez, ikastetxe atzerritarren batek irakaskuntza horien ezarpena aurreratzeko erabakia hartu duela eta barruko zenbait salbuespen onartu dituela aintzat hartuta, ez da ulergarria mota horretako ikastetxe horietako ikasleak hezkuntza administrazio horrek, Hezkuntza Saileko sailburuordeak emandako jarraibideen bidez, onartu duen salbuespenen araubide orokorraren eraginpean jartzea; izan ere, beste ikastetxe atzerritarretako ikasleei ez zaie tratamendu bera ematen.
2.2.1.11. Eskubideak eta betebeharrak
2011. urte honetan, Musikene goi-mailako musika ikastegiak igaro duen egoera zailaren esparruan, Arartekoak ebazpen bat eman du Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko erantzuleei adierazteko ikastegi horretako ikasleen eskubide eta betebeharrei buruzko barne erregimeneko araudiak edukia EAEko unibertsitatetik kanpoko hezkuntza zentroetako ikasleen eskubide eta betebeharrei buruzko abenduaren 2ko 201/2008 Dekretuaren xedapenetara egokitu behar duela eta, beharbada, desegokitzat eta aurkakotzat jotzen diren edo zentroko elkarbizitza larriki kaltetzen duten beste jarrera mota batzuk gaineratuz, baina betiere diziplina erregimenean nagusitu behar den tipikotasunaren printzipiotik eta helburutik sortutako eskaeren arabera: hezkuntza zentroetan bizikidetza mantentzea eta bermatzea (Arartekoaren ebazpena, 2011ko uztailaren 22koa. Horren bidez Musikeneko ikasleen eskubide eta betebeharren araudiari buruzko jarduera amaitzen da).
Atal honetan azpimarratzekoa da ere, berezia izan baitzen, ikastetxe itundu bateko ikasle baten amak aurkeztutako kexa. Bertan 200 euro itzul ziezazkioten eskatzen zuen semeak ezin izan zuelako ikasketa bidaiara joan diziplina zigor bat zela-eta. EAEko unibertsitatetik kanpoko hezkuntza zentroetako ikasleen eskubide eta betebeharren uneko araudiak estaldura nahikoa eskaintzen du hezkuntza zentro horrek hartutako neurri zuzentzaileen inguruan: eskolaz kanpoko jardueretan, hala nola, ikasketa bidaian, parte hartzeko eskubidea etetea. Beste kontu bat da, gure ustez, zuzenketa neurri horiei ekonomia mailako beste ondorio batzuk lotu ahal zaizkien, aldez aurretik ordaindutako zenbatekoen galera, esaterako. Hori dela-eta, hezkuntza administrazioak jokabide aktiboa izan behar du jarrera desegokiak zuzentzearen ondorioz ikasleen eskubide eta betebeharren araudian berariaz ezarrita ez dauden neurriak har ez daitezen.
2.2.1.12. Unibertsitateko irakaskuntza
2011. ikasturte honetan aipatu behar ditugu Unibertsitatera Sartzeko Probaren ohiko deialdiaren kimikako azterketa dela-eta jazotako gertakariak. EHUko Idazkaritza Nagusiaren aurrean egindako izapideei esker azterketa horren inguruan aurkeztutako gertakariei dagokienez hartutako erabakiak ezagutu ahal izan ditugu. Hori bai, gure ustez, pasa den deialdi horren esperientziaz baliatuta, EAEn graduko unibertsitate ikasketa ofizialetarako sarbidea arautzen duen apirilaren 19ko 79/2011 Dekretuan antolamendu batzordeak esleituta dituen hainbat eginkizun indartu behar dira, hala nola, unibertsitatearen eta batxilergoa eskaintzen duten ikastetxeen arteko koordinazioa bermatzen duena, ariketak batxilergoko curriculumari egokitzen direla ziurtatze aldera. Izan ere, horren inguruko jarduera bat burutzen ari gara.
Sarbide proba horiekin jarraituz, hainbat kexa aurkeztu direla ikusita, EHUri adierazi diogu proba aldez aurretik gainditu zuten ikasleentzako Unibertsitatera Sartzeko Gidan dagoen informazioa zabaltzea komenigarria litzatekeela.
Horri esker, gainera, batzorde antolatzailearen jarduteko modua zehaztasunez ezagutu ahal izan dugu proba horiek arautzen dituen oinarrizko araudiarekin izandako jarduna amaituta. Hala eta guztiz ere, hainbat gogoeta proposatu ditugu. Egia da hainbat agiri, hala nola, unibertsitatean sartzeko azterketak, eskuratzeko eskubidea kontsulta zuzeneko izapide baten bidez erabil daitekeela. Kasu horietan, zerbitzuen funtzionamendu ona zaintzeko beharrak azaltzen du izapide hori probak antolatzen dituen batzordeak ezarritako hainbat baldintzen mende egotea lekuari (espedienteak gordetzen diren Campusa), ordutegiari (jendearentzako arreta), eta abarri dagokionez. Hori bai, agirietarako sarbidea dagokien kopiak lortuz asetzat jotzen bada, azpimarratu beharko genuke horrelako karga osagarriak ezartzeak ez duela inolako zentzurik, are gehiago teknologia berriek kopiak egiteko aukera erosoak eta errazak, sarearen bidez, etab. eskaintzen duten unean. Gure ustez, azken kasu horietan, ustezko interesdunen asmoa agirien kopiak lortzera mugatzen denean, unibertsitateak kopia horiek eskaini beharko lituzke euren eskaerei erantzunez, haiei kontsulta zuzeneko izapidean ohikoak diren baldintzak eskatu gabe.